I Klinika Chorób Serca Akademia Medyczna w Gdańsku Leczenie choroby wieńcowej serca Marcin Gruchała Choroba wieńcowa Zespół objawów wynikających z niedostatecznej podaży tlenu i substratów energetycznych względem aktualnego zapotrzebowania mięśnia sercowego zapotrzebowanie O2 substraty energetyczne niedokrwienie (dławica) Chory 55 letni z wysiłkową dławicą od ok. miesiąca HISTORIA NATURALNA CHOROBY WIEŃCOWEJ CHOROBA WIEŃCOWA W POLSCE 1,5-2 mln chorych 100 000 zawałów serca / rok 40 000 osób umiera z powodu ch. wieńcowej 1/3 hospitalizacji z powodów kardiologicznych 85% chorych pomimo leczenia ma nadal dolegliwości wieńcowe ATP study Rużyłło W. 3 rdPTK Kongres Warszawa 1999 oral presentation, Pająk A.Medipress Kardiologia Supp.5,2000 DŁAWICA PIERSIOWA dławica piersiowa typowa: 1/dyskomfort zamostkowy o charakterystycznych cechach :charakter, umiejscowienie, czas trwania, czynniki wywołujące i pow. ustapienie 2/ który jest wywołany przez wysiłek lub stres emocjonalny 3/ ustępuje w spoczynku lub po przyjęciu nitrogliceryny dławica piersiowa nietypowa (prawdopodobna) obecne 2 z powyższych cech niesercowy ból w klatce piersiowej: obecna co najwyżej 1 cecha typowej dławicy piersiowej Wstępna prezentacja choroby wieńcowej Nagły zgon 35% Ostry zespół wieńcowy 35% Dławica piersiowa 10% Atypowy ból 25% GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA SERCOWO-NACZYNIOWEGO 1. Nadciśnienie tętnicze 2. papierosy 3. cholesterol Lancet 2002 10-letnie ryzyko śmiertelnego zdarzenia sercowo-naczyniowego ZESPÓŁ METABOLICZNY standardy ESC wrzesień 2003 • Obwód talii – – • • Triglicerydy HDL-cholesterol – – • • mężczyźni Kobiety mężczyźni Kobiety > 102 cm > 88 cm > 150 mg/dl < 40 mg/dl < 50 mg/dl Ciśnienie tętnicze ≥130/85 mmHg Glikemia na czczo ≥110 mg/dl ≥3 DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA U CHOREGO Z BÓLEM W KLATCE PIERSIOWEJ: •ch sercowo-naczyniowe (rozwarstwienie aorty, zap. osierdzia) •choroby płuc •ch ukł pokarmowego •ch ściany klatki piersiowej •choroby psychiczne BADANIA NIEINWAZYJNE: •EKG spoczynkowe (prawidłowy nie wyklucza ciężkiej choroby wieńcowej) •EKG wysiłkowe •ECHO spoczynkowe (w czasie bólu lub 30 min po , szmer) wysiłkowa scyntygrafia perfuzyjna m. Sercowego lub ECHO wysiłkowe (gdy EKG nieprawidłowe, po rewaskularyzacji) BADANIA INWAZYJNE •koronarografia Cele leczenia choroby wieńcowej 1. Redukcja śmiertelności 2. Prewencja pierwotna lub wtórna zawału serca 3. Poprawa tolerancji wysiłku 4. Zapobieganie i doraźne likwidowanie bólów dławicowych Terapia choroby wieńcowej Prewencja Farmakoterapia zakaz palenia leki p.płytkowe PCI normalizacja wagi beta-blokery CABG normalizacja RR Ca-blokery dieta hipolipemiczna nitraty aktywność fizyczna statyny leki metaboliczne ACEI Terapia inwazyjna Ostre zespoły wieńcowe NSTEMI Wysokie ryzyko Niskie ryzyko Określenie ryzyka Rewaskularyzacja (PCI,CABG) STEMI reperfuzja tromboliza lub PCI Leczenie farmakologiczne Inwazyjne leczenie choroby wieńcowej Farmakoterapia choroby wieńcowej Rodzaj, intensywność leczenia zależy od 1. Nasilenia i rodzaju objawów 2. Chorób współistniejących cukrzyca nadciśnienie tętnicze hiperlipidemia Grupy leków stosowane w chorobie wieńcowej 1. Leki o działaniu objawowym - azotany - beta-blokery - antagoniści wapnia 2. Leki zmniejszające agregację płytek 3. Leki hipolipemizujace 4. Leki o działaniu metabolicznym 5. Inhibitory konwertazy angiotensyny Azotany 1. Bardzo skuteczne w redukcji obajawów dławicowych 2. Nie zmniejszają śmiertelności 3. Mechanizm związany z dostarczeniem EDRF (NO) O2 substraty energetyczne Rozszerzenie tętnic wieńcowych Nasierdziowe Drobne naczynia oporowe zapotrzebowanie Rozszerzenie naczyń żylnych (preload) Rozszerzenie tętnic (afterload) Azotany 1. Szybkie zniesienie dławicy, zapobiegawczo tuż przed wykonywanym wysiłkiem podjęzykowo (tabletki, areozol) nitrogliceryna, dwuazotan izosorbitolu 2. Zapobieganie nawrotom dławicy preparaty długodziałające (tabletki, plastry, maści) izosorbitol-5-monoazotanu, dwuazotan izosorbitolu Azotany 1. Przeciwskazane w : zawale prawej komory, hiowolemii, wstrząsie kardiogennym, hipotonii, zaciskającym zapaleniu osierdzia, tamponadzie serca, ciasnym zwężeniu zastawki aortalnej, kardiomiopatii przerostowej z zawężeniem drogi odpływu, jaskrze z wąskim kątem przesączania, łącznym stosowaniu z sildenafilem, nadwrażliwości na azotany. 2. Oporność na działanie nitratów 3. Tolerancja na działanie nitratów (grupy sulfhydrylowe) Zasady dawkowania azotanów 1. Stosować najmniejszą skuteczną dawkę 2. Stosować najmniejsza liczbę dawek redukującą objawy 3. Wprowadzić 10-16 godzin przerwy w ciagu doby w przyjmowaniu nitratu im wyższa dawka, tym dłuższa przerwa Beta-blokery 1. Działanie sercowe - zwolnienie czestości akcji serca - zmniejszenie kurczliwości 2. Działanie pozasercowe - skurcz oskrzeli - zwiększenie perystaltyki jelit - hamowanie lipolizy i glikogenolizy - hamowanie agreagacji płytek - zwiększenie PGI2 w ścianie tetnic - zwiększenie stężenia HDL zapotrzebowanie Beta-blokery Szczególnie skuteczne w leczeniu dławicy indukowanej wysiłkiem - hamowanie powysiłkowej tachykardii - redukcja powysiłkowego wzrostu ciśnienia tętniczego Szczególnie korzystne u chorych z - przebytym zawałem mięśnia sercowego - skurczową niewydolnoscia lewokomorową - nadciśnieniem tętniczym - zaburzeniami rytmu serca (klasa II wg. V-W) Indywidualizacja doboru beta-blokera nieselektywne kardioselektywne ISA (-) Nadolol, Propranolol ISA (+) Oksprenolol, Pindolol ISA (-) krótkodział. Atenolol, Metoprolol, Esmolol, długodział. ISA (+) krótkodział. długodział. O działaniu złożonym Betaksolol, Bisoprolol, Metoprolol CR/XL Acebutolol, Praktolol Acebutolol SR, Celiprolol Karwedilol Nebiwolol Sotalol Przeciwwskazania do stosowania beta-blokerów 1. Wstrząs 2. Hipotonia 3. Znaczna bradykardia 4. Blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia 5. Choroba węzła zatokowego 6. Ciężka zdekompensowana niewydolność lewokomorowa 7. Astma, stany skurczowe oskrzeli 8. Ciężka depresja 9. Choroby tętnic obwodowych Sposób stosowania beta-blokerów 1. Reaktywność na beta-blokery jest oceniana na podstawie częstości akcji serca Docelowa spoczynkowa częstość akcji serca 50-55/min 2. Stopniowe zwiększanie dawek 3. Unikanie nagłego odostawienia leku 4. Korzystne połączenie z azotanami i Ca-blokerami dihydropirydynowymi Najczęstsze działania niepożądane 1. Bradykardia 2. Zmęczenie, ograniczenie zdolności wykonania wysiłków 3. Senność lub bezsenność, koszmary senne 4. Nasilenie chromania przestankowego 5. Impotencja Antagoniści kanałów wapniowych 1. Wiążą się z kanałami wapniowymi: - komórek mięśniowych serca - komórek mięsni gładkich naczyń wieńcowych i obwodowych O2 substraty energetyczne Rozszerzenie tętnic wieńcowych Nasierdziowe Drobne naczynia oporowe zapotrzebowanie Rozszerzenie tętnic (afterload) Zwolnienie akcji serca Obniżenie kurczliwości Właściwości antagoniści kanałów wapniowych Działanie Częstość akcji serca Przewodzenie A-V Kurczliwość mięśnia sercowego Rozszerzenie naczyń obwodowych Pochodne dihydropirydyny Diltiazem Werapamil Działania uboczne Ca-blokerów 1. Obrzęki obwodowe 2. Zaparcia 3. Bóle głowy, zawroty głowy 4. Zaczerwienienie skóry 5. Bradykardia 6. Blok A-V Zwiększone ryzyko zgonu po podaniu krótkodziałajacych pochodnych dihydropirydyny Konsekwencje uszkodzenia blaszki miażdżycowej Płytki Skrzep Generacja trombiny Pęknięcie Blaszka miażdżycowa Skrzep blaszki Agregacja płytek Ostry zespół wieńcowy Leki przeciwpłytkowe 1. Kwas acetylosalicylowy (ASA) 75-150 mg / dobę zalecany we wszystkich postaciach choroby wieńcowej przy braku przeciwskazań płytkowa cyklooksygenaza-1 (COX-1) (-) ASA tromboxan A2 agregacja płytek skurcz naczyń Pochodne tienopirydyny Hamują aktywacje receptora płytkowego GPIIb/IIIa zależną od dwufosforanu adenozyny (ADP) • Tiklopidyna 2 x 250mg na dobę pełne działanie po 3-5 dniach stosowania nudności, biegunki, objawy skórne, zaburzenia funkcji szpiku (leukopenia, trombocytopenia, neutropenia) 2. Klopidogrel 300-600mg > 1 x 75mg na dobę znacznie mniej działań niepożądanych CURE – redukcja liczby zgonów z przyczyn sercowonaczyniowych, zawałów, udarów mózgu % pacjentów z nawrotowym incydentem niedokrwiennym* 14 Terapia standardowa‡ 20% RRR 12 p=0,00009 n=12,562 10 8 Clopidogrel + terapia standardowa‡ 6 4 2 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 miesiące obserwacji ‡ obejmująca ASA The CURE Investigators. N Eng J Med August 2001 Ale niektórzy mieli nadal wątpliwości: “Leki, które obniżają cholesterol często mogą przynosić groźne, a nawet śmiertelne efekty niepożądane … Co ważniejsze, nadal nie mamy dowodów na to, że obniżanie stężenia cholesterolu całkowitego przedłuża życie …” Thomas Moore. The Atlantic Monthly. September, 1989 Should there be a moratorium on the use of cholesterol lowering drugs? Davey Smith G, Pekkanen J. BMJ. 1992 Feb 15;304(6824):431-4. Śmiertelność z powodu CAD w zależności od cholesterolu całkowitego Śmiertelność na 10 000 osobo-lat 30 12 lat obserwacji 350 977 mężczyzn 21 499 zgonów 20 10 7.5 4 5 6 Cholesterol całkowity w surowicy mmol/l 7 Neaton JD. Arch Intern Med. 1992;152:56 Ryzyko wzgledne CAD skala Log Względne ryzyko CAD a LDL-C 30mg% LDL-C 30% względne ryzyko CAD National Cholesterol Education Program, ATP III, Circullation 2004 Leki hipolipemizujace inhibitory reduktazy 3-hydroksy-3metylo- glutarylokoenzymu A (HMG-CoA) STATYNY Grupa ryzyka Obecność choroby wieńcowej lub jej równoważnika* Docelowe stężenie cholesterolu LDL < 100 mg/dl (70 mg/dl) Brak choroby wieńcowej > 2 czynniki ryzyka < 130 mg/dl Brak choroby wieńcowej <2 czynniki ryzyka < 160 mg/dl * - Miażdżyca tętnic kończyn dolnych, miażdżyca tętnic szyjnych (TIA, udar mózgu, potwierdzone zwężenie >50%), tętniak aorty brzusznej, cukrzyca wg. ATPIII, JAMA 2001;285:2486 Pozalipidowe działania statyn Skutecznie zapobiegają zdarzeniom sercowonaczyniowym również u chorych z prawidłowymi a nawet niskimi stężeniami lipidów! - stabilizacja blaszki miażdżycowej - normalizacja czynności śródbłonka - działanie przeciwzakrzepowe i profibrynolityczne Przeciwwskazania do stosowania statyn - czynna lub przewlekła choroba wątroby - ciąża i okres karmienia - utrwalony podwyższony poziom transaminaz (Alat, Aspat) bez jasnej etiologii - miopatia - jednoczesne stosowanie cyklosporyny, makrolidów, leków przeciwgrzybicznych oraz inhibitorów cytochromu P-450 Leki o działaniu metabolicznym - Kompensacja komórkowych konsekwencji niedokrwienia - Wzmocnienie endogennych procesów ochrony przed niedokrwieniem - Przywrócenie prawidłowego metabolizmu - Brak działań hemodynamicznych - Brak działania na układ bodzco-przewodzący Mechanizm działania Trimetazydyny Niedokrwienie Niedokrwienie + Trimetazydyna Trimetazydyna W niedokrwionych kardiomiocytach: - Hamuje beta-oksydację kwasów tłuszczowych - Nasila utlenianie glukozy - Zmniejsza zużycie O2 dla syntezy ATP - Redukuje uwalnianie CPK, kwasicę wewnątrzkomórkową - Ogranicza gromadzenie Na i Ca w komórce - Stabilizuje błony komórkowe (zmniejsza wytwarzanie wolnych rodników) Poprawia tolerancję wysiłku, zmniejsza liczbę bólów dławicowych oraz ilość zużywanej nitrogliceryny Inhibitory konwertazy angiotensyny 1.Nadciśnienie tętnicze 2. Niewydolność serca 3. Skurczowa dysfunkcja lewej komory serca 4. Stabilna choroba wieńcowa 5. Prewencja pierwotna choroby wieńcowej? CEL BADANIA Wpływ peryndoprylu na śmiertelność sercowo naczyniową, zawały serca niezakończone zgonem i zatrzymania krążenia z skuteczną reanimacją u chorych z stabilną chorobą niedokrwienną serca bez klinicznych objawów niewydolności serca Podwójnie ślepa próba kontrolowana przez placebo EUROPA investigators. ESC Congress 2003 Vienna oral presentation,.EUROPA Investigators Lancet 2003;362:782-788 PERYNDOPRYL ZMNIEJSZA ŁĄCZNE RYZYKO -20% (%) Skumulowana częstość zdarzeń (%) • Zgonów 12 Placebo 10 • Zawałów serca 8 Peryndopryl 6 4 p = 0,0003 2 0 sercowo-naczyniowych 0 1 2 3 4 5 niezakończonych zgonem • Zatrzymań krążenia ze skuteczną akcją reanimacyjną Czas obserwacji -lata Peryndopryl w dawce docelowej 8mg EUROPA investigators. ESC Congress 2003 Vienna oral presentation,.EUROPA Investigators Lancet 2003;362:782-788 KORZYŚCI OBSERWOWANE WE WSZYSTKICH GRUPACH CHORYCH BEZ WZGLĘDU NA STOPIEŃ RYZYKA SERCOWO NACZYNIOWEGO PERYNDOPRYL 15.2 w dawce docelowej 8mg 12.7 placebo 5.2 6.2 NISKIE 6.2 8.1 ŚREDNIE WYSOKIE % incydentów łącznie: zgon z przyczyn sercowo naczyniowych, zawał serca niezakończony zgonem, zawał serca z skuteczną reanimacją EUROPA investigators. ESC Congress 2003 Vienna oral presentation,.EUROPA Investigators Lancet 2003;362:782-788 PERYNDOPRYL ZMNIEJSZA RYZYKO ZAWAŁÓW SERCA Skumulowana częstość zdarzeń (%) Placebo -24% 8 6 Peryndopryl • Zawały serca nie zakończone zgonem 4 0 • Zawały serca p = 0,001 2 zakończone zgonem 0 1 2 3 4 5 Czas obserwacji -lata Peryndopryl w dawce docelowej 8mg EUROPA investigators. ESC Congress 2003 Vienna Hot Line Session oral presentation,. PERYNDOPRYL ZMNIEJSZA RYZYKO HOSPITALIZACJI Z POWODU NIEWYDOLNOŚCI SERCA (%) 2.0 placebo -39% 1.5 1.0 Peryndopryl w dawce docelowej 8mg 0.5 p = 0.002 0.0 0 1 2 3 4 5 lata EUROPA investigators. ESC Congress 2003 Vienna oral presentation,.EUROPA Investigators Lancet 2003;362:782-788 Wpływ peryndoprylu na RR w trakcie badania SBP <120 160 120 SBP < 140 SBP 140 SBP (mmHg) 150 140 130 120 110 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 wizyty Remme W.J. Kongres ESC, 2004 Monachium, prezentacja ustna Wszystkie incydenty wieńcowe 10,0 atenolol / tiazyd 8,0 6,0 amlodypina / peryndopryl % 4,0 RRR = 14% 2,0 p = 0,0048 0,0 0,0 1,0 2,0 3,0 Lata 4,0 5,0 6,0 Peryndopryl podwyższa poziom ekspresji ecNOS u pacjentów z ChNS Model: stained human coronary artery bypass graft Zhuo JL et al. Hypertension 2002;39[part 2]:634-638 Rozkurcz tętnicy ramieniowej zależny od śródbłonka Pacjent normotensyjny Pacjent z nadciśnieniem tętniczym Poprawa podawano PERYNDOPRYL 2 do 4 mg p < 0,01 podawano: • AMLODYPINA 5-10 mg/dobę • NEBIVOLOL 5-10 mg/dobę • TELMISARTAN 80-160 mg/dobę • NIFEDYPINA GITS 30-60 mg/dobę • ATENOLOL 50-100 mg/dobę Brak poprawy NS Ghiadoni L. et al. Hypertension. 2003; 41: 1281-1286. MECHANIZM DZIAŁANIA TKANKOWEGO ACEI Kontrola RR + Apoptoza Insulinooporność Działanie p.zapalne + Dysfunkcja śródbłonka + Aktywacja neurohormonalna ACEI Miażdżyca + Agregacja płytek Zaburzenia Hemodynamiczne + Remodeling sercowo-naczyniowy + Krzepnięcie/ Fibrynoliza + Podsumowanie • Leczenie choroby wieńcowej należy rozpocząć od oceny czynników ryzyka i ich modyfikacji • Celem farmakoterapii jest przede wszystkim redukcja śmiertelności oraz liczby ostrych incydentów wieńcowych ASA, statyny, beta-blokery, inhibitory konwertazy angiotensyny leki te powinni otrzymywać wszyscy chorzy bez przeciwskazań ! • Lekami zmniejszającymi dolegliwości dławicowe są: azotany, beta-blokery, antagoniści wapnia oraz trimetazydyna I Klinika Chorób Serca AMG