Otyłość oznacza nadmierną ilość tkanki tłuszczowej

OTYŁOŚĆ – BAGATELIZOWANY PROBLEM XXI W.
Otyłość to nadmierna ilość tkanki tłuszczowej, zgromadzona w wyniku przewagi
dostarczania energii z pokarmami nad jej wydatkowaniem. Choroba występuje często
rodzinnie, jednak wpływ genetyki wydaje się być mocno przesadzony. Podkreśla się wpływ
wzorów zachowań u potomstwa ludzi z otyłością - sposobu żywienia i mało aktywnego stylu
życia. Obciążenie dziedziczene, zła przemiana materii jest często stosowaną wymówką dla
usprawiedliwienia braku samodyscypliny. Mit ów obala również fakt, że otyli mają wyższą
podstawową przemianę materii, niż osoby szczupłe. Niepodważalnym faktem jest, że nigdy
nie tyjemy, gdy ilość wydatkowanej w formie ruchu energii, jest większa od dostarczonej
z pokarmem.
Wzrost częstości występowania otyłości dotyczy szczególnie krajów rozwiniętych
ekonomicznie, do których zaczyna zaliczać się Polska. Epidemia ta jest często związana po
pierwsze, z nadmiernym spożywaniem tłuszczów, wysokokalorycznego pożywienia typu
"fast food" oraz z faktem, że żywność staje się relatywnie coraz tańsza. Po wtóre z trybem
życia - coraz większą liczbą godzin spędzanych przed telewizorem lub komputerem, oraz
zmianą sposobu poruszania się – z pieszego na samochód. Według WHO, kobiety
prowadzące siedzący tryb życia są siedmiokrotnie bardziej narażone na tycie, a mężczyźni
czterokrotnie w porównaniu z osobami o umiarkowanej aktywności fizycznej.
Fakt, że tyjemy tylko wtedy gdy jemy więcej niż spalamy powinien wydawać się
oczywisty. Niestety osoby otyłe z niezrozumiałych względów mają wielkie trudności
z dokładnym określeniem tego co jadły. Często również lekarze wierzą, że osoby otyłe nie
spożywają nadmiernych ilości pożywienia. Wynika to z bezkrytycznego przyjmowania
informacji jakich na ten temat dostarczają same osoby otyłe. Przeprowadzone badania
naukowe wykazały, że zaniżały one średnio o 35 % ilości spożytych pokarmów. Autorzy
powyższego badania wśród przyczyn leżących u podłoża tego zjawiska wymieniają problemy
psychiczne związane z obrazem własnego ciała, często budzące głębokie poczucie winy.
Jednocześnie w trakcie tego samego badania zauważono, że część osób otyłych w momencie
zapisywania ilości spożytych pokarmów zaczęła mniej jeść i chudnąć. Tłumaczone jest to tzw
efektem obserwatora, kiedy obowiązek prowadzenia pomiarów zmienia dotychczasowe
zachowania, pozwala nauczyć pacjenta przestrzegania diety niskokalorycznej.
Otyłość jest uznawana za jeden z najważniejszych problemów opieki zdrowotnej.
Przyczynia się do powstawania wielu groźnych chorób:
 Nadciśnienie tętnicze -3-krotnie częstsze u osób z nadwagą
 Choroba wieńcowa - 40% przypadków choroby wieńcowej jest związane z nadwagą.
 Cukrzyca typu II - jest najczęstszym schorzeniem, na jakie zapadają osoby z nadwagą
i otyłością. Około 90% otyłych pacjentów z nadwagą choruje na cukrzycę typu II.
 Miażdżyca naczyń
 Udar mózgu
 Kamica pęcherzyka żółciowego
 Rak sutka
 Choroba zwyrodnieniowa stawów - 50% otyłych pacjentów skarży się na bóle pleców
i dyskopatię.
W świetle powyższych faktów staje się oczywiste, że otyłość należy intensywnie leczyć,
a przede wszystkim jej zapobiegać. Szczególną uwagę należy zwrócić na leczenie dzieci,
ponieważ rozwój otyłości w dzieciństwie i okresie dojrzewania powoduje zwiększenie ilości
komórek tłuszczowych w organizmie (kóre nigdy nie zanikają), co czyni znacznie
trudniejszym odchudzanie w wieku późniejszym. Powoduje to efekt jo-jo, w wyniku którego
1
po odchudzaniu dochodzi się szybko do poprzedniej wagi. Dlatego też bardzo trudno jest
trwale schudnąć osobom, które stały się otyłe w dzieciństwie.
Rozpatrując negatywne konsekwencje otyłości, należy również zwrócić uwagę na
pogorszenie wydolności fizycznej często utrudniające wykonywanie codziennych czynności,
oraz dolegliwości fizyczne związane z towarzyszącymi schorzeniami. Czynniki te
dodatkowo ograniczają aktywność pacjenta i w rezultacie powodują dalsze przybieranie na
wadze.
Otyli żyją gorzej
Argumenty zdrowotne na ogół mają słabą siłę oddziaływania, przyjrzyjmy się zatem
codziennemu życiu osób otyłych. Nawet najprostsze czynności życiowe mogą sprawiać
kłopot. Wchodzenie po schodach okazuje się ogromnym wysiłkiem, uczucie zmęczenia
i braku energii pojawia się już w połowie dnia, bóle obciążonego kręgosłupa i kolan mogą
utrudniać chodzenie. Dla kobiet szczególnie dotkliwe mogą być złośliwe komentarze
znajomych i rodziny, poczucie małej atrakcyjności, kłopoty z zakupem ubrań, obawa przed
wystąpieniami publicznymi.
Nie jest wcale tak, że osoby otyłe czują się dobrze ze swoimi kilogramami, są zdrowe
i pogodne. Przedstawiane
pogodne
usposobienie
jest
wynikiem
mechanizmów
kompensacyjnych osobowości. Ponieważ osoby te czują się gorsze w wielu dziedzinach
życia, starają się aktywnie tworzyć wizerunek osoby przyjacielskiej i pogodnej. W badaniach
amerykańskich wykazano, że osoby otyłe czują się mniej energiczne, mniej atrakcyjne i mniej
zdrowe niż osoby szczupłe.
Problemy zaczynają się już w dzieciństwie
Problemy rozpoczynają się już w przedszkolu i w szkole. Nadwaga już w tym wieku jest
kojarzona z niekorzystnymi cechami charakteru. W skrajnych przypadkach nawet rodzice nie
ukrywają negatywnego nastawienia do wyglądu swoich dzieci. Otyłe dzieci bywają
dyskryminowane i uważane za łakome, leniwe i mniej zdolne niż dzieci szczupłe. Z powodu
naturalnych ograniczeń są wyłączane z wielu gier i zabaw, co powoduje, są skazane na
zajęcia w domu i szukają pocieszenia w jedzeniu. Okres dzieciństwa jest o tyle niebezpieczny,
że pewne nawyki zarówno żywieniowe jak i dotyczące sposobu spędzania czasu są
przenoszone w dorosłe życie. Również problemy emocjonalne, które pojawią się w tym
wieku, są przenoszone na dorosłe życie.
Kompleksy nasilają się w młodości
Na negatywne doświadczenia w tym okresie bardziej są narażone dziewczęta, ponieważ
korzystny lub niekorzystny wygląd determinuje ich sukcesy towarzyskie. Otyłe dziewczęta w
czasach lansowania szczupłej sylwetki są uznawane za mało atrakcyjne a nawet mniej
inteligentne niż ich szczupłe koleżanki. Ponieważ dorastające osoby są szczególnie wrażliwe
na oceny i krytykę, tego rodzaju uprzedzenia mogą zburzyć ich poczucie własnej wartości i
negatywnie wpłynąć na rozwój ich osobowości i późniejsze relacje z ludźmi. Badania
wykazały, że otyłe kobiety są bardziej surowo oceniane i w większym stopniu narażone na
dyskryminację niż mężczyźni.
Otyłość zmniejsza szanse w pracy
W Stanach Zjednoczonych i w wielu krajach europejskich dyskryminacja osób
z nadwagą jest widoczna nawet w miejscu pracy - przy podobnym poziomie kwalifikacji
i doświadczenia zawodowego pracodawcy chętniej zatrudniają osoby szczupłe. Przyczyna?
Z otyłością wiążą się skojarzenia z lenistwem, słabą wolą, niską dyscypliną, mniejszą
2
wydajnością. Często zakłada się, że osoby te będą miały problemy emocjonalne
i interpersonalne. Częściowo obawy pracodawców mogą być uzasadnione - osoby otyłe
częściej chorują i częściej korzystają ze zwolnień lekarskich, szybciej też stają się niezdolne
do pracy. Dyskryminacja w pracy na ogół częściej dotyczy kobiet, ponieważ pracodawcy
przykładają większą wagę do ich prezencji.
Problemy emocjonalne są bardzo złożone
Kolejnym problemem są zaburzenia emocjonalne, na które cierpią osoby z nadwagą
i osoby otyłe. Z jednej strony te osoby mają niską samoocenę, są mniej pewne siebie, bardziej
skłonne do depresji i stanów lękowych. Z drugiej strony, chociaż zabrzmi to paradoksalnie,
osoby otyłe mogą znajdować korzyści w swoim stanie. Otyłość stanowi usprawiedliwienie
niepowodzeń życiowych i powód do unikania wprowadzania zmian w życiu. Objadanie się
staje się pocieszeniem i jedną z nielicznych radości życia a jednocześnie nałogiem.
Utrata masy ciała powoduje korzyści emocjonalne
Warto wspomnieć, jak utrata masy ciała wpływa na stan psychiczny. Najczęściej
wspominanymi korzyściami są wzrost samopoczucia, wzrost samooceny oraz duma. Utrata
masy ciała jest bardzo zauważalnym osiągnięciem i na ogół jest od razu pozytywnie
komentowana przez otoczenie. Jednocześnie podczas odchudzania mogą się zdarzać wahania
nastroju spowodowane ograniczeniami dietetycznymi.
Oczywiście, osoba która podejmuje próbę odchudzania nie może oczekiwać, że utrata kilku
lub kilkunastu kilogramów całkowicie odmieni jej życie - na pewno jednak spowoduje
poprawę stanu zdrowia i samopoczucia, zwiększenie energii życiowej, zwiększenie pewności
siebie i podniesienie samooceny. Każdy musi samodzielnie odnaleźć własne motywacje
i korzyści. Dla jednych osób korzyścią będzie poprawa stanu zdrowia, dla innych bardziej
atrakcyjny wygląd. Najważniejsze jest przekonanie, że świadomie podejmujemy decyzję
o zmianie swojego życia. Jeżeli odchudzanie jest rozpoczynane tylko pod wpływem rodziny
lub znajomych, może w pewnym momencie zabraknąć siły woli i wytrwałości.
3