Opracowała: Urszula Paluszkiewicz SCENARIUSZ LEKCJI OTWARTEJ Uczymy się odmawiać - ćwiczenia asertywności. Scenariusz dotyczy profilaktyki uzależnień CEL GŁÓWNY: Wykształcenie u uczniów umiejętności asertywnego mówienia NIE w sytuacji presji środowiska rówieśniczego. CELE OPERACYJNE: stwarzanie sytuacji, w których uczniowie zdobędą odpowiednią wiedzę oraz umiejętności do wykorzystania w różnych momentach życia, bez wspomagania nikotyną, alkoholem, czy też narkotykami. ukazanie różnych sposobów odmowy propozycjom innych, przekazanie wiedzy dotyczących asertywnego zachowania się wobec presji środowiska, podkreślenie znaczenia podejmowania odpowiedzialnych decyzji w sytuacjach związanych z nikotyną, alkoholem i narkotykami, nauka umiejętności mówienia NIE w sytuacjach namawiania do papierosów, alkoholu lub narkotyków. KOMPETENCJE UCZNIA: zna sposoby asertywnego zachowania się i potrafi zastosować je w praktyce, potrafi umiejętnie stosować podstawowe sposoby odmawiania, umie wykorzystać w praktyce różne odpowiedzi odmowne, pozwalające oprzeć się presji z zewnątrz, jest świadom uczuć, pojawiających się w momencie odczuwania nacisku i presji otoczenia, wie jak odreagować napięcie emocjonalne związane z sytuacją wywierania na niego nacisku, nie boi się wyrażać odmienne zdanie od kolegów. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW: dyskusja kontrolowana, miniwykład, praca w grupach, praca indywidualna, drama, wizualizacja. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: pisaki, tekst opowiadania ,,Korzystajmy z życia póki czas”(załącznik nr 1) plakat pt. ,,Ściągawka dla ucznia”, tekst z historyjką oraz ściąga z odmawiania indywidualnie dla każdego ucznia ( załącznik nr 2), Karta pracy dla grup (załącznik nr3), teksty scenek dla pięciu grup ( załącznik nr 4), kartki A-4 z wyraźnie wypisanymi wersjami, nasilającej się odmowy (załączniki nr: 5,6,7,8,9). CZAS TRWANIA ZAJĘĆ: 45 minut PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Nauczyciel wprowadza do tematu zajęć- mówi o tym, że w życiu należy dbać o dobre kontakty z ludźmi, ale nie rezygnować z własnej autonomii, godności i z prawa do decydowania o sobie. Zdarza się, że ludzie, na których nam zależy, próbują namawiać nas do robienia rzeczy, które nam nie pasują lub nie są dla nas dobre, wtedy trzeba umieć odmówić. Odmawianie jest umiejętnością, a może nawet sztuką, ale można się jej nauczyć, jak wytrwać we własnym postanowieniu, jak nie robić sobie kłopotów, nie psuć sobie kontaktów z tymi, którym się odmówiło? Nauczyciel wyjaśnia, że celem zajęć jest wypracowanie metod i sposobów odmawiania w sytuacjach, gdy jesteśmy namawiani do czegoś, czego nie chcemy zrobić, np.: wypicia alkoholu, zażycia narkotyku, zapalenia papierosa, pójścia na wagary. 2. Przed przystąpieniem do poznawania podstawowych sposobów odmawiania, nauczyciel dokonuje charakterystyki trzech kategorii zachowań człowieka w relacjach z innymi, tj. postaw: agresywnych, uległych i asertywnych (stanowczych). Agresja-polega na demonstrowaniu własnej wyższości, lekceważeniu innych, słuchaniu głównie siebie, na podejmowaniu decyzji bez oglądania się na innych. Postawa agresywna jest wroga, jej celem jest zranienie rozmówcy fizyczne lub psychiczne. W konsekwencji takiej postawy nie będziesz lubiany ani szanowany. Grozi Ci stały stres, ponieważ jako osobnik otoczony przez wrogów nie możesz czuć się bezpiecznie. Twoje życie będzie wypełnione konfliktami, atmosferą wrogości, a nawet przemocą. Uległość- to ignorowanie własnych potrzeb, lekceważenie własnych praw, udawanie zadowolenia z podporządkowania się innym. Wskutek uległości gromadzi się w nas żal, gorycz, pretensje do całego świata. Taka postawa często prowadzi do ostrych wybuchów, niekonwencjonalnego gniewu. W rezultacie takiej postawy odczuwasz złość, nie czujesz się zadowolony z Ciebie, czasem płaczesz lub przesadnie, gwałtownie reagujesz. Asertywność- to respektowanie zarówno własnych jak i cudzych praw, postawa szacunku do siebie i innych. Asertywność - umiejętność wyrażania samego siebie w sposób właściwy, jasny, bezpośredni oraz przywiązywanie znaczenia do tego, co się czuje i myśli; to szacunek dla siebie. Jest to prawo do wyrażania siebie w kontaktach społecznych bez agresji, ranienia kogokolwiek. Można jej się nauczyć, nie jest wrodzona. Asertywność wiąże się z przyjmowaniem odpowiedzialności za własne życie i dokonywane wybory. Nie obwinianie innych za to, co nam się zdarza, to odpowiedzialność za własne życie. Do tego potrzebna jest ogromna wiedza o samym sobie i chęć pracy nad sobą. W konsekwencji takiej postawy jesteś lubiany i szanowany przez większość Twojego otoczenia. 3.Nauczyciel wyjaśnia, że na dzisiejszej lekcji uczymy się zachowań asertywnych ( stanowczych), czyli jak mówić NIE bez lęku i poczucia winy, jak pozostać przy swoim zdaniu i nie wchodzić w niepotrzebny konflikt, jak umiejętnie odpierać krytykę. Podkreśla, że odmawianie, gdy się jest poddanym presji kolegów bywa bardzo trudne, ale wielu młodych ludzi radzi sobie z tym nieźle. Zaznacza, że odmawianie jest łatwiejsze dla osób, które mają tzw. charakter, wiedzą czego chcą w życiu, mają zasady i nie pozwalają sobą manipulować. 4. Nauczyciel odczytuje uczniom opowiadanie pt. ,,Korzystajmy z życia póki czas” (załącznik nr 1). Następnie prosi, aby uczniowie zastanowili się nad następującymi pytaniami: - W jaki sposób Jacek nakłonił Grześka do wypicia alkoholu? - Jakich użył argumentów, które ostatecznie przekonały Grześka? - W jaki sposób Grześ mógł poradzić sobie z presją wywieraną przez kolegów? Uczniowie wspólnie z nauczycielem zastanawiają się nad tym, jak powinni się zachować w sytuacji, kiedy ktoś namawia ich do czegoś złego, czego nie chcą zrobić. Tworzą listę właściwego zachowania się w takiej sytuacji. 5. Nauczyciel prezentuje plakat pt. ,,Ściąga z odmawiania” (załącznik nr 2), mówiący o czterech sposobach zachowania się w podobnej do przedstawionej historyki sytuacji. Zapoznaje uczniów z podstawowymi technikami odmawiania i omawia je: - metoda ,,zdartej płyty” ( uparte powtarzanie tej samej kwestii, np. ,,Nie dziękuję, nie piję lub ,,Nie, nie mam na to ochoty’), - metoda ,,zasłony dymnej”( pozorne aprobowanie krytyki, np. ,,Tak jestem dzieckiem”, ,,Zgadzam się z tym, przejmuję się tym co mówią w szkole”), -wypytywanie o strony dodatnie i ujemne (,, Co dobrego jest w zażywaniu narkotyków…? lub ,,Co złego jest w tym, że nie chcę tego zrobić…?”) 6. Nauczyciel rozdaje uczniom ,,Ściągawkę z odmawiania” oraz tekst z historyjką: Siedzisz z grupą przyjaciół. W pewnej chwili spostrzegasz, że jesteś jedyną osobą, która nie pali. Ktoś proponuje Ci papierosa, na którego nie masz ochoty. Jak odmówisz? 7. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje każdej kartki z przykładowymi wypowiedziami osób namawiających (przykłady argumentów- załącznik nr 3). Prosi, aby uczniowie napisali odpowiedzi odmowne, odpierające podane argumenty. Każda grupa prezentuje własne pomysły. 8. Nauczyciel proponuje, aby uczniowie zastanowili się i spróbowali ocenić, czy trudno byłoby im zachować się asertywnie w podobnej sytuacji; uczniowie oceniają swoje zachowanie, wystawiając stosowną ocenę: 5-jeśli zachowaliby się stanowczo, bez trudności 1- jeżeli przyszłoby im to bardzo trudno, 4- wybierają wtedy, gdy raczej łatwo by było im tak odpowiedzieć, 2- gdy raczej trudno, 3-gdy nie potrafią powiedzieć. 9. Nauczyciel sprawdza, ilu uczniów miałoby trudności z odmawianiem. Wszyscy Ci, którzy ocenili siebie na ,,1” i ,,2” będą odpowiadać NIE na propozycję kolegów czy koleżanek, którzy ocenili siebie na ,,5” lub ,,4”. 10. Nauczyciel prosi 10 osób do pięciu scenek: po dwie do każdej. Uczniowie dostają kartkę ze swoją rolą, tzn. osoba namawiająca i odmawiająca. Osoba odmawiająca oprócz kartki z rolą (odpowiedni tekst z załącznika nr 4), dostaje jeszcze na kartce A-4 wypisany swój tekst odmowy (załączniki 5, 6, 7, 8, 9). Nauczyciel informuje, że osoby odmawiające pozostają po odegranej scence na środku – trzymając przed sobą tekst odmowy, tak aby był widoczny dla wszystkich. Osoby namawiające po odegranej scence wracają na miejsce. Akcja w scenkach powtarza się, dlatego kolejne scenki (II,III,IV,V) rozpoczynamy od momentu, w którym skończyła się poprzednia. 11. Odgrywanie scenek. Nauczyciel informuje, że za chwilę uczniowie usłyszą pierwszą z metod odmawiania tzw. metodę ,,zdartej”/,,zaciętej” płyty- tak jakby zacięła się w nas płyta, na której nagrano pewne słowa. 12. Nauczyciel pyta odgrywających: jak czuła się osoba odmawiająca? Jakie zdania były najskuteczniejsze podczas odmawiania? Czy trudno było odmówić? Pyta także pozostałych uczniów, jak zachowaliby się takiej sytuacji? Następnie tłumaczy uczniom, że odmawianie jest trudną sytuacją, z którą nie tylko młodzież ma kłopoty. Życie codzienne przynosi wiele sytuacji, w których należy odmawiać. W pewnych sytuacjach, nieumiejętność wypowiedzenia słowa: NIE, rodzi dramatyczne skutki, dotyczące zwłaszcza takich sytuacji, kiedy chodzi o środki odurzające. Odmawiania uczymy się przez całe życie. 13.Zakończenie zajęć. Nauczyciel rozdaje uczniom samoprzylepne karteczki, na których uzupełniają zdanie:,, Podczas tych zajęć najważniejsze dla mnie było to, iż…”. Następnie podchodzą do tablicy i przyklejają je do walizki, którą wcześniej narysował nauczyciel. Wspólnie z nauczycielem głośno odczytują i analizują pisemne wypowiedzi koleżanek i kolegów. 14. Podsumowanie. Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywność na zajęciach i życzy skutecznego radzenia sobie w życiu z różnymi problemami. 15. Ewaluacja zajęć- ankieta. Materiał uzupełniający do wykorzystania na zajęciach: SPOSOBY ODMAWIANIA 1. Po prostu powiedz ,,Nie” (np. Pokręć głową:,, Nie dziękuję. Nie mam na to ochoty. Nie myślę tego robić”). 2. Odejdź. (np. Zasadą jest powiedzenie ,,nie’, nie więcej niż dwa razy i jeśli to nie skutkuje, odejśćszybko i pewnie). 3. Zignoruj. ( np. Po prostu zignoruj, udawaj, że jesteś zajęty, w ogóle nie odpowiadaj). 4. Podaj powód. ( np.,, Muszę iść do domu, obiecałem mamie. Przepraszam, mam jutro klasówkę”). 5. Zmień temat. ( np.,, Podoba mi się twój plecak, ile kosztował?’). 6. Zażartuj. ( np.,, Z chęcią, ale oglądam bajki na dobranoc”). 7. Oburz się. ( np. Nie mogę uwierzyć w to, co słyszę. Chyba nie mówisz tego poważnie”). 8. Powiedz komplement. (np.,, Jesteś fajnym i mądrym chłopakiem, ale ten pomysł mi się nie podoba”). 9. Zaproponuj coś lepszego. ( np. ,, Mam lepszy pomysł, chodźmy, pokażę Ci moją kolekcję płyt”). 10. Rzuć wyzwanie. (np. ,,Jesteś przecież moim przyjacielem, więc nie namawiaj mnie do czegoś, czego nie chcę zrobić”). Załącznik nr 1 Opowiadanie ,, Korzystajmy z życia póki czas” Jacka od pewnego czasu korciło, żeby spróbować, jak to właściwie jest z tym alkoholem. Ostatnio były imieniny ojca. Jacek widział, jak każdy kolejny kieliszek wypitej wódki zmieniał zachowanie gości. Jak robili się coraz weselsi, bardziej rozmowni, śmielsi. Co chwilę wybuchały salwy śmiechu… Co prawda ciocia Krysia pod koniec imienin wyglądała dość żałośnie, a jej głupi chichot był po prostu irytujący, podobnie wujek Mietek… z drugiej jednak strony ciekawe, co się takiego z człowiekiem dzieje, gdy sobie wypije, co się z nim tam robi w środku ? Chyba coś fajnego, skoro tylu ludzi to pije, mimo paskudnego smaku. ( Jacek próbował kiedyś piwa, nie smakowało mu, ale może z wódką jest inaczej?). Po imieninach zostały w domu dwie butelki alkoholu. Dzisiaj rodzice pracują po południu, ma przyjść Grzesiek, mieli popracować nad chemią… Może da się namówić? ( Po godzinie) - Wiesz, olewamy dziś tę chemię… Nauczycielka ma tydzień zwolnienia. Pouczymy się w piątek- zagaił Jacek. - To pewne? - Jak amen w pacierzu… Nasza mówiła… - Hurra! To może pogramy w gry? - Zaraz. Mam dla ciebie propozycję. Moich rodziców dzisiaj nie ma i nie wrócą do dziesiątej. Wypijmy trochę tego ( pokazuje butelkę Smirnoffa). - Bo ja wiem?- Grześ jest nieco zaskoczony. - Trzeba korzystać z życia, póki jesteśmy młodzi, no nie? - A co powiesz rodzicom? Przecież zobaczą, że brakuje wódki. - Zobacz co zrobię… Jacek rozlał alkohol do szklanek. Resztę butelki uzupełnił wodą, śmiejąc się mówi do Grześka: - Widzisz nic nie poznają… No to pijemy za chemię! - Wiesz, ja nigdy nie piłem, może to za dużo tak od razu prawie całą szklankę? - Przestań, chodzi o to, żeby coś poczuć… jak to jest, jak się jest pijanym. - No, nie wiem… - O Boże! Jaki ty jesteś! Chyba nie przejmujesz się tym, co mówią na tych idiotycznych lekcjach w szkole… - Nie o to chodzi, ale jak się moja mama pozna, to będę miał gadania na tydzień i jeszcze szlaban na jutrzejszy koncert…To mam jak w banku… - Nie pozna się. Weźmiesz miętusa, to nic nie poczuje. No, spoko, do dna! Za chemię! I żeby ci się ułożyło z Aśką… Chłopcy wypili po pierwszym łyku. Wódka zaczęła okropnie ,,palić”w przełyku, zakrztusili się. Jacek wpadł na pomysł, że rozcieńczą ją z wodą. Teraz było już łatwiej pić. W gruncie rzeczy obaj zastanawiali się, co ludzie w tym widzą. Okropne świństwo. I nic przyjemnego się nie dzieje… Po paru chwilach jednak zaczęło się dziać. Grześ poczuł, jak cały świat mu zawirował w głowie. Kręciło się tak okropnie, jakby miało mu tę głowę urwać. Zrobiło mu się niedobrze. Zaczął wymiotować…na dywan, bo do łazienki już nie zdążył. Resztkami umysłu zarejestrował, że z Jackiem też coś się dzieje…Zaczął się dusić. Czuł się przerażony. ,,Czy ja umieram?” – przeleciało mu przez głowę. Jak przez mgłę przypomniał sobie lekcję, na której była mowa o czyjejś śmierci z przedawkowania alkoholu. O rany!!! (następnego dnia, sobotnie popołudnie) Nie ma wymarzonego koncertu. Matka się nie odzywa. Mówi, że mogli się ,,przekręcić” z powodu własnej głupoty. Zakaz spotykania się z Jackiem do odwołania. Zabrane kieszonkowe. Samopoczucie: ,,jak zbity pies”. Od rana potworny ból głowy… Załącznik nr 2 ŚCIĄGA Z ODMAWIANIA Czyli co powinieneś zrobić, gdy ktoś ciebie namawia do czegoś złego, czego nie chcesz zrobić. 1. PATRZ PROSTO W OCZY, MÓWIĄC: NIE, DZIĘKI. 2. WYKORZYSTAJ SWOJE POCZUCIE HUMORU, ZAŻARTUJ TO POMOŻE ROZŁADOWAĆ SYTUACJĘ. 3. ODEJDŹ. JEŻELI SYTUACJA WYDAJE CI SIĘ BEZNADZIEJNA, PO PROSTU ODEJDŹ. 4. UŻYJ SWOJEJ WYOBRAŹNI! ZMIEŃ TEMAT, UDAJ CHOREGO, NAPAD KASZLU… Dokończ historyjkę, stosując wybrany przez Ciebie jeden ze sposobów odmawiania. Siedzisz z grupą przyjaciół. W pewnej chwili spostrzegasz, że jesteś jedyną osobą, która nie pali. Ktoś proponuje Ci papierosa, na którego Ty nie masz ochoty. Jak odmówisz? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………… Pamiętaj! Najskuteczniejsze zdania odmawiające rozpoczynają się od słowa NIE, a później w sposób stanowczy określają twoje stanowisko, np. ,, Nie, nie zrobię tego”, ,, Nie, nie zapalę papierosa”, ,, Nie, nie chcę próbować narkotyków”. Zdania te w dalszej części mogą zawierać wyjaśnienie, dlaczego odmawiasz, np.,, Bo jest to niebezpieczne”. Techniki skutecznego odmawiania: 1. Metoda ,, zdartej płyty”: uparte powtarzanie tej samej kwestii, np. ,, Nie dziękuję, nie piję” lub ,,Nie mam na to ochoty”. 2. Metoda ,,zasłony dymnej”: pozorne aprobowanie krytyki, np. ,, Tak jestem dzieckiem”, ,, Zgadzam się z tym, przejmuje się tym co mówią w szkole”. 3. Wypytywanie o strony dodatnie i ujemne: ,, Co takiego dobrego jest w zażywaniu narkotyków…? lub ,, Co złego jest w tym, że nie chce tego robić…?” Załącznik nr 3 Argumenty stosowane przez osoby namawiające: 1. Spróbuj po tym poczujesz się wspaniale. 2. To naprawdę fantastyczne przeżycie, spróbuj sam się przekonasz. 3. Korzystaj z życia póki jesteś młody. 4. Boisz się, że coś się stanie. 5. Chcesz być nadal moim kolegą, to spróbuj. 6. Nie bądź sztywniakiem i mami-synkiem. 7. Nie bądź staroświecki. 8. Przecież tylko spróbujesz. 9. Nie wiesz, co tracisz. 10. Druga taka okazja może się już nie zdarzyć. 11. Będziesz miał fajny odlot. 12. Chyba nie boisz się, że zachorujesz? 13.Każdy w naszym wieku próbuje. 14.Czemu robisz taki problem z powodu jednego piwa? 15.Jak sobie wypijesz, to się lepiej będziesz bawił. 16. Zanim wrócisz do domu, to wytrzeźwiejesz. 17. Spróbuj, to zapomnisz o problemach. 18. To są dobre, drogie papierosy, one nie szkodzą. 19. Wierzysz w te bzdury o szkodliwości palenia. Załącznik nr 4 NASILAJĄCA SIĘ ODMOWA SCENKA I Namawiający na piwo kolega z klasy podczas zabawy szkolnej: - Mamy dobre piwko, napijemy się, będzie się nam lepiej bawiło. Osoba odmawiająca: - Nie, ja nie piję alkoholu. - A może jednak… - Nie, ja nie piję alkoholu. Nauczyciel: -Usłyszmy wyrażanie stanowczej prośby o nienaleganie. SCENKA II Namawiający na piwo kolega z klasy podczas zabawy szkolnej: - Mamy dobre piwko, napijemy się, będzie się nam lepiej bawiło. Osoba odmawiająca: - Nie, ja nie piję alkoholu. - Co ty, piwa się nawet nie napijesz, to żaden alkohol - nalegający kolega. - Nie, proszę cię, nie nalegaj. Nauczyciel: Kolejny sposób to odwołanie się do własnych zasad, norm, wartości lub decyzji. SCENKA III Namawiający na piwo kolega z klasy podczas zabawy szkolnej: - Mamy dobre piwko, napijemy się, będzie się nam lepiej bawiło. Osoba odmawiająca: - Nie, ja nie piję alkoholu. - Co ty, piwa się nawet nie napijesz, to żaden alkohol - nalegający kolega. - Nie, proszę cię, nie nalegaj. - No coś ty, mamy się boisz! Nie bądź taki mami synek! - Nie, nie będę tego robił, gdyż mam takie zasady, bo tak zdecydowałem. Nauczyciel: A teraz nasz bohater odwoła się do prawa szacunku. SCENKA IV Namawiający na piwo kolega z klasy podczas zabawy szkolnej: - Mamy dobre piwko, napijemy się, będzie się nam lepiej bawiło. Osoba odmawiająca: - Nie, ja nie piję alkoholu. - Co ty, piwa się nawet nie napijesz, to żaden alkohol - nalegający kolega. - Nie, proszę cię, nie nalegaj. - No coś ty, mamy się boisz! Nie bądź taki mami synek! - Nie, nie będę tego robił, gdyż mam takie zasady, bo tak zdecydowałem. - Od kiedy to zrobił się z ciebie taki świętoszek. - Czuję się nieszanowany przez ciebie. Uszanuj to, co ci powiedziałem, ja nie piję. Nauczyciel: Inny sposób to połączenie odmowy z zapowiedzią o ograniczeniu lub zerwaniu kontaktu. SCENKA V Namawiający na piwo kolega z klasy podczas zabawy szkolnej: - Mamy dobre piwko, napijemy się, będzie się nam lepiej bawiło. Osoba odmawiająca: - Nie, ja nie piję alkoholu. - Co ty, piwa się nawet nie napijesz, to żaden alkohol - nalegający kolega. - Nie, proszę cię, nie nalegaj. - No coś ty, mamy się boisz! Nie bądź taki mami synek! - Nie, nie będę tego robił, gdyż mam takie zasady, bo tak zdecydowałem. - Od kiedy to zrobił się z ciebie taki świętoszek. - Czuję się nieszanowany przez ciebie. Uszanuj to, co ci powiedziałem, ja nie piję. - Nie wiesz, co to odlotowa zabawa. Nie bądź taki sztywniak. Łyknij sobie chociaż raz. - Nie, nie będę pił, jak ci już kilka razy mówiłem. Jeśli nie przestaniesz nalegać, będę zmuszony wyjść. Załącznik nr 5 Załącznik nr 6 Załącznik nr 7 Załącznik nr 8 Załącznik nr 9 Ankieta ewaluacyjna 1.Co sądzisz na temat zajęć, w których brałeś/ brałaś udział? Oceń w skali 1-6, swoją ocenę otocz kółkiem. 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 2.Czy zajęcia profilaktyczne na temat zachowań asertywnych były Twoim zdaniem (PODKREŚL WŁAŚCIWĄ ODPOWIEDŹ): a) b) c) d) interesujące przydatne mało interesujące nieprzydatne 3.Czego nowego i ważnego dowiedziałeś/aś się dzięki zajęciom? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………….... 4.Czy wiedza jaką zdobyłeś/aś ma wpływ na Twoje decyzje dotyczące zdrowia? a) tak b) nie c) niewielki d) nie wiem 5.Inne uwagi na temat przeprowadzonych zajęć: …..………………………………………………………………………………..…………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………… Dziękuję za wypełnienie ankiety