Referat 1

Grecja
W Grecji istnieje scentralizowany system administracyjny, który został zbudowany na wzór
francuski. Jedną z przyczyn powstania takiego właśnie systemu były doświadczenia wojny
domowej, toczącej się w latach czterdziestych, przede wszystkim na greckiej prowincji. Silne
utylitarne i scentralizowane państwo miało sprzyjać integracji politycznej i odbudowie kraju. Na
charakterze greckiej administracji waży wiele czynników, przede wszystkim tradycyjnie słabe
instytucje samorządu lokalnego, jak również silne skupienie decyzji publicznych
i środków
finansowych na szczeblu rządowym.
Również w zakresie programowania i implementacji polityki regionalnej wszystkie
zasadnicze decyzje są zarezerwowane właśnie dla urzędników rządowych. Plany dotyczące rozwoju
lokalnego i regionalnego oraz plany inwestycyjne są przedstawiane do akceptacji urzędnikom
administracji państwowej. Mogą być przez nich modyfikowane albo całkowicie odrzucone. Duże
znaczenie przy tego typu decyzjach ma system protekcji i powiązań klientalnych pomiędzy
urzędnikami różnych szczebli administracyjnych. Zasadnicze decyzje o charakterze strategicznym i
politycznym mogą być podejmowane jedynie na szczeblu centralnym. Daleko posunięty centralizm
hamuje również rozwój inicjatyw obywatelskich i samorządności władz lokalnych. Słabość
samorządów terytorialnych jest uznawana przez Komisję Europejską za poważną przeszkodę w
wykorzystywaniu europejskiej pomocy strukturalnej.
Obecny podział administracji państwa został wprowadzony w 1987 r. W Grecji istnieje
podział administracyjny na trzynaście regionów. Nie są to regiony samorządowe ale tzw.
planistyczne czyli wykorzystywane do planowania przez administrację rządową inwestycji
regionalnych. Ponadto w Grecji istnieje podział na 50 prefektur (lub departamentów). Najniższym
szczeblem władzy publicznej są gminy. Obecnie jest około 900 gmin wiejskich i 130 gmin
miejskich. Wspomniany podział administracyjny jednostek lokalnych został skorygowany w
wyniku reformy z roku 1997, która scalała bardzo rozdrobnione samorządy terytorialne.
Zmniejszała ona liczbę jednostek samorządu lokalnego (na mocy ustawy 2539/97). Dotąd istniało
bowiem ponad 5800 gmin tj. 441 gmin miejskich (demoi) i blisko 5400 wiejskich (koinotites).
Samorządy, które w wyniku reformy utraciły status gminy, stały się jednostkami pomocniczymi. W
każdej wybierana jest kilkuosobowa rada w wyborach powszechnych, która pełni funkcje doradcze
wobec gmin.
Do zadań Samorządów Terytorialnych należy przede wszystkim zaliczyć zadania związane
1
z infrastrukturą techniczną (utrzymywanie dróg, ulic, mostów i placów, a także sieci wodociągowej
i kanalizacyjnej o raz komunikacji miejskiej), infrastrukturą społeczną (prowadzenie szkół
podstawowych i średnich, przychodni specjalistycznych, zapewnianie pomocy społecznej osobom
potrzebującym, prowadzenie placówek kulturalnych), utrzymywaniem porządku publicznego
(zapewnienie bezpieczeństwa sanitarnego, zwalczanie skutków klęsk żywiołowych), ładem
przestrzennym i ekologicznym (gospodarowanie terenami, dbanie o ochronę środowiska).
Artykuł 102 konstytucji z roku 1975 stwierdza, że zajmowanie się sprawami lokalnymi leży w
gestii samorządów terytorialnych pierwszego i drugiego szczebla oraz że istnieje domniemanie
kompetencji na korzyść samorządów terytorialnych.
Wybieralne władze samorządowe występują obecnie jedynie na szczeblu prefekturalnym i
gminnym. Warto zaznaczyć, że podział regionalny i władze administracyjne na tym szczeblu
zostały wprowadzone dopiero w roku 1987. Konstytucja w art. 102 ust. 2 Stwierdza że ich władze
są wybierane w głosowaniu powszechnym i tajnym.
Podział regionalny obejmuje następujące jednostki: Wschodnia Macedonia i Tracja,
Centralna Macedonia, Zachodnia Macedonia, Epir, Tesalia, Wyspy Morza Jońskiego, Grecja
Zachodnia, Grecja Środkowa, Attyka, Peloponez, Północne wyspy Morza Egejskiego, Południowe
Wyspy Morza Egejskiego i Kreta. Regiony w zasadzie nie mają swojego budżetu. Poza niewielkimi
środkami własnymi przeznaczonymi na działalność administracyjną, zasadnicza większość ich
finansów pochodzi z dotacji rządowych i środków funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
Na czele władz regionalnych stoi sekretarz generalny, który jest bezpośrednio delegowany
przez rząd. Kandydaturę wysuwa Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, a decyzję podejmuje cała
Rada Ministrów. Jednocześnie sekretarz generalny przewodniczy obradom rady regionalnej, która
jest ciałem doradczym i koordynującym w zakresie planowania rozwoju regionalnego.
W myśl ustawy nr 1622/86 do głównych kompetencji Rady należy formułowanie propozycji
średnioterminowego planu rozwoju regionu. Plan musi być sporządzony w zgodzie z sugestiami
ministerstw rządowych i w nawiązaniu do tez wyjściowych dla Średniookresowego planu rozwoju.
Także do Rady należy projektowanie propozycji do corocznego planu rozwoju. Są one
przygotowywane głównie na podstawie wytycznych rządowego planu rozwoju i w mniejszym
stopniu na sugestiach planistycznych samorządów lokalnych. Rada formułuje także propozycje
przedstawiane ministerstwom i terenowym agencjom rządowym dotyczące prac sektora
publicznego na obszarze regionu. Formułuje w końcu propozycje dotyczące Regionalnych
Programów Operacyjnych związanych z inwestycjami finansowanymi przez państwo i dotowanymi
przez fundusze strukturalne Unii Europejskiej.
Prace rady mają charakter koordynacyjny dla administracji samorządowej i opiniodawczej
2
dla agend rządowych. Rada z jednej strony wykorzystuje w swojej pracy plany rozwojowe
samorządów lokalnych, a z drugiej uwzględnia wskazówki przekazywane z rządu. Ostatecznie
wszystkie propozycje planistyczne rady są przedstawiane do aprobaty rządowej. Ministerstwo
Gospodarki Narodowej ma w tym względzie bezsprzecznie dominującą rolę decyzyjną. Tryb pracy
planistycznej ma charakter hierarchiczny i chociaż inicjatywy płyną od najniższych jednostek
samorządowych, decyzje planistyczne i finansowe są podejmowane odgórnie.
Do Rady Regionalnej wchodzą przedstawiciele administracji regionalnej (de facto rządowej,
gdyż podległej sekretarzowi generalnemu), przedstawiciele władz samorządowych, związków
zawodowych i stowarzyszeń społecznych oraz biznesowych. Pomimo uchwalenia już w roku 1982
ustawy przewidującej powołanie wyłanianych w wyborach powszechnych władz regionalnych,
ustawa ta do dnia dzisiejszego pozostaje martwa. Niestety władzom centralnym brakuje politycznej
woli, aby odpowiednimi dekretami doprowadzić do pierwszej samorządowej elekcji władz
regionalnych.
Na szczeblu prefekturalnym aż do roku 1994 nie istniały władze samorządowe. Prefekci byli
obsadzani przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i mogli być w każdej chwili odwołani przez
władze centralne z zajmowanego stanowiska. Rada Prefekturalna była wyłaniana według
podobnego mechanizmu, co obecnie działające Rady Regionalne. Prefekci przewodniczyli obradom
rady i reprezentowali interesy władzy centralnej. W ten sposób zaprojektowany system służył
wzmacnianiu więzi klientelnych pomiędzy administracją centralną a zwłaszcza jej politycznymi
przedstawicielami (prefektami) a korporacyjnymi interesami społecznymi, branżowymi i
administracją samorządową. Do rady byli bowiem zapraszani delegaci z inicjatywy prefekta, a nie z
wyboru.
W roku 1994 wyłoniono po raz pierwszy Rady Prefekturalne w wyniku wyborów
powszechnych. W ten sam sposób jest również powoływany prefekt. Prefektury mają samodzielny
chociaż mocno ograniczony budżet oraz prawo powoływania własnych struktur administracyjnych,
w tym własnych agencji i przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Samorządy tego poziomu
praktycznie nie mają własnych dochodów. Pomiędzy władzami poszczególnych szczebli
samorządowych nie ma wzajemnego zwierzchnictwa.
Artykuł 105 konstytucji ustanawia ustrój góry Athos. Półwysep Athos, który poczynając od
Megali Vigla stanowi terytorium Góry Athos, zgodnie ze swym starożytnym uprzywilejowanym
statusem, jest autonomiczną częścią państwa greckiego, zachowującą swoją suwerenność. Podlega
ona bezpośredniej jurysdykcji Patriarchatu Ekunemicznego. Wszyscy ci, którzy żyją tam jako
zakonnicy otrzymują obywatelstwo greckie od momentu nowicjatu, bez konieczności dopełniania
dodatkowych formalności. Jest ona zarządzana, zgodnie ze swoim ustrojem przez 20 świętych
klasztorów, na które podzielony jest Półwyspem Athos. Administracja na górze Athos sprawowana
3
jest przez reprezentantów tych klasztorów, które tworzą Świętą Wspólnotę. Zabronione jest
dokonywanie jakichkolwiek zmian w systemie administracyjnym dotyczącym liczby klasztorów na
Górze Athos, jak również w ich porządku hierarchicznym i stosunkach z poddanymi. Szczegółowe
określenie statusu Góry Athos, jest zawarte w Karcie Statutowej Góry Athos a ścisłe przestrzeganie
ustroju jest pod najwyższym nadzorem Patriarchatu Ekonomicznego. Grecja jest reprezentowana na
Górze Athos przez Gubernatora Góry odpowiedzialnego przed ministrem spraw zagranicznych.
Gubernator czuwa nad przestrzeganiem przepisów Karty Statutowej, uczestniczy z głosem
doradczym, w sesjach Świętej Wspólnoty oraz zajmuje się wszystkimi lokalnymi usługami
publicznymi.
Bibliografia:
4
Konstytucja Grecji, 1975.
T.G. Grosse, Polityka regionalna Unii Europejskiej.
5