5. założenia ochrony środowiska dla gminy piaseczno do 2010 roku
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I PLAN GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY PIASECZNO CZĘŚĆ I Program Ochrony Środowiska Projekt Warszawa, czerwiec 2004 r. 1 2 Spis treści: STRESZCZENIE ..................................................................................................................... 7 1. WPROWADZENIE ........................................................................................................... 15 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I UWARUNKOWANIA PROGRAMU .......................................................................................................................... 16 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY .................................................................................... 18 3.1 Informacje ogólne ......................................................................................................... 18 3.2 Położenie geograficzne i administracyjne .................................................................. 19 3.3 Historia regionu ............................................................................................................ 20 3.4 Zabytki kultury materialnej ........................................................................................ 21 3.5 Warunki klimatyczne ................................................................................................... 26 3.6 Ukształtowanie powierzchni i geomorfologia ............................................................ 26 3.7. Budowa geologiczna .................................................................................................... 28 3.8 Analiza zagospodarowania przestrzennego gminy ................................................... 30 3.8.1 Struktura zagospodarowania przestrzennego ........................................................ 30 3.8.2 Struktura użytkowania terenu ................................................................................ 32 3.8.3 Demografia ............................................................................................................. 33 3.8.4. Zatrudnienie i bezrobocie ...................................................................................... 34 3.8.5. Działalność gospodarcza ....................................................................................... 36 3.8.6. Infrastruktura techniczno – inżynieryjna gminy.................................................. 40 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ................................................................... 52 4.1. Uwarunkowania zewnętrzne opracowania programu ochrony środowiska dla gminy Piaseczno .................................................................................................................. 52 4.1.1. Polityka ekologiczna państwa ............................................................................... 53 4.1.2. Integracja europejska ............................................................................................ 54 4.1.3. Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego ................................ 55 4.1.4. Strategia rozwoju powiatu piaseczyńskiego .......................................................... 56 4.1.5. Obowiązujące akty prawne w zakresie ochrony środowiska ................................ 57 5. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PIASECZNO DO 2010 ROKU ...................................................................................................................................... 57 5.1. Gminne limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska ........................................................................................................................... 57 5.2. Nadrzędny cel programu ochrony środowiska dla gminy Piaseczno ..................... 58 5.3. Priorytety ekologiczne ................................................................................................. 58 6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO .................................................................................................................................................. 61 6.1. Jakość wód i stosunki wodne ...................................................................................... 61 6.1.1. Stan aktualny ......................................................................................................... 61 6.1.1.1 Wody powierzchniowe ............................................................................................................ 61 6.1.1.2 Wody podziemne ..................................................................................................................... 65 6.1.1.3 Melioracje................................................................................................................................. 68 6.1.2. Program działń dla sektora jakość wód i stosunki wodne.................................... 69 6.2 Powietrze atmosferyczne ............................................................................................. 76 6.2.1 Stan aktualny .......................................................................................................... 76 3 6.2.2. Program poprawy dla sektora: powietrze atmosferyczne ..................................... 84 6.3 Hałas .............................................................................................................................. 91 6.3.1 Stan aktualny .......................................................................................................... 91 6.3.2. Program poprawy dla sektora: hałas .................................................................... 95 6.4 Promieniowanie elektromagnetyczne ......................................................................... 99 6.4.1 Stan aktualny .......................................................................................................... 99 6.4.2. Program poprawy dla sektora: promieniowanie elektromagnetyczne............... 107 6.5 Poważne awarie i zagrożenia naturalne ................................................................... 111 6.5.1 Poważne awarie .................................................................................................... 111 6.5.2 Zagrożenia naturalne ........................................................................................... 116 6.5.3. Program poprawy dla sektora: poważne awarie i zagrozenia naturalne .......... 117 7. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ................................................................... 121 7.1. Ochrona przyrody i krajobrazu ............................................................................... 121 7.1.1. Stan aktualny ....................................................................................................... 121 7.1.1.1. Lasy ........................................................................................................................................ 121 7.1.1.2 Obszary i obiekty chronione ................................................................................................. 124 7.1.1.3. Fauna ..................................................................................................................................... 131 7.1.2. Program operacyjny dla sektora: ochrona przyrody i krajobrazu ..................... 133 7.2 Surowce mineralne ..................................................................................................... 138 7.2.1 Stan aktualny ........................................................................................................ 138 7.2.2. Program poprawy dla sektora: ochrona powierzchni terenu i zasobów kopalin ........................................................................................................................................ 139 7.3. Gleby ........................................................................................................................... 141 7.3.1 Stan aktualny ........................................................................................................ 141 7.3.2. Program poprawy dla sektora: gleby .................................................................. 146 8. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ............................................................................................................................ 149 8.1 Racjonalizacja użytkowania wody do celów produkcyjnych i konsumpcyjnych . 149 8.2 Zmniejszenie zużycia energii ..................................................................................... 150 8.3 Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych .......................................... 151 8.4 Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji ................................. 152 9. WŁĄCZANIE ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH DO POLITYK SEKTOROWYCH ................................................................................................................................................ 152 9.1 Zagadnienia ochrony środowiska w ujęciu sektorowym ........................................ 152 9.1.1 Przemysł ................................................................................................................ 153 9.1.2 Transport............................................................................................................... 156 9.1.3 Gospodarka komunalna i budownictwo .............................................................. 157 9.1.4 Rekreacja i turystyka ............................................................................................ 157 9.1.5. Ochrona zdrowia ................................................................................................. 158 9.1.6. Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska............................................ 158 10. EDUKACJA EKOLOGICZNA .................................................................................... 159 10.1. Dotychczasowe działania w zakresie promocji i edukacji ekologicznej ............. 160 10.2.Proponowane działania w ramach edukacji ekologicznej .................................... 161 11. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ........................................... 163 11.1. Stan aktualny ........................................................................................................... 163 4 12. ZARZĄDZANIE OCHRONA ŚRODOWISKA.......................................................... 171 12.1.1. Instrumenty prawne........................................................................................... 172 13. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ................................................................................................................................................ 181 14. ANALIZA MOŻLIWYCH DO ZASTOSOWAŃ ROZWIĄZAŃ NA PODSTAWIE OCENY INFRASTRUKTURY GMINY, ORGANIZACJI WEWNĘTRZNEJ I ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA W GMINIE ORAZ SYTUACJI FINANSOWEJ ..................................................................................................................... 184 15. PODSUMOWANIE........................................................................................................ 185 5 6 STRESZCZENIE Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Piaseczno na lata 2004 – 2015 jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej miasta i gminy, i określającym wynikające z niej działania. Program obejmuje horyzont czasowy lat 2004 – 2015, z podziałem na okresy: krótkoterminowy w latach 2004 – 2007, średnioterminowy w latach 2008 – 2011 oraz długoterminowy na lata 2012 – 2015. Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla miasta i gminy Piaseczno przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych miasta i gminy Piaseczno, zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla miasta i gminy Piaseczno jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Sformułowano cele krótko - i długookresowe, przedstawiono cele strategiczne i zadania niezbędne do osiągnięcia tych celów. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy Piaseczno, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie miasta i gminy. Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla gminy Piaseczno sformułowano następująco: Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Gminy Piaseczno poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwój infrastruktury ochrony środowiska 7 Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie gminy Piaseczno wymusiły wyznaczenie celów długo i krótkoterminowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości (horyzont czasowy 2004 - 2007) do poprawy stanu środowiska na terenie gminy i rozwiązania najistotniejszych kwestii związanych z tą dziedziną. W zakresie poprawy jakości środowiska priorytety są następujące: P.1. Poprawa jakości wód powierzchniowych i zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej P.2. Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego i przemysłowego P.3. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska P.4. Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego gminy P.5. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy poprzez zintegrowany system edukacji ekologicznej P.6. Ochrona przed poważnymi awariami i zagrożeniami naturalnymi W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody: P.7. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy P.8. Ochrona istniejących zasobów leśnych gminy i zachowanie ich bioróżnorodności W zakresie zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii: P.9. Oszczędne gospodarowanie zasobami wody P.10. Popularyzacja odnawialnych źródeł energii W zakresie zadań systemowych: P.11. Rozwój edukacji ekologicznej P.10. Wprowadzanie zarządzania środowiskowego Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska. 8 Podczas analizy stanu środowiska wyróżniono te sektory środowiska, które zostały w znacznym stopniu przekształcone przez działalność człowieka i wymagają programów naprawczych. Należą do nich w pierwszym rzędzie wody powierzchniowe i podziemne, tereny zielone oraz powierzchnia terenu. Przedstawiono również propozycje ograniczenia najbardziej uciążliwych dla środowiska czynników: hałasu, promieniowania elektromagnetycznego, poważnych awarii, przemysłu, transportu i gospodarki komunalnej. Wody powierzchniowe i podziemne W rozdziale opisano zasoby i stan wód powierzchniowych i podziemnych oraz przedstawiono najistotniejsze problemy z punktu ich ochrony. Monitoring wód powierzchniowych prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Zgodnie z klasyfikacją ogólną i fizyko – chemiczną, rzeka Jeziorka, Zielona i Mała na całej swojej długości posiadają wody pozaklasowe. Pod względem bakteriologicznym, Jeziorka na 60% swojej długości jest pozaklasowa (40% długości - rzeka trzecio-klasowa). Powyżej Piaseczna Jeziorka nie odpowiada normom azotu azotanowego. Poniżej miasta stan wód pogarsza się w zakresie azotu azotanowego i fosforu ogólnego, co związane jest z dopływem miejskich ścieków. Nie mają one jednak charakteru decydującego o pozaklasowej jakości wód Jeziorki. W górnym biegu rzeki bowiem, Kraska dostarcza pozaklasowe wody zanieczyszczone głównie ściekami z miasta Grójec, co dyskwalifikuje jakość wód. O pozaklasowości wód rzeki Zielonej decydują następujące wskaźniki: fosfor ogólny, fosforany, azot azotynowy. Badania wód podziemnych na terenie gminy Piaseczno prowadzone są przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Chylicach. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że woda ujmowana w stacjach uzdatniania wody, zarówno pod względem chemicznym i bakteriologicznym odpowiada wymaganiom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Cel strategiczny: Dążenie do poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Zapewnienie mieszkańcom gminy dostępu do wody o odpowiedniej jakości i niezbędnej ilości do celów pitnych oraz rekreacyjno – turystycznych poprzez rozwój i modernizację infrastruktury ochrony środowiska 2. Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem jakościowym 3. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł przemysłowych, komunalnych i rolniczych 4. Racjonalizacja zużycia wody w przemyśle, rolnictwie i gospodarstwach domowych 9 Powietrze atmosferyczne Na stan jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy mają wpływ zanieczyszczenia pochodzące : - z procesów spalania paliw - zbiorowe i indywidualne ogrzewanie pomieszczeń - pył, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla - ze środków transportu kołowego (zanieczyszczenia: węglowodory, tlenek węgla, pył, ołów) - z procesów produkcyjnych (zanieczyszczenia: węglowodory i ich pochodne, fluor, pyły siarki i cementu, siarkowodór i inne specyficzne dla danej produkcji substancje). Na terenie gminy nie są prowadzone własne pomiary zanieczyszczeń powietrza, istnieje tylko jedno stanowisko pomiarowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, zlokalizowane w Piasecznie (Chylice) na ul. Dworskiej. W ramach badań zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego prowadzi się pomiary SO2, NO2 i PM10 (pyłu zawieszonego). W 2003 r. obszar całego powiatu piaseczyńskiego został zaliczony do klasy A ze względu na ochronę roślin. Jako że klasa A jest najwyższą z możliwych, wymaganym działaniem na obszarze omawianej jednostki administracyjnej, ze względu na ochronę roślin jest dążenie do utrzymania poziomu stężeń na niezmienionym poziomie. Natomiast z uwagi na przekroczenie PM10 (pyłu zawieszonego), ze względu na ochronę zdrowia strefa piaseczyńska została zaliczona do klasy B i wymaga określenia obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych. Cel strategiczny: Dążenie do poprawy jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Piaseczno i spełnienie norm obowiązujących w tym zakresie poprzez ograniczanie emisji zanieczyszczeń Cele średnioterminowe do roku 2011 i krótkoterminowe do roku 2007: 1.Dążenie do ograniczenia wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych 2. Dążenie do ograniczenia emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji 3. Rozwój monitoringu jakości powietrza na terenie gminy Hałas Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu, na terenie gminy, należy komunikacja drogowa. Badania hałasu drogowego prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Monitoring hałasu prowadzony jest m.in. wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych Warszawy, m.in. wzdłuż ulicy Puławskiej, której przedłużeniem jest droga nr 79. Z prowadzonych badań wynika, że natężenie ruchu na tej trasie jest bardzo duże, a wartość równoważnego poziomu dźwięku A na wysokości 5 m osiąga 75 dB w porze dziennej i 65 w porze nocnej. Ponadto, w porze dziennej hałas o wartości 50 dB odczuwalny jest na znacznej odległości od ulicy. 10 Hałas przemysłowy na terenie Gminy Piaseczno stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi. Decyzje na dopuszczalne poziomy hałasu otrzymały cztery zakłady zlokalizowane na terenie gminy Piaseczno Cel strategiczny: Dążenie do utrzymania poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego poprzez ograniczanie uciążliwości akustycznych na obszarze Gminy Piaseczno Cele średnioterminowe i kierunki działań do roku 2011: 1. Niedopuszczenie do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna 2. Ograniczanie hałasu na terenach, gdzie jego natężenie odczuwalne jest jako uciążliwe lub przekracza dopuszczalne normy, szczególnie na terenach zurbanizowanych Promieniowanie elektromagnetyczne Na terenie gminy najpoważniejszymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego są stacje bazowe telefonii komórkowej. W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne są wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Wokół budowanych stacji bazowych telefonii komórkowych istnieje możliwość tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania. Na terenie miasta do tej pory nie wystąpiła potrzeba tworzenia takich obszarów. Na terenie gminy Piaseczno zlokalizowanych jest 8 stacji bazowych telefonii komórkowej Cel strategiczny: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1. Kontrola poziomów promieniowania niejonizującego na terenie Gminy Piaseczno 2. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 3. Ochrona mieszkańców gminy przed oddziaływaniem nadmiernego promieniowania elektromagnetycznego 11 Poważne awarie Potencjalne zagrożenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie Gminy Piaseczno głównie mogą mieć charakter chemiczny, pożarowy, wybuchowy i skażenia środowiska. Potencjalne źródła zagrożenia to: - urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (amoniak, chlor, produkty ropopochodne, inne chemiczne) - Zakłady Elektronowe Lamina, Thomson multimedia Polska, - transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych, wojewódzkich oraz szlakach kolejowych, a także rurociągami, powodując m. in. potencjalne zagrożenie zanieczyszczenia gleb oraz pożarowe na terenach leśnych, - magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych - występowanie palnej i zwartej zabudowy, jak również lokalizacji zwartych, iglastych kompleksów leśnych, co stwarza zagrożenie pożarowe, - zagrożenie powodziowe Cel strategiczny: Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii i zagrożeń naturalnych oraz eliminacja i ograniczanie skutków w razie ich wystąpienia Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii lub zagrożeń naturalnych 2. Ochrona ludności gminy przed skutkami poważnej awarii lub klęsk żywiołowych wraz ze zwiększeniem świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania i zapobiegania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych (poprzez ustalenie harmonogramu działań w razie wystąpienia poważnej awarii) Ochrona przyrody oraz krajobrazu Gmina Piaseczno jest jedną z najbardziej zalesionych gmin wchodzących w obszar podmiejski Warszawy. Najbardziej zalesiona jest południowo – wschodnia część gminy. Większość lasów (niemalże 90 %) leży w obrębie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Pomimo wysokiego wskaźnika lesistości Gminy Piaseczno, istotnym problemem jest nierównomierne występowanie lasów oraz znaczne rozdrobnienie i rozproszenie kompleksów leśnych, zwłaszcza leżących na terenach prywatnych. Cel strategiczny: Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy Ochrona istniejących zasobów leśnych gminy i zachowanie ich bioróżnorodności 12 Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczności gminy 2. Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo - kulturowych gminy Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1. Ochrona czynna i bierna obszarów oraz obiektów chronionych i przyrodniczo cennych 2. Rozwój systemu zieleni osiedlowej i miejskiej 3. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych 4. Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych 5. Użytkowanie zasobów leśnych i zieleni miejskiej w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioróżnorodności i krajobrazu Oprócz wymienionych powyżej w Programie zaproponowano także cele i zadania z zakresu ochrony gleb, powierzchni terenu, surowców mineralnych, edukacji ekologicznej, aspektów związanych z ograniczaniem odpadowości, materiałochłonności, energooszczędności i wodochłonności gospodarki. Wymienione cele realizowane będą poprzez zadania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno – prawnym, zmierzające do eliminacji lub zmniejszania natężenia oddziaływania czynników zagrażających zasobom i jakości środowiska naturalnego. Realizacja Programu uzależniona jest od upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych działań. W celu poprawy środowiska naturalnego przedstawiono w „Programie ochrony środowiska dla gminy Piaseczno” program operacyjny dla poszczególnych komponentów środowiska. Łączne nakłady na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska w okresie 2004 – 2007 wyniosą około 240 557 tys. złotych. 13 14 1. WPROWADZENIE Postępujący wielowiekowy rozwój cywilizacyjny, któremu towarzyszyło beztroskie i nieograniczone korzystanie z dóbr przyrody, doprowadził do znacznej degradacji środowiska naturalnego. Efektem tego procesu było nie tylko zanieczyszczenie poszczególnych komponentów środowiska, ale także wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin oraz pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. W Polsce do lat 90-tych XX wieku środowisko było uważane za źródło surowców oraz rezerwuar odpadów i zanieczyszczeń. Nie trudno przewidzieć, że takie podejście do zagadnień z zakresu ochrony środowiska w krótkim czasie mogłoby doprowadzić do katastrofy. Obecnie przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój wiąże się z prowadzeniem szerokiej działalności gospodarczej i społecznej przy jednoczesnym niedopuszczeniu do dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz z podejmowaniem działań zmierzających do restytucji zniszczonych elementów środowiska. Istota zrównoważonego rozwoju polega zatem na pokryciu obecnych potrzeb bez ograniczania możliwości rozwoju przyszłym pokoleniom. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz publicznych, zatem także na nich spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi – wdrożenie unijnych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie ochrony środowiska. Efektywność działań z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz od pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji dla danego rejonu. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program ochrony środowiska na lata 2004 – 2011 jest dokumentem planowania strategicznego, zawierającym cele i kierunki polityki prowadzonej przez gminę Piaseczno i określającym wynikające z nich działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako: istotny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, zbieżny ze strategią zrównoważonego rozwoju gminy, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budżetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej oraz podstawa do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej. 15 Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłużą do kreowania warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa gminy Piaseczno, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program ochrony środowiska służyć będzie koordynacji działań związanych z ochroną środowiska w gminie. Jego funkcje polegać będą na: działaniach edukacyjno – informacyjnych, przekazywaniu ogółowi społeczeństwa, zainteresowanym podmiotom gospodarczym i instytucjom informacji na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska, wskazywaniu tzw. gorących punktów, czyli najważniejszych zagrożeń środowiska gminy i sposobów ich rozwiązywania, promowaniu i wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju, koordynacji działań związanych z ochroną środowiska pomiędzy administracją publiczną wszystkich szczebli oraz instytucjami i pozarządowymi organizacjami ekologicznymi na rzecz ochrony środowiska w gminie, ułatwieniu wydawania decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w gminie Piaseczno będzie miało charakter procesu ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania „kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach. 2. METODYKA PROGRAMU OPRACOWANIA PROGRAMU I UWARUNKOWANIA Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2003 z uwzględnieniem dostępnych danych za okres 2004 roku. Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: 16 1. Określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Piaseczno, zawierającej charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną; 2. Określeniu konstruktywnych działań mających na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony środowiska poprzez przedstawienie celów strategicznych, celów długo- i krótkoterminowych oraz kierunków działań wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla poszczególnych segmentów środowiska; cele ekologiczne – cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań; kierunki działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych; zadania ekologiczne – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków a tym samym celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. 3. Przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem; 4. Określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Programu. Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Miasta i Gminy w Piasecznie, Starostwa Powiatowego w Piasecznie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Piasecznie, Powiatowej Straży Pożarnej w Piasecznie, Nadleśnictwa Chojnów, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzację, wywiady i sondaże. Do podmiotów gospodarczych z terenu gminy rozesłano ankiety uwzględniające szeroką problematykę ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Przeprowadzono również badania świadomości społecznej w zakresie zagadnień ochrony środowiska, w tym gospodarki odpadami Koncepcja Programu oparta jest o zapisy następujących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku. Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: - cele średniookresowe do 2011 roku - zadania na lata 2004 – 2007 - monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdrożenie Programu 17 Cele i zadania ujęte zostały w następujących blokach tematycznych: - cele i zadania o charakterze systemowym, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody, - zrównoważone wykorzystanie surowców, - jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne. Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego. W dokumencie tym określono długoterminową politykę ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego, w którym określono stan i zadania z zakresu ochrony środowiska dla poszczególnych gmin powiatu. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: zadania własne gminy (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy), zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym). 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY 3.1 INFORMACJE OGÓLNE Gmina Piaseczno jest gminą miejsko – wiejską. Położona jest w centralnej części województwa mazowieckiego. Jest jedną z 6 gmin wchodzących w skład powiatu piaseczyńskiego. Gmina Piaseczno położona jest w północno – centralnej części powiatu, od północy graniczy z gminą Lesznowola i powiatem warszawskim, od wschodu z gminą Konstancin – Jeziorna, od południa z gminą Prażmów, natomiast od zachodu z gminą Tarczyn i Lesznowola. Powierzchnia gminy wynosi 12 822 ha (128,22 km2). Jest ona największym skupiskiem ludności na terenie powiatu piaseczyńskiego (gminę Piaseczno zamieszkuje niemalże 57 tyś. ludności), gęstość zaludnienia wynosi 440 os./km2. Powierzchnia gminy stanowi 20 % powierzchni powiatu, natomiast liczba ludności stanowi około 42 % ogólnej liczby mieszkańców w powiecie. Gmina Piaseczno ma charakter produkcyjno – usługowy, z dużym udziałem gruntów leśnych w powierzchni ogólnej. Najbardziej zagospodarowana jest północna część gminy, w obrębie miasta Piaseczno. Tworzy ona zurbanizowany pas, będąc przedłużeniem obszarów zabudowanych na terenie Warszawy (dzielnica Ursynów i Wilanów). 18 Użytki rolne stanowią jedynie 31% powierzchni ogólnej, natomiast lasy 30% (GUS 2003). Na terenie gminy zlokalizowanych jest wiele podmiotów gospodarczych branży m.in. samochodowej, elektronicznej, inżynieryjno – projektowej i kosmetycznej. Sprzyja temu bliskie sąsiedztwo z Warszawą, dobrze rozwinięta sieć komunikacyjna oraz duży potencjał ludnościowy. Do największych powierzchniowo obszarów chronionych położonych na terenie gminy należy Chojnowski Park Krajobrazowy oraz Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, które obejmują większość terenów leśnych oraz dolinę rzeki Jeziorki. Walory przyrodniczo – krajobrazowe gminy sprawiają, że jest ona bardzo atrakcyjna pod względem turystycznym. Lasy Chojnowskie oraz kąpieliska w Zalesiu Dolnym i Zalesiu Górnym stanowią doskonałe miejsce wypoczynku dla wielu Warszawiaków. 3.2 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE Zgodnie z podziałem fizyczno – geograficznym (według Kondrackiego) gmina Piaseczno położona jest w granicach Równiny Warszawskiej. W tabeli nr 1 przedstawiono podział gminy na jednostki geograficzne. Tabela 1 Podział gminy Piaseczno na jednostki geograficzne Podział fizyczno – geograficzny Megaregion Prowincja Podprowincji Makroregion Mezoregion Nazwa wydzielenia Pohercyńska Europa Środkowa Niż Środkowoeuropejski Niziny Środkowopolskie Nizina Środkowomazowiecka Równina Warszawska Pod względem administracyjnym gmina Piaseczno położona jest w centralnej części województwa mazowieckiego, na południe od Warszawy. Graniczy z następującymi obszarami: od północy z powiatem warszawskim oraz gminą Lesznowola, od wschodu z gminą Konstancin - Jeziorna, od południa z gminą Prażmów, od zachodu z gminą Tarczyn i Lesznowola. 3.2.1. POWIĄZANIA Z INNYMI OŚRODKAMI Gmina Piaseczno położona jest w północnej części powiatu piaseczyńskiego. Pozostałe centra gmin zlokalizowane są w następującej odległości od miasta Piaseczno: Konstancin – Jeziorna: 7 km, Góra Kalwaria: 16 km, Lesznowola: 7 km, Prażmów: 18 km, Tarczyn: 19 km. Najbardziej odległe sołectwa w gminie położone są po stronie zachodniej: Szczaki, Złotokłos i Henryków (11-15 km). Pozostałe to: po stronie południowej Pęchery i Chojnów (7- 8 km), po stronie wschodniej Jastrzębie (4 km) oraz po stronie północnej Józefosław (5 km). Gmina Piaseczno ma powiązania z innymi ośrodkami głównie przez drogi powiatowe i wojewódzkie (nr 721 i 722) oraz drogę krajową nr 79: Warszawa – Piaseczno - Góra Kalwaria. Projektowana jest również, według jednego z wariantów, autostrada A-2, która przebiegałaby w bliskim sąsiedztwie gminy. 19 Na terenie gminy Piaseczno dobrze rozwinięta jest też sieć połączeń kolejowych. Przez teren ten przebiega linia kolejowa: Warszawa – Radom – Kraków, łącząca Piaseczno ze stolicą. Gminę Piaseczno z Warszawą łączą także podmiejskie linie autobusowe: 709, 710, 724, 727. Na północ od miasta Piaseczno, w odległości około 15 km od centrum, znajduje się port lotniczy „Okęcie” w Warszawie, który zapewnia połączenia lotnicze zarówno krajowe, jak i międzynarodowe. 3.3 HISTORIA REGIONU Tereny obecnej gminy Piaseczno należały niegdyś do Księstwa Mazowieckiego. Piaseczno prawa miejskie uzyskało 5 listopada 1429 roku z rąk Janusza I Starszego księcia mazowieckiego. Miasto pełniło w owych czasach bardzo ważną funkcję, z uwagi na swoje położenie na szlaku Warszawa – Czersk. Był to ośrodek handlowo – rzemieślniczy. Punktem centralnym Piaseczna był rynek, na którym odbywały się targi. W 1459 roku książęta: Konrad, Kazimierz, Bolesław, Jan wystawili nowy przywilej dla miasta, natomiast dwa lata później nastąpiło potwierdzenie aktu nadania praw miejskich. W 1471 roku podczas podziału dzielnicowego Piaseczno wraz ze wsiami Lesznowola i Chyliczki zostało przekazane księciu Konradowi III Rudemu. W kilka lat później przekazał on miasto Annie Radziwiłłównie, która nadała miastu przywileje w postaci nadania prawa do odbywania jarmarków w dni powszednie i święta. Wyznaczony został także dzień targowy. Nadane prawo oraz zwolnienie z opłat targowych zaczęło przyciągać wiele ludności z okolicznych wsi. Piaseczno zaczęło się rozrastać. W 1526 roku tereny obecnej gminy weszły w skład województwa mazowieckiego Królestwa Polskiego. Miasto stanowiło siedzibę starosty (urzędnika królewskiego). Piaseczno wraz z sąsiednimi wsiami stanowiły tzw. starostwa niegrodowe, które należały do stołowych dóbr królewskich. Były one oddawane w dzierżawę starostom. W latach 30 – tych XVI wieku nastąpił rozwój gorzelnictwa i piwowarstwa w regionie. W 1545 roku Piaseczno w charakterze dóbr oprawnych zostało przekazane królowej Bonie. Charakterystyczną cechą Piaseczna były ogrody mieszczańskie, które oficjalnie zatwierdził Stefan Batory. W XVI wieku Piaseczno nawiedził pożar, który pochłonął znaczną część dobytku miasta. W 1584 roku miasto stało się własnością księżnej Anny Jagiellonki. W połowie XVII wieku Jan Kazimierz nadał miastu prawo wywoływania jarmarków. W 1659 roku najazd szwedzki spowodował kryzys gospodarczy wielu miejscowości, m.in. Piaseczna, czego skutkiem było wyludnianie się miast. W tym też okresie ziemie te nawiedzały zarazy morowe (z lat 1669, 1683, 1708). W 1726 roku August II nadał Piasecznu przywilej potwierdzający dotychczasowe prawa miasta i rozszerzające uprawnienia gminy. Miasto posiadało prawa magdeburskie, dzięki którym uprawnienia Rady Miejskiej były większe niż dotychczas, m.in. pobieranie tzw. podatku brukowego i opłat targowych. Cztery lata później Piaseczno ponownie nawiedził pożar, który pochłonął miejskie archiwum. W 1740 roku mieszczanie otrzymali przywilej nadany przez Augusta III, m.in. prawo handlu wszelkim towarem oraz władzę nad pustymi placami (siedliskami). Pod koniec XVIII wieku nastąpiły rozbiory Polski i Piaseczno znalazło się w granicach zaboru pruskiego. Na obszary miejskie zaczęli napływać Niemcy i Żydzi. W dniach 9 i 10 lipca 1794 roku rozegrała się największa w historii tego regionu bitwa, pomiędzy wojskami polskimi i rosyjskimi, która 20 miała miejsce pod Gołkowem. Po stronie polskiej dowodził generał Józef Zajączek, a po rosyjskiej gen. Fersen. Straty wynosiły 180 zabitych i 136 rannych. Od 1815 roku Piaseczno znalazło się w granicach Królestwa Polskiego, stało się miastem narodowym. Po powstaniu styczniowym straciło jednak prawa miejskie. Pod koniec XIX wieku na terenie gminy zaczęła się rozwijać kolej, co sprzyjało rozwojowi miasta. W 1898 roku rozpoczęła się budowa wąskotorowej linii Warszawa - Służew - Jeziorna - Piaseczno, a w 1899 linii Warszawa - Piaseczno - Góra Kalwaria. Z początkiem XX wieku powstała w Piasecznie Ochotnicza Straż Pożarna. Rozwój miasta został zahamowany podczas pierwszej wojny światowej. W 1915 roku Piaseczno zostało zajęte przez Niemców. W rok później administracja niemiecka na nowo podniosła miasto do rangi miejskiej. W okresie międzywojennym w Piasecznie założono łaźnię miejską oraz otwarto linie kolejową Warszawa – Radom. Podczas drugiej wojny światowej, na terenie miasta założono obóz jeniecki i getto żydowskie. W latach 50 – tych XX wieku Piaseczno znów zaczęło się rozwijać i powoli uprzemysławiać. W 1952 roku został utworzony powiat piaseczyński z siedzibą w Piasecznie. Powstawały liczne zakłady, pierwszy z nich - Zakład Lamp Oscyloskopowych ZELOS, potem Zakłady Lamp Nadawczych LAMINA, Zakładu Kineskopów Kolorowych "Polkolor", i inne. W 1983 roku uruchomiono (nie czynną już) linię trolejbusową łączącą Piaseczno z Warszawą. W 1975 roku powiat piaseczyński został zlikwidowany. W związku z reformą administracyjną kraju, został na nowo powołany w 1999 roku, jako jeden z 37 powiatów na terenie województwa mazowieckiego. Miastem powiatowym jest Piaseczno. 3.4 ZABYTKI KULTURY MATERIALNEJ Obszar gminy Piaseczno był terenem wielokrotnie zasiedlanym przez grupy ludności w różnych epokach. Najwięcej śladów wskazujących na osadnictwo znajduje się na brzegach i zboczach dolin rzek. Budowle sakralne Szczególnie cenne są dwa kościoły: kościół św. Anny w Piasecznie oraz drewniany kościół w Zalesiu Górnym (przybudówka). Ponadto, na terenie gminy znajduje się wiele zabytkowych cmentarzy. Zabytkowe układy przestrzenne (ruralistyczne, dworsko – parkowe) Na terenie gminy zachowało się wiele parków dworskich, m.in. w Żabieńcu, Złotokłosie, Wólce Prackiej, Wólce Kozodawskiej, Woli Gołkowskiej, Runowie, Pólku, Głoskowie i Chylicach. Ponadto, uwagę zwraca rynek w Piasecznie z zabytkowym ratuszem z 1823 – 1824 roku (ul. Rynek 11), park, kościół, układ przestrzenny Grójeckiej Kolejki Dojazdowej wraz z budynkami i wiele obiektów wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Niewielka część obiektów jest wpisana do rejestru zabytków i objęta ścisłą ochroną konserwatorską, a pozostałe to obiekty zabytkowe postulowane do objęcia ochroną prawną. Wykaz chronionych obiektów dziedzictwa kulturowego z obszaru gminy Piaseczno, wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przedstawia tabela nr 2. 21 Tabela 2 Wykaz chronionych obiektów dziedzictwa kulturowego z obszaru gminy Piaseczno, wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Numer Data Miejscowość Ulica Obiekt Wpisu Data wpisu Autor powstania Chylice Dwór Chylice Park Głosków Zespół folwarczny Głosków Dwór Głosków Park Głosków- Kamionka Aleja świerkowa Henryków- Urocze Chałupa Jazgarzew Kościół Nowa Iwiczna Kościół ewang. Pęchery Zespół folwarczny Pęchery Dwór 1074/367 62-05-05 Pęchery Spichlerz 1074/715 62-05-05 Pęchery Kuźnia Pęchery Park Pęchery- Łbiska Aleja parkowa przeł. XIX/XX w. 1200 82-10-27 przeł. XIX/XX w. Piaseczno (Pólko) Park Piaseczno Akacjowa 5 Budynek Piaseczno Anhellego 30 Budynek Piaseczno Anhellego 30 Zabudowania gospodarcze Piaseczno Anny Jagiellonki 10 Budynek Piaseczno Anny Jagiellonki 12 Budynek Piaseczno Anny Jagiellonki 13 Budynek Piaseczno Anny Jagiellonki 15 Budynek Piaseczno Chyliczkowska 20 Budynek internatu tzw. ""Poniatówka"" 1184 81-07-30 1 poł. XIX w, kon. XIX w. Piaseczno Chyliczkowska 20 Budynek internatu 1184 81-07-30 1899-1902 Piaseczno Chyliczkowska 20 Budynek mieszkalny 1184 81-07-30 lata 20-ste XX w. Piaseczno Chyliczkowska 20 Park Piaseczno Czajewicza 23 Dom mieszkalny 1185 81-07-30 1907 Piaseczno Czajewicza 41 Budynek Piaseczno Czarnieckiego 15 Budynek Piaseczno Czarnieckiego 20 Budynek Piaseczno Dębowa 5 Budynek Piaseczno Jerozolimska 14 Budynek Piaseczno Jerozolimska 16 Budynek Piaseczno Jerozolimska 17 Budynek Piaseczno Jodłowa 2 Willa z działką i zielenią 1313 87-11-04 Piaseczno Kalin al. 7 Budynek Piaseczno Kalin al. 9 Budynek Piaseczno Kasztanów 12 Budynek 22 Piaseczno Kniaziewicza 29 Dom mieszkalny 1927 Piaseczno Kopernika 37 Budynek Piaseczno Kopernika 57 Budynek Piaseczno Kopernika 61 Budynek Piaseczno Kordeckiego 45 Budynek Piaseczno Kordiana 15 Budynek Piaseczno Kordiana 21 Budynek Piaseczno Kordiana 23 Budynek Piaseczno Kościuszki 29 Dom mieszkalny 1913-14 Piaseczno Kościuszki 41 Dom mieszkalny pocz. XX w Piaseczno Kościuszki 45 Dom mieszkalny pocz. XX w Piaseczno Kościuszki 51 Dom mieszkalny 1902 Piaseczno Kościuszki 53 Dom mieszkalny 1909 Piaseczno Kouna 12 Dom mieszkalny drewniany 1914 i 1938 Piaseczno Królowej Jadwigi 11 Budynek Piaseczno Księcia Józefa 10 Budynek Piaseczno Księcia Józefa 11 Budynek Piaseczno Lipca 22-go 9 Dom mieszkalny Piaseczno Lipowa 11 Budynek Piaseczno Lipowa 19 Budynek Piaseczno Lipowa 20 Budynek Piaseczno Lipowa 27 Budynek Piaseczno Lipowa 42 Budynek Piaseczno Lipowa 44 Budynek Piaseczno Lipowa 49 Budynek Piaseczno Lipowa 54A Budynek Piaseczno Lipowa 54A Zabudowania gospodarcze Piaseczno Listopada 11-go 14 Budynek Piaseczno Listopada 11-go 16 Budynek Piaseczno Mickiewicza 6 Dom mieszkalny Piaseczno Mickiewicza 8 Budynek Piaseczno Mickiewicza 13 Budynek Piaseczno Mickiewicza 15 Dom mieszkalny ok. 1938 Piaseczno Mickiewicza 17 Dom mieszkalny ok. 1935 Piaseczno Mickiewicza 25 Budynek Piaseczno Mickiewicza 29 Dom mieszkalny 1923 Piaseczno Mickiewicza 35 Szpital im. dr J. Brudzińskiego ok. 1935 Piaseczno Mickiewicza 37 Dom mieszkalny 1927 kon. XIX w. ok. 1926 23 Piaseczno Modrzewiowa 7 Budynek Piaseczno Norwida 17 Budynek Piaseczno Orzechowa 8 Budynek Piaseczno Orzechowa 14 Budynek Piaseczno Pólko 1 Dwór z działką w granicach ewidencyjnych Piaseczno Przesmyckiego 30 Dom mieszkalny Piaseczno Przesmyckiego 38 Willa wraz z parkiem 1439 90-07-20 Piaseczno Przesmyckiego 39 Willa z zielenią 1318 88-04-08 Piaseczno Przesmyckiego 19 Dom mieszkalny 1929-31 Piaseczno Przesmyckiego 21 Dom mieszkalny 1 ćw. XX w. Piaseczno Puławska 1 Budynek Piaseczno Puławska 2 Dom mieszkalny 1908 Piaseczno Puławska 3 Remiza strażacka ok. 1904 Piaseczno Redutowa 3 Budynek Piaseczno Rejtana 4 Budynek Piaseczno Rejtana 6 Budynek Piaseczno Rejtana 8 Budynek Piaseczno Rejtana 12 Dom mieszkalny lata 20-ste XX w. Piaseczno Rejtana 13 Dom mieszkalny 1910 Piaseczno Rejtana 15 Dom mieszkalny 1910 Piaseczno Rejtana 17 Dom mieszkalny 1910 Piaseczno Rejtana 20 Budynek Piaseczno Rejtana 27 Dom mieszkalny Piaseczno Rynek Kościół par. św. Anny 1078/202 59-11-17 ok. 1565, 1736 Piaseczno Rynek Dzwonnica 1078/202 59-11-17 1 poł. XIX w. Piaseczno Rynek Plebania 1078/202 59-11-17 XVIII/XIX w. Piaseczno Rynek 4 Dom mieszkalny Piaseczno Rynek 5 Dom mieszkalny Piaseczno Rynek 11 Ratusz Piaseczno Sawickiej 1 Dom mieszkalny Piaseczno Sienkiewicza 5 Budynek Piaseczno Sienkiewicza 6 Dom mieszkalny 1918-21 Piaseczno Sierakowskiego 2 Dom mieszkalny 1930, 1939 Piaseczno Sierakowskiego 11 d. Łaźnia lata 20-ste XX w. Piaseczno Skrzetuskiego 14 Budynek Piaseczno Skrzetuskiego 16 Budynek Piaseczno Skrzetuskiego 27 Budynek 1241 1 poł. XIX w, 1 ćw. XX w. 84-02-22 1923 T. Bursche 1929 ok. 1923 1910 2 poł. XIX w. pocz. XX w. 1080/368 62-03-05 K. Najmski 1823-24 1924 24 Piaseczno Staropolska 10 Dom mieszkalny 1910 Piaseczno Staszica 11 Dom mieszkalny 1925 Piaseczno Staszica 13 Dom mieszkalny Piaseczno Świętojańska 2 Budynek Piaseczno Świętojańska 45 Budynek Piaseczno Traugutta 5 Budynek Piaseczno Tuwima Cmentarz żydowski Piaseczno Warszawska 26 Karczma Piaseczno Wenedów 1 Budynek Piaseczno Żółkowskiego 8 Budynek 8 99-04-29 1409 91-02-02 1930 2 ćw. XIX w. Piaseczno Układ przestrzenny Grójeckiej Kolejki Dojazdowej wraz z budynkami 1586 94-06-17 Piaseczno Cmentarz 1324 91-02-02 Runów Park 1312 87-07-17 Siedliska nr 6 Budynek Siedliska nr 6 Budynek gospodarczy Siedliska nr 30 Dwór Siedliska nr 30 Park Siedliska nr 43 Willa z działką i zielenią Siedliska nr 43 Budynek gospodarczy Siedliska nr 45 Dom mieszkalny 1908 Siedliska nr 45 Budynek gospodarczy po 1908 Wola Gołkowska Dwór Wola Gołkowska Dom ogrodnika Wola Gołkowska Park Wólka Kozodawska Dom rządcy Wólka Kozodawska Mleczarnia Wólka Kozodawska Park Wólka Pęcherska Dwór Wólka Pęcherska Park Wólka Pęcherska Cmentarz z I wojny światowej Wólka Pracka Park Złotokłos Kościół 1448 25 94-04-06 Złotokłos Willa Złotokłos Park Żabieniec Dwór Żabieniec Park Wojewódzki Konserwator Zabytków stan: styczeń 2004 rok 3.5 WARUNKI KLIMATYCZNE Teren gminy Piaseczno, zgodnie z podziałem Polski na regiony klimatyczne według W. Okołowicza (1979), położony jest w regionie mazowiecko - podlaskim. Klimat na tym obszarze posiada cechy klimatu przejściowego, z przewagą cech kontynentalnych. Omawiany obszar charakteryzuje się średnią roczną temperaturą w granicach 7,0 0C - 8,1 0C oraz niskim poziomem opadów atmosferycznych: 500 – 550 mm rocznie. Teren gminy należy do obszarów gdzie występuje deficyt wody opadowej. Wpływ cech kontynentalnych wpływa na podwyższenie amplitudy temperatury. W efekcie wahania temperatury są wysokie i sięgają nawet 230C. Niski poziom opadów powoduje w okresie wegetacji roślin znaczny deficyt wilgoci. Wilgotność powietrza wynosi około 80%. Natomiast pokrywa śnieżna zalega na tym terenie przez około 50 - 60 dni. Na obszarze gminy Piaseczno dominują wiatry zachodnie, południowo - zachodnie i północno – zachodnie. Niemalże 50 % wiatrów wieje z kierunku zachodniego. Okres wegetacyjny wynosi około 215 dni. Rozpoczyna się pod koniec marca, a kończy na początku listopada. Warunki klimatu lokalnego mogą być nieco odmienne od klimatu panującego w regionie. Do parametrów modyfikujących wskaźniki klimatyczne (m.in. bilans cieplny, temperatura, opady oraz siła i kierunek wiatrów) zależą głównie od: rzeźby terenu, budowy geologicznej i pokrycia terenu. Na terenie gminy Piaseczno nie obserwuje się dużych różnic warunków klimatycznych, ze względu na małe urozmaicenie rzeźby terenu. Wszelkie modyfikacje są przeważnie spowodowane występowaniem zabudowy i obszarów leśnych. Stąd, na obszarach południowych gminy Piaseczno, gdzie dominują tereny leśne, amplitudy temperatur mogą być nieco niższe od wartości średnich, siła wiatrów słabsza, a retencja wody opadowej i wilgotność większa. Natomiast na terenach północnych, gdzie dominują obszary zurbanizowane, może występować zwiększone zachmurzenie. 3.6 UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI I GEOMORFOLOGIA Gmina Piaseczno położona jest w obrębie Równiny Warszawskiej, która stanowi zdenudowaną powierzchnie akumulacji lodowcowej. Położona jest ona powyżej 100 m n.p.m. i opada 20-30 m skarpą ku dolinie Wisły. Od zachodu obniża się ku Równinie ŁowickoBłońskiej i sąsiaduje z Wysoczyzną Rawską (granice z tymi rejonami są niewyraźne). Równina Warszawska ciągnie się po lewej stronie Doliny Środkowej Wisły od Warszawy na północy po dolinę Pilicy na południu i zajmuje obszar około 1120 km2. W granicach gminy Piaseczno wyodrębniono w rzeźbie następujące formy: formy pochodzenia lodowcowego: wysoczyzna morenowa płaska z licznymi pagórkami moren czołowych, formy utworzone w strefie martwego lodu jak pagórki moren martwego lodu, wytopiska i zagłębienia po martwym lodzie, 26 formy pochodzenia wodnolodowcowego: równiny sandrowe i wodnolodowcowe, pagórki akumulacji szczelinowej, kemy i plateau kemowe, równiny zastoiskowe, formy pochodzenia eolicznego: równiny piasków przewianych, wydmy i wyodrębniające się spośród nich zagłębienia deflacyjne, formy pochodzenia rzecznego: dna dolin rzecznych, równiny torfowe, poziomy tarasów rzecznych, formy utworzone przez roślinność: równiny torfowe. Na terenie gminy Piaseczno, w obrębie Równiny Warszawskiej, wyróżnić można dwie podstawowe jednostki geomorfologiczne: wysoczyznę morenową oraz doliny rzeczne. Na obszarze Równiny przeważają wysokości od 110 do 120 m n.p.m., wykazując lekki spadek ku wschodowi i północy. Ponadto, spadki obserwowane są wzdłuż dolin rzecznych. Do form pochodzenia lodowcowego należy m.in. wysoczyzna morenowa. W jej obszarze wyznaczono wysoczyznę morenową płaską, na powierzchni której wysokości względne wynoszą do 2 m, a nachylenia nie przekraczają 2 stopni. Obszar ten stwierdzono w zachodniej części gminy, m.in. w okolicach Bogatek, Głoskowa i Woli Gołkowskiej. Ponadto, na prawie całym obszarze występują zagłębienia po martwym lodzie. Zazwyczaj mają one owalny kształt o długości i szerokości kilkuset metrów. Obserwuje się je najczęściej w sąsiedztwie kemów i moren martwego lodu. Równiny wodnolodowcowe tworzą rozległe, wyrównane poziomy, zajmujące najwyżej położone n.p.m. powierzchnie wysoczyzny. Położone są one zazwyczaj na wysokości 120 – 130 m. n.p.m. W zachodniej części gminy występuje równina denudacyjna wyższa, natomiast w części wschodniej równina denudacyjna niższa (granica przechodzi doliną rzeki Jeziorki – Bąkówka – Robercin). Na powierzchni równin wodnolodowcowych występują liczne formy lodowcowe. Spośród form wodnolodowcowych licznie reprezentowane są kemy. Są to formy, które utworzyły się na zapleczu moren czołowych, zazwyczaj drobne o szerokości długości od kilkudziesięciu do kilkuset metrów. Na terenie gminy utworzyła się także kotlina, w obniżonej części wysoczyzny, w okolicach Gołkowa. Stanowi ona fragment rynny o kierunku północno – południowym, której południowa część została wcześniej zniszczona i włączona do doliny Jeziorki. Tworzy ona płaskie zagłębienie o głębokości do 20 m nachylone w kierunku rzeki Jeziorki. Płaską powierzchnię wysoczyzny urozmaicają formy eoliczne, do których należą m.in. wydmy, które na terenie gminy rozpościerają się w okolicach Piaseczna i Zalesia Górnego. Formy pochodzenia rzecznego to przede wszystkim tarasy rzeczne. Taras nadzalewowy wykształcił się po obu stronach Jeziorki oraz miejscami w dolinach jej dopływów. Zachowała się ona tylko fragmentami, w okolicach Jazgarzewa, Głoskowa i Bogatek. Zajmuje on niewielkie powierzchnie od kilkudziesięciu do kilkuset metrów szerokości. Taras zalewowy wykształcił się w dolinach współcześnie przepływającej przez teren gminy rzeki Jeziorki. Rzeka ta wykorzystała przebieg i układ dolin z wcześniejszego okresu, stąd miejscami płynie w bardzo poszerzonych dolinach. Wysokość względna tarasu nadzalewowego w stosunku do poziomu tarasu zalewowego wynosi od 1 do 2 m. 27 Formy pochodzenia roślinnego stwierdzono na rozległych powierzchniach w dolinie Jeziorki oraz jej dopływach. Nie brak ich również w szeregu zagłębień po martwym lodzie i w wytopiskach. 3.7. BUDOWA GEOLOGICZNA Budowa geologiczna gminy Piaseczno jest zróżnicowana. Zarówno rzeźba terenu, jak i jego geologia związana jest silnie z działalnością lodowca: procesami akumulacyjnymi i denudacyjnymi. Cały teren gminy pokrywają utwory czwartorzędowe z dominacją piasków oraz piasków i mułków wodnolodowcowych, z dużymi płatami gliny zwałowej. Doliny rzeczne natomiast wypełnione są piaskami rzecznymi, piaskami humusowymi, miejscami występują także mady oraz torfy. Pod względem geologicznym, obszar gminy Piaseczno położony jest w obrębie tzw. Niecki Warszawskiej, jednostki tektonicznej w obejmującej najgłębszą część Niecki Brzeżnej (tzw. synklinorium brzeżne). Niecka Brzeżna zbudowana jest z osadów paleozoiku, mezozoiku i trzeciorzędu, pokrytych utworami czwartorzędowymi. Niecka Warszawska graniczy na północy z Niecką Pomorską, a na południu z Niecką Lubelską wzdłuż uskoku: Nowe Miasto – Grójec. Cały teren gminy zajmuje Równina Warszawska wraz z doliną Jeziorki rozpościerającą się po jej powierzchni. Nieckę Warszawską tworzą utwory kredowe, a wypełniają osady trzeciorzędu i czwartorzędu. Utwory trzeciorzędu na tym obszarze podzielone zostały na osady zaliczane do neogenu i paleogenu. Paleogen reprezentowany jest przez piaski, mułki, iły i zlepieńce, a także margle i iły margliste. Neogen natomiast reprezentowany jest przez piaski, mułki, iły oraz miejscami węgiel brunatny, na których na głębokości około 20 m p.p.m. leżą iły pstre, mułki i piaski poprzedzielane poziomymi pasmami piasków. Profil czwartorzędu został ukształtowany przez złożone procesy sedymentacji w okresie glacjałów i interglacjałów. Najstarsze utwory czwartorzędowe leżące na utworach trzeciorzędowych to piaski ze żwirami poprzedzielane warstwami mułków. Powyżej, na wysokości Wólki Prackiej i Runowa w zachodniej części gminy, znajdują się piaski oraz piaski rzeczne ze żwirami interglacjału kromerskiego, występujące około 60 – 80 m n.p.m. Natomiast na wysokości Chojnowa i Orzeszyna znajdują się gliny zwałowe najstarszego zlodowacenia o miąższości kilku metrów. Wyższa część profilu reprezentowana jest głównie przez piaski ze żwirami, mułki rzeczne i torfy interglacjału mazowieckiego, poprzedzielane pasami gliny zwałowej w zachodniej części gminy na wysokości Wólki Pęcherskiej i Wólki Prackiej (miąższość tych utworów sięga 10 m). Na wysokości 80 – 90 m n.p.m. znajdują się utwory takie jak: iły, mułki warwowe oraz piaski zastoiskowe dolne zlodowacenia środkowopolskiego (stadiał maksymalny), które największe miąższości osiągają w części zachodniej gminy (około 10 m), zanikając na wysokości Łbisk – Zalesie Górne. Na wysokości Orzeszyna i Chojnowa stadiał maksymalny reprezentowany jest przez iły i mułki warwowe oraz niewielką warstwę piasków zastoiskowych. Powyżej, na wysokości około 100 m n.p.m. w zachodniej części gminy, znajdują się piaski wodnolodowcowe ze żwirami, o miąższości około 10 m. Na utworach tych leżą grube warstwy glin zwałowych osiągające największe miąższości na zachodnich terenach gminy Piaseczno. Są to utwory zlodowacenia środkowopolskiego, stadiału mazowiecko – podlaskiego, wychodzące na powierzchnie terenu dużymi płatami w okolicach: Piaseczno – Ustanów z wyłączeniem Zalesia Górnego, Siedliska – Żabieniec, 28 Bobrowiec – Robercin – Bąkówka oraz Głosków – Złotokłos i Jazgarzew - Bogatki. Piaski oraz mułki wodnolodowcowe rozciągają się na powierzchni szerokim pasem od Stefanowa po Chojnów i Wojciechów, występują też w Zalesiu Górnym, na północno - zachodnich obszarach Piaseczna, w okolicy Głoskowa i Złotokłosu. Miejscami występują także piaski i mułki kemów (północno – wschodnie okolice Nowinek, okolice Łbisk oraz w okolicy dawnej stacji kolejki wąskotorowej Runów). W końcowym okresie zlodowaceń środkowopolskich (interglacjał Bugo - Narwi) powstała dolina rzeki Jeziorki, którą wypełniły utwory piaszczyste. Z okresem ostatniego zlodowacenia (bałtyckiego) wiąże się powstanie piasków rzecznych tarasów nadzalewowych rzeki Jeziorki. Piaski humusowe zajmujące szeroki pas dolin rzecznych wykształciły się już w holocenie (największe obszary przy ujściu rzeki Małej do Jeziorki – obecnie tereny stawów rybnych, oraz wzdłuż rzeki Jeziorki na wysokości Jazgarzewa). Na terenie gminy występują również torfy, m.in. w południowych okolicach Zalesia Dolnego i w pasie od Solca po Orzeszyn oraz lokalnie wzdłuż dolin rzecznych. W holocenie w miejscach zagłębień bezodpływowych, powstały mady pylasto-piaszczyste i mułkowato – ilaste. U schyłku plejstocenu i w holocenie, w wyniku procesów eolicznych, na terenie gminy wykształciły się także liczne piaski eoliczne w wydmach (przeważają małe powierzchnie), zwłaszcza we wschodniej części, m.in. w okolicach Piaseczna, Pilawy i Zalesia Górnego. W tabeli nr 3 zamieszczono charakterystykę wybranych torfowisk z terenu gminy Piaseczno. Tabela 3 Charakterystyka wybranych torfowisk z terenu gminy Piaseczno Symbol Powierzch Średnia Zasoby (tyś. m3) Gatunek złoża nia (ha) miąższość torfu (m) pierwotne pozabilans bilansowe owe Charakterystyka torfowisk okolic Głoskowa C2/d/450A C2/d/450B C2/d/450C C2/d/450D C2/d/450E C2/d/450F 14,3 1,42 203,0 203,0 - 14,8 0,62 98,0 98,0 - 3,1 0,68 21,0 21,0 - 25,0 2,00 500,0 500,0 - 50,0 1,37 685,0 685,0 - 21,0 1,43 300,3 300,3 - drzewno – trzcinowy drzewno – trzcinowy drzewno – trzcinowy turzycowo – drzewny turzycowo – trzcinowy trzcinowy Stopień Średnia rozkładu popielność (%) (%) 40,0 22,7 50,0 20,0 45,0 - 41,0 27,7 35,0 30,9 37,0 29,6 Charakterystyka torfowisk okolic Woli Gołkowskiej C2/d/545A C2/d/545B C2/d/545C C2/d/545D C2/d/545E C2/d/545- 0,8 0,48 21,5 21,5 - turzycowy 35,0 59,2 3,5 0,52 18,0 18,0 - drzewny 55,0 34,7 6,0 0,62 37,0 37,0 - 35,0 44,2 12,5 0,71 89,0 89,0 - drzewno – trzcinowy drzewny 40,0 28-30 15,5 0,65 101,0 101,0 - turzycowy 35,0 28,1 3,0 0,98 29,5 29,5 - mszysto – 35,0 27,9 29 F C2/d/545G C2/d/545H C2/d/545I Objaśnienia do Geologiczny. 1,0 0,70 7,0 7,0 - 1,0 0,60 6,0 6,0 - 4,0 0,56 22,5 22,5 - drzewny mszysto – turzycowy mszysto – turzycowy drzewny 30,0 40,5 30,0 40,5 40,0 29,3 Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 – arkusz Raszyn (559). Państwowy Instytut 3.8 ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY 3.8.1 STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Tereny gminy Piaseczno, ze względu na duże wartości przyrodnicze i położenie niedaleko stolicy, były atrakcyjne pod względem mieszkaniowym już w dwudziestoleciu międzywojennym. Pojawiła się wówczas idea zdrowego miasta. Założenia urbanistyczne miast-ogrodów, miast-lasów były chętnie lokowane w podwarszawskich miejscowościach. Na terenie gminy Piaseczno przykładem takich osiedli jest Zalesie Dolne i Zalesie Górne. Obecnie na terenie miasta i gminy Piaseczno zabudowa koncentruje się w dwóch pasach urbanizacyjnych: południowym i północno-zachodnim. W mieście wyróżnić można kilka stref zabudowy mieszkaniowej, natomiast na obszarze gminy przeważa zabudowa jednorodzinna. W śródmieściu usytuowane są budynki 2-, 3-kondygnacyjne, zazwyczaj z lokalami usługowymi na parterze. Zabudowa skoncentrowana jest wzdłuż ulic: Kościuszki i Sierakowskiego. W trakcie realizacji jest plan rekonstrukcji zabudowy wokół rynku i zachowanego zabytkowego ratusza. Zaplanowano budowę pieszych pasaży, modernizację kamienic, jak również uzupełnienie istniejących ciągów zabudowy. W północnej części miasta znajdują się najczęściej budynki wielorodzinne, w większości 4-kondygnacyjne. Pierwsze osiedla wybudowano w latach sześćdziesiątych. W południowo-zachodniej części miasta powstały osiedla jednorodzinne. Najbardziej zabudowywana jest północna część gminy. W Józefosławiu i Julianowie, które położone są pomiędzy miastem a Lasem Kabackim, w pobliżu ulicy Puławskiej powstają domy wolno stojące, szeregowe oraz bliźniacze. W południowej części gminy istnieją duże rezerwy terenu pod zabudowę. Atrakcyjnie położone wzdłuż doliny Jeziorki miejscowości: Głosków, Jazgarzew, Wólka Kozodawska, Baszkówka, Złotokłos czy Henryków Urocze są odkrywane przez inwestorów indywidualnych. Na terenach przeznaczanych pod budownictwo mieszkaniowe, w bliskim sąsiedztwie kompleksów leśnych, powstają osiedla wolno stojących domów. Ostatnio rozwój inwestycyjny gminy Piaseczno sprawił, że północne wsie gminy: Józefosław i Julianów, ze względu na swe położenie najbliżej stolicy, obok roli ośrodków produkcyjnych, pełnią również funkcje mieszkaniowe. Koncentracja funkcji usługowych, składowo-magazynowych i budowlanych plasuje Piaseczno do I kategorii aktywności gospodarczej wśród polskich gmin. Zalicza się do obszarów o wysokim i ustabilizowanym poziomie inwestowania. Wobec dynamicznego rozwoju budownictwa wzrasta liczba mieszkańców. Przeprowadzone analizy wskazują, że w okresie najbliższych dziesięciu lat możliwe jest podwojenie tej liczby. Dlatego Zarząd Gminy stanął więc przed wyzwaniem rozbudowy i modernizacji lokalnej infrastruktury. 30 źródło: Urząd Miasta i Gminy Piaseczno Mapa 1 Struktura zagospodarowania przestrzennego gminy Piaseczno 31 3.8.2 STRUKTURA UŻYTKOWANIA TERENU Gmina Piaseczno jest gminą miejsko – wiejską. Miasto Piaseczno usytuowane jest około 23 km od centrum Warszawy. Prawa miejskie nabyło w 1429 roku. Gmina zajmuje powierzchnie 128,22 km2 (12 822 ha), co stanowi około 20 % powierzchni powiatu. Ma ona charakter produkcyjno – usługowo z dużym udziałem powierzchni leśnej. Struktura użytkowania terenu wskazuje na nierównomierność w rozlokowaniu podstawowych funkcji obszaru. W części północnej znajdują się tereny mieszkalne oraz usługowe, natomiast w części południowo - wschodniej przeważa zagospodarowanie leśne (Chojnowski Park Krajobrazowy). Najbardziej zurbanizowana jest część północna, stanowiąca obszar miasta Piaseczno. Obecnie rozwija się także wiele miejscowości m.in. Wólka Kozodawska, Julianów i Józefosław, Bobrowiec i Kamionka. W tabeli nr 4 przedstawiono strukturę użytkowania gruntów na terenie gminy. Tabela 4 Struktura użytkowania gruntów na terenie gminy Piaseczno WyszczegóPowieUżytki rolne Lasy i grunty lnienie rzchnia leśne grunty Sady łąki pastwiska ogólna (ha) Razem orne Gmina 12822 6756 5047 743 638 328 3834 Piaseczno Powiat piaseczyński 62104 28 444 19 773 4 648 3 219 806 12 359 Pozostałe grunty 2232 21 302 GUS 2003, stan na: 31.12.2002. Gmina Piaseczno jest obszarem najbardziej zurbanizowanym na terenie powiatu. Największy udział w użytkowaniu terenu gminy mają grunty tzw. pozostałe, pełniące funkcje mieszkalne i usługowe oraz nieużytki (2 232 ha). Użytki rolne stanowią 53 % powierzchni gminy (6756 ha), co stanowi zaledwie 11 % powierzchni powiatu. Obszary leśne zajmują około 30% ogólnej powierzchni gminy (3 834 ha), co stanowi 31 % powierzchni leśnej powiatu. Większość terenów leśnych jest chronionych i wchodzi w zakres Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Sady, łąki i pastwiska zajmują na obszarze gminy znaczenie marginalne. Łąki występują głównie wzdłuż doliny Jeziorki (od źródła po Wólkę Kozodawską) i jej dopływów. W okresie 1995 – 2001 powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się o 6,4%. Obecnie na terenie gminy powstaje dużo nowych osiedli mieszkaniowych, zwłaszcza rozbudowuje się miasto. W przeciągu ostatnich 5 lat tereny nowozainwestowane gminy stanowią 5% powierzchni ogólnej. Rozwój Warszawy spowodował urbanizację obszarów podmiejskich. Pasmo piaseczyńskie poprzez ulicę Puławską stanowi przedłużenie zurbanizowanego pasma ursynowskonatolińskiego. Do północno-zachodnich granic miasta Piaseczna przylegają dwa zurbanizowane pasma wsi Nowa Iwiczna i Stara Iwiczna z terenu gminy Lesznowola, które tworzą ciągły system osadniczy z zabudową Piaseczna. Śródmieście miasta posiada substandardową zabudowę i duże rezerwy terenów. Powstają nowe osiedla na obrzeżu Piaseczna i w pozostałych miejscowościach gminy oraz domy wielorodzinne na terenie miasta. 32 W tabeli nr 5 zestawiono strukturę użytkowania terenu w gminie, zgodnie z danymi Urzędu Miasta i Gminy Piaseczno (dane uzyskane z wymiaru podatkowego). Tabela 5 Struktura użytkowania terenu w gminie Klasy użytkowania terenu Tereny silnie przekształcone przez człowieka, w tym: tereny mieszkaniowe i usługowe tereny przemysłowe i komunikacyjne kopalnie odkrywkowe, wyrobiska poeksploatacyjne tereny zieleni miejskiej i otwartych obiektów sportowych Tereny rolnicze, w tym: grunty orne sady i plantacje łąki i pastwiska (użytki zielone) ogrody działkowe Lasy i ekosystemy półnaturalne, w tym: Lasy zespoły roślinności drzewiastej i krzewiastej tereny otwarte pozbawione roślinności tereny podmokłe, czyli bagna i torfowiska Powierzchnia w gminie (ha) 1 462 740 712 10 7 309 5 383 743 966 217 3 902 3 750 152 - 2 Odsetek powierzchni gminy (%) 11,40 5,77 5,55 0,07 57,00 42,00 5,79 7,53 1,69 30,43 29,24 1,18 - 0,01 Urząd Miasta i Gminy Piaseczno (stan na 01.01.2004) W ostatnich latach, w gminie obserwowany jest szybki przyrost inwestycji. Obecnie realizowane inwestycje zestawiono w tabeli nr 6. Tabela 6 Obecnie realizowane inwestycje na terenie gminy Piaseczno Lp. Nazwa inwestycji Powierzchnia Nazwa i adres inwestora obszaru w trakcie zabudowy (ha) 1 ARKADIA – budynki 0,96 Multi Hekk Olesno, 46 – 300 wielorodzinne w Piasecznie ul. Armii Krajowej 2 KANDRO – budynki 1,16 Leszek Wysoczyński wielorodzinne w Piasecznie przedsiębiorstwo Budowlane 02 – 777 Warszawa Aleja KEN 97/27 3 KLINKIER BUD – osiedle 1,42 Konstancin – Jeziorna budynki wielorodzinne w 05 – 520, ul. Borowa 14 Piasecznie 4 Józefosław – SEDNO 27,99 Warszawa ul. Lelka 28 Wilanowska 5 AS-BUD – Wilanowska 0,31 Warszawa ul. Łucka 18/300 Józefosław – wielorodzinne Piaseczno Sp. z o. o. Planowany okres zakończenia inwestycji 2006 2006 2006 2008 2008 3.8.3 DEMOGRAFIA Gmina Piaseczno liczy 56 797 osób (GUS,30.06.2003 r.), co stanowi około 42 % ludności powiatu (jest to liczba osób zameldowanych na terenie gminy). W rzeczywistości liczba osób zamieszkująca gminę jest większa, z uwagi na przyrost osób posiadających meldunek poza granicą gminy. W tabeli nr 7 zestawiono liczbę ludności miasta i gminy Piaseczno. 33 Tabela 7 Liczba ludności miasta i gminy Piaseczno Wyszczególnie Gęstość Liczba osób nie zaludnie Ogółem Liczba Liczba Miasta Miasta nia kobiet kobiet (%) 2 (os./km ) (%) Gmina miejsko 440 56 797 29 517 52 34 169 60 – wiejska Piaseczno Powiat 218 135 726 70 289 52 65 354 48 piaseczyński GUS, stan na 30.06.2003 r. Wieś Wieś (%) 22 628 40 70 372 52 Gmina Piaseczno zamieszkuje największa liczba ludności w powiecie piaseczyńskim - 56 797 osób (stanowi to 42% ogółu mieszkańców powiatu). Liczba kobiet nieznacznie przewyższa liczbę mężczyzn (52 % / 48 %). W gminie Piaseczno najwięcej ludzi zamieszkuje tereny miasta - 60%. Na obszarze wiejskim mieszka około 40 % ludności. Gęstość zaludnienia w gminie jest bardzo wysoka (440 os./km2) i znacznie przewyższa wartość średnią dla powiatu (218 os./km2). Przyrost naturalny w gminie jest dodatni i wynosi +45 osób (0,8/1000 ludności) (stan na 31.12.2002) – w powiecie wskaźnik ten przyjmuje wartość ujemną i wynosi –141 osób. Saldo migracji jest dodatnie i wynosi +1965 osób, co daje wartość +36,6 os./1000 ludności (najwyższa wartość w powiecie). Jest to spowodowane napływem ludności z terenów Warszawy. 3.8.4. ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE Gmina Piaseczno liczy 56 797 osób, z czego aktywni zawodowo stanowią około 42% ogółu osób aktywnych zawodowo w powiecie, natomiast 48 % ludności gminy. Wśród osób aktywnych zawodowo, pracujący stanowią 88 %. Największa liczba osób aktywnych zawodowo znajduje się w części północnej gminy. Większość mieszkańców gminy pracuje w Warszawie, bądź w Piasecznie. Wskaźnik zatrudnienia na tym obszarze wynosi 55,3%. Tabela 8 Liczba osób aktywnych zawodowo w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców na terenie gminy Piaseczno i powiatu piaseczyńskiego Wyszczególnienie Liczba ludności Ogółem Gmina Piaseczno Powiat piaseczyński Wskaźnik zatrudnienia (%) Aktywni zawodowo Pracujący 56 797 27 328 24 024 55,3 135 726 65 690 56 799 53,5 Powszechny Spis Rolny 2002. Wykres nr 1 przedstawia podział mieszkańców przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. 34 gminy na ludność w wieku Wykres 1 Podział mieszkańców gminy na ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym Struktura produkcyjna ludności na terenie gminy Piaseczno. 13% ludność w wieku poprodukcyjnym 22% ludność w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym 65% W gminie Piaseczno (stan na dzień 31.12.2003r.) zarejestrowanych jest 1 964 bezrobotnych, w tym 1025 kobiet. Stanowi to około 36 % ogółu bezrobotnych w powiecie. Liczba bezrobotnych w gminie jest niska i wynosi 3,4 %. Największą grupę bezrobotnych stanowią osoby w wieku od 25 do 34 lat (554 osoby). Dużo jest także bezrobotnych w wieku od 45 do 54 lat (521 osób), z których około 37 % pozostaje bez pracy ponad dwa lata (191 osób). Biorąc pod uwagę wykształcenie, najwięcej bezrobotnych nie ma ukończonej szkoły średniej, wśród kobiet największy problem ze znalezieniem pracy mają osoby, które z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (327 osób, co stanowi około 32 %). Większą także grupę bezrobotnych stanowią osoby, które ukończyły studia wyższe (191 osób) niż te, które ukończyły wyłącznie liceum ogólnokształcące (106 osób), co zależne jest także od podaży na pracę w danej branży i podaży na wysoko wykształconych specjalistów. Z danych wynika także, że osoby lepiej wykształcone znajdują pracę szybciej. Ponadto, najwięcej osób obecnie bezrobotnych (391 osób) posiada od 10 do 20 lat stażu. Około 19 % bezrobotnych nie ma stażu w ogóle. W tabeli nr 9 zestawiono szczegółowe informacje dotyczące osób bezrobotnych na terenie gminy Piaseczno. Tabela 9 Szczegółowe informacje dotyczące osób bezrobotnych na terenie gminy Piaseczno. Liczba Liczba Liczba Liczba Wyszczególnienie bezrobotnych bezrobotnych bezrobotnych bezrobotnych ogółem pozostających kobiet kobiet bez pracy pow. pozostających 24 miesięcy bez pracy pow. 24 miesięcy 15-17 0 0 0 0 18-24 398 33 217 16 25-34 554 118 331 67 Wiek 35-44 376 91 208 52 45-54 521 191 249 92 55-59 89 43 20 10 60-64 26 16 - 35 wyższe policealne i średnie zawodowe Wykształcenie średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gminazjalne i poniżej do 1 roku 1-5 5-10 Staż pracy 10-20 20-30 30 lat i więcej bez stażu Ogółem 191 17 127 7 500 95 327 71 106 22 82 16 520 128 232 58 647 230 257 85 238 332 294 391 295 50 364 1 964 84 53 52 111 92 11 89 492 119 167 173 232 131 6 197 1 025 40 24 27 74 37 1 34 237 Powiatowy Urząd Pracy (stan na 31.12.2003). 3.8.5. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Gmina Piaseczno jest bardzo atrakcyjnym obszarem dla inwestorów, z uwagi na rozbudowane zaplecze infrastrukturalne, duży potencjał ludnościowy oraz bliskie sąsiedztwo z Warszawą. Obszar zainwestowany w gminie obejmuje 480 ha, w tym w części północno-zachodniej 370 ha. W dokumencie pt. „Diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego województwa warszawskiego” z 1997 roku, Piaseczno zostało zakwalifikowane jako jeden z obszarów o wysokim i ustabilizowanym poziomie inwestowania w dawnym województwie warszawskim obejmującym strefę aglomeracji warszawskiej. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie wynosiła 7 278 (grudzień 2002 r.), co stanowi największy udział w powiecie. Największy udział mają firmy sekcji handlowo – naprawczej. Wiele jest także jednostek sekcji obsługa nieruchomości i firm, nauka oraz przemysłu. Około 98% podmiotów gospodarki narodowej należy do sektora prywatnego. Dominują zakłady branży m.in. kosmetycznej (Zakłady Kosmetyczne Dr Irena Eris), budowlanej (Reyners Aluminium, Aquarius, Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych Pol-Aqua), elektronicznej (Thomson multimedia Polska Sp. z o.o., Zakłady Elektronowe „LAMINA”) oraz inne m.in. firma informatyczno-telekomunikacyjna Energis. W ostatnich latach przybyło także zakładów branży spożywczej. W północnej części Piaseczna funkcjonuje hipermarket Auchan oraz Leroy Merlin. Na terenie Piaseczna funkcjonują dwa przedsiębiorstwa z udziałem mienia komunalnego, są to: Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sita Piaseczno Sp. z o.o., zlokalizowane na ul. Technicznej 6 w Piasecznie (gmina posiada 1536 udziałów o łącznej wysokości 1 536 000,00zł); Przedsiębiorstwo Usług Ciepłowniczych. Wiele firm funkcjonujących na terenie gminy posiada kapitał zagraniczny (przeważnie francuski), są to m.in.: Thomson multimedia Polska Sp. z o.o., Reynaers, hipermarkety: Auchan i Leroy Merlin, Kaufland. W tabeli nr 10 zestawiono dane dotyczące podmiotów gospodarki narodowej, według wybranych sekcji 36 Gmina Piaseczno Powiat piaseczyński GUS stan na: 31.12.2002. 37 Pozostała działalność usługowa, komunalna i społeczna Ochrona zdrowia Edukacja Administracja publiczna i obrona narodowa Obsługa nieruchomości i firm, nauka Pośrednictwo finansowe Transport, gospodarka magazynowa i łączność Hotele i restauracje Handel i naprawy Budownictwo Przemysł Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Ogółem Wyszczególnienie Tabela 10 Dane dotyczące podmiotów gospodarki narodowej, według wybranych sekcji W tym 7278 81 949 743 2492 151 556 264 1202 19 123 270 427 15 209 301 1 815 1 676 5 338 337 1 385 459 2 229 39 268 506 855 ROLNICTWO Gmina Piaseczno ma głównie charakter produkcyjny, usługowy. Rolnictwo nie pełni tu roli dominującej, jak w innych gminach powiatu piaseczyńskiego. Zaledwie około 31 % powierzchni gminy stanowią użytki rolne (GUS). Powierzchnia gruntów rolnych gminy obecnie ugorowana wynosi około 500 ha. Obecnie, obserwuje się tendencje malejące w zmianach powierzchni ugorowanych. Gmina Piaseczno wchodzi w zakres Regionu Piaseczyńsko – Nadarzyńskiego. Użytkowana rolniczo jest przede wszystkim zachodnia część gminy, w pasie od Bobrowca po Złotokłos. Na dominującym obszarze gminy występują rolnicze kompleksy żytnie bardzo dobre i dobre, wytworzone na piaskach gliniastych lekkich i glinach lekkich. Miejscami występuje także kompleks żytni słaby, wytworzony na piaskach słabogliniastych i luźnych. Wzdłuż Jeziorki i jej dopływów występują trwałe użytki zielone, zaliczane przeważnie do klasy średniej lub słabej. Wzdłuż rzeki Małej, będącej prawostronnym dopływem Jeziorki, wykształciło się również dużo użytków zielonych zaliczanych do klasy słabej i bardzo słabej. W przeciętnym gospodarstwie rolnym pod względem użytkowania dominują użytki rolne (80 %), w tym grunty orne stanowią 59,2 %. Najmniej w gospodarstwach jest pastwisk i sadów (odpowiednio: 2,1 % i 3,2 %). Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych przedstawia tabela nr 11. Tabela 11 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych (w odsetkach). Ogółem 100,0% Użytki rolne 80,0% Grunty orne ogółem w tym odłogi 59,2% 27,9% Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty 3,2% 15,5% 2,1% 5,3% 14,7% Powszechny Spis Rolny 2002. Na terenie gminy dominuje produkcja zbożowa i roślin okopowych. Zasiewy zboża stanowią 62,5 % upraw, natomiast ziemniaków 18,6 %. W strukturze plantacji drzewek owocowych dominuje zdecydowanie jabłoń. Tabele nr 12, 13 i 14 prezentują charakterystykę poszczególnych zasiewów i upraw. Tabela 12 Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów (w odsetkach). Zboża 62,5% Strączkowe jadalne na ziarno 0,5% Ziemniaki Przemysłowe Pastewne* 18,6% 1,0% 3,3% Pozostałe 14,2% * łącznie z mieszankami zbożowo – strączkowymi Powszechny Spis Rolny 2002. Tabela 13 Powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych Powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych (w odsetkach). Przenica Żyto Jęczmień Owies Pszenżyto 28,9% 35,5% 4,7% 22,6% 8,3% Powszechny Spis Rolny 2002. 38 Tabela 14 Powierzchnia uprawy poszczególnych gatunków drzew owocowych Powierzchnia uprawy poszczególnych gatunków drzew owocowych (w odsetkach). Jabłonie Grusze Śliwy Wiśnie Czereśnie Pozostałe 77,9% 4,2% 7,3% 6,4% 1,6% 2,6% Powszechny Spis Rolny 2002. Hodowla zwierząt gospodarskich w gminie jest marginalna. Na terenie gminy hoduje się 553 sztuk bydła (w tym około 58 % krów), 577 sztuk trzody chlewnej oraz 3 274 sztuki drobiu, co stanowi odpowiednio 14 %, 6 % oraz 0,4 % hodowli na terenie powiatu piaseczyńskiego. Rolnicy na tym obszarze nie hodują owiec. Średnia obsada zwierząt gospodarskich przypadająca na 100 ha powierzchni użytków rolnych wynosi 21. Tabela 15 Liczba zwierząt gospodarskich w gminie Piaseczno Obsada Ilość zwierząt gospodarskich zwierząt Wyszczególnienie gospodarskich w sztukach bydło trzoda drób dużych (SD) na chlewna 100 ha użytków rolnych ogółem w tym krowy Gmina Piaseczno 21 553 319 577 3 274 owce - Powszechny Spis Rolny 2002. W tabeli nr 16 przedstawiono charakterystykę gospodarstw rolnych w gminie Piaseczno, według siedziby gospodarstwa. Tabela 16 Charakterystyka gospodarstw rolnych w gminie Piaseczno Przeciętna WyszczegóUżytki rolne powierzchnia Liczba gospodarstw lnienie gospodarstwa rolnego (ha) (% powierzc hni gminy) 3 954 31 Gmina Piaseczno Powiat 28 444 piaseczyński Powszechny Spis Rolny 2002. 46 ogółem (ha) < 1 ha 1 – 5 ha 5 – 10 ha > 10 ha 3,4 1 409 464 747 155 43 3,9 8 442 2 241 4 533 1 292 376 W gminie Piaseczno użytkowanych rolniczo jest 3 954 ha – 31 % powierzchni gminy. Struktura obszarowa rolnictwa jest niekorzystna ze względu na duże rozproszenie pół uprawnych i dominację gospodarstw o małej powierzchni. Na terenie gminy istnieje 1 409 gospodarstw rolnych, co stanowi około 17 % wszystkich gospodarstw powiatu piaseczyńskiego. Przeciętna powierzchnia gospodarstwa wynosi 3,4 ha (średnia dla powiatu – 3,9 ha). Przeważają małe gospodarstwa rolne (< 5 ha), które stanowią około 85 % ogółu powierzchni gospodarstw rolnych. Gospodarstwa duże o powierzchni powyżej 10 ha stanowią zaledwie 3 % ogółu. 39 3.8.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO – INŻYNIERYJNA GMINY Poziom infrastruktury na terenie gminy jest wysoki, w porównaniu do pozostałych gmin powiatu piaseczyńskiego. Jej rozwój jest najbardziej intensywny na terenach położonych bliżej Warszawy, a zwłaszcza na obszarze miasta Piaseczno. Sieć wodociągowa Miasto Piaseczno korzysta z Wodociągowego Układu Centralnego (WUC) „Warszawa”. Woda podawana przez magistralę Æ 800 biegnącą wzdłuż ulicy Puławskiej, która w okolicy Szkoły Policyjnej w Iwicznej zmienia średnicę na Æ 500. Zapewnia to nielimitowaną podaż wody odbiorców i zaopatrzenie dla ponad połowy ludności gminy. Wcześniej, woda dostarczana była wodociągiem lokalnym, zlokalizowanym w Piasecznie (oddany do użytku z początkiem lat 60-tych i pracował do roku 1979). Obecnie wodociąg w Piasecznie pełni funkcje awaryjne w stosunku do wodociągu warszawskiego. Należy jednak podkreślić, że w sytuacjach awaryjnych ujęcie w Piasecznie ma niewielką wydajność i tylko w części łagodzi skutki braku wody. Ujęcie to może osiągnąć najwyżej 3600 m3/d wobec zapotrzebowania wynoszącego około Qśr = 11000 m3/d. Szacuje się, że zużycie wody przez ludność wynosi około 20% ogółu wody dostarczanej z Warszawy dla Piaseczna. Resztę stanowią usługi i przemysł. Zgodnie z danymi od operatora P.T. Elmar długość sieci w 2002 roku w gminie Piaseczno wynosiła 301,22 km, w 2003 roku - 311,60 km, natomiast w 2004 roku wynosi 336,87 km, co stanowi około 30 % sieci na terenie powiatu. W 2003 r. wykonano 9116,5 mb nowej sieci wodociągowej. Długość przyłączy w 2002 r wynosiła 168,93 km, a w 2003 długość przyłączy zwiększyła się o 7,09 km i wynosiła 176,02 km. Natomiast ilość przyłączy w 2002 roku wynosiła 8 215 szt., a w 2003 roku zwiększyła się do 8 566 sztuk. Na terenie miasta i gminy Piaseczno miejscowości są zwodociągowane w 98%. Gmina posiada 14 wodociągów publicznych. Są to stacje po generalnym remoncie i zautomatyzowane. W 2003 roku rozbudowano Stację Uzdatniania w Siedliskach, która pozwoli dostarczyć wodę lepszej jakości. Podłączona zostanie do niej część miasta Piaseczna. Planowana jest rozbudowa SUW w Grochowie i w Zalesiu Dolnym. Trwa rozbudowa przyłączy wodociągowych, w Piasecznie w latach 2000-2002 wartość ta wzrosła o 35%. W „Strategii rozwoju gminy Piaseczno” z 1998 roku wskazuje się na potrzebę uruchomienia drugiego źródła wody o wydajności 10 000 do 12 000 m3/d (np. Siedliska). Łącznie miasto miałoby wówczas do dyspozycji około 15 000 m3/d. Modernizacji z uwagi na zły stan techniczny wymagają wodociągi „Głosków” i „Bobrowiec”. Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w 2002 roku wynosiło: 2 507,6 dam3, co stanowi najwyższą wartość spośród gmin powiatu piaseczyńskiego. Wskaźnik zużycia wody na jednego mieszkańca wynosi 45,9 m3. Według danych uzyskanych z Urzędu Gminy na terenie miasta funkcjonują również zakłady produkcyjne posiadające własne ujęcia. Wykaz tych zakładów wraz z ilością produkowanej wody przedstawia tabela nr 17. 40 Tabela 17 Wykaz zakładów produkcyjnych posiadające własne ujęcia L.p. Nazwa zakładu Ilość produkowanej wody 1 2 Lamina Thomson 60 m3/ h 5211 m3/d 3 4 5 RSP Piaseczno RSP Henryków Instytut Rybactwa Śródlądowego Rybacki Zakład Doświadczalny w Żabieńcu BOSTA BETON (przy ul. Ulianowskiej) MZA (przy ul. Puławskiej) 36 m3/d 1,5 m3/d 15 m3/d 6 7 18 m3/d 35 m3/d W tabeli nr 18 przedstawiono zestawienie wodociągów znajdujących się na terenie gminy. Tabela 18 Zestawienie wodociągów znajdujących się na terenie gminy Miasto Wodociągi o wydajności Zalesie Dolne; 1000 – 10000 m3/d Wieś Bobrowiec; Głosków; Jazgarzew; Mieszkowo; Siedliska; Zalesie Górne; Złotokłos; Miasto Wodociągi o wydajności Śródmiejska Spółdzielnia Mieszkaniowa, ul. Diamentowa, 3 10 – 1000 m /d Piaseczno; Spółdzielnia Mieszkaniowa Patronat III, ul. Diamentowa, Piaseczno; LAMINA Piaseczno, ul. Puławska 34; Ujęcie Oligocenu, ul. Żeromskiego, AQUARIUS, Piaseczno; Wieś Orzeszyn; Runów; RZD Żabieniec; „Wisła” Zalesie Górne; Grochowa; Wodociągi o wydajności Piekarnia, ul. Zielona, Piaseczno; <10 m3/d Bar „Maria”, ul. Dworcowa, Piaseczno Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Chylicach, stan na 01.01.2004 Długości sieci i przyłączy wodociągowych eksploatowanych przez operatora P.T. Elmar (rok 2002 i 2003) przedstawia tabela nr 19. 41 Tabela 19 Długości sieci i przyłączy wodociągowych eksploatowanych przez operatora P.T. Elmar (rok 2002 i 2003). Lp. rok 2002 Stacja uzdatniania wody 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Zalesie Dolne Zalesie Górne Siedliska Mieszkowo Grochowa Jazgarzew Bobrowiec Głosków Runów Złotokłos Orzeszyn Razem długość przyłączy w km 45,22 34,50 24,65 7,91 3,64 6,64 4,03 22,11 0,38 14,69 5,16 168,93 rok 2003 ilość przyłączy w sztukach 2 416 1 543 1 368 284 224 290 212 1 027 32 570 249 8 215 długość sieci w km 78,32 55,24 50,10 18,71 8,55 8,61 11,73 28,57 2 25,54 13,85 301,22 długość przyłączy w km 46,87 35,43 25,28 8,12 3,68 6,79 4,37 23,07 0,38 16,57 5,46 176,02 ilość przyłączy w sztukach 2 478 1 578 1 406 290 227 298 243 1 072 32 683 259 8 566 długość sieci w km 78,57 55,37 50,37 18,74 8,62 8,93 13,40 28,97 2 32,78 13,85 311,60 Podstawowe informacje dotyczące stacji uzdatniania wody na terenie gminy Piaseczno przedstawia tabela nr 20. Tabela 20 Informacje dotyczące stacji uzdatniania wody na terenie gminy Piaseczno Lokalizacja Numer decyzji Ważność Pobór wody Strefa ochrony SUW decyzji bezpośredniej m3/d m3/h ilość studni Siedliska 231/2002 19.12.2012 2160 140/ 5 Wygrodzona 90 i oznaczona tablicą Mieszkowo 23/03 i 41/03 27.01.2013 300 105 2 Wygrodzona i oznaczona tablicą Runów 24/03 i 42/03 27.01.2013 80 16,2 1 Wygrodzona i oznaczona tablicą Orzeszyn 1504/99 28.12.2004 257 25 2 Wygrodzona i oznaczona tablicą Złotokłos 1505/99 28.12.2004 821 75 2 Wygrodzona i oznaczona tablicą Jazgarzew 8/2000 26.01.2005 1100 66 2 Wygrodzona i oznaczona tablicą Bobrowiec 10/2000 31.01.2005 436 26 2 Wygrodzona i oznaczona tablicą Zalesie Dolne 39/2003 27.02.2013 1680 123 4 Wygrodzona i oznaczona tablicą Zalesie Górne 38/2003 27.02.2013 1620 112 4 Wygrodzona i oznaczona tablicą 42 Strefa ochrony pośredniej Nie trzeba wyznaczać Nie ma wyznaczonej Nie trzeba wyznaczać Nie trzeba wyznaczać Nie trzeba wyznaczać Nie trzeba wyznaczać Nie trzeba wyznaczać Nie trzeba wyznaczać Wyznaczona Głosków 1502/99 28.12.2004 1405 115 3 Grochowa 1503/99 28.12.2004 581 56 1 Wygrodzona i oznaczona tablicą Wygrodzona i oznaczona tablicą Nie trzeba wyznaczać Nie trzeba wyznaczać Stan na 31.12.2003. Dane uzyskane od operatora P.T. Elmar. Sieć kanalizacyjna Długość sieci kanalizacyjnej (stan na 2004 rok) w gminie wynosi 146,85 km (sieć w publicznych drogach bez osiedli mieszkaniowych), co stanowi około 60 % sieci na terenie powiatu. W 2003 r. wykonano 9438 mb sieci kanalizacyjnej. W gminie Piaseczno 85% mieszkańców miasta i 45% mieszkańców wsi korzysta z kanalizacji. Wskaźnik ten jest najwyższy na terenie całego powiatu. Miejscowości skanalizowane lub częściowo skanalizowane na terenie gminy to: Piaseczno, Chyliczki, Julianów, Józefosław, Głosków, Zalesie Górne i Jazgarzew. W gminie Piaseczno liczba podłączeń kanalizacyjnych wzrosła w porównaniu z 2000 r. (597-2000 r., 3312-2002 r. - 2230 w mieście i 1082 na wsi). Gmina Piaseczno podzielona została na pięć rejonów kanalizacyjnych. Rejon I Żabieniec, Siedliska, Jastrzębie, Chylice, Józefosław, Julianów, Chyliczki, Pilawa, Orzeszyn, Chojnów, miasto Piaseczno do torów Warszawa–Radom oraz oczyszczalnia ścieków w Piasecznie. Przewiduje się podwojenie przepustowości oczyszczalni ścieków w Piasecznie, przygotowywana jest dokumentacja. Oczyszczalnia jest przeciążona. Na terenie Piaseczna funkcjonuje oczyszczalnia wód deszczowych. Rejon II Zalesie Dolne (Piaseczno Zachód), Gołków, Kamionka, Bobrowiec i Osiedle „Orężna”. Ścieki z rejonu II zostały skierowane do oczyszczalni zlokalizowanej w rejonie V, która jest w trakcie rozbudowy. Rejon III Głosków, Bąkówka, Wola Gołkowska, Robercin, Kuleszówka, Antoninów, Mieszkowo, Gołków, Baszkówka. Została oddana oczyszczalnia ścieków w Głoskowie (ma znaczne rezerwy przepustowości), jak również pierwszy etap sieci w Głoskowie. Rejon IV Złotokłos, Henryków Urocze, Szczaki, Wólka Pracka, Runów, oczyszczalnia ścieków Runów. Rejon V Jazgarzew, Jesówka, Wólka Kozodawska, Wólka Pęcherska, Łbiska, Bogatki, Grochowa, Zalesie Górne, oczyszczalnia ścieków w Wólce Kozodawskiej. W 2001 r. uruchomiono nową oczyszczalnię ścieków w Wólce Kozodawskiej, jak również do użytku oddano pierwszy etap sieci obejmujący Zalesie Górne i Wólkę Kozodawską. Oczyszczalnia jest obecnie w trakcie dalszej rozbudowy, II etap jest w końcowej fazie realizacji, planowany jest III etap rozbudowy. W roku 2003 wybudowano przepompownię ścieków w Zalesiu Dolnym, z której ścieki będą odprowadzane do oczyszczalni ścieków w Wólce Kozodawskiej. W 2003 roku wybudowano część sieci w Zalesiu Dolnym i w Jazgarzewie. W trakcie wykonania są przyłącza do budynków. 43 Ludność gminy nie posiadająca dostępu do kanalizacji, zwłaszcza na terenie małych miejscowości, korzysta z indywidualnych urządzeń do gromadzenia odpadów płynnych (szamb). Z uwagi na dość płytki pierwszy poziom wód gruntowych, w pozwoleniach na budowę nowych budynków stawiany jest warunek wyposażenia w zbiorniki szczelne, których zawartość usuwana jest taborem asenizacyjnym do najbliższych stacji zlewnych. W tabeli nr 21 zestawiono czynne oczyszczalnie ścieków na terenie gminy. Oczyszczalnie w Wólce Kozodawskiej, Bąkówce, Piasecznie obsługują mieszkańców gminy, natomiast oczyszczalnia zlokalizowana w Specjalnym Ośrodku Wychowawczym Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a’Paulo w Łbiskach oraz na terenie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Piasecznie funkcjonują wyłącznie we własnym zakresie. Oczyszczalnia w Złotokłosie obsługuje szkołę. Oczyszczone ścieki z wszystkich oczyszczalni są dostarczane do rzeki Jeziorki. 44 Tabela 21 Czynne oczyszczalnie ścieków na terenie gminy Piaseczno Projektowana Zarządzający Gmina, Rodzaj przepustowość miejscowość oczyszczalni (m3/d) Ilość ścieków oczyszczonych Ilość osób obsługiwanych przez oczyszczalnie (2004r.) Odbiornik m3/dobę Ilość ścieków odprowadzanych do zlewni rzeki Jeziorki: Przedsiębiorstwo Piaseczno, techniczne ELMAR Wólka Kozodawska Przedsiębiorstwo Piaseczno, techniczne ELMAR Bąkówka Aquarius & Co Piaseczno, w Piasecznie, Piaseczno oczyszcz. gminna Aquarius & Co Piaseczno, w Piasecznie, Piaseczno oczyszcz. gminna Aquarius & Co Piaseczno, w Piasecznie, Złotokłos oczyszcz. gminna Rolnicza Piaseczno, Spółdzielnia Piaseczno Produkcyjna w Piasecznie Specjalny Ośrodek Piaseczno, Wychowawczy Łbiska Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a’Paulo w Łbiskach Opracowanie własne (ankiety). mechaniczno biologiczna mechaniczno biologiczna mechaniczno biologiczna 2800 501,4 3 300 rzeka Jeziorka 700 154,2 1 650 rzeka Głoskówka 20 000,0 13 500,0 27 000 kanał piaseczyński – rzeka Jeziorka mechaniczna (deszczowa) 2m3/s 2 620 65 dni pracy - kanał piaseczyński – rzeka Jeziorka mechaniczno biologiczna 33 16 600 rów melioracyjny – rzeka Głoskówka mechaniczno biologiczna 140,0 rzeka Jeziorka, 19/320 km biegu rzeki mechaniczno biologiczna 49,0 110,0 Od lutego 2004 roku obsługuje wyłącznie spółdzielnie i sąsiedni zakład 20,0 250 os. 45 rów melioracyjny – Jeziorka W tabeli nr 22 przedstawiono jakość oczyszczania ścieków na wybranych oczyszczalniach w 2003 roku. Tabela 22 Jakość oczyszczania ścieków na wybranych oczyszczalniach w 2003 roku. Oczyszc BZT5 ChZT Zawiesina ogólna Azot ogólny zalnia Stężenie Redukcja Stężenie Redukcja Stężenie Redukcja Stężenie (mg/dm3) (%) (mg/dm3) (%) (mg/dm3) (%) (mg/dm3) Wólka Kozodaws ka Bąkówka Piaseczno (gminna) Fosfor ogólny Redukcja (%) Stężenie (mg/dm3) Redukcja (%) 2,0 99,4 33,7 96,0 6,5 98,6 1,38 98,4 0,81 88,9 14,5 19,4 96,1 96,7 74,0 106,9 89,2 88,5 7,0 20,2 95,2 95,2 28,8 34,6 67,4 68,5 3,07 1,07 76,0 92,5 Urząd Miasta i Gminy Piaseczno. Gospodarka odpadami stałymi. Teren gminy jest objęty zorganizowanym usuwaniem odpadów komunalnych. Na obszarze tym nie istnieje żadne składowisko odpadów. Odpady z terenu gminy są przeważnie wywożone na składowisko w Łubnej (gmina Góra Kalwaria). Jednym z głównych problemów w zakresie gospodarki odpadami stałymi jest wdrożenie systemu segregacji i unieszkodliwienia odpadów. Pojemniki do selektywnej zbiórki obsługiwane są przez firmę Rethmann (istnieje problem podpalania pojemników w gminie). Zbiórka baterii prowadzona jest we wszystkich szkołach. Planowana jest zbiórka leków w aptekach. Na terenie gminy nie występuje problem przemysłowych odpadów niebezpiecznych, brak jest mogilników. Aspekty związane z gospodarką odpadami ujęte zostały w Planie gospodarki odpadami dla gminy Piaseczno, który stanowi integralną część Programu ochrony środowiska. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię cieplną. Na terenie miasta Piaseczna istnieje komunalna ciepłownia zapewniająca pokrycie istniejących potrzeb w zakresie zaopatrzenia w ciepło obiektów komunalnych i spółdzielczego budownictwa wielorodzinnego oraz obiektów użyteczności publicznej. Na pozostałym terenie gminy ludność zamieszkująca domy jednorodzinne korzysta ze źródeł indywidualnych. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny. Z gazu korzysta około 80% ludności miasta i gminy Piaseczno. Jeden z głównych przewodów przesyłowych gazu ziemnego przebiega z Przemyśla, przez Lubelszczyznę do Warszawy, od niego przed Warszawą odchodzi odgałęzienie od Świerku przez Piaseczno do Modry i następnie dalej do Rembelszczyzny. Lokalne ograniczenia mogą występować w południowo – zachodniej części gminy. Miasto Piaseczno ma najdłuższą sieć i największą liczbę odbiorców spośród miast powiatu piaseczyńskiego. Dostęp do sieci w Piasecznie ma około 99,7 % mieszkańców. 46 Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną. Położenie gminy Piaseczno jest korzystne, gdyż w rejonie Zakładów Polkor zbiegają się cztery linie wysokiego napięcia WN: - dwie po 110 kV idące z Góry Kalwarii - dwie po 110 kV idące od Grójca i Tarczyna. Stwarza to dużą pewność dostawy energii elektrycznej. Planowana jest również budowa GPZ 110/15 kV: w okolicy Żabieńca lub Chylic (inwestycja priorytetowa) oraz w okolicy Gołkowa lub Kamionka. Stan techniczny urządzeń przesyłowych i rozdzielczych jest dobry. Drogownictwo. Na terenie gminy do podstawowego systemu dróg należą drogi: krajowe: nr 79 Warszawa - Piaseczno - Góra Kalwaria – Kraków, wojewódzkie: nr 721: Nadarzyn-Magdalenka-Lesznowola-Piaseczno-Konstancin-Jeziorna Ciszyca-(Józefów-Wiązowna), nr 722: Piaseczno-Jazgarzew-Prażmów-Grójec, powiatowe: nr 01339: Piaseczno-Głosków-Runów-Henryków-(Tarczyn), nr 01316: (Lesznowola)-Łoziska-Piaseczno-Chylice-Konstancin-Jeziorna, nr 01328: (Piaseczno)-Żabieniec-Zalesie Górne-Ustanów-Uwieliny-Wągrodno, nr 01326/7: Pilawa-Zalesie Górne-Jazgarzew-(Piaseczno), nr 01318: Pilawa-Orzeszyn-Sierzchów-Sobików-Czaplinek, nr 01345/29: (Raszyn)-Dawidy-Zgorzała-Nowa Wola-Bobrowiec-KamionkaPiaseczno-Jazgarzew-Piskórka-Wągrodno-Drwalew, nr 01351: Mroków-Szczaki-Złotokłos-Henryków, nr 01341: Nadarzyn-Wola Kosowska-Gołków-(Piaseczno). Drogi gminne najbardziej rozwinięte są na terenie gminy Piaseczno, gdzie występuje około 40 % dróg gminnych powiatu. Na terenie gminy Piaseczno stan nawierzchni dróg jest dobry, bądź zły. Liczne są koleiny, spękania, ubytki. Największy ruch drogowy koncentruje się na drodze krajowej nr 79 Warszawa - Piaseczno Góra Kalwaria – Kraków oraz na drodze wojewódzkiej nr 721: Nadarzyn-MagdalenkaLesznowola-Piaseczno-Konstancin-Jeziorna-Ciszyca-(Józefów-Wiązowna). Kolejnictwo. Przez teren gminy przechodzi jedna linia kolejowa pasażerska na trasie: Warszawa – Piaseczno – Czachówek – Warka – Radom – Kielce - Kraków (stacje w Piasecznie i Zalesiu Górnym) oraz niezeletryfikowana normalno-torowa bocznica kolejowa na trasie: Nowa Iwiczna – Piaseczno – Konstancin – Jeziorna – E.C Siekierki, stanowiąca odnogę linii pasażerskiej (odłączenie w Nowej Iwicznej). Bocznica ta stanowi środek transportu dla przewozu towarów i materiałów. 47 Przez teren gminy przebiega również trasa nieczynnej już kolejki wąskotorowej PiasecznoGrójec, pełniącej cele turystyczne. Kolejka zatrzymywała się dotąd na terenie gminy na następujących stacjach: Piaseczno Miasto, Piaseczno Wiadukt, Piaseczno - Zalesie, Piaseczno Gołków, Głosków, Runów i Złotokłos. Największe znaczenie, jeśli chodzi o transport pasażerów, ma linia kolejowa prowadząca z Warszawy do Radomia przez Warkę. Stanowi ona trasę wylotową szybkiej kolei miejskiej dla pasażerów mieszkających na terenach południowych od stolicy. Na obszarze gminy znajdują się dwa przystanki tej linii: Piaseczno i Zalesie Górne. Ze względu na małą częstotliwość kursowania, opóźnienia w ruchu pociągów oraz złym stanem taboru, obserwuje się spadek przewozów pasażerskich. Konkurencyjne stały się przewozy indywidualne oraz korzystanie z komunikacji miejskiej. Komunikacja autobusowa. Na terenie gminy dużą rolę odgrywają przewozy komunikacją autobusową. Kursują tu linie podmiejskie oraz międzymiastowe. W północnej części gminy kursują autobusy podmiejskie takie jak: 709, 710, 724, 727. W 2002 uruchomiono prywatną linię autobusową „Roj - Bus”, która kursuje na trasie Zalesie Górne – Piaseczno – Warszawa (Metro Wilanowska). Linie te nie obsługują jednak wszystkich obszarów zabudowanych i nowopowstałych osiedli. Kursują rzadko i dlatego też istnieje problem z dojazdem do Warszawy wielu mieszkańców gminy (zwłaszcza terenów południowych), nie posiadających własnego środka transportu. Przewozy autobusowe w ostatnich latach zmniejszają się (konkurencja samochodu osobowego). Ruch samochodowy się zwiększa, co spowodowane jest nie tylko napływem ludności z pozostałych terenów, ale również wzrostem ilości samochodów przypadających na mieszkańca gminy. Turystyka. Gmina Piaseczno wyróżnia się spośród pozostałych gmin aglomeracji warszawskiej licznymi walorami przyrodniczymi (Chojno wski Park Krajobrazowy) i kulturowymi. Dzięki temu rozwija się turystyka weekendowa, z której korzysta wiele mieszkańców Warszawy. Do głównych atrakcji o charakterze przyrodniczym należy Chojnowski Park Krajobrazowy oraz rezerwaty przyrody. Ciekawymi miejscami na terenie gminy są: 1) dolina rzeki Jeziorki, zwłaszcza jej część położona powyżej Piaseczna, 2) dolina rzeki Zielonej, 3) kompleks stawów w Żabieńcu, 4) „Górki Szymona” w Zalesiu Dolnym, 5) "Zimne Doły", 6) Sztuczny zbiornik wodny w Zalesiu Górnym. 48 Na terenie gminy bazę wypoczynkową stanowi przede wszystkim ośrodek rekreacyjny „Wisła” zlokalizowany nad sztucznym zbiornikiem wodnym w Zalesiu Górnym. Jest tam również basen oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego (rowery, kajaki, kanadyjki), a także wiele miejsc z bazą gastronomiczną (wyłącznie w sezonie). Od czerwca 2000 r. stanowi on własność powiatu piaseczyńskiego. W Zalesiu Górnym istnieje też polana (z miejscem na ognisko i placem zabaw dla dzieci) o charakterze rekreacyjnym o nazwie "Zimne Doły". Rozwijają się także gospodarstwa agroturystyczne. W ośrodkach zlokalizowanych w Głoskowie i Zalesiu Dolnym można się zapoznać z warunkami hodowli kóz (Głosków) i strusi (Zalesie Dolne). Występują też niewielkie stadniny koni, m.in. w okolicach Wólki Kozodawskiej. Na terenie gminy Piaseczno znajduje się także wiele parków podworskich, do których należą: 1) Chylice - park pochodzący z XV - XVII wieku, położony nad rzeką Jeziorką. Jego powierzchnia wynosi 6 ha. W drzewostanie dominują lipy, topole białe, wierzby, wiązy oraz klony. 2) Głosków - park o cechach dendrologicznych i charakterze użytkowym, z XVIII - XIX wieku. Jego powierzchnia wynosi 9 ha. Na jego terenie zachował się dwór, domek ogrodnika oraz zabudowania gospodarcze. Widoczna jest krótka i długa oś widokowa. 3) Pólko - park o charakterze krajobrazowym położony nad rzeką Jeziorką. Pochodzi z pierwszej połowy XX wieku. Powierzchnia wynosi 2,14 ha. Słabo widoczna aleja lipowa biegnąca wzdłuż parku. Dworek murowany z drugiej połowy XIX wieku, został przebudowany w okresie międzywojennym (obecnie mieści się tam restauracja). 4) Runów – stanowił on niegdyś ogród przyklasztorny SS Miłosierdzia z XVIII - XIX wieku. Powierzchnia jego wynosi 1,4 ha, staw natomiast 0,3 ha. Ogród składa się z części ozdobnej i użytkowej. Zachował się dworek modrzewiowy otoczony drzewami. 5) Wola Gołkowska - park klasycystyczny pochodzący z XVIII wieku. Jego powierzchnia wynosi 3,6 ha, w tym woda 0,7 ha. Charakterystyczne dla parku jest obsadzenie wszystkich dróg szpalerami drzew. Zachowany dobrze utrzymany dwór (obecnie siedziba firmy). Park jest objęty ochroną (użytek ekologiczny). 6) Wólka Kozodawska - park krajobrazowy położony na skarpie, pochodzący z XVIII wieku. Jego powierzchnia wynosi 4,95 ha, w tym wody 0,15 ha (zachowane trzy stawy). 7) Wólka Pracka - park pochodzący z XVIII - XIX wieku o powierzchni 3,9 ha, w tym wody 0,1 ha. Zachowany dworek i sąsiednie zabudowania. 8) Złotokłos - park o charakterze krajobrazowym o czytelnym układzie geometrycznym, pochodzący z drugiej połowy XVIII wieku. Jego powierzchnia wynosi 5,1 ha, w tym wody 0,9 ha. Charakterystyczny jest szpaler lipowy, zgrupowanie drzew przy dworku, a także drzewa przy grobli. 9) Żabieniec - park pochodzący z XVIII - XIX wieku o powierzchni 5,94 ha, w tym wody 0,2 ha. Kompozycja przestrzenna stawów i grobli opiera się na rzucie prostokąta. 49 Szlaki piesze i ścieżki rowerowe. Przez teren gminy przebiegają następujące szlaki turystyczne: Podwarszawski Szlak Okrężny (kolor czerwony): Sękocin Las – Cmentarz Komunalny Południowy – Wólka Pracka – Zalesie Górne – Nowinki – Góra Kalwaria. Szlak ten biegnie przez tereny zalesione, osiedla letniskowe i starodrzew Lasów Chojnowskich oraz malowniczą dolinę rzeki Zielonej. Na trasie znajdują się wiekowe dęby i pomnikowa sosna. Szlak rezerwatowy Kabaty (kolor niebieski): Rezerwat Las Kabacki – Konstancin – Jeziorna – Rezerwat Obory – stawy w Żabieńcu – Zalesie Górne (Uroczysko Stephana) – Rezerwat Skarpa Jeziorki – Tarczyn – Księżak. Szlak ten biegnie przez liczne obszary chronione, przecina także rezerwat chroniący skarpę wiślaną z grądem zboczowym. Na szlaku znajduje się także malownicza dolina rzeki Zielonej. Główny Szlak Lasów Chojnowskich (kolor zielony): Szczaki – Złotokłos – Rezerwat Łoś – Jeziórko – Nowinki – kamień Stephana – Konstancin – Jeziorna – Obórki. Trasa prowadzi przez zróżnicowane zbiorowiska leśne, dając możliwość poznania typowych krajobrazów Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Na szlaku jest wiele pomnikowych dębów. Szlak Południowy (kolor żółty): Prażmów – Zalesie Górne – Piaseczno. Na trasie dolina rzeki Jeziorki z kompleksem stawów rybnych. Szlak Chojnowski (kolor czarny): Rezerwat Chojnów – Rezerwat Pilawski Grąd – Zalesie Górne. Wzdłuż trasy znajdują się trzy miejsca pamięci narodowej upamiętniające walki podczas II Wojny Światowej. Wszystkie ścieżki piesze spełniają równocześnie rolę ścieżek rowerowych. Poza tym, ścieżki rowerowe znajdują się m.in. w Piasecznie oraz Zalesiu Górnym. Systematycznie są one rozbudowywane na obszarach mniejszych miejscowości. Poniżej zestawiono ścieżki rowerowe na terenie gminy Piaseczno: Trasa granatowa - 17 km: Służewiec stacja PKP - Pyry- Nowa Iwiczna - Piaseczno Trasa czerwona - 45 km: Kabaty - Rezerwat Las Kabacki - Józefosław - Mysiadło - Piaseczno - Zalesie Dolne - Rezerwat Uroczysko Stephana - Orzeszyn - Baniocha - Góra Kalwaria Trasa zielona - 12 km: Kabaty - Rezerwat Las Kabacki - Julianów - Piaseczno - Żabieniec Trasa żółta - 25 km: Żabieniec - Rezerwat Uroczysko Stephana - Nowinki - Krępa Sierzchów - Góra Kalwaria - Czersk Trasa czarna - 15 km: Obory - Rezerwat Obory - Czarnów - Rezerwat Chojnów - Zalesie Górne "Ośrodek Wisła". 50 Wg „Koncepcji tras rowerowych dla Gminy Piaseczno” planowane są następujące główne trasy rowerowe: Trasa G 1 - przebiega wzdłuż drogi nr 79 z kierunku Góry Kalwarii w kierunku Warszawy. W granicach gminy znajduje się odcinek trasy długości 10 km. Trasa G 2 - przebiega wzdłuż drogi nr 722 od granicy gminy do Jazgarzewa i następnie przez Zalesie Górne do skrzyżowania z drogą nr 723 (trasą rowerową nr 1) w Pilawie. Długość trasy w granicach gminy Piaseczno wynosi 13 km. Trasa G 3 - przebiega wzdłuż drogi Tarczyn - Piaseczno od południowo – zachodniej granicy gminy do skrzyżowania ul. Sienkiewicza z ul. Wojska Polskiego w Piasecznie. Długość trasy wynosi 12 km. Trasa G 4 - przebiega wzdłuż drogi Wągrodno – Jazgarzew od granicy gminy w okolicach Piskórki do skrzyżowania z drogą nr 722 w Jazgarzewie. W granicach gminy znajduje się odcinek o długości 7 km. Trasa G 5 - stanowi część transeuropejskiej trasy rowerowej EuroVelo R-11, która biegnie z Aten do Przylądka Północnego. Przebiega wzdłuż drogi Uwieliny – Zalesie Górne od granicy gminy pod Ustanowem, przez Zalesie Górne, a następnie drogą wzdłuż torów do Żabieńca, dalej w Żabieńcu ul. Główną i Rybacką, następnie w Piasecznie ul. Świętojańską do ronda na skrzyżowaniu ul. Gerbera i 11-Listopada. Długość trasy – 7 km. Trasa G 6 - przebiega wzdłuż drogi Sobików – Pilawa od granicy w Dobieszu do skrzyżowania z drogą nr 723 (trasa rowerowa nr 1) w Pilawie. Długość trasy w granicach gminy wynosi 4 km. Trasa G 7 - przebiega wzdłuż linii kolejowej w kierunku Warszawy. Długość odcinka w granicach gminy wynosi 5 km. Trasa G 8 - przebiega wzdłuż drogi nr 721 od granicy gminy na skrzyżowaniu ul. Okulickiego i Młynarskiej do Chyliczek. Długość w granicach gminy – 4 km. Trasa G 9 - przebiega wzdłuż ul. Chyliczkowskiej od skrzyżowania z Puławską, od granicy gminy w Chylicach. Długość trasy wynosi 3 km. Trasa G 10 - stanowi łącznik między trasą rowerową nr 2 i trasą nr 3. Przebiega wzdłuż drogi Jazgarzew – Wólka Kozodawska – Zalesie Dolne (ul. Dworska) do skrzyżowania z ul. Pod Bateriami. Długość trasy - 1 km. Trasa G 11 - przebiega w pasie terenu przylegającego do linii kolejowej wąskotorowej z Piaseczna do Nowego Miasta. Początek trasy znajduje się w rejonie skrzyżowania ul. Pomorskiej i Stołecznej. Długość trasy wynosi 11 km. Trasa G 12 - trasa biegnie wzdłuż brzegu rzeki Jeziorki od kładki w Chyliczkach, przez „Pólko” do ul. Staszica i dalej ul. Świętojańską do nowobudowanego gimnazjum (lub ul. Lewela i wzdłuż planowanego przebiegu ul. Sportowej), następnie wzdłuż rzeki do mostu w Głoskowie. Długość trasy - 12 km. 51 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla gminy Piaseczno przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych Gminy Piaseczno oraz całego powiatu piaseczyńskiego, zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. 4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PIASECZNO PROGRAMU Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Gminy Piaseczno w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: - strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju i województwa mazowieckiego, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego piaseczyńskiego, województwa mazowieckiego i powiatu - polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego, - programu ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa). 52 4.1.1. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010" oraz, w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010", zostały przyjęte jako podstawa niniejszego Programu. Nadrzędną zasadą przedstawioną w Polityce ekologicznej państwa jest zasada zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska życia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społeczeństw wraz ze zrównoważeniem szans dostępu do zasobów obecnym i przyszłym pokoleniom. W skrócie więc zapewnia rozwój wynikający z działalności człowieka odbywający się w harmonii z przyrodą. Najważniejszymi czynnikami, które należy uwzględniać przy programowaniu zrównoważonego rozwoju są: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne. Rozwój zrównoważony oznacza taką filozofię rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, która przeciwstawia się ekspansji opartej wyłącznie o wzrost gospodarczy. W Polityce Ekologicznej państwa jako zasady szczegółowe przyjęto: Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności: - zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), - recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, - zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC), - wprowadzanie prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji, Responsible Care, itp. Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych). 53 Zasadę subsydiarności, oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. W Polityce Ekologicznej Państwa przedstawione zostały także cele ogólne o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w różnych horyzontach czasowych. Jako oddzielne zagadnienie omówione zostało zagadnienie włączania aspektów ochrony środowiska do polityk sektorowych takich jak: przemysł i energetyka, transport, rolnictwo, leśnictwo, budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka, ochrona zdrowia, handel i działalność obronna. Wskazane zostały przede wszystkim cele i działania, które należy podjąć w ramach programów sektorowych, jako konieczny udział sektorów w realizacji zrównoważonego rozwoju. Z wymienionych w Polityce Ekologicznej Państwa celów i działań szczegółowych wybrano zagadnienia szczególnie istotne z punktu widzenia problemów występujących w gminie Piaseczno. Zagadnienia te uwzględniono w sposób szczegółowy w poszczególnych rozdziałach Programu. 4.1.2. INTEGRACJA EUROPEJSKA Przystąpienie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej narzuca na władze samorządowe obowiązek dostosowania się do norm przez nią przyjętych, także w zakresie ochrony środowiska. Obecnie całe ustawodawstwo polskie jest zgodne z unijnym i zorientowane głównie na ochronę poszczególnych komponentów środowiska oraz regulację procesów technologicznych i produktów w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Niezbędnym i niezwykle istotnym czynnikiem w procesie integracji europejskiej jest uwypuklenie roli planowania i zarządzania środowiskowego. VI Program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010 podkreśla, ze realizacja zrównoważonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę środowiska i jakości życia obywateli krajów należących do Unii Europejskiej. Problemem szczególnej wagi dla Gminy Piaseczno jest spełnienie standardów ekologicznych Unii Europejskiej. Będzie to oznaczało konieczność dostosowania stanu aktualnego do wymagań, szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej, ochrony gleb, powierzchni ziemi i przyrody. Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie źródeł finansowania dla zaplanowanych działań i inwestycji. Gmina Piaseczno ma możliwość samodzielnego wykorzystania większych funduszy pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej. Wsparciem funduszu mogą być objęte także projekty grupowe, polegające na tworzeniu projektów o charakterze zintegrowanym, obejmującym grupę gmin oraz łączące w jednym projekcie różne zagadnienia. Konieczne jest zatem zawiązywanie regionalnych struktur w celu rozwiązania ponadlokalnych problemów z zakresu ochrony środowiska i rozwoju infrastruktury, w których gmina może uczestniczyć jako beneficjent. 54 Niebagatelną rolę będzie pełnił w tym względzie Fundusz Spójności, dlatego istotne jest, aby na etapie programowania zadań z zakresu ochrony środowiska uwzględnić zasady i kryteria przyznawania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Priorytety części środowiskowej Funduszu Spójności, istotne z punktu widzenia Gminy Piaseczno są następujące: Priorytet 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody do picia poprzez takie działania jak: - budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej i opadowej oraz oczyszczalni ścieków tam, gdzie przyniesie to największy efekt ekologiczny przy uwzględnieniu efektywności kosztowej, - budowa i modernizacja urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej (w powiązaniu z systemami sanitacji), Priorytet 2. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez: - budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie itp.). - tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych, co umożliwi spełnienia wymogów dyrektywy 86/278 w sprawie osadów ściekowych, - rekultywację terenów zdegradowanych przez działalność przemysłową. Wspierane będą zintegrowane systemy zagospodarowania odpadów, łączące kilka elementów, np. selektywną zbiórkę, odzysk i unieszkodliwienie odpadów ulegających biodegradacji, itp. W ramach tego priorytetu będą mogły być wspierane związki komunalne, działające na rzecz poprawy w dziedzinie gospodarki odpadami. 4.1.3. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU PIASECZYŃSKIEGO Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego opracowany został zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Nadrzędny cel Programu sformułowano następująco: Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju powiatu piaseczyńskiego i zwiększenie jego atrakcyjności poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, ładu przestrzennego i infrastruktury technicznej 55 Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla powiatu piaseczyńskiego z zakresu ochrony środowiska: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych i zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej Priorytet 2 Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, szczególnie na terenach miejskich i intensywnej zabudowy Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie gospodarki wodno - ściekowej Priorytet 5 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego powiatu Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu poprzez zintegrowany system edukacji ekologicznej Priorytet 7 Ochrona przed poważnymi awariami i zagrożeniami naturalnymi Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające do poprawy aktualnego stanu środowiska. 4.1.4. STRATEGIA ROZWOJU POWIATU PIASECZYŃSKIEGO „Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu piaseczyńskiego” – Opracowana została przez Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, w 2002/2003 roku. Wyznacza ona kierunki rozwoju powiatu do 2015 roku. Jako misję powiatu piaseczyńskiego określono prowadzenie polityki równoważenia rozwoju społeczno – gospodarczego i przestrzennego w ramach układu osadniczego jakim jest Obszar Metropolitalny Warszawy. Celem podstawowym jest natomiast poprawa warunków życia mieszkańców regionu, kształtowanie ładu przestrzennego oraz trwałego zachowania walorów przyrodniczych i kulturowych. Przyjęte zostały następujące cele strategiczne: - poprawa stanu sanitarnego i wzmocnienie kondycji przyrodniczej powiatu, - usprawnienie komunikacji zbiorowej i indywidualnej, - rozwój rekreacji i turystyki dla mieszkańców powiatu i Warszawy, - zapewnienie mieszkańcom dostępności do usług ponadpodstawowych oraz wysokiego ich standardu. 56 4.1.5. OBOWIĄZUJĄCE ŚRODOWISKA AKTY PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY Podstawowymi aktami prawnymi w dziedzinie ochrony przyrody są następujące ustawy: - Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.627) z późniejszymi zmianami - Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (jednolity tekst ustawy o ochronie przyrody, ogłoszony w Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880) - Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (tekst jednolity Dz. U. 95.16.78) - Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. 91.101.444) z późniejszymi zmianami - Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001.115.1229) z późniejszymi zmianami - Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. 94.27.96) z późniejszymi zmianami - Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747) z późniejszymi zmianami - Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.628) z późniejszymi zmianami 5. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PIASECZNO DO 2010 ROKU Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca lepsze zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy - zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie Gminy Piaseczno. 5.1. GMINNE LIMITY RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA NATURALNYCH I POPRAWY STANU ŚRODOWISKA ZASOBÓW W związku z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i koniecznością ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska ustalone zostały limity krajowe (do osiągnięcia do 2010 roku), przedstawione w "II Polityce ekologicznej państwa. Limity te nie zostały zmienione w "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010". W skali kraju są one następujące: 57 - Zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle), - Ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), - Ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do 2000 r.(w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), - Dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r., - Odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, - Pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych, - Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%, - Ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990 r. Z uwagi na brak podstaw planistycznych nie można obecnie dokonać podziału limitów krajowych na regionalne. Dlatego też, dla powiatu piaseczyńskiego i Gminy Piaseczno założono realizację polityki długoterminowej, sprzyjającej osiągnięciu wymienionych w limitach krajowych działań i ograniczania emisji zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe wytyczne przyjęto jedynie dla gospodarki odpadami, zgodnie ze sporządzonym Planem gospodarki odpadami. 5.2. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PIASECZNO Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno sformułowano następująco: Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Gminy Piaseczno poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwój infrastruktury ochrony środowiska 5.3. PRIORYTETY EKOLOGICZNE Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów strategicznych, średnio- i krótkoterminowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wszystkich sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy Piaseczno. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie Gminy Piaseczno na lata 2004 - 2011 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych. 58 Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny) - zaawansowanie przedsięwzięcia w realizacji - konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych - zabezpieczenia środków na realizację lub o możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych) - efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia - znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej - spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego gminy Kryteria o charakterze środowiskowym - możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi - zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii Rozwoju Gminy Piaseczno - zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w „Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010” - zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska - skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo - skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia) - wieloaspektowość efektów ekonomicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska) - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. 59 Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla Gminy Piaseczno z zakresu ochrony środowiska: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych i zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej Priorytet 2 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego i przemysłowego Priorytet 3 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska Priorytet 4 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego gminy Priorytet 5 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy poprzez zintegrowany system edukacji ekologicznej Priorytet 6 Ochrona przed poważnymi awariami i zagrożeniami naturalnymi Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające do poprawy aktualnego stanu. 60 6. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 6.1. JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE 6.1.1. STAN AKTUALNY 6.1.1.1 WODY POWIERZCHNIOWE Cieki wodne Cały teren gminy należy do II-go rzędowej zlewni rzeki Jeziorki, będącej dopływem Wisły. Główną rzeką przepływającą przez teren gminy Piaseczno jest Jeziorka wraz z dopływami: Głoskówką (lewostronny) oraz rzeką Małą (prawostronny). Na terenie gminy Piaseczno długość cieków wynosi łącznie 30,150 km, w tym regulowanych jest 4,730 km (16 %). Na obszarze tym istnieje 5 kanałów o łącznej długości 15,449 km. Najdłuższa rzeka płynąca przez teren gminy – Jeziorka, nie jest w ogóle uregulowana. W tabeli nr 23 przedstawiono charakterystykę rzek i kanałów na terenie gminy Piaseczno. Tabela 23 Charakterystyka rzek i kanałów na terenie gminy Piaseczno Długość uregulowana Głosków 0+000 – 0+870 0,870 0,870 Głosków 0+870 – 4+325 3,455 rzeka Głoskówka Wólka Pracka 4+325 – 7+980 3,655 Szczaki 7+980 – 8+600 0,620 Złotokłos 8+600 – 9+790 1,190 Szczaki 9+790 – 10+400 0,610 0,610 10,400 1,480 Julianów 2+900 – 3+800 0,900 0,900 kanał Jeziorki Józefosław 3+800 – 4+280 0,480 0,480 Józefosław 4+280 – 5+250 0,970 0,970 Józefosław 5+250 – 5+390 0,140 0,140 2,490 2,490 rzeka Mała Chojnów L. P. 11+690 – 13+190 1,500 1,500 Chojnów L. P. 13+190 – 14+940 1,750 1,750 3,250 3,250 Piaseczno 0+000 – 1+800 1,800 1,800 Piaseczno 1+800 – 1+900 0,100 k. kryty kanał Piaseczyński Piaseczno 1+900 – 1+995 0,095 k. kryty Piaseczno 1+995 – 3+975 1,980 1,980 Bobrowiec 5+835 – 6+475 0,640 0,640 4,615 4,615 kanał Przerzutowy Żabieniec 0+000 – 5+070 5,070 5,070 5,070 5,070 Złotokłos 0+000 – 0+160 0,160 0,160 kanał Złotokłos Złotokłos 0+160 – 2+200 2,040 2,040 Złotokłos 2+200 – 2+850 0,650 0,650 2,850 2,850 rzeka Jeziorka Piaseczno 12+000 – 18+000 6,000 Piaseczno 18+000 – 28+500 10,500 16,500 kanał Ulgi Gołków 0+000 – 0+424 0,424 0,424 0,424 0,424 Gmina Piaseczno 45,599 20,179 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Inspektorat w Piasecznie, dane na 01.01.2004. Nazwa cieku Kilometraż Lokalizacja 61 Długość cieku Jeziorka - Jej długość wynosi 66,3 km (na terenie gminy stanowi 16,5 km, co stanowi około 25 % długości rzeki). Jeziorka jest lewostronnym dopływem Wisły, do której dochodzi w 493,7 km w okolicy miejscowości Obórki. Obszarem źródłowym rzeki są okolice miejscowości Osuchów w powiecie grójeckim. Powierzchnia jej zlewni wynosi 811,7 km2, w tym 128,23 km2 na terenie gminy. Dopływem prawostronnym rzeki (na terenie gminy Piaseczno) jest rzeka Mała, natomiast lewostronnym Głoskówka. Rzeka przepływa przez gminę przez tereny rolnicze (przeważnie łąki i pastwiska) i miejscami leśne, w dolnym jej biegu przez południowe obszary miasta Piaseczno. Na jej drodze są także stawy zlokalizowane w Żabieńcu. Średnia szerokość rzeki w gminie wynosi 7,5 m, natomiast średni przepływ kształtuje się na poziomie 2,21 m3/s. Głoskówka – rzeka ta stanowi lewostronny dopływ Jeziorki. Jej długość na terenie gminy wynosi 10,4 km, natomiast średnia szerokość wynosi 2 m. Mała - rzeka ta stanowi prawostronny dopływ Jeziorki. Jej długość na terenie gminy wynosi 3,25 km, natomiast średnia szerokość wynosi 1,2 m. Zielona - rzeka ta jest lewostronnym dopływem Jeziorki. Jej długość na terenie gminy wynosi 12,8 km Zbiorniki wodne Na terenie gminy nie ma naturalnych zbiorników wód przekraczających powierzchnię 1 ha. Charakterystyczną cechą gminy jest występowanie dużej ilości stawów. Większość z nich to stawy rybne, użytkowane gospodarczo. Niektóre pełnią funkcje turystyczne, jak na przykład staw zlokalizowany powyżej Zalesia Górnego (Żabieniec), który jest licznie odwiedzany w sezonie wiosenno – letnim nie tylko przez mieszkańców gminy i powiatu, ale także przez warszawiaków. Największe pod względem powierzchniowym są stawy w Żabieńcu (łącznie 9 stawów), Głoskowie (łącznie 9 stawów) i Szczakach (łącznie 4 stawy). Występowanie naturalnych i sztucznych zbiorników wodnych na terenie gminy przedstawia tabela nr 24. Tabela 24 Występowanie naturalnych i sztucznych zbiorników wodnych na terenie gminy Gmina Gmina Piaseczno Zbiornik wodny Lokalizacja zbiornik wodny Stawy Glinianki Staw Staw Stawy Stawy Stawy zbiornik wodny PGR Głosków Głosków Gołków Wola Gołkowska Chyliczki Pólko IRS Żabieniec Szczaki Jazgarzew Piaseczno (park) Powiatowa Komenda Staży Pożarnej . 62 Stan wód powierzchniowych Monitoring wód powierzchniowych prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Najwięcej punktowych źródeł zanieczyszczeń odprowadzanych do rzeki Jeziorki znajduje się na terenie miasta Piaseczna. Poza tym, źródłem obszarowym zanieczyszczeń są pola uprawne, przez które przepływa rzeka, jednakże, emisja ta nie jest znacząca, ze względu na niski poziom wykorzystywanych przez rolników nawozów i pestycydów. Tabela nr 25 przedstawia klasyfikację rzeki Jeziorki i Małej. Tabela 25 Klasyfikacja rzeki Jeziorki, Zielonej i Małej Ostatni rok badawczy 2001 Ilość punktów na rzece 7 Badana długość rzeki 66,3 Mała 2001 1 0,3 0 0 0,3 0 0 0,3 0 0 0,3 Zielona 2001 1 1,0 0 0 1,0 0 1,0 0 0 0 1,0 Rzeka Jeziorka fizyko - chemiczna II III non 0 0 66,3 Klasyfikacja rzek (km) bakteriologiczna II III non 0 27,3 39,0 II ogólna III non 0 0 66,3 WIOŚ (stan na 2001 rok) Zgodnie z klasyfikacją ogólną i fizyko – chemiczną, rzeka Jeziorka, Zielona i Mała na całej swojej długości posiadają wody pozaklasowe. Pod względem bakteriologicznym, Jeziorka na 60% swojej długości jest pozaklasowa (40% długości - rzeka trzecio-klasowa). Poniżej zestawiono szczegółową klasyfikację rzeki Jeziorki. Monitoring odbywa się w siedmiu punktach pomiarowych. Na terenie gminy Piaseczno badania wykonuje się poniżej i powyżej Piaseczna. Wyniki z 2001 roku punktów pomiarowych rzeki Jeziorki przedstawia tabela nr 26. Tabela 26 Szczegółowa klasyfikacja rzeki Jeziorki. Punkty pomiarowe Km biegu rzeki powyżej Piaseczna poniżej Piaseczna Klasa czystości Parametry fizyko – chemiczne decydujące o pozaklasowym charakterze bakteriologiczna Fizyko - chemiczna 15,0 non non NO2 11,9 non non NO2, P Powyżej Piaseczna Jeziorka nie odpowiada normom azotu azotanowego. Poniżej miasta stan wód pogarsza się w zakresie azotu azotanowego i fosforu ogólnego, co związane jest z dopływem miejskich ścieków. Nie mają one jednak charakteru decydującego o pozaklasowej jakości wód Jeziorki. W górnym biegu rzeki bowiem, Kraska dostarcza pozaklasowe wody zanieczyszczone głównie ściekami z miasta Grójec, co dyskwalifikuje jakość wód. Zmiany stężeń wybranych parametrów zlewni rzeki Jeziorki w latach 1986 – 2001 przedstawia tabela nr 27. 63 Tabela 27 Zmiany stężeń wybranych parametrów zlewni rzeki Jeziorki w latach 1986 – 2001 Zmiany stężeń wybranych parametrów zlewni rzeki Jeziorki w Rzeka latach 1986 – 2001: Rok Rzeka Kraska WIOŚ 2002. Kolorem czerwonym oznaczono wody pozaklasowe. Parametr powyżej ujścia Kraski BZT5 (mg O2/dm3) Azot azotynowy (mg N-NO2/dm3) Fosfor ogólny (mg P/dm3) Fosforany (mg PO4/dm3) Zawiesina (mg /dm3) Miano coli Klasa wody w punkcie poniżej ujścia Kraski Punkty pomiarowo – kontrolne powyżej poniżej ujście do Piaseczna Piaseczna Wisły 1986 1991 1996 2001 1986 1991 1996 2001 9,7 10,4 8,0 0,07 0,04 15,6 17,4 9,0 0,09 0,12 4,3 7,1 5,1 5,0 0,12 12,9 11,0 8,5 0,22 35,0 8,3 10,9 9,8 0,42 przed ujściem do Jeziorki 25,2 12,6 15,3 0,13 0,16 1986 1991 1996 2001 1986 1991 1996 2001 1986 1991 1996 2001 1986 1991 1996 2001 0,7 0,5 1,0 2,3 0,6 38,0 25,0 23,0 0,004 0,02 0,02 0,11 0,81 1,9 3,0 1,2 61,0 49,0 25,0 0,004 0,002 0,01 0,40 1,1 1,1 1,4 0,9 21,0 37,0 35,0 45,0 0,001 0,01 0,01 0,0042 0,91 0,52 1,8 2,2 0,9 33,0 49,0 36,0 0,001 0,01 0,0067 0,98 0,84 0,7 1,9 2,1 2,1 85,0 40,0 32,0 29,0 0,001 0,001 0,001 0,0048 1,1 2,1 6,8 6,9 3,4 43,5 19,5 54,0 0,0004 0,0004 0,002 1986 1991 1996 2001 - non non non non non Non Non Non non non non non non non non non non non non non non non non Monitoring Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska obejmuje także badania osadów dennych rzek i jezior, które wskazują na jakość wód płynących i stojących. Jednakże na terenie gminy nie przeprowadza się żadnych badań osadów dennych rzeki Jeziorki i Małej. Na terenie powiatu piaseczyńskiego istnieje jeden punkt monitoringu osadów rzeki Jeziorki w okolicy Konstancina – Jeziornie. Badania wykonuje się raz w roku (sezon letni). Wyniki wykazują nadmierne wartości tła geochemicznego prawie wszystkich badanych pierwiastków, a zwłaszcza baru (Ba), kadmu (Cd), chromu (Cr), miedzi (Cu), rtęci (Hg), ołowiu (Pb) oraz cynku (Zn). Źródłem zanieczyszczeń są przeważnie zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie miast (m.in. produkcja szkła i kineskopów, papiernia, galwanizeria,), nieszczelne szamba, sieć wodociągowa (rury zawierające Zn), „dzikie wysypiska” odpadów, a także różne materiały zawierające środki antykorozyjne (Cd) oraz odpady niebezpieczne pochodzące ze strumienia odpadów komunalnych jak baterie, czy świetlówki. Biorąc pod uwagę wyniki badań z okresu 10 ostatnich lat, nie obserwuje się żadnych tendencji zmniejszania się stężenia 64 badanych pierwiastków. Zwiększa się natomiast z roku na rok stężenie rtęci, które w badaniach przeprowadzonych w 2002 i 2003 roku osiągnęło najwyższe wyniki, co świadczy o kumulacji tego pierwiastka w osadach dennych. Głównym źródłem rtęci są lokalne kotłownie opalane węglem. Badania wód kąpieliskowych na terenie gminy Piaseczno prowadzone są przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Chylicach. W 2003 roku, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 roku w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530), przeprowadzono badania w zbiornikach wodnych w Zalesiu Górnym i Zalesiu Dolnym. Monitoring prowadzony był przed sezonem letnim po trzy razy w każdym zbiorniku co dwa tygodnie, oraz w trakcie sezonu. Zakres badań był następujący: temperatura wody, ocena organoleptyczna wody (zapach, barwa, oleje mineralne, substancje powierzchniowo - czynne, fenole, przezroczystość, osady smoliste i przedmioty pływające, zakwity sinic), wskaźniki fizykochemiczne (BZT5, tlen rozpuszczony), wskaźniki bakteriologiczne (liczba bakterii typu coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych, obecność pałeczek Salmonella). Wyniki badań wykazały, że wody w kąpielisku w Zalesiu Górnym spełniają wymagania postawione w wyżej wymienionym Rozporządzeniu. W zbiorniku w Zalesiu Dolnym stwierdzono jednak w trakcie sezonu letniego zakwit sinic i nakazano zamknięcie kąpieliska. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych W gminie do systemu kanalizacji podłączone są tereny miejskie i obszary większych miejscowości oraz osiedli. Oczyszczalnie zlokalizowane są w Wólce Kozodawskiej, Bąkówce, Piasecznie, Łbiskach i Złotokłosie. Zagrożenie powodziowe Powódź jest zjawiskiem przyrodniczym o charakterze gwałtownym, występującym nieregularnie. Przyczyną powodzi są wezbrania. Poważne zagrożenie powodziowe nie obejmuje terenu gminy Piaseczno. Jedynie, w przypadku wysokiego stanu wód Wisły istnieje także możliwość znacznego podwyższenia poziomu wód rzeki Jeziorki, w przypadku nie zamknięcia na czas śluzy. Może to spowodować zagrożenie powodziowe wschodnich terenów gminy Piaseczno (wały przeciwpowodziowe na terenie gminy występują wzdłuż rzeki Jeziorki na odcinku: Obórki – Konstancin -Jeziorna – Piaseczno). Ponadto, ze względu na dużą ilość stawów na terenie gminy, stale podtopione są niektóre obszary położone w okolicy stawów w Żabieńcu i Głoskowie. Stawy te stanowią także zbiorniki retencyjne dla powiatu piaseczyńskiego. 6.1.1.2 WODY PODZIEMNE Cały obszar gminy Piaseczno położony jest w regionie mazowieckim, subregionie centralnym (zgodnie z podziałem regionalnym wód podziemnych według B. Paczyńskiego). Poziomy wodonośne, stanowiące źródło zaopatrzenia w wodę, występują w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Na terenie gminy dominuje użytkowe piętro wodonośne poziomu czwartorzędowego, które powstało w wyniku działalności lądolodu oraz wód Wisły i jej dopływów. Użytkowy poziom trzeciorzędowy występuje w okolicach Piaseczna i południowej części Zalesia Górnego. Zwierciadło wód podziemnych obniża się 65 w kierunku północno – wschodnim, w granicach rzędnych od 115 do 95 m. n.p.m., wyznaczając tym samym kierunek spływu wód. Teren gminy leży w zasięgu trzeciorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215A, którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 145 m3/d, a średnia głębokość ujęć wód podziemnych wynosi 180 m. Poza tym wschodnie tereny gminy Piaseczno obejmujące miasto leżą w zasięgu czwartorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), zwanego Doliną rzeki środkowej Wisły - DW nr 222. Jego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 617 m3/d, natomiast średnia głębokość ujęć wód podziemnych wynosi 60 m. Czwartorzędowe piętro wodonośne Obszar miasta i gminy Piaseczno wykazuje znaczne zróżnicowanie w budowie geologicznej i występowaniu czwartorzędowego pietra wodonośnego. Najczęściej występują tu dwa poziomy wodonośne, pozostające w ścisłej więzi hydraulicznej. Miąższość utworów wodonośnych jest bardzo zróżnicowana Największą miąższość (powyżej 20 m) stwierdzono lokalnie w rejonie Chyliczek, Chylic, Siedlisk, Zalesia Górnego, Łbisk i Pęcher. Przewodność wynosi 200-500 m2/24h, natomiast wydajność potencjalna studzien jest bardzo zróżnicowana i waha się w granicach 10-30 m3/h do 70-120 m3/h (w okolicach Siedlisk). Do obszarów pozbawionych użytkowego, czwartorzędowego piętra wodonośnego należy rejon Piaseczna. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego w dolinie Jeziorki wynosi > 5 m. Na przeważającej części obszaru gminy Piaseczno jakość wód podziemnych w utworach czwartorzędowych jest średnia i wymaga jedynie prostego uzdatniania. Wyjątek stanowi jedynie rejon Piaseczna, gdzie jakość wód pierwszego głównego poziomu uległa pogorszeniu na wskutek zanieczyszczenia. Istnieją miejsca, gdzie poziom wodonośny jest słabo izolowany, a miejscami nawet pozbawiony izolacji od powierzchni: część doliny Jeziorki i rzeki Małej, rejon Zalesia Górnego i Zalesia Dolnego. Trzeciorzędowe piętro wodonośne W obrębie trzeciorzędowego piętra wodonośnego występują dwa poziomy wodonośne: mioceński i oligoceński. Poziom mioceński Pod warstwą iłów plioceńskich o miąższości do 100 m występuje poziom miceński. Tworzą go piaski drobnoziarniste, niekiedy pylaste z domieszką pyłu węgla brunatnego. Miąższość tych piasków zmienia się w granicach 0-30 m. Często w obrębie tych piasków występują przewarstwienia ilaste. Współczynnik filtracji tych piasków jest stosunkowo mały od 0,9 do 4,7 m/d 66 Poziom oligoceński Poziom oligoceński występuje w obrębie całej gminy Piaseczno. Obok czwartorzędowego – stanowi drugi najczęściej ujmowany poziom wodonośny. Tworzą go piaski drobnoziarniste pylaste z glaukonitem o miąższości od 21 do ponad 59 m. Współczynnik filtracji zmienia się w granicach 1,12-7.69 m/d. Uzyskiwanie wydajności ze studni wynoszą od 30 do 85 m. przy depresjach do 21 m. Wydajność jednostkowa zmienia się w granicach 1,02-4,63 m3/h/l mS. Zwierciadło wody stabilizuje się w pobliżu powierzchni lub ponad poziomem terenu. Stopień zanieczyszczenia wód podziemnych zależy nie tylko od lokalizacji ognisk zanieczyszczeń, ale także od stopnia izolacji warstw wodonośnych i wychodni oraz skażenia pozostałych komponentów środowiska (wody powierzchniowe, powietrze atmosferyczne, gleby). Potencjalne zagrożenie wód podziemnych może być spowodowane: 1) zrzutem ścieków komunalnych i przemysłowych, 2) przeciekiem z szamb i kanalizacji, 3) spływem obszarowym z pól uprawnych i terenów silnie zurbanizowanych, 4) przeciekiem, bądź awarią na terenie dystrybucji paliw płynnych, 5) emisją pochodzącą ze źródeł liniowych (kolej, drogi), 6) emisją zanieczyszczeń gazowych wnikających w głąb profilu glebowego wraz z opadami atmosferycznymi, 7) infiltracją zanieczyszczonych wód powierzchniowych. Na terenie gminy brak izolacji wód podziemnych lub izolacja bardzo słaba występuje w utworach wodonośnych wzdłuż doliny Jeziorki. W okolicy Piaseczna istnieje wiele źródeł zanieczyszczeń, co stanowi poważne zagrożenie wód podziemnych. W tym rejonie wody podziemne charakteryzują się ponadnormatywną zawartością NH4, Fe i Mn. Przekroczenia związane z podwyższonym stężeniem manganu i żelaza związane są z naturalnie występującym podwyższeniem ilości tych pierwiastków w wodach podziemnych na tym obszarze. Na terenach o słabej izolacji wód podziemnych ze szczególną rozwagą należy rozpatrywać lokalizację przydomowych oczyszczalni ścieków. Badania wód podziemnych na terenie gminy Piaseczno prowadzone są przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Chylicach. Zakres badań jest następujący: wskaźniki fizykochemiczne (mętność, barwa, zapach, smak, przewodność właściwa, twardość CaCO3, amoniak, azotany, azotyny, chlorki, żelazo, ChZT, mangan, odczyn pH) oraz wskaźniki biologiczne (ogólna liczba bakterii w 220 C, ogólna liczba bakterii w 370 C, bakterie grupy coli, bakterie grupy coli typu kałowego). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że woda zarówno pod względem chemicznym i bakteriologicznym odpowiada wymaganiom zawartym w rozporządzeniu. 67 6.1.1.3 MELIORACJE Osuszanie terenów wywołuje niekorzystne skutki w środowisku przyrodniczym. Powoduje obniżenie poziomu wód gruntowych (wysychanie studni). Pośrednim skutkiem jest także przyspieszenie spływu wód i zmniejszenie retencji wody. Naturalnym magazynem wody są zbiorniki wodne, mokradła i tereny podmokłe. Wiosną przyjmują nadmiar wody i umożliwiają przesączanie w głąb gleby i odnawianie zasobów wód gruntowych. Bardzo ważnym czynnikiem retencyjnym są także obszary leśne. Tabela nr 28 przedstawia ilość gruntów zdrenowanych i zmeliorowanych na terenie gminy Piaseczno. Tabela 28 Ilość gruntów zdrenowanych i zmeliorowanych na terenie gminy Piaseczno Wyszczególnienie Grunty zdrenowane (ha) Gmina Piaseczno Powiat piaseczyński Grunty zmeliorowane (%) (ha) (%) 2 534 19,8 2 917 22,7 15 658 25,2 17 563 28,3 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Inspektorat w Piasecznie (stan na 2003 rok). Powierzchnia użytków rolnych oczekujących na melioracje – 2 788 ha. Stopień zaspokojenia potrzeb melioracji na terenie gminy Piaseczno– 86,3 %. Teren gminy jest zmeliorowany w niemalże 23 %, co stanowi około 17 % gruntów zmeliorowanych w powiecie. Melioracją na terenie miasta zajmuje się Urząd Miasta i Gminy, natomiast na terenach wiejskich Spółka Wodna. Ostatni rozwój gminy sprawił, że szybko powstają tereny zurbanizowane. Istniejące rowy nie są w stanie przyjąć nadmiaru wody. Obserwuje się częste zalewanie piwnic na terenie Zalesia Dolnego i Złotokłosu. Niedrożność natomiast rowów odwadniających stanowiła przyczynę zalania wodami opadowymi osiedli mieszkaniowych „Patronat”, „Willa Nowa” oraz posesji znajdujących się przy ulicy Geodetów w Piasecznie. Józefosław nie ma sieci drenarskiej, w związku z tym należy pozyskiwać tereny pod drenaż. Na terenie Złotokłosu wydano 300 tys. zł. na renowację kanału odwadniającego. Na terenie Zalesia Dolnego istniejąca sieć odwadniająca powstała przed II wojną światową, dlatego należy ją wymienić. Renowacje należy wykonać na odcinku 14 km, w tym roku wykonano na odcinku 3 km. Bardzo dużym problemem jest sprzeciw mieszkańców, którzy nie chcą aby sieć drenarska przechodziła przez ich posiadłości. Na ulicy Wilanowskiej „barierę” stanowi mieszkaniec – sieć jest zrobiona od i do jego posiadłości. W miejscowości Złotokłos dwaj mieszkańcy zasypali rów odwadniający przechodzący przez ich teren. Na Alei Pokoju mieszkańcy zasypali boczne rowy. Zadrzewienia stanowią również poważny problem, ponieważ korzenie idą w głąb ziemi, co jest przyczyną zarastania rowów. Najdłuższa rzeka Jeziorka nie jest na terenie gminy uregulowana. 68 Wykaz budowli wodnych występujących na terenie gminy, będących w ewidencji Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, Inspektorat w Piasecznie (stan na 31.12.2003): 1) jazy: rzeka Jeziorka: km 12+000 jaz w eksploatacji Polskiego Związku Wędkarskiego w Piasecznie – Pólko, km 17+000 jaz w eksploatacji Zakładu Doświadczalnego IRŚ Żabieniec, km 18+950 jaz w eksploatacji WZMiUW w Jazgarzewie, rzeka Głoskówka: km 0+125 jaz w eksploatacji WZMiUW we wsi Głosów, kanał Przerzutowy: km 1+164 w eksploatacji Zakładu Doświadczalnego IRŚ w Żabieńcu, km 1+560 w eksploatacji Zakładu Doświadczalnego IRŚ w Żabieńcu, km 2+755 w eksploatacji Zakładu Doświadczalnego IRŚ w Zalesiu Górnym, km 3+860 w eksploatacji Ośrodka Wypoczynkowego „Wisła” w Zalesiu Górnym. 2) stopnie na kanale Przerzutowym, korygujące spadek dna: km 0+352 w Żabieńcu, km 0+680 w Żabieńcu, km 4+940 w Zalesiu Górnym, km 5+620 we wsi Nowinki, km 6+430 we wsi Nowinki, km 6+500 we wsi Nowinki. 3) rurociąg: śr. 125 cm, dł. 125 cm na kanale Piaseczyńskim w Piasecznie, 6.1.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE Cel strategiczny: Dążenie do poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Zapewnienie mieszkańcom gminy dostępu do wody o odpowiedniej jakości i niezbędnej ilości do celów pitnych oraz rekreacyjno - turystycznych 2. Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem jakościowym 3. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł przemysłowych, komunalnych i rolniczych 4. Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska 5. Racjonalizacja zużycia wody w przemyśle, rolnictwie i gospodarstwach domowych Strategia osiągania celów długoterminowych i średnioterminowych Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód, tak pod względem jakościowym jak i ilościowym oraz dotrzymywanie normatywnych wymagań dla ścieków i innych zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska wodnego. Działania z tego zakresu zdeterminowane są zobowiązaniami akcesyjnymi Polski. Sektor ochrony jakości wód związany z gospodarką wodno – ściekową jest najbardziej rozwiniętym elementem polityki środowiskowej w Unii Europejskiej, stąd też wdrażanie postanowień poszczególnych 69 dyrektyw i rozporządzeń (ujętych w Prawie wodnym i Prawie ochrony środowiska) jest największym wyzwaniem (także finansowym) dla władz samorządowych Gminy Piaseczno. Dla gminy najistotniejsze będzie spełnienie wymagań dyrektyw dotyczących: - oczyszczania ścieków komunalnych – Dyrektywa 91/271/EWG - ochrony wód przed zanieczyszczeniami – Dyrektywa 91/676/EWG (tzw. azotanowa, okres dostosowawczy do 2008 r.) - standardów jakości wód – Dyrektywa 75/440/EWG (jakość wód powierzchniowych będących źródłem wody pitnej), Dyrektywa 76/160/EWG (normy dla wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych), Dyrektywa 78/659/EWG (jakość wód niezbędna dla ryb), Dyrektywa 79/923/EWG (jakość wód niezbędna dla skorupiaków), Dyrektywa 98/83/EC (jakość wód do picia) Analiza aktualnego stanu środowiska gminy wykazała, że priorytetowym zadaniem w zakresie ochrony środowiska będzie poprawa jakości wód powierzchniowych oraz rozbudowa systemu kanalizacyjnego. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych ma w dużej mierze charakter alochtoniczny, dlatego dla osiągnięcia tego celu konieczne będzie podjęcie szerokiej współpracy regionalnej z jednostkami położonymi na obszarze zlewni tych wód. W działaniach długoterminowych gmina będzie zwracała szczególną uwagę na dalszą poprawę gospodarki wodno-ściekowej, ze szczególnym naciskiem na uporządkowanie systemu oczyszczania i odprowadzania ścieków, w tym także ścieków opadowych z terenów zurbanizowanych i przemysłowych oraz likwidację nielegalnych wylotów ścieków. Docelowo planuje się objęcie systemem kanalizacji i wodociągów całego obszaru gminy, budowę lub modernizację stacji uzdatniania wody oraz modernizację istniejących odcinków sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). Do roku 2015 przewiduje się w odniesieniu do gospodarki wodnej całkowitą likwidację zrzutu ścieków nieoczyszczonych z terenu gminy, ochronę wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników tych wód oraz współpracę z gminami sąsiednimi w celu ograniczenia zanieczyszczeń doprowadzanych do wspólnych cieków wodnych. Nie przewiduje się, by w perspektywie do roku 2015 poprawiła się jakość rzeki Jeziorki na terenie gminy, z uwagi na liczne źródła zanieczyszczeń poza jej granicami. Wynegocjowane przez Polskę okresy przejściowe z zakresie gospodarki wodno – ściekowej w zakresie dyrektywy Rady 91/271/EEC i prawa wodnego zakładają, że do roku 2010 aglomeracje o liczbie RLM powyżej 15 000 wyposażone będą w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami ścieków. Aglomeracje o RLM od 2 000 do 15 000 powinny być wyposażone w sieć kanalizacyjną do roku 2015. Zwiększona zostanie skuteczność ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem poprzez ograniczenie przenikania ich z powierzchni terenu oraz ochronę miejsc szczególnie wrażliwych (ustanawianie stref ochronnych, likwidacja nieczynnych ujęć wody, szczególnie nieeksploatowanych studni kopanych, ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych z terenów przemysłowych, zurbanizowanych i rolniczych). Zadania te uwzględniane będą w planie zagospodarowania przestrzennego gminy. 70 Należy podkreślić, że realizacja zamierzeń w zakresie gospodarki wodno – ściekowej uzależniona będzie w dużej mierze od pozyskania funduszy na ten cel, ze źródeł krajowych oraz Unii Europejskiej. Uwarunkowania prawne Główną regulacją prawną odnoszącą się do zagadnień gospodarki wodnej jest ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229). Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów i powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności. Podstawowymi aktami wspomagającymi są Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) oraz ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. z 2001r. Nr 72, poz. 747). Dodatkowe regulacje w zakresie ochrony wód znajdują się w przepisach wykonawczych do wymienionych ustaw, najważniejsze z nich to: - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury, w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. 2002 r. Nr 8, poz. 79); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2004 r. Nr 168, poz. 1763); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz częstotliwości pobierania próbek wody, metodyk referencyjnych analiz i sposobu oceny, czy wody odpowiadają wymaganym warunkom (Dz. U. 2002 r. Nr 204, poz. 1727); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. 2002 r. Nr 241, poz. 2093, Dz. U. 2003 r. Nr 4, poz. 44); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (Dz. U. 2001 r. Nr 146, poz. 1640); - Rozporządzenie Ministra Zdrowia, w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad sprawowania kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej i (Dz. U. 2000 r. Nr 82, poz. 937); Efekty działań: - zmniejszenie relatywnego zużycia wody - poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł powierzchniowych poprawa stanu zdrowia mieszkańców gminy 71 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości wód i stosunków wodnych Kierunek działań Cele krótkoterminowy do Cel średnioterminowy roku 2007 do roku 2011 1. Preferowanie wodooszczędnych technologii przemysłowych przez Systematyczny relatywny przedsiębiorców, prowadzenie działań edukacyjnych dla tej grupy spadek poboru wód podziemnych do celów innych odbiorców niż konsumpcyjne oraz dla przemysłu spożywczego i farmaceutycznego Jednostki odpowiedzialne realizacja przez podmioty gospodarcze, Urząd Miasta i Gminy we współpracy ze Starostwem Powiatowym mediami, organizacjami ekologicznymi, firmami szkoleniowymi i agencjami rządowymi 1. Ograniczenie strat wody związanych z jej przesyłem Racjonalizacja zużycia wody w przemyśle, rolnictwie i gospodarstwach domowych 2. Optymalizacja zużycia wody do celów socjalno-bytowych i przemysłowych (propagowanie instalowania liczników zużycia wody oraz stymulacja do zmniejszania jej zużycia) Dążenie do ograniczania wodochłonności sektora komunalnego (gospodarstwa 3. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy domowe i podmioty i podmiotów gospodarczych w zakresie ograniczania zużycia wody publiczne) oraz produkcyjno - poprzez edukację i informowanie usługowego Zapobieganie zmianom naturalnych stosunków wodnych 1. Zapewnienie ochrony naturalnych i sztucznych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe, cieki wodne, zbiorniki wód powierzchniowych poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. 2. Rozwój systemu małej retencji oraz upowszechnienie i wdrożenie proekologicznych metod retencjonowania wody 3. Inwentaryzacja i odbudowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji 4. Efektywne poszukiwanie funduszy do realizacji zaplanowanych działań ze źródeł krajowych i zagranicznych 72 koordynacja działań przez Urząd Miasta i Gminy, we współpracy ze Starostwem Powiatowym oraz z ośrodkami edukacyjno- informacyjnymi: edukacji ekologicznej, szkołami, mediami, podmiotami gospodarczymi, przedsiębiorstwami wodociągowymi realizacja przez Urząd Miasta i Gminy oraz RZGW Warszawa, wspólnie z Wojewódzkim Zarządem Melioracji i Użytków Wodnych Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Jednostki odpowiedzialne 1. Efektywne poszukiwanie funduszy do realizacji zaplanowanych działań ze źródeł krajowych i zagranicznych Zapewnienie mieszkańcom gminy dostępu do wody o odpowiedniej jakości i niezbędnej ilości do celów pitnych oraz rekreacyjno turystycznych Ochrona wód podziemnych przed zanieczyszczeniem ze źródeł punktowych i obszarowych 2. Wspieranie działań zmierzających do likwidacji dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych oraz podziemnych (ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących z jednostek osadniczych, ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych gospodarką odpadami, ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących ze spływów Urząd Miasta i Gminy, media, powierzchniowych, itp.) podmioty gospodarcze oraz 3. Eliminacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb), stowarzyszenia i organizacje na kontrola zagospodarowania ścieków bytowo – gospodarczych na terenie zlewni rzek terenach nieskanalizowanych 4. Inwentaryzacja, zabezpieczenie lub likwidacja nieczynnych ujęć wody, szczególnie studni kopanych 5. Wprowadzenie stref ochrony pośredniej ujęć wody (zadanie z zakresu RZGW) oraz ich właściwe zagospodarowanie 6. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony głównych zbiorników wód podziemnych 7. Ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych i punktowych pochodzących z działalności rolniczej, szczególnie zaś opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych (stanowiska do składowania obornika, magazynowania gnojowicy), propagowanie tzw. Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych 8. Edukacja ekologiczna rolników i osób uprawiających ziemię w celu uświadamiania szkodliwości nadmiernego stosowania środków ochrony roślin, nawozów sztucznych i naturalnych 1. Współpraca ponadlokalna w celu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych 2. Likwidacja zrzutów nieoczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych 73 Cel średnioterminowy do roku 2011 Ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł przemysłowych, komunalnych i rolniczych Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem jakościowym Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Jednostki odpowiedzialne 3. Eliminacja zanieczyszczeń wymywanych przez opady poprzez zorganizowany odbiór wód opadowych z terenów przemysłowych i zurbanizowanych poprzez wdrożenie koncepcji opracowanej na szczeblu powiatu zagospodarowania ścieków opadowych na tych Urząd Miasta i Gminy, media, terenach podmioty gospodarcze oraz Poprawa jakości wód 4. Eliminacja zanieczyszczania brzegów zbiorników i cieków odpadami stowarzyszenia i organizacje na powierzchniowych terenie zlewni rzek powiatu zdeponowanymi na tzw. „dzikich składowiskach” 5. Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeń dopływających wód powierzchniowych na terenie całej zlewni – współpraca z powiatem i sąsiednimi gminami 6. Realizacja programu oczyszczania ścieków z zakładów produkcyjnych używających w procesie produkcyjnym substancji niebezpiecznych przez budowę lub modernizację oczyszczalni ścieków wraz systemem kanalizacji 7. Wdrażanie opracowanych koncepcji kanalizacji deszczowej i sanitarnej, realizacja zapisów Krajowego Planu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 8. Rozwój monitoringu wód powierzchniowych, podziemnych i osadów WIOŚ dennych 1. Inwentaryzacja stanu sieci wodociągowej 2. Modernizacja ujęć wody oraz sieci wodociągowej (modernizacja Działania te będą węzłów i stacji redukcyjnych) poprzez wymianę urządzeń znajdujących Rozwój i poprawa gospodarki się w złym stanie technicznym. Szczególnie dotyczyć będzie to koordynowane przez Urząd wodno – ściekowej gminy Miasta i Gminy, we współpracy odcinków rurociągów z rur stalowych i żeliwnych z przedsiębiorstwami wodno 3. Budowa nowej sieci wodociągowej z uwzględnieniem obecnych kanalizacyjnymi i przyszłych odbiorców wody 4. Optymalizacja wykorzystania obecnych ujęć wody dla potrzeb nowopowstającej sieci wodociągowej 5. Likwidacja nieczynnych ujęć wody, zagrażających czystości wód podziemnych 6. Budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia mieszkańcom odpowiedniej jakości wody pitnej 7. Zmniejszenie awaryjności sieci wodociągowej i kanalizacyjnej poprzez stosowanie nowoczesnych materiałów i rozwiązań technicznych oraz intensyfikację napraw bieżących 74 Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 8. Inwentaryzacja stanu sieci kanalizacyjnej, zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków 9. Budowa oczyszczalni ścieków i rozbudowa systemu kanalizacji 10. Wymiana odcinków kanalizacji będących w złym stanie technicznym 11. Budowa równoczesna wodociągów i kanalizacji 12. Modernizacja gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych 13. Optymalizacja wykorzystania istniejących oczyszczalni ścieków 14. Modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków 15. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i rozdział sieci sanitarnej i kanalizacji deszczowej 75 Jednostki odpowiedzialne 6.2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 6.2.1 STAN AKTUALNY Powietrze atmosferyczne, oprócz wód powierzchniowych, jest najbardziej wrażliwym na zanieczyszczenia komponentem środowiska, a jednocześnie bezpośrednio decydującym o warunkach życia człowieka, zwierząt i roślin. Emisje zanieczyszczeń do powietrza powodują pogorszenie się zdrowia ludności, straty w środowisku, zwłaszcza w drzewostanie iglastym, a także wymierne straty gospodarcze. Stopień oddziaływania na środowisko zależy od wielu czynników oraz od odporności organizmów na zanieczyszczenia. Istotne są również czynniki klimatyczne takie jak: temperatura, nasłonecznienie, wilgotność powietrza czy prędkość wiatru. W działaniu zanieczyszczeń na organizmy żywe obserwuje się występowanie zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego efekt większy, niżby to wynikało z sumy efektów poszczególnych składników. Przez zanieczyszczenie powietrza rozumie się emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska. Do najważniejszych niekorzystnych zjawisk wymuszających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: - emisję zorganizowaną pochodząca ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych), - emisję niezorganizowaną tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., - emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi). Na terenie Gminy Piaseczno występują wszystkie kategorie źródeł emisji: punktowe, liniowe (komunikacja) i powierzchniowe. Znaczący wpływ na poziom stężeń pyłu w powietrzu atmosferycznym gminy ma: emisja zanieczyszczeń ze źródeł bytowo-komunalnych, ze źródeł związanych z transportem samochodowym, a także emisje związane z energetycznym spalaniem paliw w scentralizowanych systemach grzewczych oraz emisje technologiczne. Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza pyłem jest unos pyłu z powierzchni terenu, dróg, dachów, pól uprawnych itd., oraz zanieczyszczenia allochtoniczne, napływające spoza terenu gminy. Tabela nr 29 przedstawia główne czynniki zanieczyszczające powietrze z uwzględnieniem miejsca ich powstawania. Tabela 29 Źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Źródło emisji Zanieczyszczenie Pył ogółem SO2 – dwutlenek siarki NO - tlenek azotu NO2 – dwutlenek azotu NOx - suma tlenków azotu CO - tlenek węgla O3 – ozon Spalanie paliw, unos pyłu przez wiatr, pojazdy Spalanie paliw zawierających siarkę, procesy technologiczne Spalanie paliw i procesy technologiczne przy wysokiej temperaturze Spalanie paliw i procesy technologiczne Sumaryczna emisja tlenków azotu (NO, NO2) Powstaje podczas niepełnego spalania Powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń (utleniaczy) 76 Gmina zgazyfikowana jest w 80%. Lokalnie występuje problem spalania w domowych piecach odpadów, w tym tworzyw sztucznych, gumy i tekstyliów. Domowe paleniska nie wytwarzają wystarczająco wysokiej temperatury do ich całkowitego spalenia. W związku z tym do atmosfery przedostają się duże ilości sadzy, węglowodorów aromatycznych, merkaptanów i innych szkodliwych dla zdrowia ludzi związków chemicznych. Nasila się to szczególnie w okresie grzewczym. Na stan powietrza oddziałują także źródła komunikacyjne. Wysokie zanieczyszczenie powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na skrzyżowaniach głównych ulic miast, przy trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg. Największa koncentracja ruchu samochodowego w mieście Piaseczno występuje na drogach: 1) nr 79 Warszawa – Piaseczno – Góra Kalwaria (samochody ciężarowe i osobowe), 2) nr 721 Lesznowola – Piaseczno – Konstancin – Jeziorna (samochody ciężarowe i osobowe), 3) nr 722 Piaseczno – Grójec (samochody ciężarowe i osobowe), 4) ul. Wojska Polskiego (samochody osobowe), 5) ul. Kościuszki (samochody osobowe). Rysunki nr 1 i 2 przedstawiają natężenie ruchu pojazdów po najistotniejszych drogach warszawskiego węzła drogowego i emisję liniową zanieczyszczeń pyłu zawieszonego (PM10). 77 Rysunek 1 Emisja pyłu PM10 z najistotniejszych dróg warszawskiego węzła drogowego. Rysunek 2 Natężenie ruchu pojazdów po najistotniejszych drogach warszawskiego węzła drogowego. 78 Lokalizację źródeł emisji powierzchniowej oraz wielkość emisji pyłu zawieszonego (PM10) pokazano na rys.3. Poza centrum Piaseczna, opalanym ze źródeł centralnych, pozostałe rejony gminy Piaseczno są zajęte przez indywidualne budownictwo jednorodzinne opalane różnymi rodzajami paliwa. Emisję powierzchniową pyłu zawieszonego (PM10), uśrednioną do obszaru gminy, przedstawiono na rys.4. Sumaryczną emisją ze źródeł niskich (powierzchniowa + komunikacyjna) uśrednioną dla obszarów gmin przedstawiono na rys.5. Rysunek 3 Lokalizacja i wielkość emisji powierzchniowej. 79 Rysunek 4 Emisja powierzchniowa pyłu PM10 uśredniona do obszaru gminy. Rysunek 5 Emisja pyłu PM10 z komunikacji razem z emisją z licznych, małych, rozproszonych źródeł emisji (emisja powierzchniowa) uśredniona do obszaru gminy. 80 W porównaniu z koncentracja zakładów przemysłowych na terenie Warszawy, w gminie Piaseczno ilość emitorów punktowych jest niewielka. Z uwagi na brak danych o stanie powietrza z terenu całej gminy można jedynie przypuszczać, że problem ponadnormatywnych stężeń pyłu zawieszonego (PM10) jest charakterystyczny dla obszaru miasta o zwartej zabudowie. Na terenach wiejskich, gdzie dominuje zabudowa ekstensywna, normy pyłu zawieszonego (PM10) nie są prawdopodobnie przekraczane. Lokalizacje emitorów punktowych i wielkość emisji pyłu PM10 pokazano na rys. 6. Rysunek 6 Lokalizacja emitorów punktowych i wielkość emisji pyłu PM10 w województwie mazowieckim. Na terenie gminy nie są prowadzone własne pomiary zanieczyszczeń powietrza, istnieje tylko jedno stanowisko pomiarowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, zlokalizowane w Piasecznie (Chylice) na ul. Dworskiej. W ramach badań zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego prowadzi się pomiary SO2, NO2, pyłu zawieszonego i benzenu. Na terenie gminy nie prowadzi się pomiarów CO, Pb i O3. Badania 81 te są wykonywane na terenie całego województwa i mają na celu przedstawienie informacji o stężeniach zanieczyszczeń w poszczególnych jego strefach, wskazanie obszarów występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń, a także wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu. Klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń przedstawia tabela nr 30 i 31. Tabela 30 Klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia SO2 A Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A B/C A A A Klasa ogólna A B oraz klasa ogólna Działania wynikające z klasyfikacji Był plan POP ze względu na PM10, od 2004 roku metoda pomiaru PM10 referencyjna Źródło: Roczna ocena roczna jakości powietrza w województwie mazowieckim za rok 2003, WIOŚ Tabela 31 Klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Klasa ogólna zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NOx O3 A A A A oraz klasa ogólna Działania wynikające z klasyfikacji Utrzymanie stanu Źródło: Roczna ocena roczna jakości powietrza w województwie mazowieckim za rok 2003, WIOŚ Obszar całego powiatu piaseczyńskiego został zaliczony do klasy A ze względu na ochronę roślin. Jako że klasa A jest najwyższą z możliwych, wymaganym działaniem na obszarze omawianej jednostki administracyjnej, ze względu na ochronę roślin jest dążenie do utrzymania poziomu stężeń na niezmienionym poziomie. Natomiast z uwagi na przekroczenie PM10, ze względu na ochronę zdrowia strefa piaseczyńska została zaliczona do klasy B i wymaga określenia obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych. Zestawienie zakładów, które otrzymały zgodę Starosty Piaseczyńskiego na wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza na terenie gminy Piaseczno zawiera tabela nr 32. Tabela 32 Zestawienie zakładów, które otrzymały zgodę Starosty Piaseczyńskiego na wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza na terenie gminy Piaseczno Lp . 1 2 3 4 Nazwa zakładu 1999 rok Spółka Akcyjna „Olmar” w Piasecznie „Alural” Sp. z o. o. w Piasecznie 2000 rok Zarząd Dróg Powiatowych w Piasecznie Hipermarket Auchan w Piasecznie 82 Numer decyzji starosty 656/1999 1214/1999 7/2000 34/2000 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 „Kontima” Sp. z o. o. w Piasecznie Zakład produkcji artykułów motoryzacyjnych „Oscar” w Piasecznie Instytut technologii Elektronowej w Piasecznie Lamina Semiconductors International Sp. z o. o. w Piasecznie Thomson – Lamina w Piasecznie Zakłady Elektrone „Lamina” w Piasecznie Przedsiębiorstwo Inżynieryjno – Budowlane „Lech” w Piasecznie Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris w Piasecznie JT International Company Poland Sp. z o. o. w Piasecznie PPHU Piaseczno Sp. z o. o. w Piasecznie 2001 rok Przedsiębiorstwo Produkcji Mas Betonowych Bosta – Beton w Piasecznie Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Piasecznie Deltaplast Poland Sp. z o. o. w Piasecznie Oddział Prewencji Komendy Stołecznej Policji w Piasecznie 2003 rok Thomson multimedia Polska Sp. z o. o. (pozwolenie zintegrowane na produkcję szkła) Thomson multimedia Polska Sp. z o. o. PRODBET Sp. z o. o. w Piasecznie Rowiński Wajdemajer w Piasecznie 96/2000 95/2000 94/2000 93/2000 92/2000 91/2000 41/2000 50/2000 71/2000 35/2000 3/2001 37/2001 43/2001 89/2001 179/2003 178/2003 144/2003 25/2003 Zmienność stężeń zanieczyszczeń w ciągu roku Stężenia zanieczyszczeń charakteryzuje zmienność sezonowa, związana z warunkami klimatycznymi. Natomiast na podwyższenie stężeń większości zanieczyszczeń wpływają niska temperatura, znikome opady atmosferyczne oraz słaby wiatr. Głównym źródłem emisji dwutlenku siarki, pyłu oraz tlenku węgla jest spalanie paliw w celach grzewczych, dlatego też stężenia tych zanieczyszczeń cechuje duża zmienność sezonowa zależna od temperatury powietrza i konieczności ogrzewania pomieszczeń. Emisja dwutlenku siarki powstaje głównie ze spalania paliw. Dominujący udział w zanieczyszczaniu ma spalanie węgla, koksu oraz olejów opałowych. Zużycie tych paliw jest maksymalne w czasie jesiennym i zimowym, stąd też zdecydowanie większe jest zasiarczenie atmosfery w tym okresie. Pomiary SO 2 wykazują wyższe zanieczyszczenie powietrza w czasie zimy. Zmienność sezonową wykazuje również pył zawieszony i dwutlenek azotu. Wartości stężeń w miesiącach zimnych są wyższe niż w miesiącach ciepłych. Jednak różnice w wielkościach stężeń pomiędzy sezonami są niższe niż w przypadku dwutlenku siarki. Dla tych zanieczyszczeń istotny jest również wpływ innych źródeł zanieczyszczeń, niż procesy spalania w celach grzewczych. W stężeniach pyłu dużą rolę odgrywa emisja tzw. “niezorganizowana” np. pylenie ze źle zagospodarowanych obszarów, pokrytych kurzem ulic. W stężeniach dwutlenku azotu poza emisją z procesów spalania występuje również emisja tlenków azotu ze środków transportu. 83 Odory Odory wiążą się z dyskomfortem związanym z przedostawaniem się gazów złowonnych do powietrza atmosferycznego. Na terenie gminy odory mają głównie oddziaływanie lokalne. Jednakże, nawet niewielkie emisje zanieczyszczeń odorowych, przy zaistnieniu niekorzystnych warunków meteorologicznych, mogą stanowić dużą uciążliwość dla mieszkańców. Wg opinii mieszkańców do źródeł wytwarzających gazy złowonne (odory) na terenie gminy należą: - oczyszczalnie ścieków - procesy technologiczne odbywające się w zakładach przemysłowych, - zbiorniki bezodpływowe (szamba), - spalanie odpadów z tworzyw sztucznych, - składowanie obornika. 6.2.2. PROGRAM POPRAWY DLA SEKTORA: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Cel strategiczny: Dążenie do poprawy jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Piaseczno i spełnienie norm obowiązujących w tym zakresie poprzez ograniczanie emisji zanieczyszczeń Cele średnioterminowe do roku 2011 i krótkoterminowe do roku 2007: 1.Dążenie do ograniczenia wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych 2. Dążenie do ograniczenia emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji 3. Dążenie do ograniczenia emisji ze źródeł przemysłowych 4. Rozwój monitoringu jakości powietrza na terenie gminy Strategia osiągania celów i kierunki działań Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wyniku prowadzenia gospodarki cieplnej wyróżnić można dwa kierunki działań: - wzrost energooszczędności poprzez stosowanie zabiegów termoizolacyjnych - modernizacje budynków mieszkalnych, publicznych i innych. W pierwszej kolejności zadaniami tymi objąć należy bloki mieszkalne zbudowane z wielkiej płyty. Nie bez znaczenia będzie dokonana przy tej okazji poprawa estetyki tych budynków dzięki wymianie okien i drzwi oraz zmianie elewacji. W przedsięwzięciach termoizolacyjnych, realizowanych przez gminy, spółdzielnie mieszkaniowe i właścicieli budynków, współudział (w tym finansowy) mógłby mieć także powiat. 84 - modernizacja lub przebudowa systemów ogrzewania – szczególnie małych kotłowni oraz indywidualnych palenisk domowych. Zadanie to będzie realizowane głównie przez właścicieli budynków, także dla podwyższenia komfortu i uzyskania odczuwalnych oszczędności finansowych. W gospodarce cieplnej duże znaczenie mają uwarunkowania rynkowe, stąd też wskazanie szczegółowych wytycznych nie jest możliwe. Generalnie, na terenach, gdzie dominuje zabudowa rozproszona, nie ma ekonomicznego uzasadnienia rozwój centralnych systemów ciepłowniczych. Gazyfikacji wiejskiego obszaru gminy stoi pod znakiem zapytania w kontekście jego wysokiej ceny. W starym budownictwie paliwa stałe są i jeszcze przez długi okres czasu będą podstawowym nośnikiem energii. Znaczną poprawę można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej mieszkańców, na temat szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, co obecnie jest częstą praktyką. W późniejszym okresie należy zwrócić uwagę na możliwość wykorzystania czystych źródeł energii oraz źródeł odnawialnych. Do źródeł energetycznych o charakterze odnawialnym należy np. biomasa roślinna. Źródłem biomasy wykorzystywanej dla celów energetycznych mogą być odpady tartaczne oraz drewno odpadowe z wyrębu i czyszczenia lasów. Perspektywicznie dodatkowym źródłem biomasy mogą być uprawy energetyczne wierzby krzewiastej prowadzone na nieużytkach i terenach niezagospodarowanych, wilgotnych czy zalewowych oraz słoma pszeniczna. Emisja komunikacyjna jest najbardziej uciążliwa dla mieszkańców ulic położonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych i w gęstej zabudowie mieszkalnej. Nie jest obecnie możliwa zmiana organizacji ruchu dla najbardziej uciążliwych dróg w gminie (np. drogi krajowe i wojewódzkie), również wiele działań poprawiających stan powietrza jest niezależnych od władz gminnych i powiatowych (stan techniczny samochodów, jakość benzyny, płynność i organizacja jazdy, stan techniczny dróg). Na terenach wiejskich gminy, a także na drogach tranzytowych prowadzących przez tereny gęsto zaludnione istotne znaczenie ma turystyka weekendowa, przyczyniająca się do zanieczyszczenia powietrza na terenach atrakcyjnych turystycznie. Z tego względu istotne jest promowanie turystyki rowerowej, budowa nowych ścieżek rowerowych, pieszych i konnych, a także organizacja tzw. dojazdów kombinowanych (dojazd do miejsca przeznaczenia środkami komunikacji zbiorowej, następnie możliwość wynajęcia roweru). Na terenie Gminy Piaseczno istotnym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest także działalność gospodarcza, szczególnie przemysł. W celu ograniczenia emisji przemysłowej podejmowane powinny być działania przez samych sprawców zanieczyszczeń, m.in. zainstalowanie urządzeń ochronnych, wdrożenie nowych technologii, zmiana technologii produkcji, itp. 85 Uwarunkowania prawne Kompleksową regulację w dziedzinie ochrony powietrza stanowi w UE tzw. dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu – 96/62/EC oraz dyrektywy pochodne. Instrumenty prawne wykorzystywane do ograniczenia emisji zanieczyszczeń w Polsce, uwzględniające wymagania dyrektyw UE, to przede wszystkim Prawo Ochrony Środowiska oraz wydane do niego przepisy wykonawcze do najważniejszych należą: - Rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 130, poz. 1453); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, zakres i sposób przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1727); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 796); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie sposobów, metod i zakresu dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, górnych i dolnych progów oszacowania dla substancji o ustalonych poziomach dopuszczalnych oraz metodyk referencyjnych modelowania jakości powietrza (Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 798); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. z 2002 r. Nr 115, poz. 1003); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12). Działania mogą się przyczynić do: - poprawy stanu zdrowotnego mieszkańców gminy, poprawy jakości życia - poprawy stanu fauny i flory na terenie gminy - zmniejszenia strat materialnych spowodowanych zanieczyszczeniami powietrza 86 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego Kierunek działań Jednostki odpowiedzialne Cel średnioterminowy do roku Cele krótkoterminowy do roku 2011 2007 Dążenie do ograniczania wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych 1. Polepszenie i optymalizacja warunków ruchu drogowego w celu zwiększenia płynności transportu i przepustowości drogowej 2. Prowadzenie i wspieranie działań inwestycyjnych oraz organizacyjnych dążących do ograniczenia ruchu tranzytowego przez tereny o gęstym zaludnieniu 3. Poprawa standardów technicznych infrastruktury drogowej i kolejowej, zwłaszcza w obszarach wysoko zurbanizowanych i na obszarach chronionych, np. kolej aglomeracyjna 4. Rozwój i wspieranie transportu zbiorowego w celu zwiększenia jego udziału w całkowitych przewozach pasażerskich. 5. Budowa sieci parkingów, zatok postojowych 6. Promowanie i wdrażanie nowoczesnych rozwiązań technicznych w komunikacji i pojazdach 7. Promowanie stosowania w pojazdach benzyny bezołowiowej, biopaliw i gazu 8. Doposażenie stacji diagnostycznych w zakresie przyrządów pomiarowych umożliwiających pomiar emisji gazów silnikowych, propagowanie i wspieranie akcji kontroli stanu technicznego pojazdów 9. Eliminacja z ruchu pojazdów nie spełniających obowiązujących norm ekologicznych 87 realizacja zadań przez zarządy dróg przy udziale Urzędu Miasta i Gminy Piaseczno Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Jednostki odpowiedzialne 10. Promowanie proekologicznych zachowań właścicieli samochodów (np. Dzień bez samochodu, korzystanie ze środków transportu publicznego, korzystanie kilku osób z jednego pojazdu) 11. Rozbudowa ścieżek pieszych, rowerowych i konnych Dążenie do ograniczania emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji 1. Ograniczanie udziału indywidualnych palenisk węglowych w strukturze systemu grzewczego, szczególnie na terenach gęstej zabudowy 2. Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym gminy 3. Inwentaryzacja i analiza możliwości potencjału energii odnawialnej możliwej do wykorzystania na terenie gminy 3. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza i przedstawienie szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń pyłowych i gazowych dla zdrowia i kosztów społeczno-ekonomicznych spowodowanych zanieczyszczeniem atmosfery 4. Prowadzenie zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia energii m.in. poprzez termoizolację budynków mieszkalnych i publicznych, montowanie regulatorów ciepła, wymianę stolarki drzwiowej i okiennej, itp. 5. Realizacja ustaleń Powiatowego Programu Ograniczania Niskiej Emisji, po jego opracowaniu i uchwaleniu 88 realizacja zadań przez Urząd Miasta i Gminy, właścicieli budynków Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Jednostki odpowiedzialne 6. Wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii 7. Wprowadzenie i konsekwentne przestrzeganie zakazu spalania traw i odpadów na powierzchni ziemi 8. Gazyfikacja miejscowości w gminie 9. Zorganizowanie punktu informacji, gdzie zainteresowani mogliby uzyskać informacje, jakie należy spełnić warunki, aby uzyskać dofinansowanie lub kredyt na preferencyjnych warunkach np. z WFOŚiGW, Banku Ochrony Środowiska SA lub Banku Gospodarstwa Krajowego - na termorenowację budynków i modernizację kotłowni i palenisk domowych 1. Ograniczanie emisji niezorganizowanej z terenu zakładów i innych placówek Dążenie do ograniczania emisji ze źródeł przemysłowych 2. Prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej, mającej na celu lokalizację zakładów uciążliwych ze względu na emisje zanieczyszczeń do atmosfery na terenach oddalonych od zabudowy mieszkalnej (nie na linii najczęstszych kierunków wiatrów) i uwzględnienie tych zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego 3. Rozbudowa lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu racjonalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw 89 realizacja zadań przez zakłady przemysłowe i inne podmioty wprowadzające zanieczyszczenia do powietrza Urząd Miasta i Gminy Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Rozwój monitoringu jakości powietrza 4. Montaż urządzeń odpylających stosowanie wysokosprawnych, nowoczesnych technik odpylania 5. Montaż urządzeń dla ograniczania emisji zanieczyszczeń gazowych 6. Hermetyzacja procesów technologicznych 7. Przestrzeganie przez poszczególne zakłady i kontrola norm odnośnie emisji zanieczyszczeń 8. Promowanie i wdrażanie nowoczesnych, energooszczędnych technologii 9. Promowanie systemów zarządzania środowiskowego (projekty Czystej Produkcji i norm zarządzania środowiskowego (np. ISO 14000) 1. Dalszy monitoring jakości powietrza na terenie gminy 2. Zwiększenie punktów pomiarowych oraz zakresu badanych elementów 90 Jednostki odpowiedzialne WIOŚ, WSSE 6.3 HAŁAS 6.3.1 STAN AKTUALNY Hałas jest jednym z rodzajów zanieczyszczeń, do którego zaliczane są dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16000 Hz (art. 3 ust. 4 i 5 ustawy Prawo Ochrony Środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627). Natomiast dźwiękiem nazywamy rozchodzące się zaburzenie (drgania) cząsteczek powietrza. Można je opisać ciśnieniem oraz częstotliwością drgań. Za względu na sposób słyszenia dźwięków przez człowieka (człowiek słyszy dźwięki w skali logarytmicznej) wprowadzono pojęcie poziomu ciśnienia zdefiniowanego jako L=10log(P2/P02) [dB]. Wartości progowe poziomów hałasu określa rozporządzanie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku (Dz.U. Nr 8, poz. 81). Są one wyrażone za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej i nocnej. Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją. Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Hałas wywołuje zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia wypoczynek, może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty słuchu. Ponadto powoduje poważne zmiany psychosomatyczne, jak zagrożenie nadciśnieniem, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno-naczyniowym. Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i czasu trwania. Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: - hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, - hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, - hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach użyteczności publicznej. Na terenie Gminy Piaseczno występują wszystkie wymienione rodzaje hałasu. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy na terenie Gminy Piaseczno stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi. Jest on uciążliwy głównie dla budynków zlokalizowanych w pobliżu takich obiektów. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku 91 maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal przemysłowych hałas może sięgać poziomu 80 - 125 dB i w znacznym stopniu przenosić się na tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od 50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe). Do źródeł hałasu przemysłowego na terenie Gminy Piaseczno należą przede wszystkim: – urządzenia technologiczne i instalacje wyciągowe w zakładach produkcyjnych, – urządzenia i instalacje chłodnicze, – wolnostojące maszyny, nie posiadające zabezpieczeń akustycznych, – maszyny i urządzenia pracujące w pomieszczeniach nieprzystosowanych (bez akustycznej), izolacji – transport wewnątrzzakładowy, – aparatura nagłaśniająca w obiektach rozrywkowych. Na terenie gminy nie występują obiekty o wysokim stopniu uciążliwości ze względu na emisję hałasu, wszystkie większe zakłady przestrzegają norm dotyczących emisji hałasu. Decyzje w tym zakresie wydawane są wtedy, gdy zgłaszane są skargi na uciążliwość hałasu, a dopuszczalne normy natężenia (według badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska) są przekroczone. Pozostałe zakłady i obiekty nie przekraczają dopuszczalnych norm emisji. Decyzje na dopuszczalne poziomy hałasu otrzymały cztery zakłady zlokalizowane na terenie gminy Piaseczno (tabela nr 33). Tabela 33 Zestawienie zakładów, które otrzymały decyzje na dopuszczalne poziomy hałasu L Gmina, p. miejscowość Zarządzający 1 Warszawa Okęcie* 2 Piaseczno, Piaseczno Piaseczno, Piaseczno Lotnisko przelot Warszawa Okęcie, samolotów Porty Lotnicze i źródła naziemne Zakład „PILKO” b.d. W. S. Pyszyński Firma produkcja ALTMASTER Sp. tworzyw z o. o. sztucznych, urządzenia wentylacyjne i schładzające, urządzenia drukarskie 3 Źródło hałasu 92 Czas pracy 24h/d b.d. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB pora dnia pora nocy 60 50 (50 źródła (40 źródła naziemne) naziemne) 50 40 24h/d 50 (urządze nia drukarsk ie 2h/8h/) 40 4 Piaseczno, Piaseczno Firma Antom Sp. z maszyny o. o. stolarskie, 5 Piaseczno, Złotokłos, Henryków Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna 3 – 5 h/d 45 3 agregaty 24h/d chłodnicze, transport 50 instalacja nie pracuje 40 * Lotnisko umieszczono w tabelce ze względu na bliskie sąsiedztwo z północnymi terenami gminy. Ponadto, hałas w zakładach pracy (na stanowisku pracy) badany jest przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Chylicach oraz inne laboratoria prywatne (m.in. Thomson, Metsa Tissue). Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w 2003 roku przeprowadziła 1254 pomiary hałasu na 236 stanowiskach pracy, jednak wyniki pomiarów odnoszą się do terenu całego powiatu piaseczyńskiego. Oprócz wymienionych źródeł hałasu na terenie gminy spotykamy również inne obiekty emitujące hałas do środowiska. Na terenie gminy za najbardziej uciążliwe uważa się sezonowe zakłady usługowe typu dyskoteki, ogródki piwne, itp. Również małe zakłady przemysłowe i warsztaty usługowe są źródłami hałasu o ograniczonym zasięgu oddziaływania, wpływają one na warunki klimatu akustycznego, jednakże wpływ ten ma charakter lokalny. Do zakładów takich należą najczęściej: warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie, krawieckie i markety handlowe. Takie stacjonarne źródła hałasu mogą jednak powodować uciążliwości akustyczne dla osób zamieszkujących w ich najbliższym sąsiedztwie. Hałas komunikacyjny Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu należy komunikacja drogowa. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75-90 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 67 dB w porze nocnej i do 75 dB w porze dziennej. Charakter Gminy Piaseczno, z dobrze rozwiniętą siecią dróg, brakiem obwodnic większości miejscowości i wzmożonym ruchem w kierunku terenów rekreacyjno - wypoczynkowych sprawia, że głównym źródłem hałasu jest tu właśnie komunikacja drogowa i kolejowa. Najbardziej narażone na hałas są północne tereny gminy Piaseczno w okolicy miasta oraz tereny położone wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych (drogi, linie kolejowe i szlak przelotów samolotów). Największe natężenie emisji hałasu na terenie gminy Piaseczno w ciągu całej doby występuje wzdłuż dróg: 1) nr 79: Warszawa - Piaseczno - Góra Kalwaria – Kraków, 2) nr 721: Nadarzyn-Magdalenka-Lesznowola-Piaseczno-Konstancin-Jeziorna Ciszyca(Józefów-Wiązowna), 3) nr 722: Piaseczno-Jazgarzew-Prażmów-Grójec, 93 Z badań częstości i ilości pojazdów opuszczających teren miasta Piaseczna wynika, że większość samochodów uczęszcza drogą w kierunku Warszawy (ul. Puławska). Niemalże połowa mniej kieruje się w stronę Nadarzyna (droga nr 721) i Góry Kalwarii (droga nr 79). Zdecydowanie mniej intensywny ruch występuje na drodze nr 722. Szczególnie ruchliwa jest droga krajowa prowadząca z Warszawy do Góry Kalwarii przez Piaseczno. Badania hałasu drogowego prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Monitoring hałasu prowadzony jest m.in. wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych Warszawy, m.in. wzdłuż ulicy Puławskiej, której przedłużeniem jest droga nr 79. Z prowadzonych badań wynika, że natężenie ruchu na tej trasie jest bardzo duże, a wartość równoważnego poziomu dźwięku A na wysokości 5 m osiąga 75 dB w porze dziennej i 65 w porze nocnej. Ponadto, w porze dziennej hałas o wartości 50 dB odczuwalny jest na znacznej odległości od ulicy. Na obszarze miasta Piaseczno najbardziej uciążliwy jest ruch na ulicy Puławskiej, Wojska Polskiego, Powstańców Warszawy, Stołecznej, Armii Krajowej i Okulickiego. Szczególnie ruchliwa jest ulica Armii Krajowej, stanowiąca obwodnicę miasta. Ponadto, poważnym źródłem hałasu jest lotnisko „Okęcie” w Warszawie. Teren gminy Piaseczno leży w zasięgu przelotów samolotów (miesięcznie, na lotnisku Okęcie wykonywanych jest około 4000 startów i lądowań, z czego około 2% to operacje startu, a 98% to operacje lądowania, które wykonywane są nad granicami administracyjnymi gminy). Hałas odczuwalny jest przeważnie w porze dziennej. Z badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska wynika, że w porze dziennej na północnych terenach gminy Piaseczno natężenie dźwięku sięga 55 dB, natomiast w porze nocnej 45 dB. Istotne różnice wykazują także badania zasięgu hałasu na terenie wykraczającym poza granice gminy Piaseczno obejmującym powiat piaseczyński. Wynika z tego, że zasięg hałasu jest większy w porze nocnej (obejmuje cały teren gminy Piaseczno), niż dziennej (północne obszary gminy Piaseczno). Na hałas lotniczy najbardziej narażone są osiedla mieszkaniowe położone na wschód od ulicy Puławskiej. Znaczącym źródłem hałasu są także linie kolejowe i stacje postojowe. Według modelowej analizy potencjalnego zagrożenia hałasem klejowym w sieci głównych tras kolejowych w kraju w oparciu o aktualne rozkłady jazdy wykonane przez Instytut Ochrony Środowiska, trasy kolejowe o natężeniu ruchu porównywalnym z Gminą Piaseczno generują w porze dziennej hałas o zasięgu 60 dB w granicach 50 – 100 m, w porze nocnej hałas o zasięgu 50 dB o zasięgu poniżej 150 m. Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można przyjąć, że na terenie gminy utrzymywać się będzie tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem kołowym. Przyczyną wzrostu uciążliwości jest również niezadowalająca jakość nawierzchni dróg. Szczególnie odczuwalne jest to w centrum miejscowości, wzdłuż głównych dróg wiodących przez miejscowości, szczególnie o znaczeniu tranzytowym. W ostatnich latach obserwuje się przyrost obszarów narażonych na hałas, zwłaszcza drogowy. Wiąże się to zarówno z napływem ludności z terenów Warszawy oraz zwiększonym korzystaniem mieszkańców gminy z komunikacji indywidualnej. 94 Hałas osiedlowy i mieszkaniowy Szacuje się, że w skali kraju aż 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania „oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, dźwigów, hydroforów, zsypów. Bardzo często powodem hałasu wewnątrz budynków mieszkalnych jest lokalizacja w pomieszczeniach piwnicznych lokali usługowych typu introligatornie, pub czy dyskoteka. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB. 6.3.2. PROGRAM POPRAWY DLA SEKTORA: HAŁAS Cel strategiczny: Dążenie do utrzymania poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego poprzez ograniczanie uciążliwości akustycznych na obszarze Gminy Piaseczno Cele średnioterminowe i kierunki działań do roku 2011: 1. Niedopuszczenie do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna 2. Ograniczanie hałasu na terenach, gdzie jego natężenie odczuwalne jest jako uciążliwe lub przekracza dopuszczalne normy, szczególnie na terenach zurbanizowanych Strategia realizacji celów średnioterminowych Zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie i zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zgodnie z art. 113 ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) w Rozporządzeniu ministra Środowiska określone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, w zależności od rodzajów terenu (zabudowa mieszkaniowa, tereny uzdrowiskowe, rekreacyjno – wypoczynkowe, szpitale oraz domy opieki społecznej i budynki związane ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci), z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu. Poziomy te określone zostały dla pory dnia i nocy. Ochrona przed hałasem polega na: - zapobieganiu jego powstawania - zapobieganiu jego przenikania do środowiska Podstawowym zadaniem jest inwentaryzacja miejsc, gdzie występują przekroczenia hałasu i dokładne rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie. Konieczna jest również koordynacja działań (także policji) w celu badania pojazdów powodujących szczególny hałas, a także systematyczne usprawnianie ruchu drogowego, budowę obwodnic tranzytowych, budowę nowych odcinków dróg i modernizację nawierzchni istniejących. 95 W planowaniu przestrzennym należy przyjąć zasadę stosowania natężenia hałasu jako jedno z kryteriów lokalizacji nowych inwestycji. W miejscach szczególnie narażonych na hałas, zlokalizowanych w pobliżu gęstej zabudowy mieszkaniowej konieczne będzie zastosowanie środków zmniejszających negatywny wpływ hałasu, a więc budowa ekranów akustycznych lub zasadzenie pasów zwartej zieleni izolacyjnej (gęste krzewy i drzewa). Należy także promować działania ograniczające uciążliwość hałasu dla mieszkańców miejscowości, czyli propagować stosowanie odpowiednich materiałów budowlanych, wymianę okien na dźwiękoszczelne, itp. Przy modernizacji dróg i ulic należy zwrócić szczególną, uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Zastosowanie cichych nawierzchni drogowych poprawi warunki akustyczne w środowisku zewnętrznym o około 5 dB. Dobrą metodą redukcji hałasu jest wymiana okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewnią warunki komfortu akustycznego wewnątrz pomieszczeń zamkniętych. Wymagania dotyczące izolacyjności okien według wymagań normy zależą od poziomu dźwięku hałasu samochodowego określonego dla szesnastu godzin pory dziennej oraz ośmiu godziny nocy. Efekty działań: - zmniejszenie skali obiektywnego narażenia mieszkańców gminy na hałas - spełnienie obowiązujących standardów w zakresie poziomu hałasu - poprawa jakości życia mieszkańców poprzez zmniejszenie subiektywnie odczuwalnej uciążliwości hałasowej - zintensyfikowanie kontroli i nadzoru nad istniejącymi źródłami hałasu oraz zintensyfikowanie działań prewencyjnych dla ograniczenia uciążliwości obiektów 96 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie hałasu Cel średnioterminowy do roku 2011 Niedopuszczenie do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna Ograniczanie hałasu na terenach, gdzie jego natężenie odczuwalne jest jako uciążliwe lub przekracza dopuszczalne normy Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Monitoring akustyczny poziomu hałasu, 1. Inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej zwłaszcza pochodzenia komunikacyjnego Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na zróżnicowanie lokalizacji obiektów w zależności od jego uciążliwości hałasowej 2. Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów Jednostki odpowiedzialne realizowane przez policję i Urząd Miasta i Gminy we współpracy z mediami, szkołami 3. Przeznaczanie wydzielonych specjalnie terenów na cele lokalizacji uciążliwego akustycznie przemysłu, rzemiosła i usług 4. Właściwe kształtowanie linii zabudowy i brył powstających budynków w celu zminimalizowania wpływu hałasu drogowego 5. Prowadzenie działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem 1. Modernizacja nawierzchni dróg realizowane przez Zarządy Dróg realizowane przez Urząd Miasta Ograniczenie narażenia ludności gminy 2. Zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zieleni w miejscach narażonych i Gminy oraz Zarządy Dróg na ponadnormatywny hałas na ponadnormatywny hałas 3. Stosowanie dźwiękochłonnych realizowane przez właścicieli domów elewacji budynków i spółdzielnie mieszkaniowe 4. Wymiana stolarki okiennej na okna o podwyższonym wskaźniku realizowane przez właścicieli domów izolacyjności akustycznej właściwej i spółdzielnie mieszkaniowe (Rw>30dB) w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas 97 Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2007 98 Kierunek działań 5. Zintensyfikowanie działań ograniczających negatywny wpływ hałasu na mieszkańców poprzez: - poprawienie organizacji ruchu ułatwiającą płynność jazdy - budowę obwodnic - poprawę stanu nawierzchni ulic - właściwą organizację robót budowlanych 6. Ograniczanie hałasu w obiektach przemysłowych poprzez: - zastosowanie w zakładach przemysłowych automatyzacji i hermetyzacji procesu produkcji - montaż ekranów akustycznych wokół obiektów szczególnie uciążliwych - przebudowę instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych - skrócenie czasu pracy hałaśliwych urządzeń - dobór technologii produkcji o niskim poziomie hałasu - stosowanie obudów dźwiękochłonnych na urządzenia i maszyny emitujące wysoki poziom hałasu 7. Wyeliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada przyjętym standardom 8. Reagowanie na skargi mieszkańców gminy na ponadnormatywny hałas 9. Skuteczne egzekwowanie stosowania przepisów krajowych i unijnych w zakresie ochrony przed hałasem Jednostki odpowiedzialne realizowane przez Urząd Miasta i Gmin oraz Zarządy Dróg realizowane przez podmioty gospodarcze, przy nadzorze WIOŚ, Urzędu Miasta i Gminy oraz Starostwa Powiatowego realizowane przez policję realizowane przez Urząd Miasta i Gminy oraz Starostwo Powiatowe 6.4 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 6.4.1 STAN AKTUALNY Promieniowanie elektromagnetyczne jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, począwszy od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, aż do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te fale, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: - promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, - promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów i ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk odpadów promieniotwórczych w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Są również wytwarzane przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemyśle czy badaniach naukowych. Na terenie Gminy Piaseczno źródłem promieniowania jonizującego są aparaty do RTG zlokalizowane na terenie przychodni i szpitali. Promieniowanie niejonizujące Jest to takie promieniowanie, którego energia nie powoduje procesu jonizacji w trakcie oddziaływania na materię (w tym na ciało człowieka). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883), źródłami promieniowania niejonizującego są urządzenia wytwarzające: 99 - pole elektromagnetyczne i magnetyczne stałe - pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia - pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 kHz do 300 000 MHz (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokalizacyjne) - inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości 0 – 0,5 Hz, 0,5- 50 Hz oraz 50 Hz – 1000 Hz. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego na terenie Gminy Piaseczno są: Częstotliwość przemysłowa 50 Hz: elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, o napięciach znamionowych 110 i 220 kV 2. stacje transformatorowe, o napięciu znamionowym 110 kV i 220 kV, Częstotliwości radiowe: urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne. stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej, Ponadto, na terenie gminy zlokalizowane są liczne obiekty radiokomunikacyjne, działające w paśmie mikrofalowym lub radiowym, o małej mocy i nie wymagające w związku z tym uzyskania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska. Źródłem promieniowania są także zespoły sieci i urządzeń elektrycznych w gospodarstwie domowym (np. kuchenki mikrofalowe) Na terenie Gminy Piaseczno najpoważniejszymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego są stacje bazowe telefonii komórkowej. Instalacje te emitują niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne, generowane przez anteny stacji w czasie jej pracy, a ich moc promieniowana izotropowo jest różna w zależności od wielkości stacji bazowej (często również powyżej 100 W). Częstotliwość emitowania pól elektromagnetycznych waha się w granicach od 30 kHz do 300 GHz. W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne są wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Wokół budowanych stacji bazowych telefonii komórkowych istnieje możliwość tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania. Na terenie Gminy Piaseczno do tej pory nie wystąpiła potrzeba tworzenia takich obszarów. Na terenie gminy Piaseczno zlokalizowanych jest 8 stacji bazowych telefonii komórkowej. W gminach sąsiednich występują stacje w następujących miejscowościach: Ustanów, Łubna, Konstancin – Jeziorna, Kawęczyn – Borowina, Baniocha, Lesznowola, Łazy, Solec, Potycz i Góra Kalwaria. Poniżej zaprezentowano podstawowe informacje dotyczące stacji zlokalizowanych na terenie gminy Piaseczno. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr 498 zlokalizowana w miejscowości Wólka Kozodawska na działce nr ew. 267. Posiada decyzję nr WŚR.III.6612-1/150/03 ważna do dnia 30.10.2013 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: 100 anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm K 736 866 900 K 736 866 K 736 866 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W 2 x 43 10 40 1099,1 900 2 x 43 130 40 1099,1 900 2 x 43 250 40 1099,1 anteny paraboliczne radiolinii Typ anteny Pasmo częstotliwości GHz VHLP2-220 23 dBm o m Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 17 17 0,6 46 Moc nadajnika Azymut Średnica 513 Maksymalna moc promieniowania izotropowo ze wszystkich anten wynosi 3810,3 W. Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych K 736 866 – azymut: 100, 1300, 2500 – zasięg obszaru wynosi do 29,58 m od anteny na wysokości powyżej 37,2 m npt, Dla anteny parabolicznej VHLP2-220 – azymut 170 – zasięg obszaru wynosi do 20,2 m od anteny na wysokości powyżej 45,5 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr 10618 zlokalizowana w Żabieńcu na działkach nr ew. 198 i 201. Decyzja nr WŚR.III.MG/6612-1/251/03/ ważna do dnia 31.12.2013 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm K 742 265 900 K 742 265 K 742 265 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W 43 20 40 363,1 900 43 140 40 363,1 900 43 260 40 363,1 antena paraboliczna radiolinii Typ anteny T55075,02 GHz dBm o m Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 23 18 126 0,6 46 Pasmo częstotliwości Moc nadajnika Azymut 101 Średnica 645,7 Maksymalna moc promieniowania izotropowo ze wszystkich anten wynosi 1735 W. Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych K 742 265 – azymut: 200, 1400, 2600 – zasięg obszaru wynosi do 17 m od anteny na wysokości powyżej 39 m npt, Dla anteny parabolicznej T55075,02 – azymut 1260 – zasięg obszaru wynosi do 22,7 m od anteny na wysokości powyżej 45,5 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr 21199D zlokalizowana w miejscowości Wólka Kozodawska na działce Wólka Kozodawska 1a. Decyzja nr WŚR.III.MG/6612-1/180/03/ ważna jest do dnia 17.11.2013 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm K 742 151 900 K 742 151 K 742 151 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W 14 40 38,6 442,7 900 14 130 38,6 442,7 900 14 310 38,6 442,7 antena paraboliczna radiolinii Typ anteny Pasmo częstotliwości GHz ML 23 E 23 dBm o m Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 20 85 0,6 42 Moc nadajnika Azymut Średnica 891,2 Maksymalna moc promieniowania izotropowo ze wszystkich anten wynosi 2219,3 W. Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych K 742 151 – azymut: 400, 1300, 3100 – zasięg obszaru wynosi do 18,8 m od anteny na wysokości powyżej 35,7 m npt, Dla anteny parabolicznej ML 23E – azymut 850 – zasięg obszaru wynosi do 26,6 m od anteny na wysokości powyżej 41,4 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej systemu CDMA 2000 „Piaseczno”, zlokalizowana w Piasecznie przy Al. Róż 21. Decyzja nr WŚR.III.MG/6612-1/235/03/ ważna jest do dnia 04.12.2013 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: 102 anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm K 739 623 850 K 739 623 K 739 623 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W 44 90 33,5 793 850 44 210 33,5 793 850 44 330 33,5 793 antena paraboliczna radiolinii Typ anteny UKY 210 05/SC11 GHz dBm o m Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 23 16 7 0,3 31,5 Pasmo częstotliwości Moc nadajnika Azymut Średnica 100 Maksymalna moc promieniowania izotropowo ze wszystkich anten wynosi 2479 W. Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych K 739 623 – azymut: 900, 2100, 3300 – zasięg obszaru wynosi do 25,1 m od anteny na wysokości powyżej 31 m npt, Dla anteny parabolicznej UKY 2000 05/SC11– azymut 70 – zasięg obszaru wynosi do 8,9 m od anteny na wysokości powyżej 31 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr F2-0617-WWWa1 „Jazgarzewszczyzna” zlokalizowana w miejscowości Bobrowiec na działce nr 70/2. Decyzja nr WŚR.III.MG/66121/39/04 ważna do dnia 26.01.2014 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm K 742 234 1800 K 742 234 K 742 234 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W 2x43 10 41 822,24 900 2x43 130 41 595,66 900 2x43 250 41 595,66 antena paraboliczna radiolinii Typ anteny Pasmo częstotliwości GHz VHLP2-220 23 dBm o M Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 17 60 0,6 46 Moc nadajnika Azymut 103 Średnica 513 Maksymalna moc promieniowania izotropowo ze wszystkich anten wynosi 2526,56 W. Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych K 742 234 – azymut: 100 – zasięg obszaru wynosi do 25,6 m od anteny na wysokości powyżej 39,3 m npt, Dla anten sektorowych K 742 264 – azymut: 1300, 2500– zasięg obszaru wynosi do 21,8 m od anteny na wysokości powyżej 39,1 m npt, Dla anteny parabolicznej VHLP2-220 – azymut 600 – zasięg obszaru wynosi do 20,2 m od anteny na wysokości powyżej 45,5 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr 21 148 zlokalizowana w miejscowości Zalesie Górne przy ulicy Młodych Wilcząt 5. Decyzja nr ŚRL-7611/5/02 ważna do dnia 31.10.2012 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia K 738 819 K 738 819 MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm 900 47 900 K 738 819 o 700 47 900 Azymut 47 Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo M W 38 1175 190 0 38 1175 310 0 38 1175 antena paraboliczna radiolinii Typ anteny Pasmo częstotliwości GHz ML 23E 0,6 23 dBm o M Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 20 49 b.d. 40 Moc nadajnika Azymut Średnica 1023 Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych – azymut: 700 1900 i 3100– zasięg obszaru wynosi do 22,0 m od anteny na wysokości powyżej 37,0 – 39,0 m npt, Dla anteny parabolicznej ML 23E 0,6 – azymut 490 – zasięg obszaru wynosi do 12,5 m od anteny na wysokości powyżej 39,5 - 40,5 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr 21 117A zlokalizowana w Piasecznie przy ulicy Szkolnej 20. Decyzja nr ŚRL-7611/3/02 ważna do dnia 30.09.2012 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: 104 anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm K 737 906 900 K 737 906 K 737 906 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W 44 0 36,8 398 900 44 120 36,8 398 900 44 240 36,8 398 anteny paraboliczne radiolinii dBm o m Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W ML23 E 0,6 23 21 8 0,6 36,5 1122 ML38 E 0,6 38 15 26 0,6 37 794 ML23 E 0,6 23 20 87 0,6 37 891 ML38 E 0,6 38 15 88 0,6 35 794 ML38 E 0,6 38 15 112 0,6 36 794 ML23 E 0,6 23 20 163 0,6 35 891 ML23 E 0,6 23 20 281 0,6 36 891 ML23 E 0,6 23 20 165 0,6 36 891 ML23 E 0,6 23 20 31 0,6 36 891 Typ anteny Pasmo częstotliwości GHz Moc nadajnika Azymut Średnica Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych – azymut: 00 1200 i 2400– zasięg obszaru wynosi do 15 m od anteny na wysokości powyżej 35,5 – 38,5 m npt, Dla anten parabolicznych ML38 E – azymut 1650, 2810, 310, 1120– zasięg obszaru wynosi do 13 m od anteny na wysokości powyżej 35,5 - 36,5 m npt, Dla anten parabolicznych ML38 E – azymut 870, 260 – zasięg obszaru wynosi do 13 m od anteny na wysokości powyżej 36,5 - 37,5 m npt, Dla anten parabolicznych ML38 E – azymut 880, 1630 – zasięg obszaru wynosi do 13 m od anteny na wysokości powyżej 34,5 - 35,5 m npt, Dla anteny parabolicznej ML38 E – azymut 80– zasięg obszaru wynosi do 13 m od anteny na wysokości powyżej 36,0 – 37,0 m npt. Stacja bazowa telefonii komórkowej nr 21 174 zlokalizowana w Piasecznie przy ulicy Szpitalnej 10. Decyzja nr ŚRL-7611/2/02 ważna do dnia 31.08.2012 r. Rodzaj i parametry instalacji do emitowania pól elektromagnetycznych i maksymalna moc promieniowania izotropowo: 105 anteny sektorowe: Typ anteny Pasmo przenoszenia MHz Sumaryczna moc doprowadzona do anteny dBm Allgon 7330 900 Allgon 7330 Azymut Wysokość zawieszenia anteny Max moc promieniowania izotropowo o M W b.d. 170 23,73 479,8 900 b.d. 270 23,73 479,8 Allgon 7330 1800 b.d. 170 23,73 760,4 Allgon 7330 1800 b.d. 270 23,73 760,4 antena paraboliczna radiolinii Typ anteny ML23 0,6 GHz dBm o M Wysokość Max moc zawieszenia promieniowania anteny izotropowo M W 23 17 5 0,6 22 Pasmo częstotliwości Moc nadajnika Azymut Średnica b.d. Maksymalny zasięg obszarów w otoczeniu instalacji, niedostępnych dla ludzi, dla których gęstość mocy mikrofalowej jest większa od 0,1 W/m2 wynosi: Dla anten sektorowych – azymut: 1700 – zasięg obszaru wynosi do 34,9 m od anteny na wysokości powyżej 21,1 – 24,5 m npt, Dla anten sektorowych – azymut: 2700 – zasięg obszaru wynosi do 34,9 m od anteny na wysokości powyżej 21,1 – 24,5 m npt, Dla anteny parabolicznej ML23 0,6 – azymut 50 – zasięg obszaru wynosi do 34,9 m od anteny na wysokości powyżej 21,1 – 24,5 m npt. Obecnie został także zatwierdzony projekt budowlany i udzielone pozwolenie na budowę stacji bazowej telefonii komórkowej systemu sieci IDEA na dachu dworca PKP w Piasecznie (postępowanie w tej sprawie zostało podjęte 9 stycznia 2004 roku). Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych prowadzi Wojewódzka Stacja Sanitarno– Epidemiologiczna. Prawo ochrony środowiska wprowadziło obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych dla: - linii i stacji elektromagnetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, - instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych, których równoważna promieniowania izotropowa jest równa 15 W lub wyższa, emitujących elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz. moc pola Ze względu na brak przekroczeń emisji promieniowania elektromagnetycznego nie jest zabroniona lokalizacja nowych anten, pod warunkiem zachowania rygorów dotyczących lokalizacji. Należy skupić się na działaniach zmierzających do zapobiegania powstawaniu źródeł emisji promieniowania na terenach gęstej zabudowy mieszkaniowej. Należy unikać lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii stacji transformatorowych wysokiego napięcia. 106 6.4.2. PROGRAM POPRAWY ELEKTROMAGNETYCZNE DLA SEKTORA: PROMIENIOWANIE Cel strategiczny: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1. Kontrola poziomów promieniowania niejonizującego na terenie Gminy Piaseczno 2. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 3. Ochrona mieszkańców gminy przed oddziaływaniem nadmiernego promieniowania elektromagnetycznego Zasady ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym i sposób jego kontroli podaje wymienione wcześniej rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. Zagadnienia te uwzględnione zostały również w przepisach sanitarnych, prawie zagospodarowania przestrzennego, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w prawie budowlanym. W rozporządzeniu określono w nim m.in.: - dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego w środowisku, - metody sprawdzania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku - metody wyznaczania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, jeżeli w środowisku występują pola elektromagnetyczne z różnych zakresów częstotliwości Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową wyznaczono wartość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego 50 Hz w wysokości 1 kV/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludności jest dozwolone bez ograniczeń, ustalono wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, a magnetycznej 60 kV/m. Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych prowadzić będzie Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna oraz WIOŚ. Wojewoda prowadzić będzie ponadto rejestr zawierający informacje o terenach, na których przekroczony został dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych w środowisku. Prawo ochrony środowiska wprowadziło obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych dla: - linii i stacji elektromagnetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, - instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych, których równoważna promieniowania izotropowa jest równa 15 W lub wyższa, emitujących elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz. 107 moc pola Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne. Z uwagi na obecny brak odpowiedniej aparatury pomiarowej do wykonywania badań promieniowania niejonizującego, w przyszłości proponuje się skupić na działaniach zmierzających do zapobiegania powstawaniu źródeł emisji promieniowania na terenach gęstej zabudowy mieszkaniowej. Z drugiej strony, należy unikać lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napięcia. Uwarunkowania prawne Za najistotniejsze przepisy prawne w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem należy uznać zapisy ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Dział VI – Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. Według zapisów art. 124 POŚ, wojewoda prowadzi rejestr zawierający informację o terenach, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Rejestr ten jest corocznie aktualizowany. Obecnie brak jest stosownych przepisów wykonawczych – rozporządzeń, regulujących szczegółowo zasady ochrony przed promieniowaniem, zostaną one dopiero wydane. 108 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy sektora promieniowanie elektromagnetyczne Cel średnioterminowy do roku 2011 Ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego Kierunek działań 1. Inwentaryzacja i kontrola źródeł promieniowania elektromagnetycznego Kontrola poziomów promieniowania na terenie gminy 2. Badania pól elektromagnetycznych niejonizującego na terenie Gminy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Piaseczno Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobu sprawdzenia dotrzymywania tych poziomów 1. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji nowych źródeł promieniowania niejonizującego Cele krótkoterminowy do roku 2007 Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach 109 2. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego aspektów związanych z zagrożeniem promieniowaniem niejonizującym 3. Restrykcyjne przestrzeganie przepisów prawa w zakresie rozwiązań technicznych i lokalizacji obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne szczególnie na obszarach zabudowań mieszkalnych oraz na terenach, na których znajdują się żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, internaty, itp. (wartość składowej elektrycznej elektromagnetycznego promieniowania nie może przekroczyć 1kV/m, natomiast poziom składowej magnetycznej – 80 A/m) Jednostki odpowiedzialne Urząd Wojewódzki Urząd Miasta i Gminy WIOŚ realizowane przez Urząd Wojewódzki we współpracy ze Starostwem Powiatowym i Urzędem Miasta i Gminy Urząd Miasta i Gminy Urząd Wojewódzki Starostwo Powiatowe WIOŚ inwestorzy właściciele i operatorzy anten Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2007 Ochrona mieszkańców gminy przed oddziaływaniem nadmiernego promieniowania elektromagnetycznego 110 Kierunek działań 1. Wyznaczanie stref ograniczonego użytkowania wokół tych urządzeń emitujących promieniowanie niejonizujące, gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, gospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przez promieniowaniem elektromagnetycznym Jednostki odpowiedzialne Urząd Wojewódzki ogół społeczeństwa gminy 6.5 POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE 6.5.1 POWAŻNE AWARIE Zgodnie z art. 3 ust. 23 i 24 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) poważną awarią jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Poważną awarią przemysłową jest natomiast poważna awaria mająca miejsce na terenie zakładu. Ze względu na zagrożenie jakie może powodować poważna awaria, bardzo ważna jest identyfikacja wszystkich źródeł zagrożenia, wyznaczenie obszaru potencjalnego oddziaływania oraz wprowadzenie stosownych zabezpieczeń. Z uwagi na transgraniczny charakter oddziaływania konieczna jest współpraca wielu gmin w celu zapobiegania zagrożeniom oraz skutecznego reagowania. Zagrożenia powodowane przez wszelkiego typu awarie infrastruktury technicznej stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz katastrofy wywołane przez siły natury powodują konieczność prewencji i przeciwdziałania w celu zapewnienia bezpieczeństwa społeczeństwu gminy. W 2004 roku opracowany został „Powiatowy Plan Reagowania Kryzysowego dla powiatu piaseczyńskiego”, którego celem jest zapewnienie systemowego, skoordynowanego i efektywnego reagowania powiatu na zdarzenia kryzysowe o skutkach wykraczających poza granice jednej gminy lub takie, które wymagają zaangażowania sił przekraczających możliwości reagującej gminy. Potencjalne zagrożenia środowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie Gminy Piaseczno głównie mogą mieć charakter chemiczny, pożarowy, wybuchowy i skażenia środowiska. Potencjalne źródła zagrożenia to: - urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (amoniak, chlor, produkty ropopochodne, inne chemiczne), - transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych, wojewódzkich oraz szlakach kolejowych, a także rurociągami, powodując m. in. potencjalne zagrożenie zanieczyszczenia gleb oraz pożarowe na terenach leśnych, - magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych, - występowanie palnej i zwartej zabudowy, jak również lokalizacji zwartych, iglastych kompleksów leśnych, co stwarza zagrożenie pożarowe. Wymienione wyżej zagrożenia, poza zasięgiem lokalnym ograniczającym się do terenu danego zakładu, w niesprzyjających warunkach mogą potencjalnie przyjąć rozmiary niebezpieczeństwa o zasięgu lokalnym - obejmującym część obszaru miejscowości lub wykraczającym poza jego granice administracyjne. 111 Na obszarze gminy Piaseczno zagrożenie awarią może wystąpić z uwagi na: 1) bliskie sąsiedztwo stolicy kraju, 2) bliskie sąsiedztwo z lotniskiem „Okęcie” o charakterze międzynarodowym, 3) duże zagęszczenie ludności na terenie gminy (najwyższe w powiecie), 4) dużą liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, 5) wysoki udział lasów w strukturze zagospodarowania gminy (30% powierzchni ogólnej). Zagrożenie chemiczne Źródłem zagrożenia chemicznego są zakłady produkujące lub magazynujące środki niebezpieczne (tzw. TŚP – toksyczne środki przemysłowe) powodujące wysokie zagrożenie w środowisku przyrodniczym, do których należą m.in. substancje łatwopalne, wybuchowe, radioaktywne. Wielkość zagrożenia zależy od: - ilości zakładów przechowujących na swoim terenie TŚP oraz ich lokalizacji, - lokalizacji tras transportu TŚP oraz wielkość transportu i częstotliwość. Na terenie Gminy Piaseczno występują dwa zakłady zaliczone do obiektów potencjalnie zagrożonych awarią przemysłową. Na terenie tych zakładów istnieje zagrożenie awarii związanej z urządzeniami magazynowymi oraz zbiornikami przechowującymi toksyczne środki przemysłowe. Są to (dane: Starostwo Powiatowe w Piasecznie, Wydział Zarządzania Kryzysowego): 1) Zakłady Elektronowe Lamina – produkcja lamp elektronowych, na terenie zakładu przechowuje się wodór oraz mniejsze ilości kwasów i rozcieńczalników, 2) Thomson multimedia Polska – produkcja kineskopów i systemów audio, na terenie zakładu znajduje się 9 – 10 ton chloru. Jednorazowo przechowuje się 750 kg wodoru, w 2003 roku zużyto go 19 ton. Najpoważniejsza awaria może wystąpić na skutek uwolnienia wszystkich niebezpiecznych środków znajdujących się na terenie zakładu. Szacuje się, że awaria przemysłowa, której skutki odczuwalne będą w promieniu wykraczającym poza granice danego zakładu, może nastąpić w skutek katastrofy lotniczej, bądź działania terrorystycznego (awaria instalacji nie obejmie swoim zasięgiem tereny sąsiadujące z zakładem). W takim przypadku potencjalny zasięg awarii, polegającej na uwolnieniu i wyparowaniu toksycznych substancji, wynosi od 0,5 do 0,7 km od źródła awarii. Zasięg strefy porażenia obłoku pierwotnego i wtórnego sięgać może 2,5 – 3 km, natomiast czas parowania może wynosić około 40 godzin. Najbardziej narażone na skutki awarii chemicznej są osoby przebywające w bezpośrednim rejonie awarii, są to przeważnie pracownicy zakładu, oraz w ekstremalnych przypadkach osoby znajdujące się w jego sąsiedztwie. Szacuje się, że zagrożenie powstałe na skutek ewentualnej awarii instalacji, obejmie wyłącznie pracowników danego zakładu. Na terenie gminy występują także stacje paliwowe, które są potencjalnym zagrożeniem wybuchowym. Wszystkie zlokalizowane są na terenie miasta Piaseczno. Są to: 1) Stacja paliw „Auchan” ul. Puławska, 2) Stacja paliw ul. Puławska (dawna zajezdnia trolejbusowo – autobusowa), 3) Stacja paliw ul. Asfaltowa 4 Żabieniec, 112 4) Stacja paliw ul. Energetyczna, Piaseczno, 5) Stacja paliw róg ul. Mleczarskiej i Okulickiego, Piaseczno, 6) Stacja paliw „SHELL” ul. Armii Krajowej, Piaseczno. Ponadto, w sąsiednich gminach powiatu piaseczyńskiego znajdują się następujące zakłady przechowujące TŚP: Polbost w Górze Kalwarii, Polski Gaz w Górze Kalwarii, Konstans w Konstancinie – Jeziornej, Binder International w Tarczynie oraz Zielona Budka w Tarczynie. Wykaz stacji gazu płynnego przedstawia tabela nr 34. Tabela 34 Wykaz stacji gazu płynnego Lp. Nazwa ,adres Właściciel 1. 05-500 Piaseczno ul. Okulickiego dz. 5/3 05-500 Piaseczno ul. Dworcowa 3 WASBRUCK Sp. z o.o. 05-500 Piaseczno ul. Żeromskiego dz. 2/1 05-500 Piaseczno ul. Przesmyckiego dz. 12/1 WASBRUCK Sp. z o.o. 2. 3. 4. Sławomir Trynkos Marek Kiewicz, Piotr Kęciński Data odbiorukontroli Kontrola 12.02.2004 Odbiór 19.01.2004 Kontrola 26.11.2003 Odbiór 16.12.2003 5. 05-500 Piaseczno ul. Dworcowa dz. 15/6 i 15/7 Wanda Kowalczyk Kontrola 03.11.2003 6. 05-500 Piaseczno ul. Julianowska 27 Magdalena Grela Odbiór 07.07.2003 7. 05-502 Gołków ul. IV Pułku Ułanów Wanda Kowalczyk Odbiór 15.05.2003 8. 05-500 Piaseczno ul. Słoneczna 90 05-500 Piaseczno ul. Elektroniczna WASBRUCK Sp. z o.o. Odbiór 27.06.2003 Odbiór 30.04.2003 10. 05-500 Piaseczno ul. Armii Krajowej 20 Shell Produkty Polska Sp. z o.o. Odbiór 26.04.2003 11. 05-500 Piaseczno ul. Syrenki róg Puławskiej 05-500 Piaseczno ul. Młynarska 1 05-502 Piaseczno ul. Gołkowska 58A WASBRUCK Sp. z o.o. Kontrola 20.10.2003 Kontrola 13.10.2003 Odbiór 19.04.2004 9. 12. 13. 14. Pylkow-Pyl Sp.j. PKN ORLEN GregPol Grzegorz Gniadzik Jacek Żyro 05-502 Piaseczno ul. Główna 75 113 Odbiór 24.06.2004 Zagrożenie chemiczne może wystąpić także na skutek awarii związanej z transportem toksycznych środków przemysłowych, spowodowanej kolizją pojazdów lub zderzeniem pojazdu z przeszkodą. Tabela nr 35 przedstawia szlaki przewozu TŚP przebiegające przez teren gminy Piaseczno. Tabela 35 Szlaki przewozu TŚP przebiegające przez teren gminy Piaseczno Trasa Rodzaj TŚP Częstotliwość przewozu Ruch kołowy Magdalenka - Lesznowola - Piaseczno- Chlor (Cl2) THOMSON – multimedia Magdalenka - Lesznowola - Piaseczno- fluorowodór (HF) THOMSON- multimedia Ruch kolejowy około 500 ton rocznie, 12 kursów / miesiąc po około 3,5 tony Cl2 około 190 ton rocznie Warszawa Okęcie – Piaseczno - Konstancin – kwas siarkowy Jeziorna – WZP Warszawa – Piaseczno - Góra Kalwaria - b.d. Pilawa około 200 ton rocznie b.d. Katastrofy komunikacyjne Katastrofy komunikacyjne mogą wystąpić na skutek zderzenia w ruchu drogowym, kolejowym lub lotniczym. Na terenie gminy podstawowego systemu dróg należą drogi: krajowe: nr 79 Warszawa - Piaseczno - Góra Kalwaria – Kraków, wojewódzkie: nr 721: Nadarzyn-Magdalenka-Lesznowola-Piaseczno-Konstancin-Jeziorna Ciszyca-(Józefów-Wiązowna), nr 722: Piaseczno-Jazgarzew-Prażmów-Grójec, powiatowe: nr 01339: Piaseczno-Głosków-Runów-Henryków-(Tarczyn), nr 01316: (Lesznowola)-Łoziska-Piaseczno-Chylice-Konstancin-Jeziorna, nr 01328: (Piaseczno)-Żabieniec-Zalesie Górne-Ustanów-Uwieliny-Wągrodno, nr 01326/7: Pilawa-Zalesie Górne-Jazgarzew-(Piaseczno), nr 01318: Pilawa-Orzeszyn-Sierzchów-Sobików-Czaplinek, nr 01345/29: (Raszyn)-Dawidy-Zgorzała-Nowa Wola-Bobrowiec-KamionkaPiaseczno-Jazgarzew-Piskórka-Wągrodno-Drwalew, nr 01351: Mroków-Szczaki-Złotokłos-Henryków, nr 01341: Nadarzyn-Wola Kosowska-Gołków-(Piaseczno). Przez teren gminy przebiegają dwie linie kolejowe na trasie Warszawa – Piaseczno – Radom oraz linia służąca do przewozu towarowego na trasie Warszawa „Okęcie” – Piaseczno (Thomson) – Konstancin – Jeziorna – E.C Siekierki. Do najbardziej ruchliwych dróg należy droga krajowa nr 79 prowadząca z Warszawy do Sandomierza przez Piaseczno i Górę Kalwarię. W Piasecznie biegnie ona przez ulicę Puławską, Armii Krajowej i Asfaltową, będąc jednocześnie obwodnicą miasta. Droga ta stanowi trasę dojazdową mieszkańców Piaseczna do Warszawy, trasę przewozu towarów oraz uciążliwą dla mieszkańców wschodnich terenów gminy trasę dojazdu śmieciarek na składowisko odpadów w Łubnej (gmina Góra Kalwaria). 114 Pod względem częstotliwości ruchu pojazdów, uciążliwe są także drogi wojewódzkie nr 721 i 722. Droga nr 721 biegnie przez teren miasta ulicami: Okulickiego i Przesmyckiego, natomiast droga nr 722 ulicami: Sienkiewicza, Stołeczną i Pod bateriami. Największy ruch samochodowy, zarówno na drogach wojewódzkich jak i drodze krajowej, jest w godzinach porannych 7.00-9.00 (głównie kierunek do Warszawy) oraz popołudniowych 15.00-17.00 (głównie kierunek od Warszawy). Na terenie gminy niebezpieczna kolizja może wystąpić na skrzyżowaniu drogi nr 721 z drogą nr 79 w Piasecznie (ul. Okulickiego – ul. Puławska). Pomimo, iż skrzyżowanie to jest oświetlone sygnalizacją świetlną, wzmożony ruch pojazdów może być przyczyną występowania kolizji drogowych. Ponadto, bardzo niebezpieczne jest skrzyżowanie przedłużenia ulicy Pionierów z drogą nr 79 w okolicy Pilawy. Brak sygnalizacji świetlnej oraz wzmożony ruch na trasie krajowej powoduje, że kolizje drogowe zdarzają się tam bardzo często (wymuszany wjazd pojazdów z ulicy Pionierów na drogę nr 79 w stronę Warszawy). Szczególnie narażone na kolizje kolejową jest węzeł kolejowy w Zalesiu Górnym (ul. Pionierów). Kolizja może nastąpić w skutek nie opuszczenia szlabanu przed przejazdem pociągu. Stacja kolejowa w Piasecznie jest zlokalizowana pod ulicą Sienkiewicza i dlatego też prawdopodobieństwo kolizji jest niewielkie. Ponadto, kolizja komunikacyjna może być spowodowana katastrofą lotniczą. Cały teren gminy stanowi szlak przelotów samolotów na lotnisko „Okęcie” oddalone o około 15 km od centrum Piaseczna. Trasa przelotów jest w kierunku: południowy wschód – północny zachód (SE – NW). Miesięcznie, na lotnisku Okęcie wykonywanych jest około 4000 startów i lądowań, z czego około 2% stanowią operacje startu, a 98% to operacje lądowania, które wykonywane są nad administracyjnymi granicami gminy. Terenem najbardziej zagrożonym na wystąpienie katastrofy lotniczej na terenie gminy jest rejon północny gminy, na północnych obszarach miasta Piaseczno. Zlokalizowane są tam duże zakłady zatrudniające duże ilości osób. Są to: 1) zakład przemysłowy Thomson multimedia Polska Sp. z o.o. z załogą około 4 000 osób, 2) hipermarket Auchan Polska z załogą około 300 osób oraz klientami około 1000 osób, tereny zamieszkałe około 6 000 osób. Katastrofy budowlane Katastrofy budowlane powstają w czasie budowy obiektów, ich eksploatacji lub wyburzania. W trakcie eksploatacji katastrofy budowlane powstają zazwyczaj na skutek nieprawidłowej lub przestarzałej konstrukcji budynku, m.in.: wilgoć powodująca korozje materiałów budowlanych, wykorzystanie materiałów słabej jakości, nierównomierne osiadanie budynku. Katastrofy te mogą także nastąpić z przyczyn naturalnych (np. huragan) lub zaniedbań lokatorów (np. wybuch kuchenki gazowej). Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego, większość katastrof budowlanych dotyczy budynków mieszkalnych (64%) niż gospodarczych. Na terenie gminy zagrożone są tereny o wzmożonym budownictwie oraz miejskie o zwartej zabudowie osiedlowej, głównie na terenie miasta Piaseczna. Najbardziej zagrożone katastrofą budowlaną jest budownictwo wielokondygnacyjne. 115 Skażenie radiacyjne Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych żadnych elektrowni jądrowych, bądź innych źródeł będących potencjalnym zagrożeniem dla mieszkańców. Pomimo tego, obszar gminy jest potencjalnie zagrożony awarią radiacyjną, ponieważ awaria związana ze skażeniem radiacyjnym charakteryzuje się dużym zasięgiem oddziaływania. Najbliżej położone elektrownie funkcjonują na Słowacji, Czechach i Ukrainie (około 120 – 140 km od granic Polski). Jedyny czynny polski reaktor "Maria" w Świerku koło Otwocka o projektowej mocy nominalnej 30 MWt, ze względu na swoje cechy konstrukcyjne oraz niewielki w porównaniu z reaktorami energetycznymi rdzeń, stanowi niewielkie zagrożenie. Prawdopodobieństwo awarii polegającej na stopieniu rdzenia i uwolnieniu znacznych ilości substancji promieniotwórczych jest bliskie zeru. 6.5.2 ZAGROŻENIA NATURALNE Przez katastrofę naturalną rozumie się zdarzenie związane z działaniem sił natury w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników chorób roślin i zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu. Zjawiska naturalne mają zazwyczaj charakter gwałtowny i nieprzewidywalny. Obszar gminy, ze względu na wysoki poziom zalesienia (30% powierzchni ogólnej), zagrożony jest głównie występowaniem pożaru. Może on być spowodowany przyczyną naturalną (np. uderzenie pioruna), bądź antropogeniczną (np. podpalenie, czy wybuch gazu w budynku). Na pożary narażone są tereny leśne, łąki, nieużytki oraz obszary miejskie o zwartej zabudowie. Potencjalnie wszystkie obszary leśne narażone są na wystąpienie pożarów, zwłaszcza w okresie suchego i gorącego lata. Największe starty mogą wystąpić w dużych kompleksach typu borowego, gdzie sosna jest głównym budulcem lasów. W lasach tych poszycie jest skąpe, a ściółka bardzo sucha, co sprzyja rozwojowi pożaru. Rejonami szczególnie zagrożonymi pożarami przestrzennymi jest miasto Piaseczno oraz kompleks Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Zagrożone są także miejscowości otoczone obszarami leśnymi takie jak: Chojnów, Orzeszyn i Pilawa, Zalesie Górne i Dolne. W tabeli nr 36 przedstawiono charakterystykę występowania pożarów na terenie gminy Piaseczno w 2003 roku (Straż Pożarna w Piasecznie). 116 Tabela 36 Charakterystyka występowania pożarów na terenie gminy Piaseczno w 2003 roku (Straż Pożarna w Piasecznie). Wyszczególnienie Ilość pożarów Obiekty użyteczności publicznej Obiekty mieszkalne Obiekty produkcyjne Obiekty magazynowe Środki transportu Lasy Uprawy, rolnictwo Inne obiekty Razem 7 53 3 2 23 5 134 104 331 Na terenie gminy Piaseczno, w 2003 roku, wystąpiło 331 pożarów, z czego najwięcej na terenie upraw rolnych – 134 (z czego 123 stanowiły pożary na nieużytkowych powierzchniach rolniczych) i innych obiektów (z czego najwięcej paliło się śmietników, w dużej mierze był to skutek podpalenia). Na terenach leśnych wystąpiło jedynie 5 pożarów. Zagrożenie powodziowe na terenie gminy nie jest duże i może lokalnie wystąpić wzdłuż rzeki Jeziorki, Głoskówki oraz Małej. Zagrożone mogą być miejscowości położone w dolinie rzeki Głoskówki: Szczaki, Wólka Pracka, Wola Gołkowska i Głosków), ze względu na niedostateczne obwałowanie i pojemność zbiorników retencyjnych (na terenie gminy zbiorniki retencyjne znajdują się w Żabieńcu i Głoskowie). Obszary położone wzdłuż rzeki Jeziorki mogą być zagrożone powodzią w sytuacji nie zamknięcia na czas śluzy przy ujściu tej rzeki do Wisły koło miejscowości Obórki (gmina Konstancin – Jeziorna). Zagrożenie to wówczas obejmowałoby wschodnie tereny gminy po miasto Piaseczno. 6.5.3. PROGRAM POPRAWY I ZAGROZENIA NATURALNE DLA SEKTORA: POWAŻNE AWARIE Cel strategiczny: Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii i zagrożeń naturalnych oraz eliminacja i ograniczanie skutków w razie ich wystąpienia Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii lub zagrożeń naturalnych 2. Ochrona ludności gminy przed skutkami poważnej awarii lub klęsk żywiołowych wraz ze zwiększeniem świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania i zapobiegania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych. Zgodnie z zasadą obowiązującą w wielu krajach europejskich, na każdym szczeblu działania państwa powinien znajdować się ośrodek koordynacyjny w zakresie ratownictwa i ochrony ludności. Na terenie powiatu piaseczyńskiego proponuje się powołanie jednostki, której celem będzie: - koordynowanie i zarządzanie siłami i środkami ratowniczymi powiatu, - współpraca i koordynacja działań podejmowanych przez wszystkie służby, 117 - dostęp wszystkich służb do zintegrowanego systemu łączności, - szybki dostęp do utworzonych wspólnie baz danych i zewnętrznych zasobów informacyjnych istniejących na terenie powiatu i jego gmin, - możliwość wykorzystania baz danych, systemów i programów wojewódzkich i krajowych poszczególnych służb. Ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie jest organem właściwym w sprawie gospodarowania wodami w regionie wodnym, w zakresie określonym w ustawie Prawo wodne. Zadania związane z ochrona przeciwpowodziową przedstawiono również w rozdziale: Jakość wód i stosunki wodne. Duże zagrożenie dla ogółu mieszkańców Gminy Piaseczno stwarza transport materiałów niebezpiecznych, stąd też konieczne jest podjęcie działań zmierzających do zminimalizowania tego zagrożenia. Pojazdy transportujące materiały niebezpieczne powinny być przystosowane do tego celu, co poświadczać należy systematycznymi kontrolami stwierdzającymi stosowanie się do odpowiednich przepisów, a trasy przewozu poprowadzone tak, aby omijały tereny gęstej zabudowy mieszkalnej oraz tereny cenne przyrodniczo. Zadania te leżą w gestii Starostwa Powiatowego w Piasecznie i Urzędów Miast i Gmin, jako administratorów dróg powiatowych i gminnych oraz Zarządu Województwa Mazowieckiego i Zarządów Dróg Krajowych i Wojewódzkich. Efekty działań: - wzrost bezpieczeństwa środowiskowego, - zmniejszenie strat wymiernych i niewymiernych (ekonomicznych, materialnych i społecznych) w wyniku wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i transportowych, - minimalizacja ryzyka występowania poważnych awarii oraz nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska poprzez zwiększony poziom prewencji, - wzrost świadomości społecznej, - ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń spowodowanych błędem ludzi lub ich nieświadomym działaniem, - zlikwidowanie części przyczyn powodujących zdarzenia nadzwyczajne i poważne awarie, - zwiększenie możliwości przeciwdziałania skutkom występowania wydarzeń nadzwyczajnych. 118 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poważnych awarii i zagrożeń naturalnych Cel średnioterminowy do roku 2011 Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii Cele krótkoterminowy do roku 2007 Zapobieganie poważnym awariom Kierunek działań 1. Utrzymywanie w gotowości sprawnego systemu zapobiegawczo – interwencyjno – ratunkowego na wypadek wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych 2. Wdrażanie zasad i zaleceń zawartych w Wojewódzkim Planie Zarządzania Ryzykiem oraz „Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego dla powiatu piaseczyńskiego” 3. Aktualizacja listy obiektów mogących być przyczyną poważnej awarii (zakłady i instalacje o zwiększonym i dużym stopniu ryzyka) oraz wyegzekwowanie od nich sporządzenia: raportów o bezpieczeństwie oraz planów operacyjno-ratowniczych, prewencyjnych programów zapobiegania awariom, opracowanie i wdrożenie systemu bezpieczeństwa w zakładach o dużym ryzyku 4. Monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji 5. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymogów ochrony przeciwpowodziowej 119 Jednostki odpowiedzialne realizowane przez Starostwo Powiatowe, Straż Pożarną, Straż Miejską, Policję realizowane przez Urząd Miasta i Gminy, Straż Pożarną, Straż Miejską, Policję Straż Pożarna, WIOŚ WIOŚ, Straż Pożarna Urząd Miasta i Gminy Cel średnioterminowy do roku 2011 Cele krótkoterminowy do roku 2007 Kierunek działań 6. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii 7. Przeprowadzanie szkoleń dla odpowiedzialnych służb oraz podmiotów stwarzających ryzyko dotyczących zapobiegania, minimalizacji ryzyka i postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii 8. Kontrola nad załadunkiem, transportem i rozładunkiem materiałów niebezpiecznych w celu zapobiegania potencjalnym poważnym awariom 9. Kontrola stanu technicznego pojazdów przeznaczonych do przewozu substancji niebezpiecznych 10. Wyznaczenie optymalnych (najbezpieczniejszych) tras dla przewozu substancji niebezpiecznych Minimalizacja skutków sytuacji Ochrona ludności gminy przed awaryjnych skutkami poważnej awarii lub klęsk żywiołowych wraz ze zwiększeniem świadomości społecznej dotyczącej Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania zasad postępowania i zapobiegania i zapobiegania w przypadku w przypadku wystąpienia poważnej wystąpienia poważnej awarii lub awarii lub klęsk żywiołowych klęsk żywiołowych 120 1. Promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych 2. Prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych dla mieszkańców gminy o możliwości zapobiegania i postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych Jednostki odpowiedzialne Urząd Miasta i Gminy służby wewnętrzne podmiotów stwarzających ryzyko, firmy szkoleniowe, podmioty prowadzące transport i spedycje materiałów niebezpiecznych, policja, straż pożarna, ITD Policja, ITD podmioty prowadzące transport i spedycje materiałów niebezpiecznych, zarządy dróg realizowane przez Urząd Miasta i Gminy, Straż Pożarną, Straż Miejską, Policję, media, szkoły Państwowa Straż Pożarna, Urząd Miasta i Gminy realizowane Starostwo Powiatowe, Urząd Miasta i Gminy, Straż Pożarną, Straż Miejską, Policję, szkoły, media 7. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY I RACJONALNE 7.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU 7.1.1. STAN AKTUALNY 7.1.1.1. LASY Lasy pełnią bardzo ważne funkcje przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne, do których należą m.in.: 1) retencjonowanie wody, zwłaszcza w okresie ulewnych deszczy, 2) przeciwdziałanie erozji, 3) poprawa jakości powietrza atmosferycznego, 4) łagodzenie klimatu lokalnego, m.in. niższe amplitudy temperatur, niższe prędkości wiatrów, zmiana bilansu cieplnego, 5) poprawa estetyki krajobrazu, 6) zwiększenie bioróżnorodności oraz ochrona dzikich gatunków flory i fauny, 7) poprawa warunków życia mieszkańców, zarówno pod względem psychicznym, jak i fizycznym, 8) rozwój turystyki. Gmina Piaseczno jest jedną z najbardziej zalesionych gmin wchodzących w obszar podmiejski Warszawy. Grunty leśne zajmują 3 834 ha, co stanowi 30 % powierzchni ogólnej (przeciętna powierzchnia lasów i gruntów leśnych na terenie powiatu piaseczyńskiego wynosi około 20% powierzchni ogólnej, a średnia krajowa 28%). Lasy prywatne zajmują tylko 15% powierzchni całkowitej lasów i gruntów leśnych, co stanowi najniższy udział lasów prywatnych w powiecie piaseczyńskim. Na terenie gminy rezerwaty zajmują 104,06 ha (0,81 % powierzchni gminy). Najbardziej zalesiona jest południowo – wschodnia część gminy. Większość lasów (niemalże 90 %) leży w obrębie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Tereny leśne na terenie gminy są nadzorowane przez Nadleśnictwo Chojnów. Kompleksy leśne na terenie gminy obejmują głównie tereny południowe i południowo – wschodnie, należące do Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Lasy skupione są na obszarach: - pas: Wólka Pracka – Złotokłos, - pas: Wólka Pęcherska – Grochowa, - pas: Piskórka – Zalesie Górne, - pas: Żabieniec – Jastrzębie - Zalesie Górne – Wilczynek – Nowinki (z wyłączeniem Orzeszyna i Chojnowa). Największe kompleksy leśne to uroczysko Chojnów (2 166,01 ha), Pęchery (511,66 ha) i Biele (332,24 ha). W tabeli nr 37 przedstawiono informacje dotyczące powierzchni gruntów leśnych na terenie gminy Piaseczno: 121 Tabela 37 Informacje dotyczące powierzchni gruntów leśnych na terenie gminy Piaseczno Lasy i grunty leśne Wyszczególnienie Ogółem (ha) Gmina Piaseczno Powiat piaseczyński 3 834 (% powierzchni ogółem) 30 12 359 20 Powierzchnia lasów prywatnych (ha) (% lasów i gruntów leśnych) 573 15 4 431 36 Rezerwaty (ha) 104,06 (% powierzchni ogółem) 0,81 1 301,36 2,09 GUS 2003, Nadleśnictwo Chojnów (lasy prywatne). Większość lasów należących do Nadleśnictwa Chojnów (64%) stanowią lasy ochronne wraz z rezerwatami. Większość lasów ochronnych położonych jest w okolicach miast (86%), pozostałe pełnią funkcje wodochronne i glebochronne. Lasy gospodarcze stanowią natomiast 36% gruntów leśnych Nadleśnictwa. Zgodnie z danymi Urzędu Miasta i Gminy Piaseczno, na terenie gminy Piaseczno lasy gospodarcze (produkcyjne) zajmują powierzchnie 1 593,8 ha, co stanowi około 12 % powierzchni gminy i około 42 % powierzchni leśnej. Zgodnie z Mapą Geologiczno – Gospodarczą (arkusz Piaseczno i Raszyn) lasy gospodarcze znajdują się przeważnie w części południowej gminy w okolicach Złotokłosu oraz w pasie Pęchery – Nowinki i Warszawianka – Mieszkowo. Na terenie gminy Piaseczno dominują gleby brunatne, bielicoziemne i lokalnie czarne ziemie. Siedliska leśne są na ogół związane z poszczególnymi typami gleb i tak na glebach brunatnych znajdują się głównie lasy mieszane i liściaste, natomiast na glebach bielicoziemnych lasy iglaste. Zgodnie z podziałem geobotanicznym, obszar gminy położony jest w krainie mazowieckiej, która charakteryzuje się: - położeniem poza zasięgiem naturalnego występowania jodły, świerku, buka i jawora, - zanikiem gatunków pontyjskich i zwiększeniem liczby roślin północno – zachodnich. Potencjalną roślinnością naturalną na obszarze gminy są grądy subkontynentalne lipowo – dębowo – grabowe oraz kontynentalne bory mieszane. Na terenie gminy dominują siedliska grądów w odmianie mazowieckiej (Tilio – Carpetum) i borów mieszanych (Pino – Quercetum). Doliny cieków natomiast stanowią siedliska łęgów olszowo – jesionowych (Circaeo – Alnetum). Lokalnie także występują siedliska borów sosnowych (Leucobryo – Pinetum) i olsu (Carici – olongatae – Alnetum). Wykres nr 2 prezentuje obszary zajmowane przez różne typy siedliskowe lasu (według typologii leśnej) na terenie gminy Piaseczno. 122 Wykres 2 obszary zajmowane przez różne typy siedliskowe lasu (według typologii leśnej) na terenie gminy Piaseczno. Obszary zajmowane przez poszczególne typy siedliskowe lasu (%). inne 3 ols jesionowy 2 ols 2 bór świeży 6 bór mieszany 17 las świeży 21 las mieszany 49 0 10 20 30 40 50 60 Pod względem składu gatunkowego, w lasach Nadleśnictwa Chojnów dominuje sosna (Pinus silvestris), która występuje na blisko 75% powierzchni leśnej. Na terenie gminy Piaseczno gatunek ten dominuje w około 83 %. Jest to skutek wcześniejszego nasadzenia tego gatunku przez człowieka. Sosna tworzy najczęściej siedliska jednogatunkowe na siedliskach borowych (Bśw, BMśw, BMw) i lasu mieszanego świeżego (LMśw) oraz siedliska mieszane z domieszką brzozy i dębu. Na terenie gminy występują także gatunki rodzimego pochodzenia, takie jak dąb (8 %), brzoza (3 %) i olsza (3 %), a także topola (3 %), które występują głównie w lasach liściastych i mieszanych. Szczególne znaczenie ma brzoza, która jest gatunkiem szybko rosnącym, lekkonasiennym i przez to wysoce pionierskim, dlatego też występuje właściwie na wszystkich siedliskach. Najpopularniejszym gatunkiem występującym na siedliskach bagiennych oraz wilgotnych jest olsza, która występuje często z brzozą. Wykres 3 Struktura gatunkowa lasów na terenie gminy Piaseczno Struktura gatunkowa lasów na terenie gminy Piaseczno. 3% 3%3% sosna pospolita 8% dąb szypułkowy brzoza brodawkowata topola olsza 83% 123 W tabeli nr 38 przedstawiono charakterystykę największych uroczysk leśnych, położonych na terenie gminy Piaseczno. Tabela 38 Charakterystyka największych uroczysk leśnych, położonych na terenie gminy Piaseczno Nazwa uroczyska Chojnów Powierzchnia (ha) 2 166,01 Pęchery 511,66 Biele 332,24 Panujące siedliska Panujące gatunki roślin LMśw – 40% BMśw – 16% Lśw – 16% Lśw – 24% LMśw – 24% BMśw – 21% LMw – 16% LMśw – 56% Lśw – 19% BMśw – 13% sosna – 70% dąb – 9% brzoza – 9% sosna – 72% brzoza – 12% olcha – 8% sosna – 70% dąb – 17% zasobność (m3/ha) 254 Przeciętne wiek (lata) 70 przyrost (m3/ha) 3,61 216 67 3,24 273 76 3,58 Nadleśnictwo Chojnów. 7.1.1.2 OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 14 września 2001 roku o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 99, poz. 1079), do form ochrony przyrody należą: - parki narodowe, - rezerwaty przyrody, - parki krajobrazowe, - obszary chronionego krajobrazu, - pomniki przyrody, - stanowiska dokumentacyjne, - użytki ekologiczne, - zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Ponadto, ochrona obejmuje się także poszczególne gatunki roślin i zwierząt. Na terenie gminy Piaseczno występują prawie wszystkie formy ochrony przyrody, brak jest jedynie obszarów stanowiących park narodowy, nie występują także stanowiska dokumentacyjne. Łącznie obszary chronione zajmują około 40 % powierzchni gminy. Największym pod względem powierzchni obszarem chronionym jest Chojnowski Park Krajobrazowy oraz Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu. Na terenie gminy występuje także 5 rezerwatów przyrody, jeden użytek ekologiczny i jeden zespół przyrodniczo – krajobrazowy oraz 72 pomniki przyrody. Chojnowski Park Krajobrazowy utworzony został dnia 1 czerwca 1993 roku, na mocy Rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego (rozporządzenie nr 9, poz. 100 z późniejszymi zmianami). Celem jego założenia było zachowanie, popularyzacja oraz upowszechnianie, w warunkach racjonalnego gospodarowania, wartości krajobrazowych, przyrodniczych i klimatycznych na obszarze położonym na południe od Warszawy. Zajmuje on powierzchnię 6796 ha, natomiast jego otulina 4727 ha. Położony jest na terenie gminy Góra Kalwaria, 124 Konstancin – Jeziorna, Piaseczno, Prażmów i Tarczyn. Największy obszar Parku znajduje się na terenie gminy Piaseczno i Prażmów, gdzie pełni istotne funkcje przyrodnicze i społeczne. W granicach gminy Piaseczno leży 3 710 ha Parku oraz 1 380 ha otuliny. Chojnowski Park Krajobrazowy jest parkiem typowo leśnym. Niemalże 75 % (6 090 ha, w tym 2 780 ha na terenie gminy Piaseczno) powierzchni Parku zajmują Lasy Chojnowskie, użytki rolne stanowią 14 % powierzchni Parku (950 ha, w tym 350 ha na terenie gminy Piaseczno), pozostałą część zajmują wody (180 ha na terenie gminy Piaseczno) i tereny mieszkalne. Na terenie gminy Piaseczno obejmuje on dolinę rzeki Jeziorki oraz najcenniejsze kompleksy leśne położone w południowej części gminy. Są to: dolina rzeki Jeziorki, Pas Wólka Pęcherska – Grochowa, Pas od Nowinek po południowe tereny Zalesia Górnego, kompleks Żabieniec – Jastrzębie – Wilczynek – Nowinki, z wyłączeniem następujących enklaw: Pilawa, Orzeszyn, Chojnów, Bogatki i Grochowa. W Parku znajdują się zespoły borów mieszanych i świeżych, grądów oraz lasów łęgowych, a także torfowisko typu niskiego. W drzewostanach Parku przeważa sosna. Na żyznych glebach jest ona wypierana przez drzewa liściaste, zwłaszcza dąb i grab. Występują tu różne gatunki fauny m.in. myszołów, korgulec, puszczyk, łoś, sarna, łysica, borsuk, dzik i łoś oraz 32 gatunki roślin chronionych np. śnieżyczka, przebiśnieg, czy wiciokrzew pomorski. W Parku gnieździ także około 100 gatunków ptaków, m.in.: zimorodki, tracze nurogęsi, perkozy zauszniki i rdzawoszyje, perkozy, cyraneczki, wąsatki, remizy, bociany czarne. Gady i płazy reprezentowane są przez jaszczurkę żyworodną i jaszczurkę zwinkę, zaskrońca, padalca, rzekotkę oraz kilka gatunków żab i ropuch. Od długiego czasu uczniowie miejscowych szkół prowadzą czynną ochronę różnych gatunków płazów, przenosząc je przez jezdnie. Jednym z sukcesów jest także reintrodukcja sokoła wędrownego. Największą rzeką Parku jest Jeziorka, która zachowała naturalne, meandrujące koryto z bogatym drzewostanem skarpowym. Dobrze wykształcona wcięta dolina, często o stromych skarpach stanowi oprawę dla wijącej się po jej dnie rzeki. W obrębie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego obowiązują odpowiednie zakazy i nakazy odnoszące się zarówno do parku, jak i do otuliny, zgodnie z Rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego dnia 18 października 2000 roku (rozporządzenie nr 171, poz.1226). Ogólne zakazy i nakazy są także określone w ustawie o ochronie przyrody. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został dnia 29 sierpnia 1997 roku, na mocy Rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego (rozporządzenie nr 43, poz. 149 z późniejszymi zmianami), w celu powiązania terenów cennych pod względem przyrodniczym, w sieć obszarów chronionych. Stanowi on korytarz ekologiczny wokół aglomeracji warszawskiej. Obszar ten obejmuje swoją powierzchnią 45 gmin, w tym gminę Piaseczno (4 694 ha). Powierzchnia Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wynosi około 20 000 ha i zajmowana jest przez tereny leśne, łąki, obszary użytkowane rolniczo oraz tereny zurbanizowane z zielenią urządzoną. W obrębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyróżniono także obszary należące do stery szczególnej ochrony ekologicznej i ochrony urbanistycznej obejmującej wybrane tereny miast i wsi oraz obszary o wzmożonym naporze urbanizacyjnym, posiadające szczególne wartości przyrodnicze Są to: - strefa szczególnej ochrony ekologicznej: taras zalewowy Jeziorki. - strefę ochrony urbanistycznej: Zalesie Górne, Zalesie Dolne, Złotokłos. 125 Na jego terenie, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody oraz Rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego z dnia 3 sierpnia 2000 roku (rozporządzenie nr 117, poz. 911) obowiązują stosowne zakazy i nakazy. Na terenie gminy występuje 5 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 104,06 ha. Są to obszary cenne ze względu na zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych (art. 23 ustawy o ochronie przyrody). Wszystkie rezerwaty znajdują się na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Zdecydowanie dominują rezerwaty typowo leśne o powierzchni nie przekraczającej 15 ha, jedynie rezerwat Uroczysko Stephana liczy 59,15 ha powierzchni. Tabela 39 Rezerwaty na terenie gminy Piaseczno Gmina Cel ochrony Rok utworzenia Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego 4,04 Piaseczno 1984 Nr 17 poz. 125 Chojnów 11,84 Piaseczno 1979 Nr 26 poz. 141 Biele Chojnowskie 14,04 Piaseczno 1979 Nr 13 poz. 77 Las Pęcherski 14,99 Piaseczno 1989 Nr 17 poz. 120 Uroczysko Stefana 59,15 Piaseczno Naturalny las grądowy z pomnikowymi drzewami Ochrona lasu mieszanego z przewagą dębu szypułkowego, z grabem w wieku około 160 lat, zbiorowisko pochodzenia naturalnego Zachowanie stanowisk wiciokrzewu pomorskiego i fragmentu lasu łęgowego Ochrona grądu z drzewostanem mieszanym dębowo – grabowo – sosnowym, pochodzenia naturalnego Zachowanie względów naukowych i dydaktycznych dobrze wykształconych drzewostanów z bogatym runem będącym przykładem sukcesji leśnej w kierunku grądu 1989 Nr 17 poz. 120 Nazwa rezerwatu Powierzchnia Pilawski Grąd (ha) Rezerwat Pilawski Grąd: Jest to rezerwat według głównego przedmiotu ochrony typu nasadzeń i upraw i podtypu starych drzewostanów oraz według głównego typu środowiska do lasów i borów i podtypu borów mieszanych nizinnych. Głównym przedmiotem ochrony jest naturalny las grądowy z pomnikowymi drzewami. Dominują gleby brunatne właściwe wyługowane, tworzące siedliskowy typ lasu świeżego. W rezerwacie wyróżnia się dwa zbiorowiska leśne, grądy typowe i grądy niskie. Górne piętro tworzy około 170 letni dąb z domieszką sosny i świerka, dolne natomiast różnowiekowy grab. Na obrzeżach i wzdłuż rowów występuje młodsza olsza, dąb, brzoza, sosna i lipa, w warstwie podszytowej zaś dominuje kruszyna, jarząb i grab. W warstwie runa spotkać można zawilca gajowego, gajowca żółtego, kokoryczkę wielkokwiatową, narecznicę samczą, kosaćca żółtego, czy konwalijkę dwulistną. Rezerwat Chojnów: Jest to rezerwat według głównego przedmiotu ochrony typu fitocenotycznego i podtypu zbiorowisk leśnych oraz według głównego typu środowiska do 126 lasów i borów i podtypu borów mieszanych nizinnych. Celem utworzenia rezerwatu było zachowanie grądu wysokiego z piętrowym drzewostanem sosnowo – dębowym z grabem w wieku około 160 lat. Głównym typem gleby jest gleba brunatna właściwa wyługowana. Podstawowym siedliskowym typem lasu jest las mieszany świeży. Pierwsze piętro drzewostanu tworzy dąb z niewielką domieszką sosny w wieku około 170 lat. Dolne piętro zaś porasta grab oraz młodsze sosny i brzozy, sporadycznie lipa oraz kępy modrzewia i dębu czerwonego. W warstwie podszytowej występuje grab, leszczyna, kruszyna, jarzębina oraz brzoza, świerk i lipa. W runie spotyka się roślinność typową zarówno dla grądów, jak i dla borów mieszanych. Występują tu takie gatunki jak: zawilec gajowy, konwalijka dwulistna, konwalia majowa, szczawik zajęczy, gajowiec żółty, bluszczyk kurdybanek, przeniec, gwiazdnica wielkokwiatowa, lilia złotogłów. Wiekowy starodrzew z rozwiniętym drugim piętrem stwarza dogodne warunki do bytowania zwierzyny (saren i dzików) oraz ptactwa (dzięcioły, dudki, sikory, zięby). Rezerwat Biele Chojnowskie: Jest to rezerwat według głównego przedmiotu ochrony typu florystycznego i podtypu krzewów i drzew oraz według głównego typu środowiska do lasów i borów i podtypu borów mieszanych nizinnych. W rezerwacie występują gleby: płowe opadowo – glejowe, brunatne właściwe wyługowane, rdzawe bielicowe i torf murszasty. Odpowiadają one siedliskom boru świeżego, boru mieszanego świeżego, lasu mieszanego świeżego, lasu świeżego i olsu. Większa część rezerwatu położona jest na terenie płaskim, jedynie północno – zachodnia część obejmuje fragment doliny Jeziorki z wyraźnymi skarpami. W dolinie rzeki występuje ols porzeczkowy z domieszką brzozy i sporadycznie jesiona. W warstwie podszytowej występuje porzeczka czarna, wierzba łoza, trzmielina europejska i brodawkowata, jarzębina, czeremcha i wiciokrzew pomorski (gatunek chroniony). W runie turzyca długokłosa, narecznica błotna, pokrzywa zwyczajna, chmiel, a także rzeżucha. Powyżej skarpy wyróżnia się zespół ubogiego lasu brzozowo – dębowego oraz zespół kontynentalnego boru mieszanego. Są one zniekształcone na skutek działalności antropogenicznej. W drzewostanie panuje sosna i dąb z domieszką brzozy, osiki i grabu. Głównym obiektem ochrony w rezerwacie jest wiciokrzew pomorski, krzew charakterystyczny dla rejonów pomorskich. Jest to jedyne jego stanowisko w Polsce środkowej. Krzew ten płoży się po ziemi, bądź oplata drzewa nawet do wysokości 13 m. Pochodzenie tej rośliny jest dotychczas niewyjaśnione. Rezerwat Las Pęcherski: Jest to rezerwat według głównego przedmiotu ochrony typu fitocenotycznego i podtypu zbiorowisk leśnych oraz według głównego typu środowiska do lasów i borów i podtypu borów mieszanych nizinnych. Celem utworzenia tego rezerwatu było zachowanie naturalnych zbiorowisk grądowych z cennym miejscowego pochodzenia ekotypem sosny zwyczajnej. Dominują tu gleby brunatne właściwe wyługowane i brunatne kwaśne bielicowane. Podstawowym siedliskowym typem lasu jest las mieszany świeży. Drzewostany są tu dwupiętrowe, w górnym piętrze panuje sosna z domieszką dębu, w dolnym zaś grab z dębem oraz sporadycznie brzoza, robinia akacjowa i wiąz. W warstwie podszytowej dominuje leszczyna, grab, trzmielina i kruszyna. W runie spotkać można szczawika zajęczego, dąbrówkę rozłogową, narecznicę samczą, malinę, kokoryczkę wielkokwiatową, możylinka trójnerwowego, czy konwalijkę dwulistną. Rezerwat Uroczysko Stephana: Jest to rezerwat według głównego przedmiotu ochrony typu fitocenotycznego i podtypu zbiorowisk leśnych oraz według głównego typu środowiska do lasów i borów i podtypu borów mieszanych nizinnych. Celem jego utworzenia było zachowanie piętrowych drzewostanów z bogatym runem będącym przykładem naturalnych zmian w sukcesji leśnej w kierunku grądu. Dominują tu gleby brunatne właściwe wyługowane 127 i brunatne kwaśne bielicowane. Podstawowym siedliskowym typem lasu jest las mieszany świeży z niewielkimi fragmentami lasu mieszanego wilgotnego i boru mieszanego świeżego. Drzewostany są dwupiętrowe, w górnym piętrze występuje sosna z domieszką dębu, brzozy, modrzewia i olszy, natomiast w dolnym dąb z miejscowym występowaniem graba, świerka i lipy. W warstwie podszytowej dominuje leszczyna, kruszyna, jarząb, dąb i grab. W runie zaś występuje m.in. borówka czernica, jeżyna, szczawik zajęczy, siódmaczek, konwalia majowa, konwalijka dwulistna, orlica, kokoryczka wielkokwiatowa, widłak babimów i gajowy, lilia złotogłów i orlik pospolity. Roślinność charakteryzuje się tu znaczną różnorodnością, przeważają zespoły borów mieszanych sosnowo – dębowych oraz grądów wysokich, fragmentarycznie występują bory świeże i grądy niskie. Nad rzeką Zieloną pojawiają się także zbiorowiska łęgowe. Rezerwat ten jest ostoją wielu gatunków zwierząt, takich jak np. sarna, dzik, lis, borsuk. Można spotkać tu także liczne ptactwo, m.in. dzięcioły czarne, dudki, kraski, myszołowy, jastrzębie. Bliskość wody sprzyja również występowaniu płazów i gadów. Na terenie gminy Piaseczno projektowany jest rezerwat „Dolina Jeziorki” obejmujący rzekę z pasem przybrzeżnym, od źródła po ujście, wraz z jej prawym dopływem – rzeką Zieloną. Zróżnicowana głębokość koryta rzeki, liczne starorzecza, zakola i stawy stwarzają dogodne warunki do występowania zwierząt i roślinności wodnej oraz przybrzeżnej. Na terenie gminy utworzony został także zespół przyrodniczo – krajobrazowy (Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego z 11 maja 2001 roku nr 186 poz. 1336) o nazwie „Górki Szymona”. Jest to pagórkowaty obszar o charakterze wydmowym, położony na terenie Zalesia Dolnego w rejonie ulicy Sosnowej i alei Brzóz. Powierzchnia całkowita zespołu wynosi 9,8721 ha i obejmuje działki: nr ewidencyjny 18 o powierzchni 1,8768 ha, nr 36 – 0,4000 ha, nr 37 – 0,4373 ha, nr 39 – 6,8903 ha, nr 41 – 0,2677 ha. Został on utworzony w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych (art. 31 ustawy o ochronie przyrody). Lokalne ekosystemy, mające znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, czy starorzecza oraz wychodnie skalne, skarpy, kamieńce lub stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt są określane mianem użytków ekologicznych (art. 30 ustawy o ochronie przyrody). Na terenie gminy ustanowiono użytek ekologiczny, którym jest zabytkowy park dworski w Woli Gołkowskiej o powierzchni 3,6 ha (Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego z dnia 10 lipca 2001 roku nr 162, poz. 4203). Cenne wiekowe drzewa oraz miejsca przyrody nieożywionej są prawnie chronione w postaci pomników przyrody. Na terenie gminy Piaseczno zarejestrowane są 72 pomniki przyrody, w tym 70 stanowią drzewa (głównie dąb szypułkowy Quercus robur i sosna pospolita Pinus silvestris). Wśród pomników przyrody wyróżniono także głaz zmigmatyzowany z wygładami lodowcowymi oraz granitoid czerwony o strukturze grubokrystalicznej porfirowanej. Szczególną uwagę zwraca także Aleję Karolińska, na której znajdują się 32 klony srebrzyste (Acer saccharinum). Prawie co drugi pomnik przyrody w powiecie piaseczyńskim położony jest na terenie gminy Piaseczno. Na terenie gminy ochronie podlegają również pewne gatunki flory i fauny np.: Storczyk plamisty (Dactylorhiza maculata), Pióropusznik strusi (Matteucia struthiopteris), Paprotka zwyczajna (polypodim vulgare), Lilia złotogłów (Lilium martagon), Dudek (Upupa epos), Cyranka (Anas querquedula), Sikora czubatka (Parus cristatus), łasica (Mustela nivalis), 128 wydra (Lutra lutra), bóbr europejski (Castor fiber), traszka zwyczajna (Triturus vulgaris), ropucha zielona (Bufo viridis), żaba śmieszka (Rana ridibunda) zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix). Zgodnie z art. 27 ustawy o ochronie przyrody, celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie gatunków rzadkich, zagrożonych wyginięciem lub dziko żyjących oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Gatunki roślin i zwierząt objęte są ochroną ścisłą, bądź częściową. Aktualna lista chronionych roślin, grzybów i zwierząt znajduje się w odpowiednich rozporządzeniach, wydanych na mocy ustawy o ochronie przyrody. Istotne ze względu na ciągłość systemu ochrony przyrody są również korytarze ekologiczne położone na terenie gminy Piaseczno. Są to pasy terenu, wyróżniające się od otaczającego tła, najczęściej przyjmują postać cieku wodnego, bądź pasa zieleni. Pełnią one następujące funkcje: - zmniejszają stopień izolacji „płatów” krajobrazowych i ułatwiają przemieszczanie się roślin i zwierząt, - stanowią tzw. efekt bariery półprzepuszczalnej, modyfikują odpływ powierzchniowy i podziemny, działanie wiatru, wywiewanie gleby, przemieszczanie aerozoli, bierne przemieszczanie organizmów, - siedliskowe dla specyficznych grup gatunków, - wzbogacające i regulujące oddziaływanie na otaczające tło (umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi, co utrzymuje równowagę ekologiczną i bioróżnorodność). Najważniejszym korytarzem ekologicznym o charakterze regionalnym, przebiegającym przez teren gminy, jest szlak prowadzący wzdłuż rzeki Jeziorki, od okolic miejscowości Suchostruga (gmina Tarczyn), rzeką Tarczynką do ujścia do rzeki Jeziorki (gmina Konstancin – Jeziorna) oraz szlak leśny prowadzący od Zalesia Górnego przez lasy ciągnące się wzdłuż torów linii Warszawa - Radom do rzeki Czarnej w okolicy Julianowa (gmina Góra Kalwaria). Na terenie gminy istnieją także obszary, które nie podlegają ochronie przyrodniczej, lecz są cenne z punktu widzenia wartości ekologicznych, estetycznych i kulturowych. Są to tzw. tereny zieloni urządzonej. Rada gminy jest obowiązana zapewnić mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody przede wszystkim przez tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień, łączących się, w miarę możliwości, z terenami zalesionymi. Do takich obszarów na terenie gminy należą różne tereny zieleni urządzonej, którymi są parki miejskie, zieleńce, skwery, ogrody działkowe, zieleń przyuliczna i przyzakładowa oraz parki dworskie o charakterze zabytkowym, a także cmentarze. Zieleń urządzona zajmuje na terenie gminy Piaseczno 335,84 ha, co stanowi 2,6 % powierzchni ogólnej gminy. 129 Tabela 40 Tereny zieleni urządzonej na obszarze gminy Piaseczno. Tereny zieleni urządzonej. Nazwa Powierzchnia (ha) Lokalizacja 8,31 5,77 15,07 6,16 59,84 81,68 4,16 6,19 4,58 2,77 4,11 2,29 4,75 3,39 7,76 Żabieniec Chylice Grochowa Głosków Szczaki Szczaki Szczaki Szczaki Runów Kuleszówka Wólka Pracka Wólka Pracka Wólka Kozodawska Wólka Kozodawska Piaseczno 1,31 5,44 3,38 3,81 33,24 Piaseczno Piaseczno Zalesie Górne Wólka Kozodawska Antoninów 6,50 Piaseczno Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski Park dworski 6,00 9,00 2,14 1,40 3,60 4,95 3,90 5,10 5,94 Chylice Głosków Pólko Runów Wola Gołkowska Wólka Kozodawska Wólka Pracka Złotokłos Żabieniec b.d. 0,50 Piaseczno 3,80 Piaseczno Ogrody działkowe Żabieniec Chylice Grochowa Głosków Elektron Relaks Złotokłos Lotos Głosków – Runów Polana Struga I Struga II Nad Jeziorką I Nad Jeziorką II Ulianowska Cmentarze Parafialny Komunalny Parafialny Parafialny Południowy Parki miejskie Park miejski Parki dworskie Skwery Tereny zieleni osiedlowej b.d. Zieleń przyuliczna b.d. 19,00 Razem Piaseczno 335,84 Urząd Miasta i Gminy Piaseczno. 130 7.1.1.3. FAUNA Na terenie gminy Piaseczno znajdują się następujące obwody łowieckie: nr 35 „Chojnów”, jego powierzchnia wynosi 5 189 ha, w tym tereny leśne stanowią 58 % (3 012 ha); nr 36 „Bobrowiec”; nr 38 „Zalesie”. Nadleśnictwo monitoruje stan jeleniowatych i dzika na terenie obwodu. Z obserwacji wynika, że populacje łosia, sarny i dzika wzrastają. W 1988 roku zarejestrowano odpowiednio: 1, 84 i 3 sztuki zwierzyny, natomiast w 1998 roku odpowiednio: 4, 95, 20 sztuk. Tabela 41 Zwierzyna na terenie gminy Piaseczno. Nazwa gatunku Sarna Dzik Bażant Lis dzika kaczka Ilość odstrzelonych sztuk w ostatnim roku w stosunku do planowanego przyrostu liczebności populacji 12 / 22 8 / 19 25 / 40 12 80 Główne obszary łowieckie Las Las użytki rolne Las użytki rolne Do głównych gatunków ryb występujących w wodach płynących należą: płoć: 30 %, karp: 20 %, szczupak: 10 %, sandacz: 10 %, okoń: 10 %, leszcz: 10 %, jaź: 10 %. W wodach stojących dominuje karaś, piskorz, lin, karp i amur. W tabeli nr 42 przedstawiono odłowy ryb na terenie gminy Piaseczno. Tabela 42 Odłowy ryb na terenie gminy Piaseczno Nazwa gatunku Odłowy w ostatnim roku (w tyś. ton) Główne akweny połowów Karp Karaś Karp Amur 4 3 50 3 Złotokłos Złotokłos Żabieniec Żabieniec Zagrożenia i degradacja szaty roślinnej na terenie Gminy Piaseczno Do głównych zagrożeń lasów na terenie gminy należą zagrożenia biotyczne i abiotyczne. Zagrożenia biotyczne: - szkodniki (w okresie ostatnich dziesięciu lat wystąpiły dwa gatunki szkodników pierwotnych: brudnica mniszka i boreczniki, obecnie obserwuje się rozwój populacji kornika drukarza i krobika modrzewiowca), -istotnym zagrożeniem dla kasztanowców jest występowanie szrotówka kasztanowcowiaczka, - zwierzyna (głównie sarna i łoś), - grzyby fitopatogeniczne (opieńka miodowa i huba korzeni, co jest spowodowane w głównej mierze dominacją sosny w drzewostanach). 131 Zagrożenia abiotyczne: - pożary lasów (największe nagrożenie występuje w miesiącach III-IV oraz IX-X, przeciętnie rocznie na terenie Nadleśnictwa Chojnów występuje od 20 do 40 pożarów, rejonami szczególnie zagrożonymi pożarami przestrzennymi są: miasto Piaseczno, kompleksy leśne należące do Chojnowskiego Parku Krajobrazowego oraz obszary leśne znajdujące się w okolicach miejscowości Złotokłos. - zanieczyszczenie i zmiana naturalnych warunków środowiska - zanieczyszczenie wód, powietrza, gleby, zmiany stosunków wodnych. Te ostatnie należą do szczególnych zagrożeń – szacuje się, że najczęstszymi ich przyczynami są podpalenia (47%) oraz nieostrożność w obchodzeniu się z ogniem. Ponadto niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia. Zagrożeniem jest rozproszenie i stosunkowo niewielkie powierzchnie lasów, co nie sprzyja wykształceniu się pełnych ekosystemów leśnych. Brak jest łączności pomiędzy poszczególnymi kompleksami leśnymi. Utrzymujący się ekstensywny charakter rolnictwa nie powoduje zbyt dużej intensywności zmian zachodzących w szacie roślinnej. W tabeli nr 43 przedstawiono najważniejsze zagrożenia dla systemu przyrodniczego Gminy Piaseczno, wraz z propozycją zapobiegania lub minimalizacji tych czynników. Tabela 43 Zagrożenia, sposoby ich eliminacji i minimalizacji. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Identyfikacja Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń zagrożeń Zanieczyszczenie wód Rozbudowa systemu oczyszczania ścieków, kanalizowania wsi i zaopatrzenia w wodę, wprowadzenie systemu oczyszczania ścieków burzowych, zabudowa biologiczna rzek, strumieni oraz terenów wokół zbiorników wodnych, przeciwdziałanie przekształcaniu łąk na grunty orne, ograniczenie stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w miejscach położonych w sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych, możliwość budowy przydomowych oczyszczalni ścieków tylko w zabudowie rozproszonej. Zanieczyszczenie Ocieplanie budynków, modernizacja systemów ogrzewania na wykorzystujące źródła powietrza czystej energii i energii odnawialnych. Zanieczyszczenie Zbiórka, segregacja i wywóz odpadów stałych, likwidacja starych składowisk powierzchni ziemi odpadów i rekultywacja terenu. Zagrożenia Prognozowanie występowania owadów, m.in. przez wykładanie pułapek, drzewostanów ze strony wyszukiwanie i usuwanie zasiedlonych drzew stojących, usuwanie części drzew owadów przewróconych lub złamanych w wyniku działania czynników abiotycznych, mechaniczne rozdrabnianie gałęzi i resztek po wyróbce drewna, z pozostawieniem ich na powierzchni, ograniczanie ilości owadów poprzez korowanie surowca drzewnego, chwytanie owadów w pułapki, zwalczanie biologiczne i chemiczne. Zagrożenia Zwalczanie huby korzeniowej poprzez zabezpieczanie pni po ściętych drzewach drzewostanów przez preparatami biologicznymi, usuwanie niektórych drzew porażonych. pasożytnicze grzyby Szkody wyrządzane Zabezpieczanie upraw leśnych i odnowień przed zgryzaniem, poprzez wykonanie przez ssaki kopytne nowych ogrodzeń oraz naprawienie już istniejących, zabezpieczanie upraw rolnych w ekosystemach przez grodzenie i stosowanie repelentów, regulacja populacji. leśnych i nieleśnych Pożary Wykonanie pasów przeciwpożarowych, utrzymanie dróg pożarowych w stanie przejezdności, usuwanie krzewów, drzew pod liniami energetycznymi i wokół transformatorów, gaszenie pożarów, budowa nowych i remont istniejących dostrzegalni przeciwpożarowych, oczyszczanie punktów czerpania wody, porządkowanie terenów zagrożonych z materiałów łatwopalnych, remont i wymiana tablic informacyjnych o zagrożeniach pożarowych. Niepożądany kierunek Koszenie łąk i usuwanie niepożądanych drzew i krzewów, w celu zachowania zmian w zbiorowiskach nieleśnych zbiorowisk roślinnych, utrzymanie gruntów uprawnych – zespołów nieleśnych tradycyjnych upraw i związanych z nimi zbiorowisk segetalnych. 132 Identyfikacja Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń zagrożeń 9. Nieszczęśliwe Okresowe przetrzymywanie i leczenie zwierząt wymagających opieki, odpowiednie zdarzenia losowe, oznakowanie dróg przecinających korytarze ekologiczne, budowa przejść dla którym ulegają zwierząt nad lub pod drogami. zwierzęta 10. Zagrożenie wścieklizną Kontynuowanie akcji wykładania szczepionek przeciwko wściekliźnie. 11. Zużycie techniczne Konserwacja i rewaloryzacja. zabytków budownictwa i architektury 12. Zniekształcenie Zmiana ukształtowania terenu, drzewa ginące w krajobrazie na skutek urbanizacji. krajobrazu Lp. 7.1.2. PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Cel strategiczny: Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy Ochrona istniejących zasobów leśnych gminy i zachowanie ich bioróżnorodności Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczności gminy 2. Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo - kulturowych gminy Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1. Ochrona czynna i bierna obszarów oraz obiektów chronionych i przyrodniczo cennych 2. Rozwój systemu zieleni osiedlowej i miejskiej 3. Ochrona, rozwój i racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych 4. Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych 5. Użytkowanie zasobów leśnych i zieleni miejskiej w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioróżnorodności i krajobrazu Jednym z najważniejszych zadań z zakresu gospodarki lasami jest zwiększenie lesistości kraju. Konsekwentna realizacja celów tej polityki powinna być prowadzona na poszczególnych szczeblach administracji państwowej, także na szczeblu powiatowym i gminnym. Głównym celem jest zwiększenie lesistości kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050. Pomimo wysokiego wskaźnika lesistości Gminy Piaseczno, istotnym problemem jest nierównomierne występowanie lasów oraz znaczne rozdrobnienie i rozproszenie kompleksów leśnych, zwłaszcza leżących na terenach prywatnych.. 133 Uwarunkowania prawne Podstawowe regulacje prawne z zakresu zasobów przyrodniczych zawarte są w takich aktach jak, ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 1991 r., Nr 114, poz. 492 z póź. zm.), ustawa o lasach (Dz.U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444 z póź. zm.) , Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Prawo łowieckie (Dz.U. z 1995 r. Nr 147, poz. 713 z póź. zm. – ustawa z dnia 26 lipca 2001 r. o zmianie ustawy prawo łowieckie Dz. U. 2001 Nr 125, poz. 1366), ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. z 2001 r., Nr 73, poz. 764) oraz ustawa o ochronie gatunków rolnych i leśnych (Dz. U. z 1995 Nr 16, poz. 78). Najważniejsze przepisy wykonawcze do wymienionych ustawa to: - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie rodzajów i zakresu opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 155, poz. 1298); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (Dz. U. z 2001 Nr 92, poz. 1029); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie zasad współdziałania Lasów Państwowych ze starostami w zakresie sporządzania planów zalesiania i uproszczonych planów urządzenia lasu, szkoleń, nadzoru nad wykonywaniem prac zalesieniowych oraz dostarczania sadzonek (Dz. U. z 2002 r. Nr 12, poz. 121); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu (Dz. U. z 2002 r. Nr 99, poz. 905); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych (Dz. U. z 2002 r. Nr 194, poz. 1640); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych zasad przekazywania w zarząd obwodów łowieckich wyłączonych z wydzierżawiania (Dz. U. z 2002 r. Nr 219, poz. 1842); - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych oraz określenia okresów polowań na te zwierzęta (Dz. U. z 2001 r. Nr 43, poz. 488). Efekty działań: - zwiększenie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej gminy - zaspokojenie wypoczynkowo – rekreacyjnych potrzeb mieszkańców - zwiększenie zasobów i produktywności oraz trwałości i bezpieczeństwa ekosystemów leśnych 134 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Jednostki odpowiedzialne 1. Ochrona terenów chronionych i przyrodniczo cennych przed niewłaściwym zainwestowaniem 2. Wdrażanie zaleceń dotyczących ochrony przyrody zawartych w planach ochrony rezerwatów przyrody i obowiązujących aktach prawnych Ochrona czynna i bierna obszarów 3. Rewaloryzacja terenów cennych przyrodniczo oraz obiektów chronionych 4. Ochrona czynna zieleni łęgowej i przyrodniczo cennych w dolinach rzek 5. Zachowanie istniejących ekosystemów naturalnych, szczególnie zbiorników wodnych, terenów podmokłych i torfowisk 6. Utrzymanie istniejących korytarzy ekologicznych wzdłuż dolin i rzek 7. Budowa przejść dla zwierząt nad lub pod trasami komunikacyjnymi i przepławek dla zwierząt wodnych Utworzenie ekologicznego systemu obszarów chronionych i przyrodniczo cennych gminy Rozwój systemu zieleni osiedlowej i miejskiej 1. Konserwacja i rewaloryzacja zieleni na terenach miast i jednostek osadniczych 2. Inwentaryzacja i waloryzacja zieleni miejskiej i osadniczej 3. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony zieleni w miastach 4. Konserwacja zieleni w pasach drogowych ulic gminnych 5. Zwiększanie terenów zieleni osiedlowej na terenie miast i jednostek osadniczych 135 Urząd Miasta i Gminy, Nadleśnictwa, Konserwator przyrody, Wojewoda, Zarządy Dróg, spółdzielnie mieszkaniowe, właściciele domów, szkoły, media, stowarzyszenia i organizacje turystyczno - krajoznawcze 1. Aktualizacja ewidencji gruntów rolnych i nieużytków pod kątem możliwości ich zalesienia lub przeznaczenia na tereny rekreacyjne 2. Wdrażanie krajowego i wojewódzkiego (po opracowaniu) programu zalesiania Ochrona, rozwój i racjonalne 3. Przeznaczenie części gruntów wykorzystanie zasobów leśnych nieużytków do zalesienia. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczności gminy Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych gminy 4. Scalanie niewielkich enklaw leśnych w większe kompleksy 5. Utrzymanie lasów stanowiących własność komunalną 6. Przeciwdziałanie zagrożeniu pożarowemu, w tym monitoring stanu i zagrożeń 7. Poprawa kondycji zdrowotnej lasów 1. Promocja proekologicznych form turystyki i rolnictwa 2. Włączenie organizacji i stowarzyszeń ekologicznych „non profit” do współpracy w ochronie czynnej obiektów i obszarów przyrodniczych w ramach edukacji ekologicznej 3. Rozbudowa infrastruktury turystycznej na terenach o walorach przyrodniczo – krajobrazowych i kulturowych gminy 4. Rozwój sieci dydaktycznych ścieżek przyrodniczych 5. Prowadzenie ciągłej edukacji ekologicznej na temat form ochrony przyrody i walorów przyrodniczych gminy 6. Włączenie organizacji i stowarzyszeń ekologicznych „non profit” do współpracy w ochronie czynnej obiektów i obszarów przyrodniczych w ramach edukacji ekologicznej 136 1. Zmniejszanie ekspansji terenów zurbanizowanych na obszarach przyrodniczo cennych poprzez stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo - kulturowych gminy Użytkowanie zasobów leśnych i zieleni miejskiej w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioróżnorodności i krajobrazu Zwiększenie atrakcyjności turystycznej 2. Zwiększanie połączeń systemu przyrodniczego gminy poprzez tworzenie łączników między poszczególnymi elementami systemu 3. Wprowadzanie stref zieleni izolacyjnej wokół obiektów uciążliwych środowiskowo i krajobrazowo 4. Ustalenie kompromisu w stosunku do tendencji w zakresie wyboru kierunków rozwoju określonego obszaru o dużych walorach przyrodniczych, wynikających z istniejącego zainwestowania oraz stopnia przekształcenia środowiska przyrodniczego 1. Rozbudowa infrastruktury turystycznej gminy na terenach o walorach przyrodniczo – krajobrazowych i kulturowych 2. Promocja walorów przyrodniczych gminy 137 7.2 SUROWCE MINERALNE 7.2.1 STAN AKTUALNY Znaczenie surowcowe na obszarze gminy Piaseczno mają iły zastoiskowe i mułki zastoiskowe, w mniejszym stopniu torfy. Obecnie jednak, żadne ze złóż nie jest eksploatowane. Zastoiskowe osady iłowo – mułkowe, które są w Polsce najważniejszym źródłem surowców ceramiki budowlanej, znane są głównie z rejonu Chylic. Są to osady zastoiska z okresu maksymalnego i północno-mazowieckiego stadiału zlodowacenia środkowopolskiego. Miąższość ich wynosi od kilku do kilkunastu metrów. Na ogół są one przykryte niewielkiej grubości nakładem piasków zastoiskowych i glin zwałowych. Wydobycie surowca ze złoża „Chylice” prowadzone było bezprawnie, bez wymaganej dokumentacji. Obecnie jest ono wyeksploatowane. Kopalnia i cegielnia, które odbierały materiał, zakończyły działalność w 1993 roku. Brak jest perspektyw ponownego zagospodarowania złoża z następujących powodów: zła jakość surowca, wyczerpane zasoby, przeznaczenie terenu pod zabudowę. Na obszarze gminy udokumentowano ponadto dwa złoża iłów zastoiskowych do produkcji ceramiki budowlanej: „Gołków” i „Gołków I”. Seria złożowa cechuje się zmienną miąższością i jakością kopaliny, co jest spowodowane głównie zaburzeniami glacitektonicznymi. Miąższość iłów waha się w granicach 2,3 – 9,9 m. W nadkładzie o grubości 0,2 – 3,2 m występują piaski gliniaste lub zaglinione ze żwirem. Jakość kopaliny, którą są obok iłów warwowych, partie zamarglonych glin zwałowych, wykazuje jej przydatność do produkcji cegły pełnej i dziurawki oraz pustaków typu Ackermana. Złoże „Gołków” udokumentowano w 1961 roku w kategorii A+B. pomimo, iż od dawna nie jest już eksploatowane (zagospodarowanie w kierunku wodnym), nadal figuruje w Bilansie zasobów kopalin. Złoże „Gołków I” udokumentowano w 1979 roku. Eksploatacja złoża została przerwana, z powodów ekonomicznych, w 1990 roku. Zasoby pozostałe w złożu wynoszą 65 tyś. m3 i najprawdopodobniej nie zostaną już wydobyte. Torfy na omawianym obszarze występują m.in. w dolinie Jeziorki oraz w okolicach Chojnowa, na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. W celu rozpoznania własności torfu z okolic Chojnowa, mogącego znaleźć zastosowanie w lecznictwie, wykonane zostały stosowne badania. Zbudowane jest z torfów typu niskiego o miąższości od 1,1 do 1,7 m. W spągu występuje torf turzycowo – trzcinowy przechodzący ku górze w turzycowy, ze szczątkami drzew iglastych. Wilgotność naturalna wynosi 84,0 %, stopień rozkładu torfu w skali von Post’a H4, popielność waha się od 13 do 47 %, zbliżając się w spągu do maksymalnej wartości dla borowiny typu niskiego zamulonego. Zasoby pozabilansowe borowiny w części złoża o miąższości 1,5 m wynoszą 169 tyś. m3. Złoże to zakwalifikowane zostało jako złoże o negatywnych wynikach rozpoznania. Torf ten nie nadaje się do celów leczniczych. Perspektywy i prognoza występowania kopalin. W granicach gminy nie ma praktycznie perspektyw na udokumentowanie złóż kopalin o znaczeniu kluczowym, z uwagi na to, że znaczna część tego terenu podlega ochronie (Chojnowski Park Krajobrazowy, tereny zabudowane, lasy ochronne, gleby wysokich klas bonitacyjnych). 138 W ramach poszukiwań piasków budowlanych wykonano badania wystąpień osadów wodnolodowcowych. Niewielkie nagromadzenie, które może mieć znaczenie lokalne, stwierdzono w okolicy Wólki Prackiej. 7.2.2. PROGRAM POPRAWY DLA SEKTORA: OCHRONA POWIERZCHNI TERENU I ZASOBÓW KOPALIN Cel strategiczny: Ochrona zasobów złóż nieeksploatowanych kopalin oraz rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ochrona złóż perspektywicznych 2.Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1.Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych 2.Rekultywacja lub rewitalizacja terenów dawnych wyrobisk górniczych i niedopuszczanie do ich dalszej degradacji (np. w postaci niekontrolowanego składowania odpadów) 3.Ochrona złóż nie eksploatowanych poprzez uwzględnienie ich w planach zagospodarowania przestrzennego Zasady korzystania z kopalin uregulowane są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (z późniejszymi zmianami). Ustawa ujmuje zagadnienia związane z własnością kopalin, użytkowaniem oraz koncesjonowanie. Ponadto, ujęta jest również ochrona środowiska, w tym złóż kopalin i wód podziemnych, w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Obowiązek rekultywacji spoczywa na użytkowniku złoża. Obowiązek ten musi zostać wypełniony w ciągu 5 lat od zakończenia działalności wydobywczej. Rolą organów administracji publicznej jest określenie warunków prowadzenia takiej działalności, jej zakończenia i rozliczenia. Tam, gdzie jest to możliwe, preferować się będzie wodno - leśny kierunek rekultywacji z przeznaczaniem na cele rekreacyjne. Należy podjąć ścisłą współpracę z użytkownikami złoża w celu takiego prowadzenia eksploatacji, aby docelowo uzyskać od razu atrakcyjny teren (akwen) rekreacyjny. W przypadku, gdy nie jest możliwe wskazanie przedsiębiorcy, który wydobywał złoże, bądź jego następcy prawnego, obowiązek rekultywacji ciąży na budżecie państwa i działającym w jego imieniu ministrze właściwym do spraw Skarbu Państwa. 139 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony powierzchni terenu i zasobów kopalin Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 Ochrona złóż nie eksploatowanych poprzez uwzględnienie ich w planach zagospodarowania 1. Rozpoznawanie i dokumentowanie Ochrona złóż perspektywicznych nowych złóż kopalin. przestrzennego Poszukiwanie substytutów kopalin naturalnych Jednostki odpowiedzialne przedsiębiorcy, ośrodki naukowe Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Rekultywacja lub rewitalizacja terenów dawnych wyrobisk i niedopuszczanie do ich dalszej degradacji (np. w postaci niekontrolowanego składowania odpadów) 1. Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk i terenów poeksploatacyjnych 140 podmioty odpowiedzialne za eksploatację i rekultywację 7.3. GLEBY 7.3.1 STAN AKTUALNY Gleby znajdujące się na terenie gminy Piaseczno zostały wykształcone na skutek procesów wodnolodowcowych, przede wszystkim piasków sandrowych. Część gleb wytworzona jest również z piasków wydmowych i eolicznych oraz utworów zwałowych (gliny) oraz płytkich murszy i torfów. Do głównych czynników kształtujących gleby są przede wszystkim: rzeźba terenu, materiał podłoża, warunki wodne i działalność antropogeniczna. Udział gleb na terenie Nadleśnictwa Chojnów obejmującego powiat piaseczyński jest następujący: brunatne – 43,19%, rdzawe i bielicowe – 42,76%, czarne ziemie – 5,97%, murszowe – 2,78%, opadowo – glejowe – 2,05%, słabo wykształcone – 1,24%, płowe – 0,62%, glejobielicowe – 0,62%, glejowe – 0,51%, torfowe – 0,18%, mady – 0,06%, antropogeniczne – 0,02%. Na terenie gminy dominują gleby bielicowe, brunatne oraz mady (w dolinach rzek). Na terenie miasta Piaseczna występują gleby typu antropogenicznego. Charakteryzują się one zniekształconym profilem glebowego oraz zmianą składu chemicznego. Na terenie gminy Piaseczno dominują gleby gruntów ornych i sadów należące do klasy IV i V (51,6 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych). Są to gleby średnie, bądź słabe. Gleby klasy II i III zajmują tylko 11,42 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych w gminie. Brak jest gleb klasy I. Tabela 44 Gleby gruntów ornych i sadów na terenie gminy Piaseczno Typ wskaźnika Powierzchnia (ha) Gleby gruntów ornych i sadów I - II 1,08 IIIa 68,54 Udział w powierzchni 0,53 gminy (%) Udział w powierzchni 0,02 1,27 gruntów rolnych (%) Urząd Miasta i Gminy Piaseczno (stan na 01.01.2004) IIIb 545,40 IVa 984,17 IVb 749,79 4,25 7,67 5,84 V VI 1044,4 338,99 6 8,14 2,64 10,13 18,28 13,92 19,40 Gleby gruntów łąk i pastwisk należą przeważnie do klasy IV. 141 6,29 Tabela 45 Gleby gruntów łąk i pastwisk na terenie gminy Piaseczno Typ wskaźnika Powierzchnia (ha) Gleby gruntów łąk i pastwisk I - II - Udział w powierzchni gminy (%) Udział w powierzchni gruntów rolnych (%) Urząd Miasta i Gminy Piaseczno (stan na 01.01.2004) III 129,04 IV 453,46 V 149,16 VI 15,35 1,00 3,53 1,16 0,11 2,39 8,42 2,77 0,28 Gleby należące do klasy bonitacyjnej III a, III b lub IV a występują sporadycznie w okolicach miejscowości Chojnów – Orzeszyn, Łbisk, Pęcherów, Gołkowa i Baszkówki. Na terenie gminy dominują gleby: 1) bielicowe - lekkie i średnie wytworzone z glin zwałowych oraz piasków naglinowych i naiłowych oraz gleby bielicowe słabogliniaste wytworzone z piasków, utworów żwirowych i kamienistych. Gleby te posiadają ubogą warstwę próchniczą i charakteryzują się słabymi właściwościami sorpcyjnymi, dlatego też są przeważnie porośnięte lasami. Cechą morfologiczną tych gleb jest wyraźne wykształcenie poziomów genetycznych A1, A2 i B. W poziomie A0 wyróżnić można podpoziomy: ściółki surowej, poziom fermentacyjny i humifikacyjny. Poziom A1 ma miąższość około 10-20 cm, barwy szaropopielatej, stopniowo przechodzi w poziom eluwialny. Poziom B natomiast jest wzbogacony z półtoratlenki (żelazo i glin), związki próchniczne i częściowo krzemionkę, które są przeptansportowane z poziomów wyższych. Pod względem fizykochemicznym, gleby te charakteryzuje niski poziom pH. Niekiedy, w przypadku dużego uwilgocenia gleby, może ona ulec storfieniu, właściwościami przypominając torf wysoki. 2) brunatne - powstałe na piaskach gliniastych, słabogliniastych i glinach lekkich. Ich żyzność jest znacznie lepsza (zaliczane do klas III i IV) od gleb bielicowych, z uwagi na zawartość minerałów ilastych i związków humusowych mających właściwości sorpcyjne. Są one wykorzystywane rolniczo lub częściowo porośnięte lasami. Gleby brunatne mają zasadniczą budowę profilu A/B/C, gdzie poziom A1 osiąga miąższości około 30 cm. W glebach tych, wśród minerałów ilastych, dominuje illit i montmorylonit z nieznaczną domieszką kaolinitu. W glebach tych nie obserwuje się przemieszczania wolnego żelaza i glinu. Cały profil ma bardziej, bądź mniej brunatne zabarwienie, które pochodzi od związków humusowych i uwodnionych wodorotlenków żelaza. 3) mułowo – bagienne - w dolinie rzeki Jeziorki. W glebach typu bagiennego zachodzi proces bagienny, który polega na gromadzeniu szczątków organicznych w warunkach trwałej anaerobozy w środowisku nadmiernie wilgotnym. Natomiast gleby mułowe powstają w procesie osadzania mułu w wodach rozlewisk rzecznych, bądź wodach stojących. Gleby te zazwyczaj są bogate w składniki pokarmowe. W miarę obniżania się zwierciadła wód podziemnych, ulegają procesom murszenia. 4) torfowe i murszowe - obszary użytków zielonych. Gleby te występują przeważnie na zmeliorowanych torfowiskach niskich. W wyniku przeprowadzonych melioracji w glebach torfowych ulegają zmianie stosunki wodno – powietrzne w kierunku przesuszenia. W górnym profilu występują na przemian procesy aerobowe i anaerobowe. Równocześnie z procesem rozkładu obserwuje się humifikację i kumulację próchnicy. 142 Lokalnie na terenie gminy, w okolicach Jazgarzewa oraz północno – zachodnich terenach Piaseczna, występują czarne ziemie wytworzone z piasków, glin lekkich, bądź średnich. Ze względu na dobrą jakość są one użytkowane rolniczo w postaci kompleksów pszennych. Na terenie gminy dominuje kompleks żytni, występujący na glebach bielicowych i brunatnych. Kompleks pszenny występuje przeważnie na dobrych glebach brunatnych, czarnych ziemiach i madach. W trakcie realizacji „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna 1995) przez Państwowy Instytut Geologiczny, wykonano analizy chemiczne 9 próbek gleb z obszaru gminy Piaseczno. W tabeli 46 zamieszczono wyniki oznaczeń zawartości pierwiastków oraz wartości odczynu pH w próbkach gleb z obszaru gminy Piaseczno, a na mapie nr 2 przedstawiono lokalizację punktów pobrania próbek glebowych. Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano wartości dopuszczalne stężeń określone w Załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 października 2002 r., poz. 1359). Wartości dopuszczalne pierwiastków dla poszczególnych grup zanieczyszczeń oraz zakresy ich zawartości i przeciętne stężenia w glebach gminy Piaseczno (medianę) zamieszczono w tabeli 47. W celu łatwiejszej interpretacji zestawiono je z przeciętnymi koncentracjami tych pierwiastków (medianami) w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych). Przy sumarycznej klasyfikacji stosuje się zasadę zaliczenia gleby do danej grupy, gdy zawartość przynajmniej jednego pierwiastka przewyższa dolną granicę wartości dopuszczalnej w tej grupie. Sumaryczna klasyfikacja wskazuje, że 7 na 9 próbek badanych gleb z obszaru gminy należy do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), dwie natomiast do grupy B (przekroczenia ołowiu w próbce nr 6 i cynku w próbce nr 4). Gleby z obszaru gminy Piaseczno wykazują zróżnicowany odczyn. Z badań wynika, że gleby obojętne (6,7-7,4) i zasadowe (>7,4) występują w części północnej gminy. Próbki o tym odczynie pochodzą głównie z terenów miejskich (Piaseczno). Natomiast gleby o charakterze kwaśnym (<6,7) są charakterystyczne dla części południowej. Najniższe pH (4,5) zanotowano w południowo – wschodniej części gminy (próbka nr 9) w miejscowości Pilawa. W tabeli nr 46 zestawiono wyniki poszczególnych próbek. Tabela 46 Wyniki oznaczeń zawartości pierwiastków oraz wartości odczynu pH L.p. Miejscowość 1 Piaseczno 2 Zalesie Dolne 3 Zalesie Dolne 4 Chylice 5 Siedliska 6 Jastrzębie 7 PGR Runów 8 Zalesie Górne 9 Pilawa As <5 <5 <5 <5 <5 <5 <5 <5 <5 Ba 86 43 22 45 42 47 18 10 8 Cd 0,6 <0,5 <0,5 0,5 <0,5 <0,5 <0,5 <0,5 <0,5 Co 2 2 <1 1 1 2 <1 <1 <1 143 Cr 7 7 3 4 6 5 3 2 2 Cu 18 9 3 12 6 6 3 2 2 Hg 0,07 0,06 <0,05 <0,05 0,13 <0,05 <0,05 0,06 <0,05 Ni 6 7 2 4 5 5 1 2 2 Pb 28 13 7 22 16 53 9 7 7 Zn 99 31 23 102 49 32 20 13 12 pH 7,3 7,1 6,4 7,4 7,3 7,5 6,5 5,7 4,5 4 1 6 5 2 3 8 7 Mapa 2 Lokalizacja punktów pobrania próbek glebowych 144 9 Tabela 47 Porównanie stężeń metali w glebach gminy Piaseczno z wartościami dopuszczalnymi (w mg/kg) Metale Zakresy zawartości w glebach gminy Piaseczno Wartości dopuszczalne stężeń w glebie lub ziemi (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.) N=9 N=9 1) Głębokość (m ppt) 0,0-0,3 As Arsen Ba Bar Cr Chrom Zn Cynk Cd Kadm Co Kobalt Cu Miedź Ni Nikiel Pb Ołów Hg Rtęć Wartość przeciętnych (median) w glebach obszarów niezabudowan ych Polski 4) N=6522 Frakcja ziarnowa < 1mm, mineralizacja HCl (1:4) Grupa B 2) Grupa C 3) Grupa A Wartość przeciętnych (median) w glebach gminy Piaseczno Głębokość (m ppt) 0,0-0,2 <5 <5 8 – 86 42 2–7 4 12 – 102 31 <0,5 – 0,6 <0,5 <1 – 2 1 0-2 20 200 50 100 1 20 20 200 150 300 4 20 60 1000 500 1000 15 200 30 35 50 0,5 150 100 100 2 600 300 600 30 2 – 18 1–7 7 – 53 <0,05 – 0,13 Ilość badanych próbek gleb z obszaru gminy Piaseczno w poszczególnych grupach zanieczyszczeń As Arsen 9 0 0 Ba Bar 9 0 0 Cr Chrom 9 0 0 Zn Cynk 8 1 0 Cd Kadm 9 0 0 Co 9 0 0 Kobalt Cu Miedź 9 0 0 Ni Nikiel 9 0 0 Pb Ołów 8 1 0 Hg Rtęć 9 0 0 Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru gminy Piaseczno do poszczególnych grup zanieczyszczeń (ilość próbek) 7 2 0 145 1) grupa 6 4 13 <0,05 <5 27 4 29 <0,5 2 4 3 12 <0,05 A a) nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; jeżeli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagrożenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów tych stężenia zachowują standardy wynikające ze stanu faktycznego, 2) grupa B - grunty zaliczone do użytków rolnych z wyłączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieużytki, a także grunty zabudowane i zurbanizowane z wyłączeniem terenów przemysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3)grupa C - tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne, 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilość próbek 7.3.2. PROGRAM POPRAWY DLA SEKTORA: GLEBY W Programie Ochrony Środowiska dla powiatu piaseczyńskiego nadrzędnym celem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest dostosowanie przyszłych rozwiązań do standardów europejskich. Wymagania Unii Europejskiej dotyczące ochrony środowiska zostały sprecyzowane w odpowiednich dyrektywach, co znalazło w Polsce swoje odzwierciedlenie w aktualnie obowiązującej ustawie Prawo Ochrony Środowiska. Cel strategiczny: Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochroną i rekultywacją Cele średnioterminowe do roku 2011 1. Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb oraz gruntów 2.Ograniczenie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne – ochrona ilościowa 3.Wzrost świadomości społeczeństwa, głównie osób uprawiających ziemię, w zakresie zasad jej ochrony Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań 1. Zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i zanieczyszczenia 2. Uaktualnianie informacji o jakości oraz o zanieczyszczeniu gleb i gruntów 3.Zmniejszenie areału terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności rolniczej. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne można dokonać jedynie w planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowej ochronie podlegają użytki rolne o wysokiej bonitacji, tzn. klas I-III, wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz użytki rolne klas IV-VI – jeśli zostały wytworzone z gleb pochodzenia organicznego oraz lasy. W tych przypadkach zagospodarowanie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne łączy się z uzyskaniem zgody na wyłączenie ich z produkcji rolniczej i leśnej. Inwestorzy w znacznej mierze wykorzystują grunty najmniej przydatne dla rolnictwa, dla swych zamierzeń inwestycyjnych. Rolnictwo nie pełni dużej roli w rozwoju gminy, jednakże, w związku z koniecznością przystosowania rolnictwa do wymagań integracji europejskiej, powinny zostać wprowadzone Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, integrowana produkcja i obowiązek atestacji sprzętu ochrony roślin oraz kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin. W związku z uprawą na terenie gminy warzyw i owoców w ogródkach działkowych i przydomowych, istotne jest prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych na temat poziomu zanieczyszczenia gleb i konieczności stosowania odpowiednich upraw i nawozów. Pewne typy roślin kumulują metale ciężkie, w związku z tym nie zaleca się ich uprawy w celach konsumpcyjnych. W terenach miejskich należy propagować rekreacyjno – wypoczynkowe funkcje takich ogrodów. Upraw na glebach narażonych na zanieczyszczenie należy zaniechać szczególnie w pobliżu tras komunikacyjnych. 146 Istotnym zadaniem do realizacji w zakresie ochrony gleb jest racjonalizacja ich nawożenia mineralnego. Szczegółowe zasady stosowania dopuszczalnych ilości nawozów azotowych określone zostały w dyrektywie Unii Europejskiej o dopuszczalnej ilości azotanów w glebie pochodzenia rolniczego oraz w Dyrektywie o zastosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie. Uwarunkowania prawne Zagadnienia prawne z zakresy ochrony powierzchni ziemi, regulują przede wszystkim Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 1994 r. Nr 27, poz. 96 z póź. zm. – ustawa z dnia 27 lipca o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze Dz. U. z 2001 r. Nr 110, poz. 1190), ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) oraz ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78 z póź, zm.). Do najważniejszych przepisów wykonawczych należą: - Rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia standardów jakości gleby (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359); - Rozporządzenie rady Ministrów, w sprawie określenia organów właściwych w zakresie administracji geologicznej i nadzoru górniczego ( Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1144). 147 Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony gleb Cel średnioterminowy do roku 2011 Kierunek działań Cele krótkoterminowy do roku 2007 1. Upowszechnianie zasad Dobrej praktyki rolniczej i rolnictwa ekologicznego. Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb oraz gruntów Uaktualnianie informacji o jakości oraz o zanieczyszczeniu gleb 2. Ograniczenie czynników i gruntów wpływających na degradację gleby Zmniejszenie areału terenów zdegradowanych i zanieczyszczonych Ograniczenie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne – ochrona ilościowa Wzrost świadomości społeczeństwa, głównie osób uprawiających ziemię, w zakresie zasad jej ochrony zadanie realizowane przez ośrodki doradcze, Urząd Miasta i Gminy, realizacja przez Urząd Miasta i Gminy poprzez wydawanie decyzji reglamentacyjnych i kształtowanie i gruntów (głównie emisji przemysłowych ogólnej polityki ochrony środowiska oraz i komunikacyjnych) przez podmioty oddziaływujące negatywnie na środowisko] 1. Rekultywacja gleb i gruntów realizacja przez Starostwo Powiatowe zdegradowanych i zanieczyszczonych, i Urząd Miasta i Gminy oraz podmioty przeznaczanie gleb zdegradowanych do odpowiedzialne za powstałe powstały zalesiania lub rekreacji stan Zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i zanieczyszczenia Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony gleb Jednostki odpowiedzialne 1. Prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych dla mieszkańców dotyczących stanu zanieczyszczenia gleb i ich prawidłowego wykorzystania, głównie stosowania odpowiednich upraw i racjonalnego użycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych, ogródków działkowych i leśnych 148 8. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Na terenie Gminy Piaseczno największa presja na środowisko wywierana jest przez sferę gospodarki komunalnej oraz w znacznie mniejszym stopniu i lokalnie – przez zakłady produkcyjne. Istotne kierunki oddziaływania to: emisja zanieczyszczeń do wód i powietrza, emisja hałasu, pobór wód podziemnych oraz energii. Stąd też, zagadnienia te zostały ujęte w programie ochrony środowiska. 8.1 RACJONALIZACJA UŻYTKOWANIA WODY DO CELÓW PRODUKCYJNYCH I KONSUMPCYJNYCH Cel średnioterminowy: Zmniejszenie w perspektywie do roku 2010 wodochłonności produkcji przemysłowej oraz zmniejszenie zużycia wody w sektorze komunalnym Cel ten wynika z przyjętych limitów krajowych. Największe znaczenie dla realizacji tego celu mają działania podejmowane przez poszczególne zakłady produkcyjne, a także jednostki funkcjonujące w sektorze komunalnym. Na terenie gminy zużycie wody, zarówno do celów konsumpcyjnych, jak też produkcyjnych, systematycznie spada. Związane jest to przede wszystkim z urealnieniem cen wody oraz systemem rozliczeń (przejście z systemu ryczałtowego na liczniki poboru), w którym konsument płaci za rzeczywistą ilość zużytej wody. Ogólny wzrost kosztów utrzymania spowodował wśród mieszkańców wykształcenie postaw oszczędzania wody, co jest zjawiskiem pozytywnym. W celu dalszego zmniejszenia wodochłonności w strefie gospodarki, zakłady korzystające ze środowiska – pobierające wodę, surowce i energię powinny stosować najlepsze dostępne techniki (BAT). Istotne jest wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego w zakładach (normy ISO 14000), wprowadzanie zasad Czystej Produkcji, przystępowanie do programów sektorowych z dziedziny ochrony środowiska. Cele krótkoterminowe i kierunki działań: 1.Zmniejszenie, a docelowo eliminacja wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych, z wyjątkiem spożywczego i farmaceutycznego 2.Zmniejszenie zapotrzebowania na wodę w przemyśle i rolnictwie 3.Wprowadzanie zamkniętych obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji w przemyśle 4.Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowych w celu zmniejszenia strat wody w systemach przesyłowych 5.Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych (modernizacja urządzeń, instalacja liczników wody) 6.Prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych, zarówno dla mieszkańców gminy, jak i podmiotów gospodarczych w zakresie konieczności i możliwości oszczędzania wody Efekty wynikające z racjonalizacji zużycia wody: - zwiększenie regionalnych zasobów wodnych - przywrócenie równowagi w środowisku wodnym - zmniejszenie ilości wytwarzanych ścieków, a tym samym poprawa jakości wód 149 8.2 ZMNIEJSZENIE ZUŻYCIA ENERGII Cel średnioterminowy: Zmniejszenie zużycia energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu o 25% w roku 2010 w porównaniu z rokiem 2000 i o 50% w porównaniu z rokiem 1990 Cel ten wynika bezpośrednio z założeń Polityki Ekologicznej Państwa. Osiągnięcie go uwarunkowane jest dalszym urealnieniem cen energii, m.in. poprzez wliczenie w jej cenę jednostkową kosztów środowiskowych (opłaty produktowe od paliw, zróżnicowane w zależności od uciążliwości danego paliwa dla środowiska). Ograniczenie ogólnego zużycia energii (także zmniejszenie produkcji energii) przyniesie efekty w postaci zmniejszenia zużycia surowców energetycznych, a także zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska. Zmniejszenie zużycia energii powinno być rozpatrywane jednostkowo, gdyż przy zakładanym wzroście gospodarczym i rozwoju gminy nieunikniony jest bezwzględny wzrost zużycia energii. Zmniejszenie zużycia energii, zwłaszcza w sektorze komunalnym, związane będzie z nieuniknionym wzrostem cen tej energii. Podstawowe znaczenie będą mieć również działania w zakresie restrukturyzacji i modernizacji gospodarki (wprowadzanie energooszczędnych technologii) oraz wzrost świadomości społeczeństwa. Wymienione działania będą realizowane przez podmioty gospodarcze, a także wytwórców energii; władze samorządowe mają ograniczony wpływ na realizację założonych celów. Niemniej, istotne jest prowadzanie działań edukacyjnych i informowanie o dostępnych możliwościach w zakresie ograniczania zużycia energii. Cele krótkoterminowe i kierunki działań: 1. Restrukturyzacja gospodarki w kierunku ograniczania produkcji energochłonnej 2. Wprowadzanie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle, energetyce i gospodarce komunalnej 3. Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej, w systemach przesyłowych oraz obiektach mieszkalnych, usługowych i przemysłowych (termomodernizacja) 4. Poprawa parametrów energetycznych budynków, szczególnie nowobudowanych 5. Racjonalizacja zużycia i oszczędzania energii przez społeczeństwo gminy 6. Stymulowanie i wspieranie przedsięwzięć w zakresie zmniejszania zużycia energii Efekty wynikające ze zmniejszenia energochłonności gospodarki: - zmniejszenie eksploatacji zasobów naturalnych - spadek zużycia paliw - zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza - ograniczenie kosztów ochrony atmosfery przed zanieczyszczeniami - zmniejszenie negatywnych oddziaływań zanieczyszczeń powietrza na środowisko - zmniejszenie kosztów produkcji energii 150 8.3 WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH Cele średnioterminowe do roku 2015: Zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii Obecnie wykorzystanie energii odnawialnej w Unii Europejskiej kształtuje się na poziomie 6 %. Planuje się wzrost tego udziału do 12% w perspektywie roku 2010. W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Na terenie Gminy Piaseczno istnieją duże możliwości szerszego wykorzystania energii odnawialnej. Możliwe jest stosowanie w szerokim zakresie metod przetwarzania energii biomasy (np. słomy, drewna) na energię użyteczną, głównie cieplną (kotły opalane biomasą). W pobliżu gminy Piaseczno - w Iwicznej - był wykonany w 1959 roku odwiert wód geotermalnych. Głębokość odwiertu wynosi 1700 m. Nie zostały przeprowadzone dokładne badania w celu możliwości wykorzystania tych wód jako energii odnawialnej. Wody geotermalne w nim mają niską temperaturę 27 – 30 C, co ograniczało zakres ich zastosowania. Obecnie odwiert ten nie nadaje się do rekonstrukcji (nieopłacalne ekonomicznie) i nie ma możliwości pozyskiwania z niego energii geotermalnej. Możliwe byłoby wykorzystanie energii słonecznej poprzez instalację baterii słonecznych. Do celów energetycznych może być również wykorzystywany gaz powstający w wyniku fermentacji metanowej osadów ściekowych. Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1.Zwiększenie zaangażowania środków publicznych (budżetowych i pozabudżetowych) i prywatnych na rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych z równoczesną poprawą efektywności ich wykorzystania 2.Intensyfikacja działań umożliwiających wykorzystanie w tym zakresie środków finansowych z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych 3.Inwentaryzacja potencjału energii odnawialnej i niekonwencjonalnej na terenie gminy 4.Działalność edukacyjno – informacyjna z zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Efekty wynikające ze wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: - zmniejszenie zużycia nieodnawialnych zasobów surowców energetycznych - ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza powstających podczas spalania paliw tradycyjnych - stymulacja rozwoju nowoczesnych technologii - stworzenie nowych miejsc pracy - zyskanie wizerunku gminy wspierającej działania innowacyjne 151 8.4 ZMNIEJSZENIE MATERIAŁOCHŁONNOŚCI I ODPADOWOŚCI PRODUKCJI Cele średnioterminowe: Ograniczanie materiałochłonności produkcji Wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych (reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa międzynarodowego) (dotyczy substancji zawierających metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne oraz substancje niszczące warstwę ozonową) Poszczególne działania ujęte w niniejszym rozdziale skierowane są głównie do podmiotów gospodarczych. Rolą jednostek samorządowych jest popularyzacja metod ograniczania presji na środowisko oraz wpływ na politykę środowiskową zakładów poprzez wydawanie odpowiednich decyzji i zezwoleń. Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1. Oszczędna gospodarka materiałami i surowcami w zakładach produkcyjnych 2. Zwiększenie recyklingu i odzysku materiałowego i energetycznego w zakładach produkcyjnych 3. Zapobieganie i minimalizacja zanieczyszczeniom, uciążliwościom i zagrożeniom u źródła Efekty wynikające ze zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji: - zmniejszenie nakładów jednostkowych na produkcję przemysłową - zmniejszenie ogólnych kosztów ochrony środowiska oraz w zakładach - zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego - zmniejszenie zużycia surowców naturalnych i innych materiałów - zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów. 9. WŁĄCZANIE ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH DO POLITYK SEKTOROWYCH 9.1 ZAGADNIENIA OCHRONY ŚRODOWISKA W UJĘCIU SEKTOROWYM Rozwój cywilizacyjny i gospodarczy są przyczyną degradacji środowiska naturalnego – zanieczyszczania jego poszczególnych komponentów, wyczerpywania się zasobów surowcowych, zmiany gatunkowe flory i fauny, a także pogarszania się stanu zdrowia ludności. Przeciwdziałaniem dla niekontrolowanej ekspansji gospodarczej jest przyjęcie zasad zrównoważonego rozwoju, który polega na prowadzeniu szerokiej działalności człowieka, ciągłym rozwoju gospodarczym i społecznym przy niedopuszczeniu do dalszej degradacji środowiska naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do restytucji zniszczonych elementów środowiska. Oznacza to, że w każdej dziedzinie działalności gospodarczej, która może oddziaływać na środowisko, należy przyjąć określone zasady i cele, które ograniczą lub wyeliminują ten negatywny wpływ. Wskazówki w tej sprawie przedstawione zostały w dokumencie Rady Ministrów „Wytycznych dotyczących zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych” oraz w Polityce Ekologicznej Państwa. Dla Gminy Piaseczno w zakresie oddziaływania na środowisko znaczenie mają następujące dziedziny: 152 9.1.1 PRZEMYSŁ Gmina Piaseczno, a szczególnie jej część położona w sąsiedztwie Warszawy, należy do dość uprzemysłowionych jednostek terytorialnych, jednakże działalność produkcyjna, a także zakładane plany rozwoju, nie są głównymi czynnikami oddziałującymi negatywnie na środowisko. Do głównych zagrożeń z tytułu rozwoju przemysłu należą: emisja zanieczyszczeń do powietrza i wód, degradacja powierzchni ziemi i krajobrazu, emisja hałasu, możliwość wystąpienia poważnej awarii. Głównym celem dla zrównoważenia produkcji przemysłowej jest: Minimalizacja negatywnego oddziaływania procesów przemysłowych na środowisko poprzez wdrożenie prośrodowiskowych wzorców i modelu produkcji oraz planowania przestrzennego Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, zakłady przemysłowe powinny ponosić całkowitą odpowiedzialność za podejmowane działania mogące pogorszyć stan środowiska przyrodniczego. Istotne jest, aby sprawcy zanieczyszczeń i przekształceń nie ograniczali się do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów określonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale zmierzali do zapobiegania i minimalizacji negatywnych oddziaływań. Istotne jest, aby nowopowstające podmioty gospodarcze nie należały do jednostek silnie oddziałujących na środowisko – preferowany powinien być np. przemysł zaawansowanej technologii, wymagający zaplecza badawczego. W procesie kreowania jednostek innowacyjno – wdrożeniowych wykorzystywany będzie potencjał Warszawy jako ośrodka naukowego. Na terenach przewidzianych do zagospodarowania w ramach produkcji przemysłowej, usług i handlu proponuje się wprowadzenie następujących zasad zrównoważonego rozwoju: 1. zasada zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń 2. zasada utrzymania i ochrony istniejących zasobów środowiska przyrodniczego 3. zasada racjonalnego zagospodarowania powierzchni ziemi przy zachowaniu wysokiego udziału terenów zielonych 4. zasada stosowania najlepszej dostępnej techniki (BAT), w tym technologii energooszczędnych z maksymalnym wykorzystaniem energii odpadowej oraz energii odnawialnej 5. zasada ograniczania ryzyka wystąpienia poważnej awarii oraz jej skutków dla ludzi i środowiska Dodatkowe kierunki działań zmierzające do osiągnięcia założonego celu w sektorze przemysłowym to: 1. Osiągnięcie w zakładach przemysłowych wskaźników energochłonności, materiałochłonności i wodochłonności nie odbiegających od tych, jakie w tym samym czasie będą uzyskiwane w innych krajach Unii Europejskiej i OECD 153 2. Ograniczanie terenów wytwórczości jako elementu terenów zainwestowanych, przy zwiększeniu intensywności ich wykorzystania 3. Spełnienie przez wszystkie zakłady wymagań w zakresie korzystania ze środowiska określonych przepisami prawa krajowego i obowiązującymi decyzjami administracyjnymi (dopuszczalne wielkości emisji, rejestry zanieczyszczeń, monitorowanie emisji, zintegrowane pozwolenia na korzystanie ze środowiska, zasady postępowania z odpadami, jakość ekologiczna wyrobów, zarządzanie ryzykiem środowiskowym, oceny oddziaływania na środowisko, procedury raportowania) 4. Wdrażanie projektów Czystszej Produkcji i zarządzania środowiskowego w zakładach, modernizacja instalacji przemysłowych 5. Sukcesywne wyposażanie zakładów (tam, gdzie jest to niezbędne) w infrastrukturę techniczną ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków, systemy oczyszczania spalin, itp.) 6. Wdrożenie systemów zapobiegania i przeciwdziałania zdarzeniom mogącym powodować poważną awarię oraz ograniczanie jej skutków dla ludzi i środowiska w zakładach stwarzających tego typu zagrożenie 7. Wdrożenie dobrowolnych lub obowiązkowych (w zależności od stopnia ryzyka) ubezpieczeń od odpowiedzialności cywilnej za ewentualne, spowodowane szkody ekologiczne 8. Modernizacja, ewentualnie eliminacja z obszarów o funkcji mieszkaniowo – usługowej zakładów wytwórczych Jedną z metod minimalizacji wpływu działalności produkcyjnej jest wprowadzenie w zakładach zasad tzw. Czystszej Produkcji, nazywanej strategią ochrony środowiska XXI wieku. Przy opracowaniu niniejszego rozdziału wykorzystano materiały Ruchu Czystszej Produkcji. Czystsza Produkcja jest prewencyjną strategią ochrony środowiska polegającą na zapobieganiu u źródła powstawaniu odpadów stałych, ścieków, gazów i pyłów oraz oszczędności energii, wody, paliw i innych zasobów naturalnych w procesach produkcyjnych, usługach oraz w każdej innej działalności. Wprowadzane do produkcji surowce i energia są odnawialne, wykorzystane ponownie i zachowywane. Idea Czystszej Produkcji (CP) jest przeciwieństwem strategii „końca rury”, czyli usuwania skutków oddziaływania produkcji na środowisko obowiązującej powszechnie w zakładach przemysłowych, polegającej na inwestowaniu w instalacje do oczyszczania gazów, ścieków, odpadów. Idea CP kładzie nacisk na ograniczenie zanieczyszczeń "u źródła", czyli w momencie ich powstawania w procesie produkcyjnym. Nie oznacza to zaniechania oczyszczania – jest ono ostatnim etapem działania i stosowane jest wyłącznie do tych odpadów i zanieczyszczeń, których powstaniu nie da się jeszcze zapobiec. Ideałem usuwania skutków produkcji jest nieprzekraczanie dopuszczalnych norm zrzutów do środowiska. Głównymi aspektami Czystszej Produkcji są: zmniejszenie uciążliwości dla środowiska oraz dodatkowy efekt ekonomiczny. Oznacza to, że projekty CP powinny przynieść korzyści także przedsiębiorstwu, zmniejszając jego koszty własne i redukując np. opłaty za korzystanie ze 154 środowiska i wprowadzanie do niego zanieczyszczeń. Należy jednakże zdawać sobie sprawę z faktu, że koszty inwestycyjne czystszych technologii są najczęściej droższe od standardowych. Czystsza Produkcja jest działaniem ciągłym. Przedsiębiorstwa decydujące się na dobrowolne wdrożenie strategii CP stale dążą do redukcji zanieczyszczeń, zmniejszenia zużycia energii oraz kosztów związanych z opłatami środowiskowymi, poprzez opracowywanie i wdrażanie tzw. projektów CP. Inwestycje takie zwracają się po okresie nawet kilku miesięcy (zależnie od projektu CP). Należy wziąć pod uwagę, że redukcja zanieczyszczeń i zużycia energii nie mogą być rozpatrywane w skalach bezwzględnych; jeżeli spadnie wielkość produkcji, wystąpi co prawda zmniejszenie zanieczyszczeń, lecz nie oznacza to poprawy oddziaływania na środowisko naturalne. Ilości odpadów, surowców, energii oraz koszty muszą być odniesione do wielkości produkcji zakładu w danym okresie. Czystszą Produkcję uzyskujemy poprzez: - zmianę postaw ludzkich, - modernizację lub zmianę technologii, - stosowanie know – how. Przedsiębiorstwa zainteresowane włączeniem się do Ogólnopolskiego Ruchu Czystszej Produkcji mogą zgłaszać się do Polskiego Centrum Czystszej Produkcji w Katowicach, ul. Krasińskiego 13, tel/fax. (032) 156 - 55 - 07. Informacje na temat wdrażania metod Czystszej Produkcji można uzyskać w FSNT NOT, której Zarząd Główny znajduje się w Warszawie, ul. Czackiego 3/5. Organizacja ta powołała również osiem regionalnych Centrów Czystszej Produkcji, koordynujące sprawy związane z tą problematyką na określonym terenie. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowuje ogólnopolski program Czystszej Produkcji ze środków na edukację ekologiczną, stwarzając jednocześnie preferencje finansowe w ramach innych linii kredytowych dla realizacji projektów CP. Kolejnym działaniem wspomagającym aktywność zakładów na rzecz ochrony środowiska jest wdrażanie w systemów zarządzania środowiskowego. Oznacza to włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Sformalizowany systemem zarządzania środowiskowego wprowadza się według norm ISO serii 14000, które są przydatne dla przedsiębiorstw o dowolnym charakterze i wielkości. Normy ta określają wymagania, które umożliwiają sformułowanie polityki i celów działalności organizacji, jej wyrobów i usług, które mogą oddziaływać na środowisko i które organizacja może kontrolować. Wprowadzenie Systemu Zarządzania Środowiskowego powinno przynieść następujące korzyści: 1. w obszarze finansowym: redukcja kosztów energii, surowców, usuwania odpadów, kosztów ponoszonych za zaistniałe sytuacje awaryjne, oszczędność czasu i ludzkiego wysiłku, racjonalne skalkulowanie kosztów ubezpieczeń, 2. w zakresie zarządzania: szybsze wykrywanie i usuwanie nieprawidłowości, możliwość wprowadzenia działań zapobiegawczych, zanim wystąpią szkodliwe efekty środowiskowe, 155 3. w obszarze prawno-społecznym: polepszenie wizerunku firmy w oczach klientów, polepszenie stosunków z władzami i grupami zainteresowanymi spełnienie wymogów inwestorów i polepszenie dostępu do kapitału, ułatwienia w otrzymywaniu odpowiednich zezwoleń i uprawnień, poprzez prezentację właściwego stosunku do spraw ochrony środowiska, promocja ochrony środowiska na własnym przykładzie. 4. zmiany profilu i technologii produkcji na mniej odpadotwórczą. Na terenie Gminy Piaseczno zakład Thomson uzyskał pozwolenie zintegrowane, zgodnie z wymogami ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm) oraz ustawą o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz.U. Nr 100, poz. 1085). Obowiązek uzyskania pozwoleń zintegrowanych wynika z konieczności dostosowania się do dyrektywy 96/61/WE (IPPC). Kolejną istotna sprawą jest dostosowanie funkcjonujących w gminie stacji paliw do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20.09.200 r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 98, poz. 1067 z późn. zm.). Rozporządzenie to jest wynikiem konieczności spełnienia wymagań dyrektywy 94/63 WE – kontrola emisji lotnych związków organicznych z istniejących instalacji do magazynowania i transportu paliw. Zgodnie z tymi aktami prawnymi, do 31.12.2005 roku stacje paliw powinny być wyposażone w urządzenia kontrolno – pomiarowe sygnalizujące wycieki paliw do gruntu i wód, w urządzenia zabezpieczające przed emisja par benzyn do powietrza przy napełnianiu zbiorników magazynowych i tankowaniu paliwa przez kierowców. Stacje nie spełniające wymagań będą musiały zostać zmodernizowane, bądź też zamknięte. Aspekty związane z rozwojem proekologicznych form działalności gospodarczej przedstawione zostały również w Planie gospodarki odpadami dla Gminy Piaseczno. 9.1.2 TRANSPORT Jednym z atutów gminy powinien być dobry układ komunikacyjny wraz z rozwiniętym systemem lokalnego transportu zbiorowego. Perspektywiczne cele zrównoważenia sektora transportu dla Gminy Piaseczno obejmują: 1. Poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego 2. Usprawnienie połączeń komunikacyjnych gminy 3. Poprawę warunków podróżowania w transporcie indywidualnym i zbiorowym 4. Poszerzenie dróg modernizowanych klasy G (główne drogi powiatowe), klasy Z (zbiorcze drogi powiatowe), klasy L (lokalne drogi powiatowe) do wymaganej w odnośnych przepisach szerokości minimalnej 5. Budowę zatok w miejscach zatrzymywania się autobusów 6. Utwardzenie nawierzchni dróg 7. Uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu parametrów w zakresie walorów użytkowych oraz w zakresie oddziaływania na środowisko, jakie będą w tym czasie obowiązywały w Unii Europejskiej 156 8. Doprowadzenie do ogólnej przepustowości szlaków i węzłów infrastruktury transportowej, a także jej rozmieszczeniu przestrzennemu, do stanu w pełni odpowiadającego rzeczywistym potrzebom przewozowym 9. Wyprowadzenie tranzytowych przewozów samochodowych poza obszar zwartej zabudowy 10. Spełnienie wszystkich wymaganych w prawie polskim i międzynarodowym warunków bezpieczeństwa przy przewozach ładunków niebezpiecznych 11. Wdrożenie płynnej regulacji ruchu w obszarach o jego największym natężeniu 12. Zmniejszenie technicznych ograniczeń w zakresie rozwoju transportu rowerowego, poprzez wybudowanie lub wyznaczenie, na wszystkich obszarach zabudowanych, ścieżek rowerowych oraz odpowiednio zagospodarowanych miejsc do parkowania rowerów 13. Poprawa stanu istniejących dróg i ulic poprzez ich przebudowę, modernizację 14. Uruchomienie kolei aglomeracyjnej wraz z całą infrastrukturą. 9.1.3 GOSPODARKA KOMUNALNA I BUDOWNICTWO Zamierzenia w zakresie uzyskania docelowych cech zrównoważenia gospodarki komunalnej i budownictwa obejmują: 1. Spełnienie wszystkich wymagań wynikających z przepisów prawa krajowego i regulacji Unii Europejskiej, a także określonych regułami racjonalności i dobrej praktyki gospodarowania, dotyczących stanu infrastruktury technicznej gospodarki komunalnej w zakresie: uzdatniania wody do picia, oczyszczania i odprowadzania ścieków, zagospodarowania odpadów, ograniczania emisji ze spalania w lokalnych kotłowniach, opomiarowanie zużycia wody i ciepła, zmniejszenie strat przesyłowych wody i ciepła 2. Tworzenie bądź utrzymanie ładu przestrzennego w gminie, obejmującego zachowanie właściwych relacji pomiędzy terenami zabudowanymi i terenami otwartymi, zaplanowany, zharmonizowany z krajobrazem kształt architektoniczno – urbanistyczny pojedynczych budynków i ich zespołów, dbałość o czystość i porządek 3. Całkowite wyeliminowanie samowoli budowlanej 4. Szerokie wdrażanie tzw. dobrych praktyk w zakresie realizacji prac budowlanych (organizacja zaplecza i placu budowy, stosowane technologie, jakość, a zwłaszcza uciążliwość dla środowiska, maszyn i urządzeń oraz środków transportu, porządkowanie i rekultywacja zajętego terenu po zakończeniu inwestycji, itp.), skuteczne wspierane nadzorem inwestorskim i administracyjnym w pełni wykorzystującym zalecenia zawarte w wykonanych ocenach oddziaływania projektowanych inwestycji na środowisko 9.1.4 REKREACJA I TURYSTYKA Gmina Piaseczno posiada liczne walory krajobrazowe i przyrodnicze, co sprzyja wypoczynkowi i turystyce. W gminie, oprócz atrakcji przyrodniczych, znajdują się także liczne obiekty zabytkowe i miejsca pamięci narodowej, które przyciągają zwiedzających. Obecna infrastruktura turystyczna i kulturalna, w tym baza noclegowa, nie są jednak wystarczające na potrzeby rynku turystycznego. Ruch turystyczny, szczególnie nasilony w sezonie letnim, oddziałuje także w sposób negatywny na środowisko. Nadmierny gwar i hałas komunikacyjny jest przyczyną zakłócania spokoju np. ptaków będących w fazie lęgowej, natężenie ruchu samochodowego jest przyczyną zanieczyszczenia atmosfery i gleby w pobliżu dróg dojazdowych do obiektów. Nieprzestrzeganie zasad czystości i porządku przez turystów powoduje zaśmiecanie terenów rekreacyjnych. 157 Planowane do uzyskania, docelowe cechy zrównoważenia sektora rekreacji i turystyki obejmują: 1. Optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy do celów rekreacji i turystyki 2. Chronienie terenów „zielonych” i cennych przyrodniczo przed nadmierną zabudową hotelową i inną 3. Wspieranie rozbudowy szlaków pieszych, wodnych, konnych i rowerowych 4. Kontynuacja i wdrażanie programów wspierających rozwój rekreacji i sportu mieszkańców, organizacja turniejów i zawodów sportowych 5. Wspieranie towarzystw i fundacji zajmujących się turystyką, rekreacja i sportem 6. Ochrona dziedzictwa kulturowo – historycznego (program ochrony zabytków) 9.1.5. OCHRONA ZDROWIA W tej dziedzinie wyróżnić można dwa aspekty: oddziaływania na środowisko obiektów służby zdrowia, takich jak szpitale, przychodnie, laboratoria medyczne oraz szerszego uwzględnienia w badaniach medycznych wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi. Perspektywiczne cechy zrównoważenia ochrony zdrowia obejmują: 1. Wdrożenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami medycznymi 2. Wyposażenie wszystkich obiektów służby zdrowia (typu szpitale) w niezbędną nowoczesną infrastrukturę w zakresie oczyszczania ścieków oraz korzystania ze szlachetnych źródeł energii (gaz ziemny, energia elektryczna, energia odnawialna) 3. Spełnienie przez wszystkie obiekty służby zdrowia wykorzystujące niebezpieczne substancje i urządzenia (przede wszystkim różnego rodzaju chemikalia, aparaturę analityczną, urządzenia terapeutyczne emitujące promieniowanie jonizujące) wymagań w zakresie zarządzania ryzykiem środowiskowym (zapobieganie i przeciwdziałanie sytuacjom awaryjnym, zabezpieczenie przed dostępem niepowołanych osób, rygorystyczne przestrzeganie zalecanych technik i procedur postępowania oraz stosowanie wymaganych zabezpieczeń w ramach zabiegów terapeutycznych i wykonywania analiz) 4. Rozszerzenie zakresu badań profilaktycznych chorób wywołanych czynnikami środowiskowymi (zanieczyszczenie powietrza, wód, hałas i stres miejski) 5. Promowanie zdrowego stylu życia i aktywnego wypoczynku 9.1.6. AKTYWIZACJA RYNKU DO DZIAŁAŃ NA RZECZ ŚRODOWISKA Istotnym wsparciem ochrony środowiska jest aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska prowadząca do tworzenia tzw. zielonych miejsc pracy (zwłaszcza w turystyce i ochronie przyrody, odnawialnych źródłach energii, wykorzystaniu odpadów), rozwoju produkcji urządzeń służących ochronie środowiska bądź produkcji towarów przyjaznych środowisku. Na poziomie powiatu opracowany będzie tzw. ramowy program wspierania zielonych miejsc pracy jako element walki z bezrobociem. Program ten będzie zawierał mechanizm finansowego i eksperckiego wspierania władz samorządowych i prywatnych przedsiębiorców w tworzeniu zielonych miejsc pracy. 158 Cele krótkoterminowe i kierunki działań: 1. Uwzględnianie w przetargach organizowanym przez administrację rządową i samorządową wymogów ekologicznych, o ile jest to ekonomicznie uzasadnione 2. Kształtowanie równoprawnych warunków konkurencji przez pełne stosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”, wraz z uwzględnieniem kosztów zewnętrznych 3. Wspieranie powstawania i zachowania tzw. „zielonych” miejsc pracy, w szczególności w: ochronie przyrody, odnawialnych źródłach energii, transporcie publicznym, działaniach na rzecz oszczędzania zasobów (zwłaszcza energii i wody), odzysku produktów lub ich części oraz odzysku opakowań i wykorzystania odpadów jako surowców wtórnych 4. Stymulowanie rozwoju przemysłu urządzeń ochrony środowiska, zwłaszcza urządzeń wykorzystywanych w ochronie wód i powietrza oraz zagospodarowania odpadów 5. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym Ze względu na gęstnienie sieci infrastruktury w krajobrazie oraz potencjalny rozwój gospodarczy na terenie gminy, należy zadbać o uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, wniosków wynikających z istniejącej lub planowanej lokalizacji terenów chronionych wraz z ich otulinami (parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, obszarów chronionego krajobrazu itp.). Zadania prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów wyjątkowo cennych przyrodniczo; 2. Wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem; 3. Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach chronionych. 10. EDUKACJA EKOLOGICZNA Edukacja ekologiczna odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu świadomości prośrodowiskowej. Jej adresatem powinni być zarówno uczniowie szkół wszystkich szczebli, przedszkoli oraz innych grup zorganizowanych typu: drużyny harcerskie, koła zainteresowań, koła krajoznawcze, turystyczne, a także wszyscy mieszkańcy gminy. Edukacja ma za zadanie wykształcić nowe spojrzenie na środowisko i jego walory oraz nauczyć jak chronić przyrodę i racjonalnie korzystać z jej dóbr. Adresatem końcowym Programu ochrony środowiska jest społeczeństwo Gminy Piaseczno. Warunkiem niezbędnym dla realizacji celów i zadań zawartych w Programie ochrony środowiska jest chęć włączenia się mieszkańców do ich realizacji. Z tego względu jednym z priorytetów Programu jest kontynuacja i dalszy rozwój prowadzonej na terenie gminy edukacji ekologicznej. Działania zaproponowane w Programie przyczynią się do ukształtowania świadomości ekologicznej, rozumianej jako wiedza, poglądy i wyobrażenia ludzi o środowisku przyrodniczym i jego ochronie. 159 10.1. DOTYCHCZASOWE DZIAŁANIA W ZAKRESIE PROMOCJI I EDUKACJI EKOLOGICZNEJ Na terenie miasta i gminy Piaseczno prowadzona jest działalność edukacyjna różnymi formami i metodami pracy. Od 2001 roku w szkołach podstawowych i w gimnazjach prowadzone są wykłady na temat szkodliwości baterii w odpadach i na temat potrzeby segregacji odpadów. Baterie zbierane są we wszystkich szkołach podstawowych i gimnazjach znajdujących się na terenie gminy Piaseczno. Systematycznie organizowane są konkursy wiedzy ekologicznej. W maju 2003 r. został zorganizowany konkurs na album „Czy w mojej gminie panuje równowaga ekologiczna”. Dzieci ze szkoły w Głoskowie zbierały makulaturę, pieniądze ze sprzedaży przeznaczyły na wykupienie konia przeznaczonego na rzeź. W akcji „sprzątania świata” biorą udział szkoły podstawowe, gimnazjalne i średnie, a dla szkół przeznaczane są nagrody. W 2003 r. w ramach akcji „sprzątanie świata” organizowany był piknik dla szkół, które wygrały konkurs na najładniejszą inscenizację ekologiczną. Na pikniku informowano dzieci i rodziców na temat potrzeby segregacji odpadów. W ubiegłym roku przeprowadzony był konkurs fotograficzny na najładniejsze i najgorsze miejsce na terenie miasta i gminy Piaseczno. W ubiegłym roku w szkołach prowadzone były wykłady na temat szkodliwości palenia trawy i na temat walorów przyrodniczych gminy Piaseczno. Przez cały 2003 rok prowadzone były zajęcia przez wykładowców ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego we wszystkich szkołach gminy Piaseczno, na temat unieszkodliwiania odpadów. Gmina dofinansowuje warsztaty, szkolenia dla nauczycieli w zakresie ochrony środowiska. Podawane są również do prasy informacje o obowiązujących przepisach i problemach dotyczących ochrony środowiska i odpadów. W 2003 r. sołtysi chodzili po wszystkich posesjach i ewidencjonowali odpady zawierające azbest. Przy okazji również informowali mieszkańców w jaki sposób należy unieszkodliwiać odpady zawierające azbest. Gmina finansowała koszty wydruku przewodników do ćwiczeń terenowych, które były rozprowadzane do wszystkich szkół. Można było w nich znaleźć informacje m.in. o gatunkach roślin, zwierząt, o ochronie lasów przed owadami. Co roku gmina przeprowadza konkursy na szczeblu gminnym z zakresu ochrony środowiska z uwzględnieniem gospodarki odpadami. W 2004 roku przeprowadzony został ogólnopolski konkurs o Parkach Krajobrazowych na etapie gminnym, a wyłoniona szkoła – gimnazjum ze Złotokłosu przeszła do finału ogólnopolskiego. 160 10.2.PROPONOWANE DZIAŁANIA W RAMACH EDUKACJI EKOLOGICZNEJ Edukacja ekologiczna szkolna Ten rodzaj edukacji to zorganizowany system kształcenia uczniów na wszystkich szczeblach systemu oświaty, nastawiony na wykształcenie w nich umiejętności obserwowania środowiska i zmian w nim zachodzących, wrażliwości na piękno przyrody i szacunku dla niej. W ramach edukacji formalnej proponuje się kontynuację lub wprowadzenie następujących działań: 1. Realizacja zajęć zawierających elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach. 2. Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologiczno-przyrodniczym w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. 3. Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i różnych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyróżnień). 4. Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska. 5. Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych (wraz z podaniem ich ilości), a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących na uwagę. Edukacja ekologiczna pozaszkolna W ostatnich latach obserwuje się rosnące zainteresowanie niektórych grup osób dorosłych zdobywaniem wiedzy na temat otaczającego ich środowiska, a także możliwości uczestniczenia w działaniach na rzecz jego ochrony. Zachowania obserwowane w społeczeństwie wskazują jednak, że poziom akceptacji dla działań z zakresu ochrony środowiska maleje, a zachowania prokonsumpcyjne dominują nad proekologicznymi. Dlatego rola edukacji ekologicznej i wprowadzanie jej nowych form są nadal bardzo istotne. Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomości ekologicznej dorosłych jest zaangażowanie mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także o możliwościach prawnych uczestniczenia mieszkańców w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska. Wśród wielu tematów edukacji ekologicznej, znaczące miejsce należy przypisać edukacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony powietrza atmosferycznego, oszczędności energii i wody. Istotną kwestią jest również szkolenie rolników i osób uprawiających ziemię, gdyż ten rodzaj działalności wpływa w dużym stopniu na wody podziemne i powierzchniowe, będąc źródłem zanieczyszczeń obszarowych i punktowych. 161 Proponowane działania w ramach edukacji pozaszkolnej obejmują: 1. Organizacje szkoleń, wykładów i seminariów. 2. Opracowanie i wdrożenie programów doradczych. 3. WSPÓŁPRACA Z KLUBAMI EDUKACYJNYMI: Marketing produktów ekologicznych, Rozwój zbiórki zużytych baterii; Kreowaniu ekologicznych zachowań oraz wolontariatu w edukacji ekologicznej; realizacja wspólnych działań w zakresie promocji ekologii; organizacja wyjazdów z wykorzystanie ścieżek ekologicznych i gospodarstw ekologicznych; wspólna promocja produktów ekologicznych; 4. DZIAŁANIA PROMOCYJNE: Promocja gospodarstw ekologicznych, promocja produktów ekologicznych; Wykorzystanie biomasy na cele energetyczne 5. DORADZTWO INDYWIDUALNE: w zakresie „Ograniczenia zanieczyszczeń środowiska składnikami nawozowymi z produkcji zwierzęcej w województwie mazowieckim” w tym: - Promocja gospodarstw i produktów ekologicznych, - Marketing produktów ekologicznych, - Tworzenie gospodarstw ekologicznych, - Spełnienie wymogów dla produktów ekologicznych, - Ustawodawstwo – ustawa o rolnictwie ekologicznym, - Możliwości pozyskania środków na inwestycje w zakresie ekologii i ochrony środowiska, Cel strategiczny: Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy, kształtowanie postaw proekologicznych jego mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska. Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Kontynuacja i rozszerzanie działań edukacyjnych w szkołach z zakresu ochrony środowiska 2. Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej dorosłej społeczności gminy 3. Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań poszczególnych grup społeczeństwa gminy w odniesieniu do środowiska Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań: 1. Kontynuacja edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli raz dla ogółu mieszkańców gminy 2. Wspieranie finansowe i merytoryczne działań z zakresu edukacji ekologicznej 3. Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji nt. stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony 4. Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej 5. Rozwijanie różnorodnych form edukacji ekologicznej 162 Lp. Nazwa zadania Uwagi 1 2 Prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej młodzieży i dzieci i zwiększenie różnorodności prowadzonych działań Pomoc szkołom i organizacjom pozarządowym w uzyskiwaniu pozabudżetowych środków na edukację ekologiczną Współdziałanie władz gminy z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów działań podejmowanych na rzecz jego ochrony 3 1 2 3 4 5 6 7 szkoły, Urząd Miasta i Gminy organizacje pozarządowe, media Urząd Miasta i Gminy Urząd Miasta i Gminy Rozszerzenie formuły „Dni Ziemi”, „Sprzątania Świata” i innych akcji proekologicznych. Urząd Miasta i Gminy, szkoły, organizacje pozarządowe, media Bieżące informowanie na stronach internetowych Urzędu Miasta i Gminy o stanie środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony Kontynuacja organizacji szkoleń, seminariów i konferencji z zakresu ochrony środowiska Starostwo Powiatowe, Urząd Miasta i Gminy, firmy szkoleniowe Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej społeczności lokalnej na terenach cennych przyrodniczo Urząd Miasta i Gminy, organizacje pozarządowe, szkoły, media Urząd Miasta i Gminy 11. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja zamierzeń z zakresu ochrony środowiska wymaga zapewnienia źródeł finansowania inwestycji i eksploatacji systemu. 11.1. STAN AKTUALNY Największe nakłady na ochronę środowiska, w tym gospodarkę odpadami, pochodzą ze środków własnych przedsiębiorstw oraz inwestorów prywatnych, znacząca część środków wpływa z funduszy i dotacji ekologicznych oraz kredytów i pożyczek. Środki budżetowe oraz środki zagraniczne odgrywają dotychczas marginalną rolę w finansowaniu przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami. 11.2. ANALIZA W PROGRAMIE KOSZTÓW ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH W niniejszym rozdziale omówiono szacunkowe koszty wdrażania Programu..., potencjalne źródła finansowania i ich szacunkowy udział w kosztach realizacji przedsięwzięć zdefiniowanych w Programie... Koszty wdrażania Programu ... zostały określone dla okresu 2004 – 2007. Dla dalszych okresów czasowych (po 2007 roku) koszty powinny być szacowane w następnych etapach realizacji Programu, w ramach uściślania informacji i korygowania działań na podstawie badań monitoringowych. Przedstawione poniżej koszty ogólne wdrożenia Programu ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno opracowano w oparciu o analizę: 163 - nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w latach ubiegłych, - przedsięwzięć proponowanych do finansowania ze środków Unii Europejskiej, - wielkości nakładów inwestycyjnych na realizację przedsięwzięć, ujętych w projekcie "Programu wykonawczego do II PEP na lata 2002 – 2010), Sumaryczne szacunkowe koszty realizacji Programu w latach 2004 – 2007 przedstawiono w tabeli nr 48. Tabela 48 Szacunkowe koszty wdrożenia Programu w latach 2004 – 2007 Koszty w latach 2004 - 2007 L.p. Sektor tys. PLN 1 2 3 4 5 6 7 Jakość wód i stosunki wodne Powietrze atmosferyczne Hałas Promieniowanie elektromagnetyczne Poważne awarie i zagrożenia naturalne Przyroda i krajobraz Gleby Razem koszty w latach 2004 – 2007 201 997 34 074,8 3 160 30 1 210 86 240 557,8 Warunkiem wdrożenia zapisów Programu jest pozyskanie środków finansowych na realizację poszczególnych zadań. Część środków pochodzić będzie z budżetu gminy i powiatu, głównie powiatowego i gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jak wykazała przeprowadzona symulacja, środki te mogą pokryć około 10 % zaplanowanych wydatków. Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości finansowe gminy Piaseczno należy przy wyborze przyjąć następujące mierniki stosowane przy ekonomicznej ocenie inwestycji: - koszt zadania, - okres realizacji inwestycji, - koszt eksploatacji obiektu, - okres zwrotu nakładów, - rentowność przedsięwzięcia, - wielkość ryzyka inwestycyjnego, - niewymierne korzyści ekologiczne. Mierniki te wykorzystywane są również przy ocenie wniosków o dofinansowanie inwestycji ze źródeł zewnętrznych. Środki finansowe na realizację programu będą pochodziły także z pozostałych funduszy ekologicznych i innych funduszy celowych. Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych różnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Należą do nich inwestycje polegające na modernizacji zakładów, zmianie technologii na bardziej przyjazna środowisku („Czysta Produkcja, technologie BAT) lub montażu urządzeń do ograniczania emisji zanieczyszczeń. 164 Planuje się, że w najbliższych latach spadnie rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) w finansowaniu lokalnych zadań z zakresu ochrony środowiska. Środki finansowe kierowane będą na dofinansowanie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie nastąpić może spadek przychodów do funduszy ekologicznych (opłat i kar), w związku z poprawą stanu środowiska w Polsce i modernizacja zakładów zanieczyszczających środowisko. Pożądanym kierunkiem jest zwiększenie dofinansowania na działania związane z ochroną środowiska ze źródeł pomocowych i strukturalnych Unii Europejskiej. Inicjatywy w dziedzinie ochrony środowiska będą miały możliwości otrzymania dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Część działań finansowana będzie przez powiat i gminę poprzez zaciągnięcie kredytów komercyjnych i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR). Dobrym rozwiązaniem jest też zawiązywanie spółek partnerskich publiczno – prywatnych z zainteresowanymi inwestorami, co nie pozbawia władz samorządowych wpływu na decyzje związane z daną inwestycją. Wstępnie oceniono, że największe szanse dofinansowania w formie dotacji lub pożyczki planowanych w Programie inwestycji istnieją z: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, fundacji EkoFundusz, funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i Funduszu Spójności. Niezmiernie ważne jest przy tym określenie, jaki podmiot będzie ubiegał się o dotacje lub pożyczkę. Dla podmiotów prywatnych możliwe jest jedynie uzyskanie 25% refundacji zrealizowanej inwestycji. W przypadku układu – umowy z podmiotem publicznym, otwiera się szerszy dostęp do środków publicznych, w tym z Unii Europejskiej (możliwość dofinansowania na zasadzie dotacji do 75% kosztów inwestycji). Stąd też, szczegółowe zasady i możliwości uzyskania dofinansowania z poszczególnych źródeł zostaną poddane analizie po ustaleniu niezbędnych warunków brzegowych dla inwestycji i podmiotu realizującego. W oparciu o analizę źródeł finansowania działań w zakresie ochrony środowiska w ostatnich latach w Polsce i Gminie Piaseczno oraz prognoz co do perspektywicznych źródeł, przewiduje się, że struktura finansowania wdrażania Programu w najbliższych czterech latach będzie następująca: Tabela 49 Symulacja rozkładu źródeł finansowania zadań wytyczonych w Programie Źródło % Tys. PLN Fundusze ekologiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW) 15 36 083,7 Inne fundusze wojewódzkie Budżet miasta i gminy, w tym gminny 10 24 055,8 i powiatowy fundusz ekologiczny Podmioty gospodarcze (środki własne i kredyty bankowe) 30 72 167,3 Fundusze z Unii Europejskiej 35 84 195,2 Budżet państwa 10 24 055,8 RAZEM 100 165 240 557,8 Ograniczone możliwości finansowe samorządu powiatowego i gminnego uniemożliwiają samodzielną realizację działań i inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Konieczne jest wsparcie instytucji finansowych, które podejmą się finansowania projektów poprzez m.in. zobowiązania kapitałowe (kredyty, pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe (akcje, udziały w spółkach) i dotacje. W chwili obecnej istnieje w Polsce bardzo szeroka gama możliwości dofinansowania na inwestycje w ochronie środowiska. Jednakże, aby realnie ocenić tę szansę dla planowanej inwestycji, konieczne jest ścisłe określenie warunków brzegowych, które określają dany projekt. W chwili obecnej nie ma wystarczających danych do przedstawienia takiej analizy. Finansowaniem ochrony środowiska w Polsce interesuje się coraz więcej banków i funduszy inwestycyjnych. Rozwija się też pomoc zagraniczna, dzięki której funkcjonuje w Polsce wiele fundacji ekologicznych. Poszukiwane są też nowe instrumenty ekonomiczno – finansowe w ochronie środowiska, takie jak opłaty produktowe czy obligacje ekologiczne. Można założyć, że system finansowania przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w Polsce będzie rozwijał się nadal, oferując coraz szersze formy finansowania i coraz większe środki finansów. Tylko inwestycje i działania uwzględnione w programach ochrony środowiska i planach gospodarki odpadami dla powiatu i gminy mogą liczyć na pozyskanie środków publicznych, w szczególności z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Wspierane powinny być głównie inwestycje o charakterze regionalnym. Zaleca się, aby ograniczać dotacje budżetowe na zadania, które są w stanie zapewnić finansowe wpływy ewentualnym inwestorom. Zestawienie poszczególnych źródeł finansowania działań i inwestycji związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami przedstawia tabela nr 50. Tabela 50 Najważniejsze źródła finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami Źródło finansowania Rodzaj Beneficjanci finansowa nia Przedmiot finansowania Maksymaln Okres Inne y% finansowania dofinansowa nia środki własne budżetowy powiat zadania z zakresu Do 100% ciągły konieczność powiatu i gmin gminy ochrony środowiska budżetowania i gospodarki wodnej inwestycji fundusze ochrony dotacja bez ograniczeń cele z zakresu istnieje możliwość środowiska pożyczka (m.in. ochrony środowiska, do 70% do 15 lat umorzenia (NFOŚiGW, pożyczka samorządy zgodne z listą WFOŚiGW, preferencyj terytorialne, priorytetową danego PFOŚiGW, na jednostki funduszu GFOŚiGW) kredyty budżetowe, komercyjn organizacje e pozarządowe, dopłaty do jednostki kredytów badawczo – komercyjn rozwojowe, ych uczelnie, osoby prawne, stowarzyszenia , inwestorzy prywatni, 166 Źródło finansowania EkoFundusz Fundacja na Rzecz Rozwoju Wsi Polskiej „Polska Wieś 2000” Rodzaj Beneficjanci finansowa nia podmioty gospodarcze, spółdzielnie) dotacja inwestorzy pożyczka (władze preferencyj samorządowe, na jednostki budżetowe, podmioty gospodarcze, inne) główni wykonawcy projektu (organizacje społeczne, fundacje) dotacja kredyty wiejskie komitety społeczne urzędy gmin Przedmiot finansowania Maksymaln Okres y% finansowania dofinansowa nia Inne projekty inwestycyjne i pozainwestycyjne związane z ochroną środowiska, zgodnie z priorytetami 10, 30, 40, do 2010 roku 50, 70, 80% w zależności od projektu inwestycje o charakterze: przyrodniczym, innowacyjny, technicznym Z dotacji EkoFunduszu nie mogą korzystać te przedsięwzięcia, które kwalifikują się do otrzymania dofinansowania w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej. rozprowadzanie do 30%, do 2 lata wody na terenach 50 tys. PLN wiejskich w obiektach użyteczności publicznej, budowa i modernizacja urządzeń grzewczych zasilanych gazem lub olejem opałowym - kredyty zarządy gmin kanalizacja, do 300 tys. mikropoży osoby oczyszczanie PLN czki prywatne ścieków, przydomowe oczyszczalnie ścieków Duński Fundusz dotacje starostwa ochrona wód, Do 100% Pomocowy pożyczki i gminy powietrza, przyrody, Ochrony zakłady usług gospodarka Środowiska komunalnych odpadami, kontrola DANCEE przedsiębiorst zanieczyszczeń, wa wodno – wzmocnienie kanalizacyjne instytucjonalne instytuty badawczo rozwojowe do 5 lat Komisja dotacje Europejska Departament XI 1 rok przeznaczony głównie do małych projektów kwota pomocy od 20 do 60 tys. Euro do 5 lat maksymalna kwota dotacji – 100 tys. zł Fundacja Wspomagania Wsi Europejski dotacje Fundusz Rozwoju kredyty osoby fizyczne innowacyjne od 30 do i prawne i demonstracyjne 100% programy działania w przemyśle, wspomaganie technicznych działań lokalnych instytucji gminy będące budowa do 70% inwestorami i wyposażenie 167 - dostawy i prace budowlane muszą odpowiadać unijnym standardom projekt musi uzyskać poparcie lokalnych organów administracji i Ministerstwa Środowiska Źródło finansowania Wsi Polskiej Finesco SA fundusze UE Rodzaj Beneficjanci finansowa nia obiektów ochrony środowiska kredyty sektor Leasing publiczny udziały spółdzielnie kapitałowe, mieszkaniowe TPF dotacja Przedmiot finansowania Maksymaln Okres y% finansowania dofinansowa nia składowisk inwestycje bez infrastrukturalne ograniczeń proekologiczne, wodnokanalizacyjne, energetyczne, termoizolacyjne, budownictwa komunalnego, transportu miejskiego, gospodarki odpadami jednostki szeroko ujęta Do 75% samorządu problematyka terytorialnego ochrony środowiska organizacje pozarządowe inne podmioty publiczne podmioty gospodarcze osoby indywidualne Inne kredytu – 200 tys. do 10 lat - b.d. - Pozostałe źródła finansowania: Fundacje: Environmental Know-How Fund w Warszawie, Ambasada Brytyjska al. Róż 1, 00-556 Warszawa, Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie; al. Ujazdowskie 19, 00-557 Warszawa, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej; ul. Zielna 37, 00-1-8 Warszawa, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego; ul. Żurawia 4a, 00-503 Warszawa, Program Małych Dotacji GEF, al. Niepodległości 186, 00-608 Warszawa, Projekt Umbrella. Banki aktywnie wspomagające finansowanie ochrony środowisk: Bank Ochrony Środowiska, Bank Rozwoju Eksportu S.A., Polski Bank Rozwoju S.A., Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. 168 Fundusze inwestycyjne Fundusze inwestycyjne stanowią nowy segment rynku finansowego ochrony środowiska. Wejście ekologicznych funduszy inwestycyjnych na rynek finansowy ochrony środowiska może okazać się kluczowe dla usprawnienia podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz integracji ochrony środowiska z przedsięwzięciami o charakterze gospodarczym. Instytucje leasingowe finansujące zadania z zakresu ochrony środowiska: Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., BEL Leasing Sp. z o.o., BISE Leasing S.A., Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. Ocena dostępności źródeł finansowania dla zadań wymienionych w Programie Zadania wyznaczone w Programie mają swoje odzwierciedlenie w priorytetach funduszy ekologicznych. Istnieje więc realna szansa uzyskania wsparcia z tych źródeł. Z najważniejszych należy wymienić zadania z zakresu gospodarki wodno – ściekowej, likwidację niskiej emisji, ochrona wód, ochrona powietrza i przed hałasem, ochrona przyrody i krajobrazu. Pomoc z tych źródeł obejmuje przede wszystkim te dziedziny, w których standardy jakości środowiska uzgodnione podczas negocjacji z Unią Europejską nie są dotrzymane. Dotyczy to przede wszystkim gospodarki wodno – ściekowej. W zakresie uzyskania kredytów bankowych duże szanse mają inwestycje z zakresu ochrony atmosfery, a także wspierające rozwój odnawialnych źródeł energii (np. kotłownie na biopaliwo, itp.). Istnieje również możliwość uzyskania dofinansowania z funduszy europejskich, szczególnie z Funduszy Strukturalnych. Inicjatywy w dziedzinie ochrony środowiska będą miały możliwości otrzymania dofinansowania głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Szczególne wsparcie można uzyskać na budowę sieci wodno – kanalizacyjnych, modernizacji i rozbudowy systemów ciepłowniczych, budowy infrastruktury do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, oraz innej technicznej (szczególnie dróg i mostów). Głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Pomoc w ramach funduszu obejmuje inicjatywy w następujących dziedzinach: - Inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy, - Inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE, - Inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE, - Rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw, - Działalność badawczo-rozwojowa, - Inwestycje związane z ochroną środowiska. 169 Kolejnym bardzo ważnym instrumentem finansowym Unii jest Fundusz Spójności. Z jego środków finansowane są duże (o minimalnej wartości 10 mln EUR) projekty infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska oraz transeuropejskich sieci transportowych. Pomoc z Funduszu Spójności przyznawana jest krajom, w których produkt narodowy brutto na głowę mieszkańca jest mniejszy od 90 % średniej dla Unii Europejskiej. Pomoc ta ma ułatwić krajom-beneficjentom dostosowanie się do wymogów unii walutowej. W przeciwieństwie do zasad obowiązujących w funduszach strukturalnych, Fundusz Spójności finansuje konkretne projekty, a nie programy operacyjne. Projekty takie mogą otrzymać współfinansowanie w wysokości od 80 do 85% zaangażowanych środków publicznych. Wielkość ta jest odpowiednio obniżana w przypadku projektów przynoszących dochód. W ramach przygotowywania do Funduszu Spójności opracowywany jest i przekazywany do Komisji Europejskiej odrębny dokument programowy Strategy Reference Framework, który stanowi podstawę procesu selekcji projektów. Zawiera on ponadto propozycje projektów, zgodnych z celami wspólnotowej polityki w zakresie ochrony środowiska, które zostaną przedłożone w celu uzyskania wsparcia. Procedura uzyskiwania środków Funduszu przewiduje, że każdy projekt jest przyjmowany przez Komisję w porozumieniu z państwem członkowskim korzystającym z pomocy. Zgodnie z obecnie obowiązującymi kryteriami przyznawania pomocy, Polska po przystąpieniu do Unii Europejskiej będzie beneficjentem tego funduszu. Oznacza to, że wydatkowanie jego środków nie podlega zasadom i procedurom Funduszy Strukturalnych, w szczególności zaś nie wymaga przygotowania złożonych dokumentów programowych. Wystarczy przygotować dobrze opracowane projekty (grupy projektów) i z należytym uzasadnieniem przedłożyć Komisji Europejskiej. Jakkolwiek nie jest on funduszem strukturalnym, to jednak ze względu na swój charakter jest jednym z najważniejszych instrumentów realizacji polityki spójności społeczno-gospodarczej. Funduszu Spójności różni się od funduszy strukturalnych: - krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy, - podejmowaniem finalnej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez Komitet Zarządzający Funduszem Spójności przy Komisji Europejskiej a nie indywidualnie przez państwo członkowskie; kompetencją państwa aplikującego do fundusz jest wskazanie propozycji do dofinansowania. Środki z Funduszu Spójności kierowane są najpierw do państw członkowskich, a następnie przekazywane na realizację projektów do poszczególnych regionów potrzebujących wsparcia. Korzystanie ze środków Funduszu Spójności w Polsce oparte jest na Strategii Wdrażania Funduszu Spójności utworzonej na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006. Strategia Wdrażania Funduszu Spójności jest dokumentem przygotowanym przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej w ścisłej współpracy z Ministerstwem Infrastruktury i Ministerstwem Ochrony Środowiska, prezentującym proponowane przez stronę polską kierunki i indykatywne przedsięwzięcia do wsparcia przez Fundusz Spójności w obszarze infrastruktury transportowej oraz infrastruktury środowiskowej i wodnej (łącznie z energetyczną i odnawialnymi źródłami energii). 170 Zakres pomocy finansowej dla beneficjentów w zakresie infrastruktury środowiskowej i wodnej obejmuje: - Urządzenia w zakresie ochrony powietrza - Infrastrukturę służącą zapobieganiu hałasowi - Urządzenia do odzysku odpadów komunalnych i przemysłowych - Infrastrukturę do zapewnienia wody pitnej, jak zbiorniki, stacje uzdatniania, sieci dystrybucji - Kanalizację i oczyszczanie ścieków - Urządzenia przeciwpowodziowe - Infrastrukturę energetyczną, w tym produkcję i dostawę energii - Odnawialne źródła energii, w tym energię słoneczną, wiatrową, wodną, z biomasy Środki Funduszu Spójności mogą być także przeznaczane na pomoc techniczną: przygotowanie projektów, ich wdrażanie, monitoring, ewaluację, studia towarzyszące i informację dla społeczeństwa. Obecnie istnieje kilka możliwości pozyskiwania przez jednostki samorządowe dodatkowych środków na realizacje przedsięwzięć inwestycyjnych. Poniżej zostaną przedstawione wybrane z nich, będące alternatywa do kredytów bankowych 12. ZARZĄDZANIE OCHRONA ŚRODOWISKA Wdrożenie zapisów niniejszego programu zależy w dużej mierze od sprawności zarządzania ochroną środowiska na szczeblu powiatowym i gminnym. W niniejszym rozdziale przedstawiono zasady i instrumenty zarządzania środowiskiem wynikające z uprawnień administracji samorządowej, jednakże sprawność procesu wdrażania programu ochrony środowiska zależeć będzie od włączenia się do jego realizacji także przedstawicieli różnych branż oraz sfery życia gospodarczego i społecznego. Jako szczególny element wyróżniono Program ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno, który będzie instrumentem koordynującym poszczególne działania w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy. 12.1. INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM Do instrumentów zarządzania środowiskiem należą: 1. instrumenty prawne 2. instrumenty finansowe 3. instrumenty społeczne 4. instrumenty strukturalne 171 12.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE Program ochrony środowiska realizowany jest zgodnie ze znowelizowanym polskim prawem. Instrumenty służące do zarządzania środowiskiem wynikają przede wszystkim z następujących aktów prawnych: ustawy Prawo ochrony środowiska, Ustawa o odpadach, Prawo o zagospodarowaniu przestrzennym, Ustawa o ochronie przyrody, Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane. Realizacja Programu odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, według kompetencji organów zarządzających środowiskiem. Zgodnie z nowym prawodawstwem, kompetencje do wydawania decyzji w zakresie ochrony środowiska podzielono pomiędzy Starostę i Wojewodę, przyjmując za podstawowe kryterium skalę uciążliwości danego podmiotu. Składają się na nie w szczególności: - decyzje reglamentacyjne – pozwolenia, w tym również zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, - decyzje na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami - pozwolenia wodno-prawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód, - zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, - uzgadnianie w zakresie przestrzegania standardów ekologicznych decyzji o warunkach zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, - cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska, - decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień, - opłaty za korzystanie ze środowiska, - administracyjne kary pieniężne, - decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, - programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, - decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, - decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu, Instrumentami prawnymi są również: - kontrole przestrzegania prawa ochrony środowiska i zobowiązań wynikających z decyzji, - oceny oddziaływania na środowisko - raporty oddziaływania przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego - przeglądy ekologiczne - monitoring środowiska 172 - składniki prawa miejscowego, w szczególności dotyczące gospodarowania środowiskiem i zrównoważonego rozwoju Wymienione instrumenty prawne będą stosowane przez Wojewodę Mazowieckiego, Marszałka Województwa Mazowieckiego, Starostę Powiatu Piaseczyńskiego, Burmistrza Miasta i Gminy Piaseczno, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, zgodnie z kompetencjami wymienionych organów. W zakresie ochrony środowiska zadania wykonują ponadto organy administracji niezespolonej m.in. regionalne zarządy gospodarki wodnej, nadleśnictwa. Dużą rolę w realizacji zadań na rzecz ochrony środowiska pełnią instytucje niepaństwowe: jednostki badawczo-rozwojowe, agencje, fundacje, organizacje gospodarcze i społeczne organizacje ekologiczne. Zarządzanie środowiskiem przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska odbywa się m. in. poprzez: - dotrzymywanie wymagań wynikających z przepisów prawa, - modernizacje technologii w celu ograniczenia lub wyeliminowania uciążliwości dla środowiska, - instalowanie urządzeń służących ochronie środowiska, - stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń (monitoring). Organy przedstawicielskie mogą ustanawiać inne składniki prawa miejscowego, w szczególności dotyczącego gospodarowania środowiskiem i zrównoważonego rozwoju. Najważniejsze zadania Gminy w zakresie ochrony środowiska wynikające z obowiązujących przepisów prawnych: Z zakresu ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335, z późn. zmianami): - składanie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska wniosków o przeprowadzenie kontroli - wymiana z Państwową Inspekcją Ochrony Środowiska informacji o wynikach kontroli przyjmowanie i analizowanie informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych przez Inspekcję Ochrony Środowiska Z zakresu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (jednolity tekst ustawy o ochronie przyrody, ogłoszony w Dz.U. z 2004r. Nr 92, poz. 880): - uzgadnianie z wojewodą decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze chronionego krajobrazu - wydawanie zezwolenia na usuniecie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości na wniosek władającego nieruchomością - naliczanie opłat za usuniecie drzew lub krzewów przy udzieleniu zezwolenia - wymierzanie administracyjnej kary pieniężnej za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, spowodowanych niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub niewłaściwym wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za 173 usuwanie drzew i krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za niszczenie spowodowane niewłaściwa pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień lub krzewów - zagospodarowanie terenów będących własnością gminy, nie przeznaczonych pod zabudowę oraz przeznaczonych do zagospodarowania w późniejszym terminie, a nie wykorzystanych rolniczo, przez zasadzenie na nich roślinności dostosowanej do otoczenia z uwzględnieniem okresu zagospodarowania, jeżeli ma ono charakter czasowy - sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarów objętych formami ochrony przyrody lub dokonanie zmian w już istniejących - wprowadzanie formy ochrony przyrody, o których mowa w art. 13. ust. 1 pkt 4 i 6, jeżeli wojewoda nie wprowadził tych form, tj. wyznaczania obszarów chronionego krajobrazu, wprowadzanie ochrony w drodze uznania za pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe - uznawanie terenu stanowiącego własność gminy pokrytego drzewostanem o charakterze parkowym i niepodlegającego przepisom o ochronie dóbr kultury za park gminny zapewnienie mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody przez tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zielonych i zadrzewień, łączących się w miarę możliwości z terenami zalesionymi Z ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 96, z późn. zmianami): - opiniowanie wniosków koncesyjnych na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin - wydawanie postanowień na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w celu uzgodnienia udzielenia koncesji na działalność taką jak: wydobywanie kopalin ze złóż - uzgadnianie szczegółowych warunków wydobywania kopaliny - opiniowanie decyzji zatwierdzającej projekt prac geologicznych przyjmowanie zgłoszeń zamiaru wykonawcy przystąpienia do wykonywania prac geologicznych Z ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 78 z późn. zm.): - opiniowanie obowiązku zdjęcia oraz wykorzystania na cele poprawy wartości użytkowej gruntów próchniczej warstwy gleby z gruntów rolnych - nakazywanie właścicielowi gruntów wykonania w określonym terminie odpowiednich zabiegów w razie wystąpienia z winy właściciela degradacji gruntów w tym szczególnie erozji - zlecanie wykonania zastępczego na koszt właściciela gruntów odpowiednich zabiegów, przeciwdziałających degradacji użytków rolnych oraz skutków nieprzestrzegania przepisów o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki Funduszy Ochrony gruntów Rolnych - sprawowanie kontroli stosowania przepisów ustawy - opracowanie na koszt odpowiedzialnych zakładów, planu gospodarowania na gruntach położonych na obszarach szczególnej ochrony środowiska lub w strefach ochronnych, istniejących wokół zakładów przemysłowych - opiniowanie decyzji starosty w sprawie rekultywacji gruntów położonych, w rozumieniu przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych w wyniku działalności przemysłowej lub klęsk żywiołowych 174 - zatwierdzenie planu gospodarowania na gruntach położonych w obszarach szczególnej ochrony środowiska lub w strefach ochronnych, istniejących wokół zakładów przemysłowych nakazywanie właścicielowi gruntów wykonania w określonym terminie odpowiednich zabiegów związanych z ochroną roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami Z ustawy o ochronie roślin uprawnych z dnia 12 lipca 1995 r. (Dz.U. 1999 r. Nr 66, poz. 751) - przyjmowanie zawiadomień od posiadaczy gruntów o pojawieniu się organizmów szkodliwych przekazywanie wojewódzkiemu inspektorowi ochrony roślin zawiadomienia o wystąpieniu lub podejrzeniu wystąpienia organizmu szkodliwego, polegającego zwalczaniu Z ustawy Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (Dz.U. Nr 147, poz. 713) - przyjmowanie zawiadomień o dostrzeżonych objawach chorób zwierząt żyjących wolno od dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich oraz właścicieli, posiadaczy i zarządców gruntów - opiniowanie rocznych planów łowieckich - współdziałanie z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich i nadleśniczymi w sprawach związanych z zagospodarowaniem obwodów łowieckich, w szczególności w zakresie ochrony i hodowli zwierzyny opiniowanie wniosków Polskiego Związku łowieckiego o wydzierżawienie obwodów łowieckich Z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U. Nr 132, poz. 622, z późn. zm): - kontrola postępowania przez właścicieli nieruchomości z odpadami komunalnymi i zawartością zbiorników bezodpływowych gromadzących ścieki bytowe wytwarzane przez nich oraz występowanie z żądaniem do właścicieli nieruchomości o okazanie umowy i dowodów płacenia za usługi lub okazanie dowodów płacenia za składowanie odpadów na składowisku odpadów komunalnych - wydawanie zezwolenia na prowadzenie przez podmioty inne niż jednostki gminne działalności polegającej na usuwaniu, wykorzystaniu lub unieszkodliwianiu odpadów komunalnych - prowadzenie działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami oraz prowadzenie schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części - wydawanie decyzji określającej obowiązki dotyczące wymogów sanitarnych i ochrony środowiska - zapewnianie czystości i porządku na terenie gminy i tworzenie warunków niezbędnych do ich utrzymania w zakresie określonym ustawa - ustalanie w drodze uchwały wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości i dotyczących: prowadzenia we właściwym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, uprzątanie śniegu i błota, lodu i innych zanieczyszczeń, mycia i napraw pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi - ustalenie w drodze uchwały rodzaju urządzeń przeznaczonych do gromadzenia odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także zasad ich rozmieszczania i utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym - ustalenie w drodze uchwały obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku. 175 - ustalenie w drodze uchwały zasad utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywana na określonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach - wyznaczanie w drodze uchwały obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzenia w przypadku zaistnienia takiej konieczności - prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości i sposobu ich opróżniania przez właścicieli nieruchomości prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się powstających w nich komunalnych osadów ściekowych Z ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz inspekcji Weterynaryjnej z dnia 24 kwietnia 1997 r. (t.j. Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz.752) - przyjmowanie zawiadomień od posiadaczy zwierząt o podejrzeniu wystąpienia choroby zakaźnej u zwierzęcia i informowanie o fakcie organów Inspekcji Weterynaryjnej tworzenia lub upoważniania jednostek organizacyjnych do niezwłocznego dostarczania zwłok zwierzęcych i ich części, jeżeli nie zachodzi podejrzenie o chorobę zakaźną, lub inny podmiot zajmujący się zbieraniem lub przetwarzaniem zwłok zwierzęcych albo na grzebowisko lub wyznaczone miejsce spalania zwłok zwierzęcych Z ustawy o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 111, poz. 724, z późn. zm.) - podejmowanie interwencji do odebrania włącznie zwierzęcia rażąco zaniedbywanego lub okrutnie traktowanego, czasowo lub na stałe, właścicielowi bądź innej utrzymującej je osobie - przekazanie odebranego zwierzęcia do schroniska dla zwierząt albo pod opiekę innej osobie lub instytucji - wydawanie zezwolenia na utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną - zawieranie porozumienia z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami oraz innymi organizacjami społecznymi o podobnym statutowym celu działania o prowadzenie schroniska dla zwierząt - zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom domowym i gospodarskim oraz wyłapywanie ich w przypadku niemożliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką zwierzę dotąd pozostawało Z ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. - nakazywanie w drodze decyzji, właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie - zatwierdzenie ugody umawiających się właścicieli gruntów ustalającej zmiany stanu wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpłyną szkodliwie na inne nieruchomości lub na gospodarkę wodną - uwzględnienie obszarów, o których mowa w art. 82 ust. 1 i 2 czyli obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, terenów zagrożonych osuwiskami skarp lub zboczy, terenów depresyjnych oraz bezodpływowych przy sporządzaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu udzielanie spółkom wodnym dotacji przedmiotowych z budżetów gminy na bieżące utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz realizację inwestycji 176 Z ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 54, poz. 348, z późn. zm.) - współdziałanie z Ministrem Gospodarki w sprawach planowania i realizacji systemów zaopatrzenia w paliwa i energię - opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe - opracowanie projektu planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, dla obszaru gminy lub jej części w przypadku gdy plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji założeń polityki energetycznej planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy Z ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679, z późn. zm.) - wykładanie projektu uproszczonego planu urządzenia lasu do publicznego wglądu na okres 60 dni w siedzibie urzędu gminy - opiniowanie wniosków o uznanie lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa za las ochronny lub pozbawienia go tego charakteru wprowadzenie zwolnień od podatku leśnego innych niż ustawowe Z ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) - sporządzanie gminnego programu ochrony środowiska i jego uchwaleń - przedstawianie co 2 lata radzie gminy raportu z wykonania gminnego programu ochrony środowiska - sporządzanie prognozy oddziaływania na środowisko projektów planów zagospodarowania przestrzennego oraz projektu strategii rozwoju regionalnego dokumentów lub wprowadzających zmiany do przyjętego już dokumentu, oraz o którym mowa w art. 40 ust. 1 - uwzględnianie w opracowanych projektach planów zagospodarowania przestrzennego oraz projektów rozwoju regionalnego, ustaleń zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, opinii organu ochrony środowiska, a także rozpatrzonych uwagach i wnioskach zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa - dokonywanie okresowych pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii wprowadzanych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych i linii tramwajowych zarządzanych przez gminy - przeznaczanie środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju - określanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego rozwiązań niezbędnych do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu - ustalanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz warunków miejscowych planach warunków realizacji przedsięwzięć, warunków umożliwiających uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska - zapewnienie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego warunków utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki zasobami środowiska na podstawie: -ustaleń programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin i racjonalnego gospodarowania gruntami 177 - uwzględnienia obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż - zapewnienia kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzenia ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zieleni - uwzględnienia konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej - zapewnienia ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych - uwzględnienie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi - ustalanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, proporcji pozwalających na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia na podstawie opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań - określenie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego sposobu zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka oraz klęsk żywiołowych na podstawie opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań - uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ograniczeń przewidzianych ustawą tj. ustanowienie parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, pomników przyrody oraz ich otulin, utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania, ustalenie warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych ujęć wód - ustanawianie w drodze uchwały ograniczeń co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko, z zastrzeżeniem instalacji i urządzeń znajdujących się w miejscach kultu religijnego - udostępnienie posiadanych przez gminę informacji o środowisku i jego ochronie w tym m.in.: - wniosków o wydanie decyzji oraz decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydawanych na podstawie przepisów o zagospodarowaniu terenu - postanowienia oceniające potrzebę sporządzania raportu oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko dla których ze względu na charakter przedsięwzięcia raport może być wymagany - nakładanie na prowadzącego instalację (w drodze decyzji) lub użytkownika urządzenia obowiązku prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających poza określone ustawowo obowiązki jeżeli w trakcie kontroli stwierdzono przekroczenie tych standardów - nakładanie na prowadzącego instalację, z której emisja nie wymaga pozwolenia, dodatkowych wymagań w zakresie ochrony środowiska o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska - egzekwowanie nałożonych w drodze decyzji na prowadzących instalację lub użytkowników urządzeń obowiązków dokonywania pomiarów wielkości emisji 178 - przyjmowanie zgłoszeń o rozpoczęciu eksploatacji instalacji i urządzeń, których funkcjonowanie może negatywnie oddziaływać na środowisko - wnoszenie sprzeciwu (w drodze decyzji) wobec zgłoszenia o rozpoczęciu eksploatacji instalacji i urządzeń mogących negatywnie oddziaływać na środowisko i które podlegają zgłoszeniu w gminie, w przypadku stwierdzenia nie spełnienia określonych standardów sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska objętym własnością wójta, burmistrza, gminy Z ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 628) - opracowanie projektu gminnego planu gospodarki odpadami i uchwalenie - opiniowanie wniosków do zatwierdzenia programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wydania zezwolenia na odzysk, unieszkodliwianie bądź transport odpadów - nakazywanie posiadaczowi odpadów usunięcia ich z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, ze wskazaniem wykonania tego obowiązku. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą: - opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za składowanie odpadów, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za pobór wody powierzchniowej lub podziemnej itp. - opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin - administracyjne kary pieniężne w zakresie przekroczeń określonych limitów w pozwoleniach, naruszenie decyzji zatwierdzających eksploatację składowiska odpadów lub decyzji określających miejsce i sposób magazynowania odpadów - odpowiedzialność cywilna w zakresie szkód spowodowanych oddziaływaniem na środowisko - kredyty, pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych funduszy, w tym fundusze przedakcesyjne oraz fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności - pomoc publiczna w postaci preferencyjnych pożyczek, kredytów, dotacji, odroczeń rozłożenia na raty itp. - opłaty produktowe i depozytowe, - budżety samorządów i Państwa, - środki własne przedsiębiorców i mieszkańców. Instrumenty społeczne Akceptacja społeczna dla zaproponowanych działań jest podstawowym warunkiem wdrożenia programu. Instrumenty społeczne obejmują działania edukacyjne i informacyjne prowadzonych przez samorząd, a także proces budowania powiązań pomiędzy władzą samorządowa a społeczeństwem. Celem obydwu elementów jest podniesienie świadomości społecznej. Instrumenty społeczne określone zostały najdokładniej w Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, podpisanej w 1999r. w Aarhus (konwencja została ratyfikowana przez Polskę, a jej tekst został ogłoszony w Dz.U. Nr 78 z 2003r). 179 Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie udziału społeczeństwa w przygotowaniu planów i programów mających znaczenie dla środowiska, a więc także powiatowego programu ochrony środowiska. Określa też podstawowe obowiązki organów w zakresie zapewnienia udziału społecznego: - ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji, - ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji, - przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny, - należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji. Organy mają swobodę określania szczegółowych sposobów powiadamiania społeczeństwa, metod zbierania uwag i wniosków, czasu trwania konsultacji. Do instrumentów społecznych należą również: - edukacja ekologiczna, omówiona w osobnym rozdziale, - współpraca i budowanie partnerstwa (włączenie do realizacji programu jak najszerszej liczby osób, system szkoleń i dokształceń, współpraca zadaniowa z poszczególnymi sektorami gospodarki, współpraca z instytucjami finansowymi). - monitorowanie odczuć społecznych i badania dotyczące udziału społeczności lokalnej w działaniach w zakresie zarządzania i poprawy stanu środowiska - upowszechnianie informacji o środowisku Instrumenty strukturalne Instrumenty strukturalne to głównie opracowania o charakterze strategicznym i planistycznym, omówione szczegółowo w rozdziale 4. Dokumenty te określają główne cele i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Program ochrony środowiska jest zgodny z zapisami powyższych dokumentów. Do instrumentów strukturalnych zaliczają się również systemy zarządzania środowiskowego w zakładach przemysłowych. 12.2. ZARZADZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Struktura zarządzania środowiskiem Za realizację programu ochrony środowiska odpowiedzialne są władze gminy, które powinny wyznaczyć koordynatora (kierownika) wdrażania programu. Taką rolę, w imieniu Burmistrza Miasta i Gminy Piaseczno powinien pełnić Wydział Ochrony Środowiska (np. Naczelnik Wydziału). Koordynator będzie współpracował ściśle z Radą Miasta i Gminy, przedstawiając okresowe sprawozdania z realizacji programu. Ponadto, proponuje się powołać zespół konsultacyjny, którego zadaniem będzie wdrożenie oraz nadzór nad realizacją Programu, a także opracowywanie sprawozdań z postępu realizacji i zgodności działań zapisanych w Programie. 180 Zadania z zakresu ochrony środowiska realizowane będą również przez poszczególne wydziały Urzędu Miasta i Gminy oraz jednostki budżetowe im podległe, zgodnie z przyjętym schematem organizacyjnym. Część zadań będzie wykonywana przez spółki komunalne lub podmioty prywatne wyłonione w drodze publicznych przetargów. Gmina będzie pełniła rolę koordynatora takich działań. Od wykonawców odbierane będą sprawozdania z wykonania zadania, przekazywane do kierowników poszczególnych wydziałów. W okresach rocznych sporządzane będą następnie raporty przedstawiające postęp we wdrażaniu zadań i celów zawartych w Programie. Bezpośrednim realizatorem programu będą także podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program. Bezpośrednim odbiorcą programu będzie społeczeństwo Gminy Piaseczno. Do najważniejszych zadań w ramach zarządzania programem i zarządzania środowiskiem należą: 1. Wdrażanie programu ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno: - koordynacja wdrażania programu - ocena realizacji celów krótkoterminowych - raporty o stopniu wykonania programu - weryfikacja celów krótkoterminowych i głównych działań - zdobywanie funduszy na wyznaczone działania - współpraca z różnymi jednostkami - monitoring wdrażania programu 2. Edukacja ekologiczna, komunikacja ze społeczeństwem, system informacji o środowisku: - rozwój różnorodnych form edukacji - dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie - wykorzystanie mediów w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska - wydawanie broszur i ulotek informacyjnych - szersze włączanie się organizacji pozarządowych w proces edukacji ekologicznej 3.Wspieranie zakładów/instytucji wdrażających system zarządzania środowiskiem. System zarządzania środowiskiem opierać się będzie na następujących zasadach: - zanieczyszczający i użytkownik płaci - zasada subsydiarności - zasada przezorności - zasada współodpowiedzialności - zasada pomocniczości 13. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU Kontrola realizacji Programu ochrony środowiska wymaga oceny stopnia realizacji przyjętych w nim celów i działań, przewidzianych do wykonania w określonym terminie. Należy systematycznie oceniać też stopień rozbieżności między założeniami a realizacją programu oraz analizować przyczyny tych niespójności. 181 Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, Zarząd Gminy co 2 lata sporządza raport z wykonania programu ochrony środowiska i przedstawia go Radzie Gminy. W przypadku Programu ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno, pierwszy raport powinien obejmować okres 2004-2005, a drugi okres 2006-2007 - oba znajdujące się w zasięgu celów krótkoterminowych. Po wykonaniu pierwszego raportu istnieje możliwość wprowadzenia aktualizacji programu na najbliższe dwa lata. Cały program będzie aktualizowany co cztery lata. Należy tu zaznaczyć, że ze względu na brak wielu aktów wykonawczych do Prawa ochrony środowiska i do ustaw komplementarnych, w miarę ich wchodzenia w życie Program powinien być korygowany. Podstawowe działania mające na celu kontrolę wdrażania programu to: - sporządzenie raportu co dwa lata, oceniającego postęp wdrażania programu ochrony środowiska - aktualizacja celów krótkoterminowych na następne dwa lata - aktualizacja polityki długoterminowej co cztery lata W celu właściwej oceny stopnia wdrażania Programu ochrony środowiska konieczne jest ustalenie zasad przedstawiania postępów w realizacji programu. Dobrymi miernikami wyznaczającymi stan środowiska i presji na środowisko są wskaźniki, których podstawowym zadaniem jest zobiektywizowanie oceny realizacji celów. Według Polityki Ekologicznej Państwa do głównych mierników należy zaliczyć: - stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie, glebie), a zanieczyszczeniem dopuszczalnym (lub ładunkiem krytycznym); - ilość używanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji (wyrażoną w jednostkach fizycznych lub wartością sprzedaną); - stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska); Dodatkowo przy ocenie skuteczności realizacji według Polityki ekologicznej państwa dla Programu ochrony środowiska będą stosowane wskaźniki stanu środowiska i presji na środowisko: - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód lądowych, poprawę jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników wód podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej; - poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy, a więc przede wszystkim metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych); - zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własności wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych; 182 - zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; - ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, w tym likwidacja starych składowisk odpadów, zwiększenie skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenie pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie procesów degradacji zabytków kultury; - utrzymanie lesistości, rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych oraz wzrost zapasu i przyrost masy drzewnej, a także utrzymanie różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza , wody lub gleby; - zachowanie gatunków roślin i zwierząt oraz naturalnych siedlisk; - zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą. W celu oceny realizacji działań określonych w Programie ochrony środowiska wykorzystywany będzie system państwowego monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzką i Powiatową Stację SanitarnoEpidemiologiczną, a także instytucje i placówki badawcze zajmujące się zagadnieniami z zakresu ochrony środowiska. W wyniku przeprowadzonych pomiarów i ocen stanu środowiska dostarczone będą informacje w zakresie: czystości wód powierzchniowych i podziemnych, stanu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania niejonizującego, gospodarki odpadami, powstałych awarii oraz przyrody ożywionej. Tabela 51 Wskaźniki efektywności programu Lp. WSKAŻNIK 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 12. 13. 14. 15. 16. Długość sieci wodociągowej w km Długość sieci kanalizacyjnej w km stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej zużycie wody zużycie wody na 1 mieszkańca ścieki oczyszczone obszar zmeliorowany obszar zmeliorowany Ludność korzystająca z gazu Lesistość ilość rezerwatów przyrody pomniki przyrody nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę wodną km km - Stan wyjściowy na 31.12.2002 361,7 109,8 0,3 dam3 m3 dam3 ha % % % sztuk sztuk tys. zł. 2 507,6 45,9 b.d. 2 917 22,7 80 30 5 72 16 363 Jednostka Porównanie informacji określonych na podstawie pomiarów i ocen do stanu bazowego będzie efektem realizacji założonych celów i działań o programie. 183 14. ANALIZA MOŻLIWYCH DO ZASTOSOWAŃ ROZWIĄZAŃ NA PODSTAWIE OCENY INFRASTRUKTURY GMINY, ORGANIZACJI WEWNĘTRZNEJ I ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA W GMINIE ORAZ SYTUACJI FINANSOWEJ W wyniku analizy stanu aktualnego środowiska na terenie Gminy Piaseczno określono cele długo i krótkoterminowe oraz wytyczono kierunki działań zmierzające do poprawy stanu poszczególnych jego komponentów, a także określono priorytetowe przedsięwzięcia ekologiczne. Analizując możliwość zastosowania przedstawionych rozwiązań na podstawie uwarunkowań dotyczących istniejącej infrastruktury, organizacji i zarządzania ochroną środowiska oraz sytuacji finansową w gminie, stwierdzono, że wszystkie zaproponowane przedsięwzięcia są możliwe do zrealizowania uwzględniając następujących warunki: - etapowość wdrażania przewidzianych do realizacji zadań, - powołanie zespołu konsultacyjnego, którego zadaniem byłby nadzór w zakresie wdrażania, realizacji oraz monitoringu funkcjonowania programu, - pozyskanie dodatkowych środków finansowych na realizację przewidzianych w planie zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Jako zagrożenia dla realizacji Programu uznano: - zmianę uwarunkowań prawnych, mających wpływ na zmianę zakresu obowiązków dla władz gminy oraz mających wpływ na jego sytuację finansową, - niewłaściwe zarządzanie wdrażaniem Programu, monitorowanie efektów, brak korekt i uprzedzania ewentualnych zagrożeń, - nieumiejętność pozyskania funduszy na realizację zamierzonych działań, - brak koordynacji pomiędzy gminami, a także brak współpracy ponadregionalnej w zakresie niektórych działań, - wystąpienie nagłych, nieprzewidzianych awarii lub klęsk, które spowodują konieczność innego rozdysponowania środków finansowych. 184 15. PODSUMOWANIE Z wykonanej diagnozy stanu zasobów i jakości środowiska naturalnego miasta i gminy Piaseczno wynika, że najpoważniejsze zagrożenia stanowią: • zła jakość wód powierzchniowych, • mając na uwadze atrakcyjność i różnorodność przyrodniczą oraz krajobrazową obszaru gminy Piaseczno, a także jakość życia mieszkańców jako zagrożenie należy uznać także presję inwestorów w kierunku zabudowywania terenów „zielonych” i cennych przyrodniczo, ● zanieczyszczenie powietrza, ● hałas komunikacyjny. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego powodują: ▪ emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (powodowana głównie przez środki transportu), źródła punktowe (niska emisja), przemysł i odory ▪ przemieszczające się emisje zanieczyszczeń spoza terenu miasta i gminy. Zła jakość wód powierzchniowych spowodowana jest przez: ▪ odprowadzanie nieczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków gospodarczobytowych i przemysłowych, ▪ fakt, że rzeka Jeziorka wpływając na teren gminy prowadzi wody ponadnormatywnie zanieczyszczone. Presja inwestorów w kierunku zabudowywania terenów „zielonych” i cennych przyrodniczo spowodowana jest: ▪ atrakcyjnością terenów gminy Piaseczno, ▪ sąsiedztwem Warszawy. W celu poprawy środowiska naturalnego miasta i gminy Piaseczno, poniżej przedstawiono program operacyjny dla poszczególnych komponentów środowiska 185 PROGRAM OPERACYJNY Plan operacyjny dla sektora: Jakość wód i stosunki wodne Cele Zadanie Likwidacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb), kontrola zagospodarowania ścieków bytowo – gospodarczych i przemysłowych na terenach nieskanalizowanych Modernizacja gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych Bieżąca kontrola w zakresie eliminowania ewentualnych nielegalnych wylotów kolektorów do cieków wodnych oraz zrzutów ścieków Nowoczesna i wystarczająco Rewitalizacja zbiorników wodnych rozbudowana sieć wodociągów i kanalizacji Realizatorzy Źródła finansowania Miernik do oceny realizacji 2004 - 2007 Gmina Piaseczno Straż Miejska właściciele posesji fundusze ekologiczne środki inwestorów 2004 - 2007 podmioty gospodarcze środki inwestorów ilość kontroli ilość zlikwidowanych szamb ilość zakładów ze wprowadzonymi zmianami 2004 - 2007 Gmina Piaseczno przedsiębiorstwa wodno – kanalizacyjne WIOŚ środki własne środki podmiotów gospodarczych Termin realizacji parametry fizyko – chemiczne wód powierzchniowych w odniesieniu do obowiązujących norm ilość km cieków budżet państwa powierzchniowych poddanych zabiegom konserwacji budżet własny, stan czystości rzeki PFOŚiGW Jeziorki Budżet gminy km sieci odwadniającej Budżet gminy, WFOŚ, km sieci SKBWIK, środki UE kanalizacyjnej x x x b.d. 2004 - 2007 RZWG Warszawa WZMiUW 2004 - 2007 RZWG Warszawa WZMiUW 2005 Gmina Piaseczno 2004 Gmina Piaseczno 2003 - 2007 Gmina Piaseczno Odmulanie, regulacja i renowacja koryt rzek i kanałów melioracyjnych, rowów i starorzeczy Wdrażanie ustaleń zaktualizowanego programu ochrony wód zlewni Jeziorki Projekt odwodnienia ulic: Al. Pokoju, Al. Zgody, Wilanowska i Polna Budowa kanalizacji sanitarnej w Woli Gołkowskiej i Robercinie ilość zlikwidowanych kolektorów Szacunkowy koszt w tys. zł. 186 x x 30 84 2 215 Cele Zadanie Budowa przewodu tłocznego z Woli Gołkowskiej do oczyszczalni „Głosków” Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Wólce Kozodawskiej Modernizacja kanału Złotokłos wraz z rowami przyległymi Termin realizacji 2004 Gmina Piaseczno 2003 - 2004 Gmina Piaseczno 2004 - 2005 Gmina Piaseczno Wodociąg Henryków etap I, III i IV 2004-2005 Gmina Piaseczno Wodociąg Kolonia Nowinki 2004 - 2005 Gmina Piaseczno 2004 Gmina Piaseczno Budowa wodociągów w Piasecznie 2004 - 2005 Gmina Piaseczno Przewód wodociągowy SUW Siedliska 2004 - 2005 Gmina Piaseczno Rozbudowa SUW Grochowa 2004 Gmina Piaseczno Wykonanie wodociągów do budynków komunalnych, ul. Ceramiczna Gołków Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Piasecznie 2004 Gmina Piaseczno 2005 - 2008 Gmina Piaseczno Przyłącze wodociągowe w ul. Mickiewicza 33 Budowa kanalizacji sanitarnej dla osiedla Orężna – Etap III Budowa kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Żabieniec-Siedliska etap I Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Zalesie Dolne – Etap II/2 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Zalesie Dolne – Etap IV Realizatorzy 2005 - 2007 Gmina Piaseczno 2005 - 2007 Gmina Piaseczno 2005 - 2007 Gmina Piaseczno 2005 - 2007 Gmina Piaseczno 187 Źródła finansowania Miernik do oceny realizacji Budżet gminy km sieci kanalizacyjnej Budżet gminy, WFOŚ uruchomienie obiektu Budżet gminy km zmodernizowanych rowów Budżet gminy, WFOŚ, km sieci SKBWIK wodociągowej Budżet gminy, km sieci SKBWIK wodociągowej Budżet gminy km sieci wodociągowej Budżet gminy km sieci wodociągowej Budżet gminy km sieci wodociągowej Budżet gminy przepustowość SUW Budżet gminy km sieci wodociągowej Budżet gminy przepustowość obiektu parametry fizyko – chemiczne oczyszczonych ścieków Budżet gminy km sieci kanalizacyjnej Budżet gminy km sieci kanalizacyjnej Budżet gminy km sieci kanalizacyjnej Budżet gminy km sieci kanalizacyjnej Szacunkowy koszt w tys. zł. 115 1 300 300 994 830 3 690 2 000 435 100 101 488 10 220 7 193 15 638 16 332 Cele Termin realizacji 2005 - 2007 Realizatorzy Źródła finansowania Gmina Piaseczno Budżet gminy Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Józefosław i Julianów wraz z budową odcinka kolektora grawitacyjnego i kanału deszczowego dla miasta Piaseczna Budowa kanalizacji sanitarnej w Zalesiu Górnym „Jesówka” Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości – Chylice Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Zalesie Górne – Etap VI i VIa Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Żabieniec Jastrzębie etap II Modernizacja pompowni „Raszyńska” 2006 - 2008 Gmina Piaseczno Budżet gminy 2005 - 2008 Gmina Piaseczno Budżet gminy 2006 - 2008 Gmina Piaseczno Budżet gminy 2006 - 2008 Gmina Piaseczno Budżet gminy 2006 - 2008 Gmina Piaseczno Budżet gminy 2007 Gmina Piaseczno Budżet gminy Budowa magistrali wodociągowej na odcinku od ul. Energetycznej przez Mleczarską, Powstańców Warszawy do ul. Tukanów Opracowanie programu gospodarki wodnościekowej 2006 - 2007 Gmina Piaseczno Budżet gminy 2005 - 2006 Gmina Piaseczno Budżet gminy Zadanie Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Wólce Kozodawskiej Razem koszty: 201 997 tys. zł 188 Miernik do oceny realizacji przepustowość obiektu parametry fizyko – chemiczne oczyszczonych ścieków km sieci kanalizacyjnej Szacunkowy koszt w tys. zł. 3 429 km sieci kanalizacyjnej km sieci kanalizacyjnej km sieci kanalizacyjnej km sieci kanalizacyjnej przepustowość obiektu km sieci wodociągowej 3 266 opracowanie dokumentu i przyjęcie go przez Radę Gminy 10 013 9 221 6 183 8 672 603 613 30 Plan operacyjny dla sektora: Powietrze atmosferyczne Cele Zadanie Inwentaryzacja źródeł zorganizowanej i rozproszonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery Zmiana struktury grzewczej w miejscowościach Termin realizacji 2004 - 2005 Realizatorzy Źródła finansowania fundusze ekologiczne Gmina Piaseczno 2004 - 2007 Gmina Piaseczno inwestorzy prywatni środki inwestorów Gazyfikacja miejscowości 2004 - 2007 Gmina Piaseczno inwestorzy prywatni środki inwestorów Modernizacja i rozbudowa systemów ciepłowniczych, o ile jest to ekonomicznie uzasadnione 2004 - 2007 Gmina Piaseczno przedsiębiorstwa ciepłownicze 2004 -2006 właściciele stacji budżet gminy środki własne inwestorów fundusze ekologiczne środki inwestorów fundusze pomocowe fundusze ekologiczne Poprawa powietrza Doposażenie stacji diagnostycznych w zakresie atmosferycznego przyrządów pomiarowych umożliwiających pomiar emisji gazów silnikowych Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, komunalnych i wspólnot mieszkaniowych Kontrola pojazdów pod kątem dotrzymania wymaganych poziomów stężeń zanieczyszczeń w spalinach Budowa ścieżek rowerowych, pieszych i konnych Rozszerzenie i kontynuacja monitoringu powietrza Termoizolacja budynku (wymiana okien, likwidacja luksferów) w Zespole Szkół Nr 1 w Piasecznie na ul. Szpitalnej 10 Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej prywatni inwestorzy Gmina Piaseczno Policja 2004 - 2007 2004 - 2007 Budżet państwa Budżet gminy fundusze ekologiczne Miernik do oceny realizacji lista inwentaryzacyjna Szacunkowy koszt 20 ilość zmodernizowanych kotłowni km sieci gazowej ilość przyłączy gazowych km sieci ciepłowniczej nakłady finansowe b.d. ilość stacji diagnostycznych wyposażonych w odpowiednią aparaturę ilość zmodernizowanych budynków nakłady finansowe ilość kontroli 400 b.d. b.d. 5 000 x kierowcy pojazdów 2005 -2007 Gmina Piaseczno zarządy dróg budżet i gminy fundusze ekologiczne 2004 – 2007 WSSE WIOŚ budżet państwa fundusze ekologiczne 2004 Starostwo Powiatowe PFOŚiGW 189 km ścieżek rowerowych, pieszych i konnych ilość pomiarów zakres pomiarów odbiór techniczny nakłady finansowe 25 000 x 80 Cele Zadanie 1. Termoizolacja budynku (wymiana okien) w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym w Piasecznie na ul. Szpitalnej 12 2. Remont pomieszczeń bloku żywieniowego w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym w Piasecznie na ul. Szpitalnej 12 3. Wymiana instalacji wewnętrznej c.o. w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym w Piasecznie na ul. Szpitalnej 12 Budowa sieci cieplnej wysokoparametrowej – Budynek Policji Budowa sieci cieplnej – Szkoła Podstawowa nr 5 w Piasecznie Budowa przyłącza sieci cieplnej do budynku GOSiR w Piasecznie Termomodernizacja Szkoły Podstawowej nr 5 w Piasecznie Termin realizacji 2004 Realizatorzy Źródła finansowania Starostwo Powiatowe PFOŚiGW WFOŚiGW Zabezpieczone środki stanowią 50 % ogólnej wartości zadań, a pozostałe 50 % Zarząd Powiatu wystąpi do MENiS 2004 - 2005 Gmina Piaseczno 2004 Miernik do oceny realizacji odbiór techniczny nakłady finansowe Szacunkowy koszt 420 50 125 Budżet gminy km sieci cieplnej 1 230 Gmina Piaseczno Budżet gminy km sieci cieplnej 365 2004 Gmina Piaseczno Budżet gminy km sieci cieplnej 98,8 2004 Gmina Piaseczno Budżet gminy, kredyt odbiór techniczny nakłady finansowe 1 286 Miernik do oceny realizacji lista inwentaryzacyjna wykonanie opracowania Szacunkowy koszt 20 Razem koszty: 34 074,8 tys. zł Plan operacyjny dla sektora: Hałas Cele Zadanie Ograniczenie hałasu na terenach, gdzie jego natężenie jest odczuwalne jako uciążliwe Inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej Opracowanie map akustycznych dla obszarów położonych wzdłuż dróg, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie na środowisko Termin realizacji 2004 Realizatorzy Źródła finansowania Gmina Piaseczno fundusze ekologiczne 2005 Zarządy Dróg budżet państwa 190 b.d. Cele Zadanie Opracowanie programów ograniczania hałasu na obszarach, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalną wartość Termin realizacji 2006 - 2007 Budowa zabezpieczeń przed uciążliwościami akustycznymi np. osłon, ekranów akustycznych 2004 - 2007 Zwiększanie ilości izolacyjnych pasów zieleni wzdłuż dróg 2004 - 2007 Działania edukacyjne promujące transport zbiorowy i alternatywny (rowery) 2004 - 2007 Realizatorzy Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych zarządcy obiektów Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych Zarząd Dróg Wojewódzkich zarządy dróg powiatowych i gminnych Gmina Piaseczno Starostwo Powiatowe Gmina Piaseczno organizacje samorządowe i pozarządowe Modernizacja i remonty ulic na terenie gminy Gmina Piaseczno 2004 – 2007 Remont skrzyżowania ul. Piaseczyńskiej i ul. 3-go Maja w Złotokłosie w gminie Piaseczno Przebudowa ul. 3-go Maja w Złotokłosie w gminie Piaseczno 2004 2004 - 2006 Źródła finansowania budżet państwa budżet państwa środki UE fundusze ekologiczne budżet państwa środki UE fundusze ekologiczne fundusze ekologiczne budżet własny Zarząd Dróg Powiatowych środki własne powiatu w Piasecznie Zarząd Dróg Powiatowych w Piasecznie Starostwo Powiatowe 191 środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego UE ERDF środki własne Miernik do oceny realizacji wykonanie opracowania Szacunkowy koszt b.d. nakłady finansowe m2 osłon b.d. ilość nasadzeń nakłady finansowe b.d. nakłady finansowe ilość akcji promocyjnych 10 km zmodernizowanych dróg km wyremontowanych dróg km wyremontowanych dróg b.d. 30 1 070 Cele Zadanie Przebudowa ul. Chyliczkowskiej i ul. Jana Pawła II (odcinek od ul. Dworcowej do torów PKP) w Piasecznie Tworzenie ścieżek rowerowych w Chojnowskim Parku Krajobrazowym Modernizacja ul. Kniaziawicza Termin realizacji 2004 - 2008 Realizatorzy Źródła finansowania Zarząd Dróg Powiatowych środki własne powiatu w Piasecznie 2004 - 2007 Starostwo Powiatowe Gmina Piaseczno 2004 Gmina Piaseczno środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego UE ERDF środki własne Budżet gminy Miernik do oceny realizacji km wyremontowanych dróg km ścieżek rowerowych Szacunkowy koszt 1 550 km wyremontowanych dróg 470 10 Razem koszty: 3 160 tyś. zł Plan operacyjny dla sektora: poważne awarie i zagrożenia naturalne Cele Zadanie Aktualizacja listy instalacji stanowiących potencjalne zagrożenia środowiska i życia ludzi na terenie gminy Monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii Uwzględnianie w miejscowych planach Minimalizacja zagospodarowania przestrzennego wymogów ryzyka wystąpienia ochrony przeciwpowodziowej poważnej awarii Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii Informowanie społeczeństwa gminy o wystąpieniu poważnych awarii przemysłowych lub zagrożeń naturalnych Termin realizacji Źródła finansowania Miernik do oceny realizacji budżet własny fundusze ekologiczne lista budżet państwa ilość kontroli x - Realizatorzy 2005 Gmina Piaseczno Straż Pożarna WIOŚ 2004 - 2007 WIOŚ Straż Pożarna 2004 - 2007 Gmina Piaseczno 2004 - 2007 Gmina Piaseczno 2004 - 2007 Gmina Piaseczno Straż Pożarna, Straż Miejska, Policja, szkoły, media 2 x x x 192 Szacunkowy koszt zł x fundusze ekologiczne ilość artykułów 8 Cele Zadanie Działania edukacyjne dla ogółu ludności gminy w zakresie postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub zagrożenia naturalnego i zapobiegania im Przeprowadzanie szkoleń dla odpowiedzialnych służb oraz podmiotów stwarzających ryzyko dotyczących zapobiegania, minimalizacji ryzyka i postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii Kontrola nad załadunkiem, transportem i rozładunkiem materiałów niebezpiecznych w celu zapobiegania potencjalnym poważnym awariom Termin realizacji Źródła finansowania Miernik do oceny realizacji fundusze ekologiczne ilość i rodzaj akcji Realizatorzy 2004 - 2007 Gmina Piaseczno, Straż Pożarna, Straż Miejska, Policja, szkoły, media 2004 - 2007 Gmina Piaseczno, Straż Pożarna, Straż Miejska, Policja, szkoły, media 20 x ilość szkoleń x x 2004 - 2007 Szacunkowy koszt zł ilość kontroli policja x Razem koszty: 30 tyś. zł Plan operacyjny dla sektora: Ochrona przyrody i krajobrazu Cele Zadanie Promocja walorów przyrodniczych gminy Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo kulturowych Tworzenie nowych terenów zieleni miejskiej i osiedlowej Zalesianie terenów zdegradowanych i nieużytków Termin realizacji 2004 - 2007 2004 - 2007 Realizatorzy Źródła finansowania Gmina Piaseczno Starostwo Powiatowe organizacje turystyczne Gmina Piaseczno fundusze ekologiczne środki inwestorów budżet własny 2004 - 2007 Gmina Piaseczno Nadleśnictwa właściciele lasów 193 fundusze ekologiczne środki właścicieli gruntów budżet państwa środki Lasów Państwowych Miernik do oceny realizacji ilość i rodzaj akcji promocyjnych Szacunkowy koszt zł 10 km2 terenów zieleni 500 km2 zalesionych gruntów b.d. Cele Zadanie Urządzanie, utrzymywanie i ochrona istniejącej zieleni urządzonej Utworzenie terenów rekreacyjnych i wypoczynkowych (ścieżki rowerowe, szlaki piesze, pola biwakowe, boiska sportowe) Rozwój szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach interesująco przyrodniczo gminy Ochrona obszarów cennych przyrodniczo Kontrola przestrzegania przepisów o ochronie przyrody w trakcie gospodarczego wykorzystywania zasobów przyrody Budowa przejść dla zwierząt nad trasami komunikacyjnymi i przepławek dla zwierząt wodnych Sporządzenie uproszczonych planów urządzania lasów i inwentaryzacji stanu lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa Termin realizacji 2004 - 2007 Realizatorzy Gmina Piaseczno właściciele terenów Gmina Piaseczno organizacje turystyczne budżet własny fundusze ekologiczne środki inwestorów Budżet własny Środki UE Fundusze ekologiczne fundusze ekologiczne budżet własny Gmina Piaseczno Wojewoda Mazowiecki fundusze ekologiczne budżet własny Gmina Piaseczno prywatni inwestorzy 2004 - 2007 2004 - 2007 2004 - 2007 Źródła finansowania Gmina Piaseczno 2004 - 2007 2004 - 2007 przedsiębiorstwa robót drogowych 2004 - 2007 Nadleśnictwa Razem koszty: 1 210 tys. zł 194 Miernik do oceny realizacji nakłady finansowe Szacunkowy koszt zł 500 ilość i rodzaj 160 km ścieżek turystycznych nakłady finansowe 20 20 ilość kontroli Zarządy Dróg budżet własny środki inwestorów PFOŚiGW WFOŚiGW - b.d. b.d. Plan operacyjny dla pola: Gleby Cele Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochroną i rekultywacją Zadanie Aktualizacja i poszerzenie tematyki map glebowo rolniczych o sposoby nawożenia i wapnowania oraz przeciwdziałanie erozji i zanieczyszczeniom Upowszechnianie zasad Dobrej praktyki rolniczej i rolnictwa ekologicznego. Ograniczenie przeznaczania gleb cennych rolniczo na cele nierolnicze i nieleśne Przeznaczanie gleb zdegradowanych do zalesiania Właściwe zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych Realizatorzy Źródła finansowania ARiMR, Izba Rolnicza fundusze ekologiczne, dotacje 2004 - 2007 Ośrodki Doradztwa Rolniczego Gmina Piaseczno fundusze ekologiczne, dotacje fundusze ekologiczne 2004 - 2007 Gmina Piaseczno fundusze ekologiczne 2004 - 2007 właściciele środki inwestorów Termin realizacji 2004 - 2007 2004 - 2007 Miernik do oceny realizacji zaktualizowane arkusze map Szacunkowy koszt zł 60 - 6 powierzchnia gleb wyższych klas bonitacyjnych przeznaczonych na cele rolnicze i nieleśne w ha powierzchnia zalesień w ha ilość zrekultywowanych wyrobisk - Razem koszty:86 tys. zł b.d. – brak danych Łączne nakłady na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska w latach 2004 – 2007: 240 557,8 tys. złotych. 195 20 b.d.
