Płazy Puszczy Rominckiej - Parki Krajobrazowe Warmii i Mazur
advertisement
W Puszczy Rominckiej stwierdzono występowanie 10 gatunków płazów z 18 żyjących na terenie Polski. Systematyka płazów krajowych: GROMADA: PŁAZY RZĄD: PŁAZY OGONIASTE Rodzina: Salamandrowate Salamandra plamista Salamandra salamandra Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris Traszka grzebieniasta Triturus cristatus Traszka górska Mesotriton alpestris Traszka karpacka Lissotriton montandoni Płazy Puszczy Rominckiej Traszki Traszki są niewielkimi zwierzętami, mają smukłe ciało i dość długi ogon. Przez niewprawnych obserwatorów często są mylone z jaszczurkami, które należą do zupełnie innej gromady zwierząt, mianowicie do gadów. Traszki tak jak wszystkie płazy mają nagą skórę, dlatego też są narażone na utratę wody z organizmu poprzez parowanie całą powierzchnia ciała. Z tego względu traszki przebywają na ogół w miejscach wilgotnych i ocienionych. Unikają natomiast terenów suchych i nasłonecznionych, gdzie dla odmiany lubią przebywać jaszczurki, których ciało pokryte jest łuseczkami. Ponadto dobrymi cechami różniącymi traszki od jaszczurek są niewielkie rozmiary ciała, płaska głowa, wyłupiaste oczy, brak pazurków oraz ogon bocznie spłaszczony. Na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej występują dwa gatunki traszek. Traszka zwyczajna RZĄD: PŁAZY BEZOGONOWE Rodzina: Kumakowate Kumak nizinny Bombina bombina Kumak górski Bombina variegata Rodzina: Grzebiuszkowate Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus Rodzina: Ropuchowate Ropucha szara Bufo bufo Ropucha zielona Pseudepidelea viridis Ropucha paskówka Bufo calamita Rodzina: Rzekotkowate Rzekotka drzewna Hyla arborea Rodzina: Żabowate Żaba moczarowa Rana arvalis Żaba trawna Rana temporaria Żaba zwinka Rana dalmatina Żaba jeziorkowa Pelohylax lessonae Żaba wodna Pelohylax kl. esculentus Żaba śmieszka Pelohylax ridibundus Traszka zwyczajna jest najpospolitszym płazem ogoniastym w Polsce. Żyje w rozmaitych wilgotnych środowiskach. Jesienią łatwo spotkać traszki zwyczajne w przydomowych piwnicach, gdzie szukają odpowiednich zakamarków na zimę. Rzadszym gatunkiem jest Traszka grzebieniasta, która zawdzięcza swoja nazwę szacie godowej samca tego gatunku. Otóż w okresie godów na grzbiecie i ogonie samca tworzy się wysoka i postrzępiona płetwa przypominająca kształtem grzebień koguta. Ropuchy Ze wszystkich naszych płazów ropuchy są najmniej związane ze środowiskiem wodnym. Poza okresem rozrodczym ropuchy przebywają w środowiskach stosunkowo suchych. Jednak jak większość płazów unikają promieni słońca i na żer wychodzą ze swych kryjówek dopiero wieczorem. Ich dietę stanowią głównie bezkręgowce. Ropuchy są bardzo żarłoczne i dlatego rodzaj ich ofiary zależy także od wielkości ropuchy. Duże osobniki mogą upolować nawet mysz. Ropuchy charakteryzują się krępą budową ciała i stosunkowo krótkimi nogami. Na ogół kroczą lub poruszają się niewielkimi susami. Ich skóra jest gruba i pokryta licznymi brodawkami gruczołów jadowych. Rosną stosunkowo wolno, ale dożywają sędziwego wieku 20 – 30 lat. Ropucha zielona Największą i najpospolitszą naszą ropuchą jest ropucha szara. Można ją spotkać zarówno w lesie, w sadzie jak i w ogrodzie, na polach, łąkach, w pobliżu domostw. W czasie deszczu, po długich okresach suszy, ropuchy szare masowo wychodzą na ciepłe, wilgotne szosy, co niestety przepłacają życiem. Drugim gatunkiem ropuch jest wyjątkowo ciepłolubna ropucha zielona. Gody odbywa późną wiosną, kiedy woda w stawach i sadzawkach nabierze odpowiednio wysokiej temperatury. Głos godowy ropuch zielonych jest wyjątkowo ładny i bardziej przypomina trele ptaków niż rechot innych płazów. Ropucha zielona lubi przebywać w miejscach suchych i otwartych, unika zaś lasów i zadrzewień. W związku z tym na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej występuje nielicznie, poza obszarem lasu. Żaby Termin „żaby” bywa często niepoprawnie wykorzystywany do określenia wszystkich płazów bezogonowych. Natomiast prawdziwe żaby, w odróżnieniu od innych gatunków, posiadają długie tylne kończyny umożliwiające im wykonywanie dalekich i wysokich skoków. Ponadto żaby mają gładką, wilgotną skórę oraz dobrze rozwinięte błony pławne pomiędzy palcami. Żaba moczarowa Wśród żab wyróżniamy żaby brunatne i żaby zielone, które różnią się nie tylko kolorem ciała, ale również trybem życia. Żaby brunatne, do których należy żaba moczarowa i żaba trawna prowadzą lądowy tryb życia. Jednak zawsze przebywają w środowiskach wilgotnych. Za to nie zawsze muszą być na prawdę brunatne. W czasie pory godowej samce żaby moczarowej stają się jednolicie niebieskie. Są wówczas najpiękniejszymi naszymi żabami. Żaby zielone praktycznie od wiosny do jesieni nie opuszczają ulubionych zbiorników wodnych. Często wygrzewają się na pływających konarach lub na brzegach stawów i jezior. Spłoszone szybko wskakują do wody i chowają się na dnie wśród roślinności. Na terenie Puszczy Rominckiej możemy spotkać żabę jeziorkową oraz żabę wodną. Gatunki te są niezwykle do siebie podobne i trudno je od siebie odróżnić. Dzieje się tak dlatego, że żaba wodna jest płodną krzyżówką żaby jeziorkowej i żaby śmieszki. Stąd też mają wiele cech wspólnych. Grzebiuszka ziemna Grzebiuszki żyją w rozmaitych środowiskach, unikają jednak gleb twardych, kamienistych oraz terenów podmokłych i bagnistych, gdyż zakopanie się w takim podłożu jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Kumak nizinny Kumaka nizinnego łatwiej jest usłyszeć niż zobaczyć. Jego charakterystyczny głos przypominający jednostajne pohukiwanie niesie się bardzo daleko. W szczycie sezonu rozrodczego kumaki potrafią „koncertować” przez całą dobę. Na pierwszy rzut oka wygląd kumaka nie odznacza się niczym szczególnym. Jego grzbiet jest ciemny ziemisty, szary lub prawie czarny i pokryty małymi okrągławymi, czarnymi plamkami. Niezwykle charakterystyczne jest za Kumak nizinny Grzebiuszka ziemna jest jedynym przedstawicielem swojej rodziny występującym w Polsce. Cechą odróżniającą grzebiuszki od innych naszych płazów jest pionowa źrenica, podczas gdy u pozostałych gatunków jest ona pozioma lub sercowata. Grzebiuszka ziemna Grzebiuszka prowadzi bardzo skryty tryb życia i pomimo tego, że jest stosunkowo pospolitym płazem, niezwykle trudno jest ją spotkać. Dzień spędza zagrzebana w ziemi, a dopiero późnym wieczorem wychodzi ze swej kryjówki na żer. Również wtedy, gdy czuje się zagrożona, grzebiuszka szybko zagrzebuje się w ziemi. Zwyczajowi temu zawdzięcza swoją nazwę. Do zakopywania się używa twardych, zrogowaciałych, modzeli znajdujących się na tylnych łapkach. Przy ich pomocy rozsuwa ziemię na boki i posuwając się do tyłu stopniowo zapada się w utworzony pod sobą dołek. Grzebiuszki są bardzo skryte również w porze godowej. Ciekawostką jest, że wówczas, gdy inne płazy głośno koncertują, grzebiuszki swoje głosy godowe wydają wyłącznie pod wodą. Przez to dźwięk jest dodatkowo stłumiony i słyszalny z niewielkiej odległości. Zdolność wydawania głosu godowego mają zarówno samce jak i samice, a ich ciche koncerty odbywają się przede wszystkim w nocy, rzadko zaś w dzień. to ubarwienie i plamistość brzusznej powierzchni ciała. Brzuch pokryty jest plamami różnej wielkości o jaskrawej czerwonej barwie, które tworzą u każdego osobnika niepowtarzalny deseń. Kumak posiada liczne gruczoły jadowe, łatwo wydzielające swoją toksyczną zawartość. W przypadku podrażnienia, skóra kumaka obficie wydziela lepki, gęsty i łatwo pieniący się śluz o ostrym, nieprzyjemnym zapachu. Jad ten jest silnie toksyczny dla wielu zwierząt. Kumak w przypadku niebezpieczeństwa nie ucieka, lecz zatrzymuje się i leżąc na brzuchu wygina silnie łapki oraz przód i tył ciała do góry w taki sposób, że stają się widoczne czerwone plamy na brzusznej powierzchni ciała. Jaskrawy kolor tych plam ma za zadanie odstraszenie potencjalnego napastnika. W wielu przypadkach jest to skuteczna obrona. Wszystkie nasze płazy są gatunkami chronionymi. Płazów nie wolno zabijać, okaleczać, chwytać i przetrzymywać, płoszyć, niepokoić, zabierać z miejsca występowania, a także nie wolno niszczyć ich siedlisk. Podwójne życie płazów Płazy są zwierzętami ziemnowodnymi, przystosowanymi zarówno do życia w środowisku wodnym jak i lądowym. W wodzie odbywa się rozród i rozwój tych zwierząt. Z wyjątkiem salamandry plamistej, wszystkie nasze płazy są zwierzętami jajorodnymi. Jaja nazywane skrzekiem są składane do wody, dzięki temu nie muszą być zaopatrzone w grube skorupy jak u ptaków, chroniące wnętrze przed wysychaniem. Funkcje ochronne spełniają galaretowate osłonki. Ich zadaniem jest ochrona zarodka przed urazami mechanicznymi oraz przed krótkotrwałym wysychaniem spowodowanym wahaniami poziomu wody. Kijanki są niepodobne do osobników dorosłych Z jaj wylęgają się larwy, które prowadzą wyłącznie wodny tryb życia. W związku z tym wykazują wiele przystosowań do życia w środowisku wodnym: mają opływowy kształt ciała, poruszają się przy pomocy płetwy ogonowej. Ponadto, podobnie jak u ryb, narządem oddechowym larw płazów są skrzela. Wykształcające się nogi służą na początku jako element ułatwiający utrzymanie równowagi. U larw płazów ogoniastych widoczne są pierzaste skrzela wewnętrzne Larwy płazów bezogonowych, nazywane kijankami, są zupełnie niepodobne do postaci dorosłych. W przeciwieństwie do drapieżnych rodziców odżywiają się głównie pokarmem roślinnym. Posiadają przy tym aparat gębowy charakterystyczny tylko dla kijanek. Natomiast larwy płazów ogoniastych są podobne z wyglądu do postaci dorosłych. Mają podobny aparat gębowy i tak samo jak formy dorosłe są drapieżnikami polującymi na mniejsze od siebie zwierzątka. Główną cechą różniącą larwy od dorosłych płazów ogo- niastych są pierzaste skrzela zewnętrzne obecne tuż za głową przez cały okres życia larwy. Larwalny etap życia kończy się metamorfozą, czyli przeobrażeniem w osobnika dorosłego. Jest to bardzo skomplikowany proces, podczas którego, zmienia się wygląd zwierzęcia. W organizmie powstaje wiele nowych narządów, natomiast stare zanikają. Zwierzę zmienia też swoje zachowanie i przystosowuje się do warunków panujących na lądzie. Osobniki dorosłe żyją na ogół poza zbiornikami wodnymi, jednak wracają do nich co roku, aby odbyć gody i złożyć jaja. W tym okresie, który u różnych gatunków trwa od kilku dni do kilku tygodni, dorosłe płazy w ogóle nie opuszczają wody. Błona pławna miedzy palcami umożliwia im szybkie i sprawne poruszanie się. W razie niebezpieczeństwa nurkują i zagrzebują się w liściach i mule na dnie zbiornika. Dzięki cienkiej skórze tlen rozpuszczony w wodzie może przenikać do organizmu przez całą powierzchnię ciała płaza. W związku z tym, pomimo braku skrzeli, płazy mogą oddychać nawet pod wodą. Lądowy etap życia płazów jest związany z żerowaniem oraz zimowaniem. Najważniejszym przystosowaniem umożliwiającym życie na lądzie jest obecność płuc. Wprawdzie wymiana gazowa zachodzi poprzez skórę płazów również na lądzie, jednak odgrywa drugorzędną rolę. Cienka skóra ułatwiająca życie w wodzie, na lądzie staje się problemem. Woda paruje i ucieka z organizmu przez całą powierzchnię ciała płaza. Dlatego zwierzęta te przebywają zazwyczaj w środowiskach wilgotnych i zacienionych. Ropucha szara charakteryzuje się maskujacym ubarwieniem ciała Na lądzie płazy muszą się liczyć z całą masą drapieżników, dla których są smacznym kąskiem. W razie niebezpieczeństwa żaby ratują się ucieczką. Natomiast gatunki, które nie potrafią szybko uciekać muszą radzić sobie w inny sposób. Bronią tych zwierząt są gruczoły jadowe produkujące trującą wydzielinę. Ponadto wszystkie płazy charakteryzują się maskującym ubarwieniem, upodabniającym je do otoczenia. Dzięki temu bardzo trudno jest dostrzec w trawie nieruchomą żabę, czy ropuchę. Ponadto płazy wychodzą na żer głównie wieczorem, gdy widoczność jest gorsza, co dodatkowo utrudnia drapieżnikowi wypatrzenie ofiary. Co zagraża płazom? W ostatnich latach zarówno w Polsce jak i w całej Europie zaobserwowano spadek liczebności płazów. Przyczyn tego stanu może być wiele. Prawdopodobnie największym zagrożeniem dla przetrwania wielu gatunków płazów jest zanikanie różnych oczek wodnych, czyli dogodnych miejsc rozrodu tych zwierząt. Jest to spowodowane między innymi osuszaniem mokradeł, zasypywaniem bajorek i innych drobnych oczek wodnych rozmaitymi odpadami, ich naturalnym zarastaniem, a także obniżaniem się poziomu wód gruntowych. Ponadto płazy są niezwykle wrażliwymi zwierzętami na wszelkie zmiany w środowisku. Zanieczyszczenia powietrza i wody mogą przedostawać się do organizmu tych zwierząt poprzez ich nagą skórę. Równie groźne dla życia tych zwierząt jest stosowanie na szeroką skalę środków chemicznych trujących owady. Dbając o uprawy, człowiek mimowolnie niszczy pokarm płazów. W ciągu stosunkowo długiego życia płaza, w jego organizmie mogą nagromadzić się olbrzymie ilości substancji toksycznych powodując w końcu choroby i śmierć zwierzęcia. W skali lokalnej dużym zagrożeniem może być zanieczyszczenie miejscowych zbiorników wodnych. Substancje zawarte w wodzie mogą niekorzystnie wpływać na rozwój jaj i kijanek, a także przyczyniać się do śmierci larw. Musimy zdawać sobie sprawę, że to nie tylko fabryki zanieczyszczają wodę. Każdy z nas powinien zrobić sobie rachunek sumienia, czy nie zatruwa płazów i innych organizmów wodnych myjąc naczynia na biwaku bezpośrednio w jeziorze, używając podczas letnich kąpieli szamponów i mydeł. Czasem wystarczy odrobina dobrej woli, aby przynajmniej nie szkodzić. ROSJA j. Go³dap Go³dap 1 2 ¯ytkiejmy PUSZCZA ROMINCKA 3 4 6 Degucie 7 Galwiecie Pluszkiejmy 5 Dubeninki 8 9 Stañczyki Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej utworzony został w 1998 r. Leży w najbardziej wysuniętym na północny wschód krańcu województwa warmińskomazurskiego, w obrębie gmin Dubeninki i Gołdap. Powierzchnia Parku wynosi 14 620 ha, natomiast jego otuliny – 7 942 ha. Teren Puszczy Rominckiej charakteryzuje się najsurowszymi na polskim niżu warunkami klimatycznymi. Wpływ klimatu kontynentalnego i morfologiczne zróżnicowanie powierzchni powodują, że zbiorowiska roślinne Puszczy Rominckiej mają bardziej północny charakter niż zbiorowiska sąsiedniej Puszczy Augustowskiej czy Boreckiej. Stąd Puszcza Romincka nazywana jest „Polską Tajgą”. W tutejszych lasach żyje wiele gatunków zwierząt, między innymi żmija zygzakowata, rybołów, orlik krzykliwy, włochatka, wydra, łoś, wilk, ryś. Puszcza Romincka została uznana za ostoję siedliskową w ramach programu Natura 2000. W Puszczy Rominckiej zostało utworzonych 9 ścieżek przyrodniczych. Zapraszamy do ich odwiedzenia! 1 - „Porosty” 6 km 2 - „Czworolist” 4 km 3 - „Ptaki Puszczy Rominckiej” 3 km 4 - „Rechot” 1 km 5 - „Na skraju puszczy” 15 km 6 - „Puszcza Romincka” 10 km 7 - „Niezapominajka” 1 km 8 - „Wokół jarów Błędzianki” 10 km 9 - „Golubie - wieś, której nie ma” 4 km Tekst: Magdalena Marzec rysunki: Helena Pruszyńska mapy: Anna Naruszewicz fotografia: Anna Krzysztofiak aktualizacja: Anna Naruszewicz Wydawca: Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej Żytkiejmy, ul. Szkolna 1, 19-504 Dubeninki tel./fax. (87) 615 97 27 e-mail: [email protected] www.pkwim.pl Płazy Puszczy Rominckiej Niniejsza ulotka stanowi uzupełnienie ścieżki przyrodniczej „Rechot” poświęconej życiu płazów Wydano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Olsztynie WFOŚiGW w Olsztynie
