bankowość - BazaTematow.pl
advertisement
dr Fijał BANKOWOŚĆ 1 Konsultacje: AE Pawilon B pok. 259, Wtorki od godz. 12:00 Literatura: Akty prawne: 1. Prawo bankowe Z września 1997 w Dz. U. 2. Ustawa o NBP 3. Podręcznik a) Władysław L. Jaworski b) Zbigniew Krzyszkiewicz c) Bohdan Kosiński „Banki, Rynek, Operacje, Polityka” 07.10.2000, Sobota 1989 r. powstanie 11 banków komercyjnych 21.10.2000, Sobota BANKOWOŚĆ - WYKRES 2 Bankowość Bankowość Ekonomika Banku Ekonomika przedsiębiorstw Operacje bankowe Zarządzanie Bankiem Teoria monetarna Organizacja, System banku Teoria monetarna odpowiada na pytanie, czym jest pieniądz? Zarządzanie bankiem to właściwie zarządzanie ryzykiem. Bank centralny nie płaci podatku dochodowego od osób prawnych, ale płaci wpłaty od zysku. TEORIA PIENIĄDZA Dotychczas funkcjonują 3 teorie pieniądza. 1. Metalistyczna. Historycznie najstarsza teoria. Czym jest pieniądz? Odp. Brzmi: kruszcem, metalem a nie papierowym banknotem. a) Monometalizm występuje tylko złoto na rynku b) Bimetalizm nie tylko złoto, ale i np. srebro. 2. Teoria nominalistyczna Pieniądzem jest to, co państwo za pieniądz uważa. 3. Teoria funkcjonalna (funkcje pieniądza) HISTORYCZNIE a) miernik wymiany b) miernik wartości c) prawny środek płatniczy d) środka tezauryzacji (gromadzenia oszczędności) e) funkcja pieniądza światowego. 04.11.2000, Sobota Równanie Fischera M.V=P.T Gdzie: M – masa pieniądza w obiegu (ilość pieniądza) 3 V – szybkość obiegu pieniądza P – cena T – wartościowo wyrażona suma przeciętnych transakcji w gospodarce Właściwym punktem odniesienia dla oceny zalet i korzyści gospodarki posługującej się pieniądzem (gospodarki pieniężnej) jest odniesienie jej do sposobu funkcjonowania gospodarki bezpieniężnej (gospodarki naturalnej). Celem działalności w gospodarce bezpieniężnej jest maksymalizacja produkcji wartości użytkowych (wartość użytkowa to zdolność produktu do zaspakajania konkretnych potrzeb społecznych. Wartość użytkowa jest pojęciem wysoce subiektywnym). Podstawową zaś ideą gospodarki pieniężnej jest maksymalizacja dla każdego podmiotu funkcjonującego w tej gospodarce jak i dla każdego systemu pieniądza, który jest zarówno celem jak i środkiem gospodarowania. 25.11.2000, Sobota Pieniądz jako pośrednik w wymianie Pojawienie się dobra powszechnie akceptowanego, prowadzi do zerwania podstawowego warunku – dojścia zamiany do skutku tj. zerwania zasady jedności, miejsca i interesu. Dzięki tej zasadzie jednorazowy akt zamiany zostaje rozerwany i zastąpiony dwoma niezależnymi transakcjami kupna – sprzedaży. Pojęcie wymiany wiąże się, zatem nierozerwalnie z pojawieniem się pośrednika w wymianie tj. pieniądza. 4 SYSTEMATYKA RODZAJÓW I POSTACI PIENIĄDZA kruszcowy Pieniądz naturalny b regionalny A. pieniądz i odważony t odliczony k powszechny B. pieniądz odliczony odważony bity (moneta) pieniądz gotówkowy Pieniądz sztuczny moneta banknot bilet bankowy bilon wkłady bankowe a’ vista (natychmiast płatne) wkłady terminowe pieniądz bezgotówkowy ZADANIE: Różnice pomiędzy wkładem pieniężnym, lokatą a depozytem. Posługiwanie się pieniądzem naturalnym (posiadającym zarówno wartość wymienną, dzięki której mógł pełnić funkcję pośrednika w wymianie) jak i wartość użytkową (zdolność do zaspakajania konkretnych potrzeb) powodowało różne trudności wynikające z następujących cech takiego pośrednika. 1. mobilność (łatwość przenoszenia z miejsca na miejsce) 2. podzielność (możliwość wymnożenia tego pośrednika w mniejszych i identycznych jednostkach) 3. trwałość w odniesieniu do pieniądza naturalnego oznaczała odporność tego pieniądza na warunki atmosferyczne oraz działanie chemiczne. W obecnej sytuacji nie mówimy o trwałości pieniądza w takim znaczeniu ale o stabilizacji siły nabywczej pieniądza. Rzadkim jest dobro, którego roczny przyrost wydobycia lub produkcji stanowi stosunkowo niewielki odsetek dotychczasowych zasobów tego dobra. Z punktu widzenia fizycznych cech pieniądza naturalnego stosunkowo najpełniej wszystkie powyższe cechy spełniały kruszce szlachetne. Te stały się powszechnym pieniądzem naturalnym i zastąpiły regionalne postacie pieniądza naturalnego. 5 06.01.2001, sobota Moneta To krążek kruszcu szlachetnego, opatrzony stemplem władzy państwa potwierdzającej, iż pod względem wagi i czystości materiału odpowiada ona początkowo prawu zwyczajowemu a później ustawie monetarnej. Mimo, iż mamy do czynienia z pieniądzem kruszcowym to moneta jest pierwszą formą pieniądza sztucznego. Rozróżnienie zatem pomiędzy pieniądzem naturalnym a sztucznym nie jest związane z cechami fizycznymi materiału z którego wykonany jest pieniądz. Rozróżnienie to związane jest natomiast z występującą po raz pierwszy w monecie rozbieżnością pomiędzy realną a nominalną wartością (siłą nabywczą) pieniądza. Z chwilą pojawienia się monety pojawił się problem podaży pieniądza tzn. trybu wprowadzania go do obiegu. Początkowo funkcjonował tzw. system menniczy otwarty. Polegał on na tym, iż każdy posiadacz kruszcu był uprawniony do tworzenia własnego pieniądza (przekształcania złota – towaru w złoto – pieniądz). Stąd też w obiegu funkcjonowały różne monety zaś problemem praktycznym była relacja wymienna pomiędzy nim (na tym tle pojawiły się pierwsze operacje pieniężne, których przedmiotem był sam pieniądz). Pierwszymi dokonującymi operacji pieniężnych byli wekslarze dokonujących wymiany monet bitych przez różnych władców. Chaos monetarny wynikający z systemu menniczego – otwartego uporządkowano poprzez ograniczenie osób i instytucji uprawniających do emisji monety w trybie nadawania prawnego przywileju emisji pieniądza. W ten sposób zrodził się system menniczy zamknięty w którym posiadacze kruszcu mogą jedynie odsprzedać go instytucji emisyjnej a ta zaś posiadając przywilej emisji przekształcała go w monetę. Z chwilą pojawienia się monety rozpoczyna się polityka pieniężna będąca istotnym elementem polityki gospodarczej każdego kraju. Z tą chwilą pojawiała się możliwość świadomego kształtowania rozbieżności pomiędzy nominalną a realną siłą nabywczą pieniądza. Rozbieżność ta jest podstawą każdej polityki pieniężnej. Coraz większego znaczenia zaczęły nabierać w kategorii pieniądza momenty społeczne a zwłaszcza element zaufania do jego numinalnej siły nabywczej. Numinalna siła nabywcza pieniądza została z kolei uzależniona w rosnącym stopniu od fachowej wiedzy ekonomicznej, sprawności organizacyjnej i skuteczności działania władzy państwowej. Typowymi zjawiskami pieniężnymi dla ery pieniądza sztucznego są: 1. inflacja i deflacja pieniądza, 2. dewaluacja i rewaluacja pieniądza, 3. dematerializacja pieniądza, 4. deprecjacja i aprecjacja. W stosunkach wewnętrznych krajowych jednostka pieniądza krajowego podlega procesom aprecjacji i deprecjacji. Deprecjacja pieniądza polega na utracie siły nabywczej jednostki pieniężnej w stosunkach wewnętrznych krajowych. Aprecjacja jest procesem odwrotnym i polega na zwiększeniu się siły nabywczej jednostki pieniężnej w stosunkach wewnętrznych kraju. 6 Dewaluacja i rewaluacja pieniądza są to zjawiska pieniężne wynikające z kształtowania się relacji wymiennej jednostki pieniądza krajowego w stosunku do pieniądza państw obcych (walut). Dewaluacja oznacza zmniejszenie dotychczasowego kursu wymiennego i spadek kursu walutowego jednostki pieniądza krajowego w stosunku do walut. Rewaluacja oznacza wzrost kursu walutowego jednostek pieniądza krajowego w stosunku do walut. Zarówno deprecjacja i dewaluacja mogą być choć nie muszą przyczyną inflacji w gospodarce. Na ogół aprecjacja i rewaluacja związane są ze zjawiskami deflacji w gospodarce. Dematerializacja pieniądza jest procesem powszechnym tzn. podlegają mu wszystkie waluty. Polega on na stopniowym odchodzeniu pieniądza od jego wartościowej substancji materialnej. W miejsce kruszcu w coraz większym stopniu o jakości pieniądza decyduje element zaufania do jego nominalnej siły nabywczej w szczególności ujawnia się to w przypadku obiegu pieniądza bezgotówkowego pozbawionego jakichkolwiek substancji materialnej. Dematerializacja pieniądza oznacza zatem proces stopniowego przechodzenia pieniądza od jego postaci gotówkowej do bezgotówkowej. W sytuacji deprecjacji pieniądza bezgotówkowego elementem umożliwiającym jego krążenie jest kurs prawny pieniądza tj. obowiązek regulowania zobowiązań i należności zarówno publiczno prawnych jak i prywatno prawnych przy pomocy tej i tylko tej postaci pieniądza. Banknot Jest dziełem czasów nowożytnych. Inaczej nota lub weksel bankiera. Banknotu nie stworzyło państwo lecz inicjatywa prywatna złotników angielskich. Wydawane przez nich dokumenty papierowe będące zobowiązaniem do zwrotu zdeponowanego u nich kruszcu uzyskiwały – dzięki powszechnemu zaufaniu do tych osób – zdolność obiegową tzn. umożliwiały pełnienie funkcji środka płatniczego równolegle do będącego w obiegu pieniądza urzędowego (monety). Banknot nie jest emitowany przez państwo ale jest pod nadzorem państwa, które skutkiem tego poczuwa się w obowiązku traktowania banknotów na równi z pieniądzem urzędowym. Definicja banknotu: Banknot to bezterminowe i nieoprocentowane zobowiązanie na okaziciela emitowane przez bank opiewające na okrągłe sumy i płatne za okazaniem w pieniądzu kruszcowym. 7 20.01.2001, Sobota 30 czerwca – egzamin Bilet bankowy To znak pieniężny, który na mocy decyzji władzy państwowej uzyskał na danym terytorium charakter prawnego środka płatniczego i jest powszechnie przyjmowany przy regulowaniu zobowiązań publiczno prawnych jak i cywilno prawnych. Kurs prawny pieniądza To przywilej nadawany przez władzę państwową w określonej formie pieniądza, mocą którego obywatel uzyskuje prawo wywiązywania się z wszelkich ciążących na nim zobowiązań przy pomocy tej i tylko tej formy pieniądza. Z kursem prawnym pieniądza wiąże się funkcja prawnego środka płatniczego. Pieniądz bezgotówkowy Przyjmuje on czysto abstrakcyjną formę zapisu na koncie bankowym (pieniądz idealny), jest pod względem technicznym najbardziej rozwiniętą formą pieniądza. Wprowadzanie do obiegu nie wymaga żadnych kosztów przez emitenta związanych np. z biciem monety czy drukiem banknotów. Zarówno pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy wiążą się zawsze z jakąś transakcją gospodarczą. Podstawą zatem emisji i kreacji pieniądza jest zawsze konkretna płatność wynikająca z istniejącego zobowiązania. Pieniądz papierowy emitowany jest dziś wyłącznie przez państwowe banki emisyjne lub też banki emisyjne będące pod nadzorem państwa skutkiem czego korzysta z obowiązkowego kursu prawnego. W obowiązku wierzyciela do przyjęcia zapłaty w danym pieniądzu urzędowym leży wytłumaczenie tajemnicy krążenia pieniądza oderwanego dzisiaj zupełnie od wartościowej substancji kruszcowej. def. Pieniądza Współczesny pieniądz jest to: Ustalony przez władzę państwową prawny środek płatniczy, zależny w swej sile nabywczej od wkładu pracy wnoszonego przez posiadacza pieniądza do gospodarstwa społecznego, będącym anonimowym i generalnym tytułem do udziału w podziale prawa społecznego, na warunkach określonych przez poziom i strukturę dóbr i usług. Emitent pieniądza nie może zakładać jednostronnego ruchu pieniądza (np. do kieszeni obywatela), gdyż w istocie pieniądza leży jego obieg (zmiany aktualnego posiadacza z różnych tytułów). Od czego zależy siła nabywcza? Od tego czy gospodarka jest efektywna czy nieefektywna. 8 Pieniądz jest anonimowym tytułem do udziału w podziale produktu krajowego. Wielkość udziału w podziale produktu społecznego nie zależy od osoby posiadacza środków pieniężnych lecz od ilości środków pieniężnych posiadanych przez posiadacza pieniądza. 9
