~/4c.<-,,.,,·Ń .Lo;/~ ol"<C"t<>rl e O~r od k Specjalny /V1' Szkolno Wy c howaw c~y Nr ! d,,,/<. 81-155 GDYNIA ~ 1/6/1/../ ,,!.:::> ~3„ 1f', Il ul . Płk. Dąbka 277 tel 625 9tHI I N IP 958-09 · 71-32i:) Procedury postępowania w przypadku wystąpienia zaburzeń zachowania o podłożu seksualnym u wychowanków Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego nr 1 w Gdyni I. postępowania Procedury w zaburzeń przypadku zachowania o podłożu seksualnym zostały opracowane na podstawie: 1. Kościelska Małgorzata : niepełnosprawnych 2. Seksualność i uprzedzeń Niechciana O ludzkich potrzebach osób intelektualnie.- Warszawa, 2004. osób z niepełnosprawnością intelektualną redakcją I pod seksualność. Joanny Głodkowskiej - uwalnianie od schematów i Andrzeja Giryńskiego .- Warszawa : Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. 3. Izabela Fornalik: intelektualną? edukować Jak seksualnie osoby niepełnosprawnością z Poradnik dla specjalistów - Wyd. Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani. 4. Podstawa 5. kształcenia programowa ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach (Rozporządzenie załącznik nr 3). Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 w sprawie organizacji zajęć rewalidacyjno-wychowawczych MEN z dnia 30 stycznia 1997 Dz. U. nr 14 poz. 76. 6. Podstawa kształcenia programowa przysposabiających umiarkowanym lub do pracy dla uczniów z znacznym sprzężonymi (Rozporządzenie 11. Przejawy seksualności Rozwój uważa się psychofizycznej. W tym czasie oraz dla szkół dla specjalnych upośledzeniem umysłowym uczniów z MEN z dnia 27 sierpnia 2012 u osób psychoseksualny Za najbardziej istotny ogólnego w stopniu niepełnosprawnościami załącznik nr 7). upośledzonych umysłowo człowieka dokonuje się przez okres od urodzenia do uzyskania występują dwie główne całe jego życie. pełnej dojrzałości fazy. W fazie przedpokwitaniowej str. 1 z 11 następuje identyfikacja z płcią , emocjonalnych oraz trening wraz z pokwitaniem doświadczenia dochodzi do płciowych podejmowanie roli zachowań społecznych ; . się rozwija masturbację , pełnych i stabilizowania życia trening reakcji rozpoczynającej się W drugiej fazie są pierwsze necking oraz petting, a następnie potrzeba seksualna seksualne poprzez podjęcia płci , wczesnodziecięcy i nabywane kontaktów seksualnych, tzn . pierwszych stosunków seksualnego. Rozwój seksualny w przypadku osób niepełnosprawnych umysłowo w stopniu lekkim przebiega, w zasadzie , w ten sam sposób i podlega tym samym prawom , jak u ludzi z normą intelektualną. może Czasami być wpływy determinuje to jego dalszego przebiegu i nie ma seksualnej. Różnice opóźniony on na osiągnięcie dojrzałości się w zachowaniach seksualnych, gdy pojawia seksualna, widoczne są natomiast w przypadku osób z o 2-3 lata ale nie i rozwija potrzeba głębszą niepełnosprawnością Intelektualną. Często w przypadku umiarkowanym , znacznym i jakie zachodzą dojrzewania a) młodzieży głębokim z niepełnosprawnością intelektualną niewiedza i brak rozumienia przemian fizycznych , w okresie dojrzewania prowadzi do płciowego są nieumiejętności łączenia przejawów z seksualnością: fantazje erotyczne i uczucia erotyczne fizycznego i w stopniu skierowane w stronę dziewcząt i chłopców sfery emocjonalnej; nie mają charakteru najczęściej stanowią formę zaspokojenia innych potrzeb, np. bezpieczeństwa , akceptacji, b) występuje masturbacja intelektualną , tak samo często u nastolatków z niepełnosprawnością jak i sprawnych intelektualnie. O ile jednak w normie rozwojowej zachowania autoerotyczne wynikają z chęci rozładowania napięcia seksualnego, upośledzeniu umysłowym najczęściej są: to w zachowaniami o charakterze stereotypowym , podejmowanymi niekontrolowany w warunkach pozbawionych intymności, np. w w sposób obecności innych osób, czy w miejscach publicznych, formą zaspokojenia braku emocjonalnych kontaktów z innym i miłości i akceptacji szczególnie dla tych , którzy metodą na wypełnienie aktywności oraz sposobem wyrażania tzw. „ pustyń żyją ludźmi, czułości , w izolacji i osamotnieniu, stymulacyjnych", oznaczających nudę i brak codzienną monotonię, buntu wobec dorosłych i opiekunów i zwrócenia na siebie ich uwagi, zachowaniami nerwicowymi i napięć dającymi odprężenie w przypadku stresu, lęku psychicznych, str. 2 z 11 motywacją w inny, c) poznawczą niedostępny w przypadku niezaspokojenia potrzeby poznawczej dla nich sposób, współżycie petting, inicjacja seksualna i są przypadkach realizowane seksualnej z następujących braku się, świadomości podejmuje tego typu formy aktywności powodów: kimś, bycia z przeciwnej jako zaspokojenie większość chęci motywów poza seksualnych, np. podobania płci z partnerem potrzeby seksualnej. Zdecydowana seksualne tylko w bardzo niewielu zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa , podwyższenia samooceny, itp., zaistnienia w grupie, intencji innych osób, co stanowi o łatwości podejmowania kontaktów seksualnych, nieumiejętności nieznajomości zaburzeń odmowy tłumaczonej jako zgoda na kontakty seksualne, współżycia aspektów technicznych spółkowania wynikających seksualnego, osiągania z problemów nie orgazmu u kobiet i przedwczesnego wytrysku u mężczyzn . d) kontakty homoseksualne instytucjach nie są opiekuńczych; 111. Zaburzenia stanowią , o u wychowanków Specjalnego specjalistów w związku z tym dziecięcej Ośrodka pracujących w zastępczy, dostępną powinno nazywać następujące występujące Szkolno-Wychowawczego Ośrodku rozwoju pozwała wnioskować o psychofizycznego występujących na zachowań. przejawy: (wiek 0-10 lat): zachowania masturbacyjne, zachowania (podglądanie dorosłych orientacyjne Lipińskiej seksualnym danych etapach rozwojowych charakterystycznych dla nich a) W fazie charakter obok masturbacji, wg K. Nowak- podłożu wychowanków, w tym rozwoju seksualnego, Wyróżnić można w segregacyjnych homoseksuałnopodobnymi „ zachowania przez też przebywających większości mają w zdecydowanej seksualnej. Dlatego je zachowaniami Obserwacja osób wynikiem homoerotycznej motywacji i formę aktywności się dotyczą najczęściej i ekshibicjonizm dziecięcy), interakcyjne (zabawy seksualne/erotyczne). b) W fazie przedpokwitaniowej (wiek 10-13), pokwitaniowej (13-15), fazie młodzieńczej (15-17): zachowania masturbacyjne, nadmierne pobudzenie seksualne, zanieczyszczanie wulgaryzmy zawierające treści się, strach przed miesiączką, petting, erotyczne. str. 3 z 11 Powyższe zachowania , w przypadku osób także miejsce w wieku dorosłym , Najczęściej występującym Wyodrębnić związku w na poziomie klas spośród zjawiskiem , różnych masturbacja. Na Podczas czynności blednięcie , czerwienienie, dźwięków Głównym itp., po czym przejawiają można ciała. Jest ona naturalną następuje Ośrodka inną kulminacja związek niesie za sobą dotykania sfer erogennych. wyraźne chwilową utratę jest etiologię . która ma źródłem doznań , potrzebę swoje do Pracy. opisywanych, u podopiecznych zaobserwować pocenie, mają pobudzenie emocjonalne, kontaktu z otoczeniem, wydawanie prowadząca do zaprzestania masturbacji. celem podejmowania przez dzieci w wieku 3-10 lat zachowań autoerotycznych jest wywołanie uczuć bezpieczeństwa W masturbacji przyjemności , pozytywnych: ulgi, radości , ukojenia, poczucia i innych. Jednak dopiero wnikliwa analiza motywów dziecka oraz jego sytuacji rodzinnej - Szkoły Przysposabiającej można masturbację wczesnodziecięcą , z tym zatem dzieci tych umysłowo , poziomach funkcjonowania uczniów ma ona z odkrywaniem przez dziecko swojego przyjemność , niepełnosprawnych pozwala stwierdzić , wczesnodziecięcej masturbację rozwojową bowiem jaki cel podstawowy pragnie ono osiągnąć . wyróżnić możemy : - stymulacja obszarów erogennych, jest nieszkodliwa i nie przekracza kryterium rozwojowej normy seksualnej; - masturbację eksperymentalną seksualną. Motywem jest fizycznych ciała . Jeśli głód - motywacja poznawcza informacyjny, masturbacja wywołuje ciekawość , chęć instrumentalną z którym dziecko nie z uogólnionym - jest zachowaniem może stresem (rozładowanie obronny). Zawsze wymaga interwencji Starsi wychowankowie placówki poprzez poznania motywacją właściwości dorosłego ; sygnalizującym poradzić . sobie z negatywne zdrowotne konsekwencje, nie ma charakteru rozwojowego, wymaga interwencji - masturbacje połączona istnienie problemu, Jest sposobem radzenia sobie napięcia emocjonalnego, mechanizm dorosłego . masturbację pragną zaspokajać także inne potrzeby. Zauważone pozaseksualne przyczyny masturbacji to: -„ głód stymulacji" - nuda, brak - nadmiar bodźców , bodźców , -zaburzenia sensoryczne, - głód emocjonalny, - nieradzenie sobie ze swoimi emocjami , - chęć zwrócenia na siebie uwagi, - napięcie mięśniowe, - czynniki zdrowotne i higieniczne. str. 4 z 11 przejawiają także Wychowankowie SOSW oraz zabawami seksualnymi. bez zależności pojawia się około zdejmować określane dziecięcy, Pokazując widzi, swoim że życia. 3 roku dziecięce u podopiecznych, na tle emocjonalnym i psychicznym. w psychologii rozwojowej traktowany jest jako norma, może zacząć pokazywać Dziecko gościach, majtki przy jako one na wszystkich poziomach edukacyjnych, się także współistnienie zaburzeń Ekshibicjonizm z ekshibicjonizmem upośledzenia umysłowego. Często występują od stopnia u których stwierdza Zauważane są związane zachowania biegać czy swoje nago po domu po zachowania ekshibicjonistyczne, nie ciało kąpieli. są innym osobom, Takie zachowanie powodem do niepokoju. swoje miejsca intymne, dziecko bada reakcje rodziców na takie zachowanie, wzbudza tym zainteresowanie ciałem, odkryło tym co się i chce dorosłych i otoczenia. swoimi odkryciami Jednocześnie podzielić W okresie poprzedzającym doświadczeń nabywania są płciowego wiek dojrzewania z odkryciem jedną określane możliwości dorosłych, dostarczają w celu odtworzenia ról ludźmi. W upośledzone w repertuar. pseudoseksualne zabawy związane erotycznymi. Zabawy te, rówieśnikami przyjąć taki model zachowania i się z innymi przypadku braku reakcji ze strony Rodzica, Opiekuna i nauczycieli osoby umysłowo mogą utrwalić cieszy z możliwości również wspólnego zabawami działania wiedzy o cechach ciała wraz z obu płci, zachowaniach i reakcjach innych osób. Wyróżnia się następujące - zabawy się, naśladujące rozbierania się, i zaspokojenie zabawy z - IV. role dorosłych, manipulowania głównym zabawy, których - rodzaje zabaw seksualnych: stwarzają okazję które ciałem do wzajemnego dotykania lub jego demonstrowania; i zaplanowanym celem jest osiągnięcie przyjemności ciekawości; odtwarzające większy seksualnością, ale na nią fragment życia dorosłych, ukierunkowany i do niej na pozór luźno związany namawiający; zabawy samotne. Procedury oraz w postępowania zależności od stopnia postępowania Procedury u wychowanków na poszczególnych etapach edukacyjnych w niepełnosprawności przypadku Ośrodka zależne są wystąpienia intelektualnej przejawów seksualności od: - rodzaju przejawów, - aktualnego wieku rozwojowego wychowanka, str. 5 z 11 upośledzenia umysłowego; - stopnia - współistnienia - możliwości psychofizycznych ucznia; - natężenia częstotliwości - miejsca i czasu - środowiska - zgody rodziców i opiekunów na zakres podejmowanych i innych deficytów rozwojowych; wysterowanych zaburzeń ; zachowań, domu rodzinnego ucznia, działań. Masturbacja Procedury postępowania na poziomie przedszkola i klas 1. Reakcja nauczyciela, opiekuna a) Jeżeli zależy odwrócić uwagę podstawowej: od typu masturbacji: należy: jest to masturbacja rozwojowa, - młodszych szkoły zaprosić dziecka od stymulacji, np. do zabawy, zająć czymś co dziecko lubi; b) Jeżeli nie stosować kar (krzyku), może to utrwalić masturbację . jest to masturbacja eksperymentalna: odwrócić uwagę - dziecka od masturbacji; podjąć rozmowę (działania) mające podejmować zachowań c) zrealizować zajęcia związane - nie Jeżeli wytłumaczenie, że nie należy szkodliwych dla zdrowia; - stosować na celu budową ciała; z kar. jest to masturbacja instrumentalna: - odwrócić uwagę - znaleźć przyczynę prowadząca - rozwiązanie - nie masturbowania 3. Wszystkie dziecko do masturbacji; problemu dziecka; stosować 2. Nauczyciel powinien od masturbacji; kar (krzyku). obserwować dziecko pod względem natężenia częstotliwości się . działania (Opiekunem) dziecka. i realizacja ich (zakres) musi Należy uzyskać zgodę pisemną być uzgadniane z Rodzicem na wykonanie opisanych działań i współpracę . 4. Zakres oddziaływań należy uwzględnić w indywidualnym programie edukacyjno- terapeutycznym. str. 6 z 11 5. Działania podjęte wobec dziecka nauczyciel powinien zanotować w arkuszu obserwacyjnym. 6. Po określonym oceny ich Procedury przydatności postępowania 1. W przypadku inne osoby 2. w programie czasie należy dokonać podjętych działań, w celu i celowości. na poziomie klas IV-VI powtarzających się zachowań pracujące ewaluacji Szkoły Podstawowej i Gimnazjum: nauczyciel powinien zaprosić do współpracy z podopiecznym oraz jego Rodziców (Opiekunów). Należy ustalić: - przyczynę masturbacji oraz jej rodzaj; - w jakim wieku pojawiła się u podopiecznego; - w jakich sytuacjach zachowanie masturbacyjne jest najczęściej podejmowane; - jakimi i jak silnymi reakcjami emocjonalnymi jest poprzedzone zachowanie masturbacyjne; - czy masturbacja jest podejmowana w miejscach intymnych, czy w obecności innych osób; - jak często podopieczny dąży intensywność jaka jest do masturbacji; zachowania autoseksualnego czy zaburza ono codzienne funkcjonowanie; - czy podopieczny jest w stanie się zająć czymś innym; - jaka była dotychczas reakcja specjalistów i rodziców na masturbację i w jakim stopniu te reakcje - czy poprzez - czy 3. W zależności osiąga okazały się masturbację skuteczne; podopieczny uzyskuje satysfakcje seksualną; orgazm. od przyczyny masturbacji powinno podjąć się określone procedury aktywność fizyczną postępowania: a) Jeżeli przyczyną masturbacji jest niedobór bodźców (nuda): nauczyciel zapewnić powinien odpowiednią podopiecznemu; - dostosować zajęcia - przekierować do uwagę możliwości ucznia seksualnych), na to co na b) Jeśli intelektualnych wychowanka; z jego doznań wewnętrznych (potrzeb zewnątrz. masturbacja jest sposobem na rozładowanie negatywnych emocji: str. 7 z 11 nauczyciel powinien nauczyć podopiecznego radzenia sobie z emocjami w inny, akceptowany społecznie sposób; c) Jeśli masturbacja jest efektem - zaburzeń sensorycznych: nauczyciel powinien przeanalizować i odpowiednio dostarczyć właściwej stymulacji, bądź ograniczyć dostęp bodźców zaburzających funkcjonowanie wychowanka. d) Jeżeli podczas masturbacji podopieczny uszkadza swoje ciało , powoduje obrzęki, wkłada przedmioty i kaleczy się: - nauczyciel bezwzględnie przerywa dalsza masturbację wychowanka; - zgłasza uszkodzenie ciała pielęgniarce dyżurującej w placówce; - w razie konieczności - informuje rodziców (opiekunów) o uszkodzeniu - nauczyciel powiadamia za sporządza protokół 4. We wszystkich rodzajach masturbacji, nie a) Nauczyciel nie powinien stosować zgodą rodzica pogotowie ratunkowe; ciała; z przebiegu zdarzenia. zależnie kar, od jej przyczyn: piętnować . b) Nauczyciel bez zgody Rodzica i lekarza nie powinien podawać podopiecznemu leków obniżających popęd seksualny ani leków c) Nauczyciel powinien d) poinformować uspokajających. Rodzica (Opiekuna) o zakresie planowanych wobec ucznia działań wyhamowujących niepożądane Ujęcie indywidualnym w postępowania mających programie zachowania. edukacyjno-terapeutycznym procedur na celu niwelowania niepożądanych zachowań i współpracy w domu. e) Rodzic musi f) Podjęcie wyrazić pisemną zgodę próby odizolowania w przypadku braku Procedury 1. W do postępowania możliwości na reagowanie w przypadku masturbacji. wychowanka wyciszenia na poziomie klas przypadku powtarzających współpracy inne osoby od pozostałych niepożądanego zachowania .. Szkoły Przysposabiającej się zachowań pracujące podopiecznych do Pracy: nauczyciel powinien zaprosić z podopiecznym oraz jego Rodziców (Opiekunów). 2. Należy ustalić: - przyczynę masturbacji oraz jej rodzaj; - w jakim wieku pojawiła się u podopiecznego; str. 8 z 11 najczęściej - w jakich sytuacjach zachowanie masturbacyjne jest podejmowane; - jakimi i jak silnymi reakcjami emocjonalnymi jest poprzedzone zachowanie masturbacyjne; - czy masturbacja jest podejmowana w miejscach intymnych, czy w obecności innych osób; - jak często podopieczny dąży intensywność - jaka jest do masturbacji; zachowania autoseksualnego czy zaburza ono codzienne funkcjonowanie ; - czy podopieczny jest w stanie - jaka była - czy poprzez 3. W zależności innym; dotychczas reakcja specjalistów i rodziców na stopniu te reakcje - czy się zająć czymś osiąga okazały się masturbację masturbację i w jakim skuteczne; podopieczny uzyskuje satysfakcje seksualną ; orgazm. podjąć od przyczyny masturbacji powinno się określone procedury aktywność fizyczną postępowania: e) Jeżeli przyczyną masturbacji jest niedobór nauczyciel bodźców zapewnić powinien (nuda): odpowiednią podopiecznemu; dostosować zajęcia - przekierować do możliwości uwagę ucznia seksualnych), na to co na f) g) Jeśli Jeśli - nauczyć w inny, akceptowany społecznie stymulacji, doznań jego rozładowanie nauczyciel powinien nauczyciel powinien z wewnętrznych (potrzeb zewnątrz . masturbacja jest sposobem na masturbacja jest efektem intelektualnych wychowanka ; negatywnych emocji: podopiecznego radzenia sobie z emocjami zaburzeń sposób; sensorycznych: przeanalizować i odpowiednio dostarczyć bądź ograniczyć dostęp bodźców zaburzających właściwej funkcjonowanie wychowanka. h) Jeżeli podczas masturbacji podopieczny uszkadza swoje wkłada przedmioty i kaleczy ciało, powoduje obrzęki, się: bezwzględnie przerywa dalsza masturbację - nauczyciel - zgłasza uszkodzenie ciała pielęgniarce dyżurującej - w razie konieczności powiadamia za - informuje rodziców (opiekunów) o uszkodzeniu - nauczyciel sporządza protokół zgodą wychowanka ; w placówce; rodzica pogotowie ratunkowe; ciała; z przebiegu zdarzenia. str. 9 z 11 4. We wszystkich rodzajach masturbacji, nie zależnie od jej przyczyn: g) Nauczyciel nie powinien stosować kar, piętnować . h) Nauczyciel bez zgody Rodzica i lekarza nie powinien podawać podopiecznemu leków obniżających popęd i) seksualny ani leków uspokajających. Nauczyciel powinien poinformować Rodzica (Opiekuna) o zakresie planowanych wobec ucznia działań wyhamowujących niepożądane zachowania. j) Ujęcie w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym procedur postępowania mających na celu niwelowania niepożądanych zachowań i współpracy w domu. k) Rodzic musi wyrazić pisemną zgodę na reagowanie w przypadku masturbacji. I) Podjęcie próby odizolowania w przypadku braku możliwości wychowanka wyciszenia pozostałych od niepożądanego podopiecznych zachowania. Ekshibicjonizm Procedury postępowania w przypadku przejawów ekshibicjonizmu podopiecznych: 1. Poznanie przyczyny eksponowania przez podopiecznego swojego ciała. 2. Poznanie stylu wychowania w domach rodzinnych podopiecznych i stosunku do nagości. 3. Zorganizowanie 4. Ujęcie w zajęć umożliwiających indywidualnym postępowania mających 5. Zorganizowanie poznanie ludzkiego ciała i jego tajemnic. programie edukacyjno-terapeutycznym procedur na celu niwelowania niepożądanych zachowań. zajęć dotyczących relacji międzyludzkich i zachowań społecznych nieakceptowanych. 6. Uzyskanie zgody Rodzica (Opiekuna) na realizacje treści. Zabawy seksualne Procedury postępowania w przypadku wystąpienia zabaw seksualnych: 1. Przerwanie w sposób spokojny zabawy seksualnej . 2. Zaproszenie do innej działalności. 3. Przeprowadzenie z wychowankami dziewczynki - kobiety oraz chłopca - zajęć na temat różnic w wyglądzie ciała mężczyzny. 4. Udzielenie wychowankom odpowiedzi na pytania dotyczące seksualności. 5. Odnotowanie w arkuszu obserwacyjnym ich rodzaju i wystąpienia zabaw seksualnych, określenie częstotliwości. str. 10 z 11 Procedura postępowania w przypadku ucznia molestowanego lub „skrzywdzonego": 1. W przypadku ujawnienia sytuacji, w której skrzywdzonym jest szkoły zobowiązany inny pracownik zgłoszenia jest do uczeń , nauczyciel lub tego faktu wychowawcy , pedagogowi szkolnemu i dyrektorowi. 2. Wychowawca i pedagog szkolny przeprowadza z w celu ustalenia jak 3. Wychowawca największej ilości osobą powiadamiającą wywiad faktów. wraz z pedagogiem szkolnym w pomieszczeniu odosobnionym przeprowadzają z uczniem skrzywdzonym rozmowę, udzielając mu doraźnego wsparcia. 4. W przypadku uczeń seksualnego, Oeżełi fizycznego skrzywdzenia lub odprowadzony jest przez stwierdzenia wychowawcę jest na miejscu), dyrektor powiadamia Rodziców i W przypadku zagrożenia życia należy wezwać faktu do wykorzystania pielęgniarki zgłasza ten fakt na szkolnej Policję. Pogotowie Ratunkowe. 5. W celu kontynuacji udzielania wsparcia wychowankowi skrzywdzonemu, zostaje zaproponowana pomoc psychologiczna w szkole łub poza nią , a w szkole indywidualna pomoc o charakterze terapeutycznym, prowadzona przez pedagoga szkolnego i psychologa. 6 . W przypadku podejrzenia o krzywdzenie ucznia o charakterze seksualnym przez osoby dorosłe z dyrektorem Kuratorium 7. (Rodzice), po kieruje wstępnym sprawę do rozpoznaniu sprawy, pedagog we Sądu współpracy Rodzinnego i Nieletnich oraz powiadamia Oświaty. Naieży sporządzić notatkę służbową w kazdym z 8. W Przypadku zaistnienia sytuacji przejawów w stosunku do pracownika placówki wyżej wymienionych punktów. zachm„1 ań o charakterze seksualnym sporządza się notatkę służbową i powiadamia Dyrektora placówki. str. 11 z 11