PLAN GOSPODARKI ODPADAMI MIASTA SZCZAWNICA
advertisement
URZĄD MIASTA w SZCZAWNICY PLAN GOSPODARKI ODPADAMI MIASTA SZCZAWNICA ZLECENIODAWCA: WYKONAWCA: URZĄD MIASTA w SZCZAWNICY F i r m a U s ł u g o w a „ BIOSKAN” Jacek GRZYB ul. Cieplińskiego 38 31-429 Kraków tel. (012)412-85-04; 0603 379-600 e-mail: [email protected] Kraków, czerwiec 2004 GŁÓWNI AUTORZY: dr inż. Jacek Grzyb …………………………………….. dr inż. Krzysztof Frączek …………………………………….. Joanna Grzyb …………………………………….. 1 Autorzy pragną serdecznie podziękować pracownikom Urzędu Miasta w Szczawnicy za udostępnienie niezbędnych materiałów oraz czas poświęcony na pomoc w przygotowanie niniejszego opracowania. 2 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ____________________________________________________________________________ 6 1.1. PODSTAWA FORMALNA OPRACOWANIA ________________________________________________ 6 1.2. ZAKRES OPRACOWANIA ____________________________________________________________ 6 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SZCZAWNICY ______________________________________ 9 2.1. INFORMACJE OGÓLNE ______________________________________________________________ 9 2.2. LUDNOŚĆ ______________________________________________________________________ 10 2.3. INFRASTRUKTURA _______________________________________________________________ 12 2.3.1. Sieć komunikacyjna __________________________________________________________ 12 2.3.2. Sieć gazowa i ciepłownicza ____________________________________________________ 13 2.3.3. Sieć energetyczna ____________________________________________________________ 13 2.4. GOSPODARKA ___________________________________________________________________ 13 2.5. ROLNICTWO ____________________________________________________________________ 14 2.6. TURYSTYKA I REKREACJA__________________________________________________________ 15 2.6.1. Zabytki ____________________________________________________________________ 15 2.6.1.1. Osada Flisacka___________________________________________________________________ 15 2.6.1.2. Historyczna część Szczawnicy-Zdroju ________________________________________________ 15 2.6.1.3. Relikty zespołów turystycznych i budownictwa ludowego Rusi Szlachtowskiej ________________ 16 2.6.2. Szlaki turystyczne ____________________________________________________________ 16 2.6.2.1. Szlaki górskie ___________________________________________________________________ 2.6.2.2. Szlak kajakowy __________________________________________________________________ 2.6.2.3. Spływ tratwami na Dunajcu ________________________________________________________ 2.6.2.4. Szlaki do turystyki konnej __________________________________________________________ 16 17 17 18 2.7. STAN ŚRODOWISKA_______________________________________________________________ 2.7.1. Walory przyrody ożywionej ____________________________________________________ 2.7.2. Parki narodowe _____________________________________________________________ 2.7.3. Parki krajobrazowe __________________________________________________________ 2.7.4. Rezerwaty przyrody __________________________________________________________ 2.7.5. Pomniki przyrody ____________________________________________________________ 2.7.6. Obszar chronionego krajobrazu ________________________________________________ 2.7.7. Użytek ekologiczny ___________________________________________________________ 18 19 21 21 22 22 22 24 3. AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI, CELE DZIAŁAŃ I PROGNOZY DO ROKU 2014 ________________________________________________________________________________ 25 3.1. SEKTOR KOMUNALNY _____________________________________________________________ 25 3.1.1. Stan aktualny _______________________________________________________________ 25 3.1.2. Ilość odpadów komunalnych na podstawie wskaźników KPGO ________________________ 27 3.1.2.1. Bilans odpadów komunalnych _______________________________________________________ 3.1.2.2. Ilość odpadów z obiektów infrastruktury ______________________________________________ 3.1.2.3. Ilość odpadów wielkogabarytowych __________________________________________________ 3.1.2.4. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych _________________________ 3.1.2.5. Ilość odpadów opakowaniowych _____________________________________________________ 3.1.2.6. Szacunkowa ilość odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych _____________ 3.1.2.7. Zbieranie, gromadzenie i transport odpadów komunalnych ________________________________ 3.1.2.8. Selektywne zbieranie odpadów ______________________________________________________ 3.1.2.9. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ______________________________________ 3.1.2.10. Prognoza ilości i jakości odpadów komunalnych _______________________________________ 3.1.2.11. Cele i kierunki do osiągnięcia w gospodarce odpadami komunalnymi _______________________ 3.1.2.12. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w gospodarce odpadami komunalnymi ____________ 27 28 29 30 31 31 32 33 34 37 42 44 3.1.3. Komunalne osady ściekowe ____________________________________________________ 45 3.1.3.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 3.1.3.2. Prognozy do roku 2014 ____________________________________________________________ 3.1.3.3. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 3.1.3.4. Kierunki działań w gospodarce osadami ściekowymi _____________________________________ 45 47 48 48 3.1.4. Odpady opakowaniowe _______________________________________________________ 49 3.1.4.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 49 3.1.4.2. Prognozy do 2014 roku ____________________________________________________________ 49 3.1.4.3. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 50 3.2. SEKTOR GOSPODARCZY ___________________________________________________________ 53 3 3.2.1. Odpady z sektora gospodarczego _______________________________________________ 53 3.2.1.1. Bilans odpadów __________________________________________________________________ 3.2.1.2. Główni wytwórcy odpadów ________________________________________________________ 3.2.1.3. Unieszkodliwianie odpadów ________________________________________________________ 3.2.1.4. Podmioty prowadzące działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów przemysłowych _________________________________________________________________ 3.2.1.5. Prognozy do roku 2014 ____________________________________________________________ 3.2.1.6. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 53 55 55 55 55 57 3.2.2. Odpady niebezpieczne ________________________________________________________ 57 3.2.2.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 3.2.2.2. Zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych __________________________________________ 3.2.2.3. Prognozy do roku 2014 ____________________________________________________________ 3.2.2.4. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 57 58 58 58 3.2.3. Odpady z jednostek służby zdrowia i z jednostek weterynaryjnych ______________________ 58 3.2.3.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 58 3.2.3.2. Odpady weterynaryjne_____________________________________________________________ 60 3.2.4. Odpady azbestowe ___________________________________________________________ 62 3.2.4.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 62 3.2.4.2. Prognozy do 2014 roku ____________________________________________________________ 63 3.2.4.3. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 64 3.2.5. Wyeksploatowane pojazdy _____________________________________________________ 64 3.2.5.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 64 3.2.5.2. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 65 3.2.6. Baterie i akumulatory ________________________________________________________ 66 3.2.6.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 66 3.2.6.2. Prognozy do 2014 roku ____________________________________________________________ 68 3.2.6.3. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 68 3.2.7. Pestycydy __________________________________________________________________ 68 3.2.7.1. Prognozy do 2014 roku ____________________________________________________________ 69 3.2.7.2. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 69 3.2.8. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne ______________________________________ 69 3.2.8.1. Stan aktualny ____________________________________________________________________ 69 3.2.8.2. Prognoza - zgodnie z założeniami WPGO _____________________________________________ 70 3.2.8.3. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 70 3.2.9. Odpady zawierające PCB _____________________________________________________ 70 3.2.9.1. Prognozy do 2014 roku ____________________________________________________________ 71 3.2.9.2. Cele i kierunki działań _____________________________________________________________ 71 4. PROPONOWANY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI W MIEŚCIE SZCZAWNICA _____ 72 4.1. MINIMALIZACJA ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW_____________________________________ 4.2. ZBIERANIE I TRANSPORT ODPADÓW __________________________________________________ 4.2.1. Odpady zmieszane ___________________________________________________________ 4.2.2. Surowce wtórne _____________________________________________________________ 4.2.3. Odpady organiczne __________________________________________________________ 4.2.4. Odpady wielkogabarytowe oraz wyeksploatowany sprzęt rolniczy ______________________ 4.2.5. Odpady budowlane __________________________________________________________ 4.2.6. Odpady niebezpieczne ________________________________________________________ 4.3. STRATEGIE I INSTRUMENTY SŁUŻĄCE PROMOWANIU SELEKTYWNEJ ZBIÓRKI ODPADÓW __________ 4.4. ODZYSK I ZAGOSPODAROWANIE ODPADÓW ____________________________________________ 72 73 73 73 74 75 75 75 76 77 5. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ORAZ MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘĆ PRZEWIDZIANYCH W PLANIE ____________________________________________________________________________ 79 5.1. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ KRÓTKOOKRESOWYCH 2004-2006 _______________ 80 5.2. ZADANIA STRATEGICZNE DŁUGOOKRESOWE 2007-2014 __________________________________ 81 6. NIEZBĘDNE KOSZTY ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PLANU GOSPODARKI ODPADAMI SZCZAWNICY I MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA ______________________________________ 85 6.1. SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI _______________________________________ 6.1.1. Koszty inwestycyjne __________________________________________________________ 6.1.2. Koszty eksploatacyjne ________________________________________________________ 6.1.3. Koszty innych działań nieinwestycyjnych __________________________________________ 85 85 85 88 4 6.2. ZASADY I MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PLANU _________________________________________ 6.2.1. Koszty inwestycyjne __________________________________________________________ 6.2.2. Koszty eksploatacyjne ________________________________________________________ 6.2.3. Opłaty_____________________________________________________________________ 6.3. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PLANU _________________________________________________ 6.3.1. Podstawowe źródła finansowania Planu __________________________________________ 89 89 90 90 91 91 7. ORGANIZACJA I ZASADY MONITORINGU SYSTEMU _______________________________ 97 7.1. ZASADY ZARZĄDZANIA SYSTEMEM GOSPODARKI ODPADAMI _______________________________ 97 7.2. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI PLANU __________________________________________________ 98 8. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA PROJEKTU PLANU GOSPODARKI ODPADAMI NA ŚRODOWISKO _____________________________________________________________________ 100 9. EDUKACJA EKOLOGICZNA ______________________________________________________ 104 9.1. CEL PROWADZENIA EDUKACYJNEGO PROGRAMU GOSPODARKI ODPADAMI ___________________ 9.2. ODBIORCY EDUKACYJNEGO PROGRAMU GOSPODARKI ODPADAMI __________________________ 9.3. SPOSOBY I METODY REALIZACJI EDUKACYJNEGO PROGRAMU GOSPODARKI ODPADAMI __________ 9.4. POMOC SPECJALISTYCZNYCH INSTYTUCJI I ORGANIZACJI W EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ___________ 9.5. ANALIZA ODZEWU SPOŁECZNEGO PO PRZEPROWADZONEJ AKCJI EDUKACYJNEJ ________________ 104 105 105 106 106 10. STRESZCZENIE ________________________________________________________________ 107 11. DODATKI ______________________________________________________________________ 111 11.1. SPIS LITERATURY ______________________________________________________________ 11.2. OBJAŚNIENIA SKRÓTÓW _________________________________________________________ 11.3. SPIS TABEL ___________________________________________________________________ 11.4. SPIS RYCIN ___________________________________________________________________ 111 112 112 114 5 1. WSTĘP Rolą planów gospodarki odpadami jest objęcie zagadnień w zakresie m. in. zapobiegania powstawaniu odpadów, bezpiecznego nimi zagospodarowania, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarowania odpadami niebezpiecznymi i komunalnymi oraz ograniczenia ilości składowanych odpadów. Jednym z zadań planów jest uwzględnienie potrzeby utworzenia oraz utrzymania zintegrowanej i wystarczającej w skali kraju sieci i instalacji do unieszkodliwiania odpadów. Plan gospodarki odpadami Miasta Szczawnica powstał jako realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami), która wprowadza obowiązek opracowywania planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym (rozdział 3, art. 14-16). Zgodnie z tymi przepisami organy administracji publicznej samorządowej na poszczególnych szczeblach oraz w określonych terminach są zobowiązane do opracowania planów gospodarki odpadami dla właściwego miejscowo obszaru. 1.1. Podstawa formalna opracowania Podstawą opracowania „Planu Gospodarki Odpadami Miasta Szczawnica” jest umowa z dnia 02.04.2004 r. pomiędzy Urzędem Miasta w Szczawnicy reprezentowanym przez Burmistrza Pana mgr Romana Trojnarskiego, a Firmą Usługową BIOSKAN reprezentowaną przez Dyrektora Pana dr inż. Jacka Grzyba. 1.2. Zakres opracowania Plan Gospodarki Odpadami Miasta Szczawnica jest wynikiem realizacji obowiązku wynikającego z ustawy o odpadach z dnia 27.04.2001 r. (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami), która w rozdziale 3, art. 14 - 16 nakłada obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Wojewódzki, powiatowy lub gminny plan gospodarki odpadami powinien być opracowywany zgodnie z planami wyższego szczebla. Dokumentem nadrzędnym wobec Planu Gospodarki Odpadami dla Miasta Szczawnica jest Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu Nowotarskiego. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami (PPGO) powinien być opracowany zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami (WPGO) dla województwa małopolskiego, dla którego dokumentem nadrzędnym jest Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (KPGO). Zgodnie z zapisem art. 14.5 ustawy o odpadach projekt planu gminnego opracowuje Burmistrz. Projekt planu podlega zaopiniowaniu przez zarząd powiatu oraz zarząd województwa. Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami składane jest co 2 lata Radzie Miasta (art. 14.13), natomiast jego aktualizację przeprowadza się nie rzadziej niż co 4 lata (art. 14.14). Szczegółowe wymagania dotyczące planów gospodarki odpadami zdefiniowano w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz.U.2003.66.620). Gminny plan gospodarki odpadami zgodnie z § 4 określa: 1. Aktualny stan gospodarki odpadami, w tym: 6 a) rodzaj, ilość i źródła powstawania wszystkich odpadów, w szczególności odpadów komunalnych, b) rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku, c) rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania, d) istniejące systemy zbierania wszystkich odpadów, w szczególności odpadów komunalnych, e) rodzaj, rozmieszczenie oraz moc przerobową instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w szczególności odpadów komunalnych, f) wykaz podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych, uwzględniające podstawowe informacje charakteryzujące z punktu widzenia gospodarki odpadami obszar, dla którego jest sporządzany plan gospodarki odpadami, a w szczególności położenie geograficzne, sytuację demograficzną, sytuację gospodarczą oraz warunki glebowe, hydrogeologiczne i hydrologiczne, mogące mieć wpływ na lokalizację instalacji gospodarki odpadami; 2. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, w tym również wynikające ze zmian demograficznych i gospodarczych; 3. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami, w tym: a) działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów, b) działania zmierzające do ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, c) działania wspomagające prawidłowe postępowanie z odpadami w zakresie zbiórki, transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania, w szczególności odpadów komunalnych, d) działania zmierzające do redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów; 4. Projektowany system gospodarki odpadami, w szczególności gospodarki odpadami komunalnymi i opakowaniowymi, uwzględniający ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie, ze wskazaniem miejsca unieszkodliwiania odpadów; 5. Rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz instytucje odpowiedzialne za ich realizację; 6. Sposoby finansowania, w tym instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, z uwzględnieniem harmonogramu uruchamiania środków finansowych i ich źródeł; 7. System monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów pozwalający na określenie sposobu oraz stopnia realizacji celów i zadań zdefiniowanych w planie gospodarki odpadami, z uwzględnieniem ich jakości i ilości. Plany gospodarki odpadami według § 6.2. zawierają co najmniej następujące rozdziały: 1. Wstęp; 2. Analizę stanu gospodarki odpadami; 3. Prognozę zmian; 4. Założone cele i przyjęty system gospodarki odpadami; 5. Zadania strategiczne obejmujące okres co najmniej 8 lat; 6. Harmonogram realizacji przedsięwzięć obejmujący okres 4 lat; 7. Wnioski z prognozy oddziaływania projektu planu na środowisko w przypadku planów wojewódzkich i wnioski z analizy oddziaływania projektu planu na 7 środowisko w przypadku planów powiatowych i gminnych oraz sposób ich uwzględniania w planie; 8. Sposób monitoringu i oceny wdrażania planu; 9. Streszczenie w języku niespecjalistycznym. Niniejszy Plan uwzględnia zapisy zawarte w aktualnie obowiązujących aktach prawnych z zakresu gospodarki odpadami. Plan Gospodarki Odpadami Miasta Szczawnica określa (zgodnie z art. 14.1 ustawy o odpadach): 1. Aktualny stan gospodarki odpadami. 2. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami. 3. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami. 4. Instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów. 5. System monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Oraz w szczególności (art. 15.3): 6. Rodzaj, ilość i źródło pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwiania. 7. Rozmieszczenie istniejących instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wraz z wykazem podmiotów prowadzących działalność w tym zakresie. 8. Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego postępowania z nimi, w tym ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska. 9. Projektowany system gospodarowania odpadami. a ponadto: 1. Rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć 2. Harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródła. „Plan Gospodarki Odpadami Miasta Szczawnica” jest zgodny z Planem Powiatowym oraz oparty jest na kierunkach działań, celach przyjętych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami. Dokonując obliczeń, oszacowań ilości poszczególnych rodzajów odpadów oraz prognoz ilości odpadów kierowano się wskaźnikami podanymi w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami. 8 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SZCZAWNICY 2.1. Informacje ogólne Miasto Szczawnica zlokalizowana jest w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie nowotarskim. Szczawnica jest gminą o statucie miasta i jednocześnie jest uzdrowiskiem. Szczawnica od północy graniczy z Gminą Łącko, od zachodu z Gminą Krościenko nad Dunajcem, od wschodu z Gminą Piwniczna, natomiast od południa ze Słowacją. Pod względem fizyczno-geograficznym Miasto jest położone: w strefie granicznej między Karpatami Zewnętrznymi i Wewnętrznymi, w strefie styku Beskidu Sądeckiego, Pienin oraz Małych Pienin, w karpackiej strefie gór średnich i niskich, w obrębie mezoregionów Beskidu Sądeckiego i Małych Pienin, rozdzielonych doliną Grajcarka. Granice Szczawnicy są w przewadze naturalne. Granica północna i częściowo wschodnia biegnie głównym grzbietem Pasma Radziejowej, pomiędzy Dzwonkówką, a Wielkim Rogaczem oraz przez Przełęcz Obidzy. Granica południowa i częściowo wschodnia biegnie wzdłuż głównego grzbietu Małych Pienin i jest zarazem granicą państwową. Granica zachodnia biegnie wzdłuż Dunajca, a następnie wzdłuż potoku Ścigockiego. Granice w przewadze pokrywają się z granicami zlewni Grajcarka prawobrzeżnego dopływu Dunajca III-go rzędu. Zlewnia ta w całości znajduje się na obszarze miasta, zajmując około 95% jego powierzchni. Obszar Szczawnicy wynosi 87,89 km2, co stanowi około 6 % ogólnej powierzchni powiatu nowotarskiego. Jest to jedna z mniejszych gmin powiatu. Na terenie Miasta mieszka 7.550 osób (stan na koniec 2003 roku), co stanowi około 4,2 % ludności powiatu. Wg stanu na koniec 2003 roku na 100 mężczyzn przypadały 107 kobiet. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 86 osób/km2. Najważniejszą drogą przechodzącą przez teren Miasta jest droga powiatowa łącząca Krościenko ze Szczawnicą i biegnąca aż do Jaworek. Droga ta łączy się w Krościenku z drogą krajową nr 969 łączącą Nowy Targ z Nowym Sączem. Głównymi ciekami wodnymi przepływającymi przez Szczawnicę są potok Grajcarek oraz rzeka Dunajec w górnym biegu na odcinku 3 km. Rycina 2.1. Położenie Szczawnicy w województwie i powiecie 9 Obszar Miasta Szczawnica jest położony na terenie o zróżnicowanej wysokości pomiędzy 420 m n.p.m. (dolina Dunajca), a 1262 m n.p.m. (Radziejowa). Najbardziej zurbanizowana centralna część miasta położona jest na wysokości 430 - 500 m n.p.m. Maksymalne deniwelacje sięgają 842 m. Około 60 % obszaru leży powyżej 700 m nad poziom morza. Około 75 % obszaru Miasta stanowią góry średnie i niskie, tj. obszary wysoko położone, o znacznych deniwelacjach, stromych i bardzo stromych stokach, wysokim stopniu zalesienia, rozczłonkowane licznymi i głębokimi dolinami. Środowisko przyrodnicze tej części Szczawnicy ma charakter wybitnie górski. Około 20 % powierzchni zajmują pogórza, z przewagą pogórzy średnich, tj. obszary stanowiące niższy stopień gór, o spłaszczonych wierzchowinach, ale jednocześnie stromych stokach. Tylko około 5% obszaru Miasta zajmują doliny rzeczne. Wśród nich główną rolę odgrywają doliny Grajcarka i Dunajca. Część Miasta leżąca na północ od Grajcarka należy do Beskidu Sądeckiego i obejmuje południowe skłony Pasma Radziejowej aż po główny grzbiet, łącznie z najwyższym szczytem tej grupy górskiej. Część Miasta położona na południe od Grajcarka obejmuje całą polską część Małych Pienin, aż po główny grzbiet i łącznie z najwyższym szczytem całego Pasa Skalicowego. Główny grzbiet wyznaczają szczyty: Szafranówka (742 m), Rabsztyn (847 m), Wysoki Wierch (899 m), Durbaszka (940 m), Wysokie Skałki (1050 m) i Wierchliczka (964 m). Te tereny nie osiągają takich wysokości, jak w północnej części Szczawnicy i są mniej pocięte dolinami. Na obszarze tym dominują elementy rzeźby krasowej, a jednocześnie występuje wiele rysów charakterystycznych dla Beskidów. Ta część obszaru Miasta stanowi skomplikowaną strukturę tektoniczną i geologiczną. Z uwagi na rozpiętość pionową, która maksymalnie wynosi 842 m, środowisko przyrodnicze Szczawnicy jest piętrowo zróżnicowane, tworząc klasyczną piętrową strukturę przyrodniczą. Dotyczy to w szczególności warunków klimatycznych i florystycznych oraz stosunków wodnych i glebowych. 2.2. Ludność W 2000 roku Szczawnicę zamieszkiwało 7580 mieszkańców. Do końca 2003 roku zmalała ona do 7550 osób, zatem liczba ludności bardzo nieznacznie spadła o około 0,4 %. Wynika z tego, że obszar ten odznaczał się w latach 2000-2003 się na ogół niewielkim, stałym spadkiem liczby ludności. Niemniej jednak z powodu braku innych szacunków przyjęto za Powiatowym Programem Ochrony Środowiska wzrost perspektywiczny do 2015 roku na poziomie 5,17 % (tabela 2.1, rycina 2.2). 10 Tabela 2.1. Liczba ludności w latach 2000 - 2003 z prognozą do 2015 roku Stan na koniec 2001 2002 2000 RAZEM: 7580 7608 Prognoza 2015 2003 7590 7550 7939 Rycina 2.2. Liczba ludności w Szczawnicy w latach 2000 - 2015 7939 8000 7900 Liczba ludności 7800 7700 7608 7580 7590 7550 7600 7500 7400 7300 2000 2001 2002 2003 2015 Lata Źródło: Dane Urzędu Miasta w Szczawnicy Struktura ludności w rozbiciu na grupy wiekowe oraz płeć została przedstawiona na rycinie 2.3, natomiast ze względu na zdolności produkcyjne na rycinie 2.4. Opiekę zdrowotną zapewnia 1 samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. W Szczawnicy znajdują się 3 apteki, zaś hospitalizacja mieszkańców Miasta prowadzona jest w szpitalu w Nowym Targu. Edukację dzieci i młodzieży jest prowadzona w 2 przedszkolach, 2 szkołach podstawowych oraz 1 gimnazjum. Rycina 2.3. Struktura wiekowa ludności Szczawnicy 70 lat i ponad kobiety 60-69 lat mężczyźni przedział wieku 50-59 lat 40-49 lat 30-39 lat 20-29 lat 10-19 lat 0-9 lat 0 100 200 300 400 500 600 700 liczba osób Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Krakowie - za rok 2002 11 Rycina 2.4. Struktura wiekowa ludności Szczawnicy 16% 26% 58% ludność w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym 2.3. Infrastruktura 2.3.1. Sieć komunikacyjna Szczawnica leży na uboczu głównych drogowych szlaków komunikacyjnych. Jednakże posiada połączenie drogowe z Krościenkiem za pośrednictwem drogi powiatowej, które leży u zbiegu dróg: drogi wojewódzkiej nr 969 z Nowego Targu (34 km) do Nowego Sącza (44 km). Zapewnia to Miastu połączenia drogowe z głównymi węzłami komunikacyjnymi na terenie województwa. Powiązania zewnętrzne umożliwia również droga wojewódzka nr 968 z Lubnia poprzez Mszanę Dolną do Zabrzeża. Szczawnica posiada również połączenie drogowe ze Słowacją poprzez drogowe przejście graniczne w Niedzicy położone w odległości około 20 km. W samej Szczawnicy istnieje piesze przejście graniczne umożliwiające bezpośredni ruch turystyczny ze Słowacją (Leśnica, Czerwony Klasztor). Ponadto na obszarze Miasta istnieje sieć dróg gminnych, utrzymywanych w systemie ulicznym o łącznej długości 30 km. Gęstość ulic miejskich jest niska - wynosi 34,1 km/100 km2. Ulice są zazwyczaj wąskie, posiadają duże spadki podłużne, często brakuje przy nich chodników i poboczy. Rycina 2.5. Sieć drogowych połączeń komunikacyjnych Szczawnicy Przez teren Szczawnicy nie przebiega żadna linia kolejowa, natomiast istnieje dobrze rozbudowana sieć połączeń autobusowych, zarówno lokalnych, jak i dalekobieżnych. 12 2.3.2. Sieć gazowa i ciepłownicza Na terenie Miasta brak możliwości korzystania z gazu przewodowego. Ze względu na walory turystyczno-krajobrazowe oraz obecność Pienińskiego Parku Narodowego i uzdrowiska Szczawnica powstał „Program gazyfikacji gmin Szczawnica, Krościenko i Czorsztyn”, lecz Szczawnica odstąpiła od jego realizacji ze względu na koszty oraz zastosowanie innych nośników energii (gazu z butli, oleju opałowego, energii słonecznej). Szczawnica nie posiada centralnego systemu grzewczego. Istnieje szereg kotłowni indywidualnych ogrzewających obiekty użyteczności publicznej. W większości z nich do ogrzewania wykorzystywany jest olej opałowy lub gaz (między innymi w sanatoriach, domach wczasowych, pensjonatach, zakładzie przyrodoleczniczym, budynkach Spółdzielni Mieszkaniowej „Połoniny”, parafii rzymsko-katolickiej, szkołach podstawowych, gimnazjum publicznym, budynku Urzędu Miasta oraz w aptece „CEFARM”), co przyczynia się do wydatnego zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza w Szczawnicy. W budownictwie jednorodzinnym głównym nośnikiem energii używanym do ogrzewania jest węgiel. Zauważa się jednak tendencję do wymiany kotłowni na olejowe lub gazowe. Coraz częściej do ogrzewania wody wykorzystywana jest energia słoneczna (kolektory słoneczne). 2.3.3. Sieć energetyczna Szczawnica nie posiada obecnie własnych źródeł zasilania energią elektryczną. Głównym źródłem energii dla Miasta Szczawnica jest stacja 30/15/04 kV zlokalizowana w Szczawnicy Niżnej oparta na sieciach średnich napięć relacji Krościenko-Szczawnica. Z kolei do Krościenka energia jest dostarczana poprzez stacje elektroenergetyczne średniego napięcia 110 kV z dwóch kierunków: z GZP (głównego punktu zasilającego) Gorzków (od strony Nowego Sącza) oraz z GZP Szaflary (od strony Nowego Targu). Energia dostarczana jest bezpośrednio do odbiorców siecią niskich napięć poprzez stacje transformatorowe 15/04 kV. Dla wzmocnienia zasilania obszaru Miasta w energię elektryczną konieczne jest sfinalizowanie realizacji stacji transformatorowej 110/30/15 kV w Krościenku, która będzie podpięta do linii wysokiego napięcia łączącej Nowy Sącz z Niedzicą. Wykazano niewystarczający stan zaopatrzenia Szczawnicy w energię elektryczną, co spowodowało, że w „Studium zagospodarowania przestrzennego województwa nowosądeckiego” inwestycje z zakresu infrastruktury na terenie Miasta uznano za najpilniejsze. 2.4. Gospodarka W Szczawnicy w roku 2003 zarejestrowanych było w systemie REGON 758 podmiotów gospodarczych (tabela 2.2) Tabela 2.2. Podmioty gospodarcze zarejestrowane na terenie Szczawnicy CHARAKTER PODMIOTU produkcyjny handlowy usługowy inny ILOŚĆ 10 176 152 420 13 Źródło: Ewidencja działalności gospodarczej - 2003 2.5. Rolnictwo Rolnictwo nie stanowi znaczącego sektora w gospodarce Szczawnicy. Na ogólną liczbę 1062 gospodarstw rolnych tylko w 220 jest prowadzona wyłącznie działalność rolnicza, a w 622 nie jest prowadzona ani działalność rolnicza, ani nierolnicza. Najwięcej jest gospodarstw mających powierzchnię poniżej 1 ha (649), kolejną grupę stanowią gospodarstwa o powierzchni od 1 do 5 ha (395) (tabele 2.3 i 2.4). Najwięcej gruntów jest użytkowanych jako użytki rolne (1819 ha), w obrębie tego areału dominują łąki o powierzchni 1052 ha, co stanowi 47,2 %, na drugim miejscu są pastwiska z powierzchnią 670 ha (30,1 %) (tabela 2.5). W strukturze zasiewów przeważają uprawy ziemniaków, których areał wynosi 31 ha (49,2 %) oraz zboża, wśród których dominuje uprawa jęczmienia (39,5 %), zaś buraki cukrowe, rzepak i rzepik nie są uprawiane wcale (tabela 2.6). Tabela 2.3. Powierzchnia gospodarstw rolnych na terenie Szczawnicy Powierzchnia gospodarstwa [ha] Liczba gospodarstw do 1 1-5 5 - 10 powyżej 10 649 395 13 5 Ogółem 1062 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Krakowie - za rok 2002 Tabela 2.4. Gospodarstwa rolne wg prowadzenia działalności gospodarczej Wyszczególnienie Liczba gospodarstw ogółem prowadzące wyłącznie działalność rolniczą nie prowadzące działalności rolniczej i pozarolniczej prowadzące wyłącznie działalność pozarolniczą prowadzące działalność rolniczą i pozarolniczą 1062 220 622 150 70 220 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Krakowie - za rok 2002 Tabela 2.5. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych Wyszczególnienie Powierzchnia gruntów ogółem Użytki rolne w tym: Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty Powierzchnia gruntów w hektarach w odsetkach 2229 1819 odłogi ugory sady łąki pastwiska 100,0 81,6, w tym: 24 3 7 1052 670 306 104 1,1 0,1 0,3 47,2 30,1 13,7 4,7 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Krakowie - za rok 2002 14 Tabela 2.6. Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów Wyszczególnienie powierzchnia w ha w odsetkach 63 25 100,0 39,5 Ogółem Zboża w tym: pszenica żyto jęczmień owies pszenżyto Ziemniaki Pastewne Pozostałe w tym: 8 0 12 5 0 31 1 6 warzywa gruntowe 49,2 2,2 9,2 2 2,4 Źródło: Dane Urzędu Statystycznego w Krakowie - za rok 2002 2.6. Turystyka i rekreacja 2.6.1. Zabytki Na terenie Szczawnicy znajduje się wiele różnorodnych i unikalnych wartości kulturowych, które da się wyodrębnić ściśle zarówno pod względem obszarowym, jak też pod względem przynależności do epoki. 2.6.1.1. Osada Flisacka Położona na terenie Szczawnicy Niżnej u wylotu potoku Grajcarek do Dunajca z charakterystycznymi zabytkowymi zagrodami flisaków, jak tez mały zespół starych zagród położonych na pograniczu Szczawnicy z Krościenkiem na tzw. Piaskach pomiędzy drogą wjazdową do Szczawnicy a rzeką Dunajec. Na obszarach tych ochroną konserwatorską objęte są zarówno zachowane do dzisiaj zabytkowe domy jak też układy działek siedliskowych i historyczna sieć drożna. 2.6.1.2. Historyczna część Szczawnicy-Zdroju Obejmuje zabudowę położoną po obydwóch stronach Szczawnego Potoku i u wylotu jego doliny wraz z dawną willową XIX-wieczną i z początku XX wieku zabudową uzdrowiskowo-pensjonatową, starymi założeniami zieleni miejskiej Parku Górnego i Parku Dolnego, starym cmentarzem z kaplicą Szalayów oraz resztkami dawnego parku i dworu Szalaya. Na terenie tym szczególnej ochrony konserwatorskiej wymagają: Plac Dietla, Park Górny, Zabudowa ulicy Jana Wiktora, Neogotycki Kościół Parafialny, Park Dolny, Park i dwór Szalaya, Stary cmentarz, Zespół willi piętrowych (przełom XIX i XX w.) położonych przy ul. Głównej, Zespół domów miejskich o charakterze willowym (przełom XIX i XX w.) przy ul. Parkowej. 15 2.6.1.3. Relikty zespołów turystycznych i budownictwa ludowego Rusi Szlachtowskiej Ścisłą ochroną konserwatorską są objęte: fragment dawnej wsi Szlachtowa wokół zabytkowej cerkwi Rusińskiej, fragment centrum dawnej wsi Jaworki z zabytkowym zespołem cerkiewno cmentarnym oraz fragmenty wsi Czarna Woda, położone w widłach potoków Jasienik i Biała Woda, ślady układu turystycznego oraz poszczególnych siedlisk zlikwidowanej w latach 1945 - 1947 w ramach akcji „Wisła” osady rusińskiej Biała Woda. Do rejestru zabytków dawnego województwa nowosądeckiego są wpisane 24 obiekty, których wykaz jest zamieszczony w tabeli 2.7. Niezależnie od obowiązującego rejestru zabytków w Szczawnicy jest ponad 100 obiektów zabytkowych kwalifikujących się do oddania ich pod opiekę konserwatorską. 2.6.2. Szlaki turystyczne 2.6.2.1. Szlaki górskie Na terenie Szczawnicy znajduje się 6 oznakowanych górskich szlaków do uprawiania turystyki pieszej. Stopień trudności jest zróżnicowany, zatem każdy turysta może wybrać odpowiedni w zależności od kondycji. Do schroniska na Przehybie: szlak niebieski przez Kunie. Szlak zielony przez Gabiańkę, czas przejścia 3 godz. Na Palenicę: szlak żółty z centrum Szczawnicy obok dolnej stacji Kolei Liniowej Palenica, czas przejścia 1 godz. Do schroniska na Durbaszce: szlak niebieski biegnący grzbietem Małych Pienin, czas przejścia: 3 godz. Do schroniska na Bereśniku: szlak żółty z Placu Dietla przez Bryjarkę, czas przejścia: 1 godz. Na szczyt Trzech Koron przez Sokolicę: szlak niebieski od schroniska Orlica w Pieninach, czas przejścia: 6 godz. Na Wysoką przez Wąwóz Homole z Jaworek: szlak zielony, czas przejścia: 2 godz. 16 Tabela 2.7. Wykaz obiektów zabytkowych na terenie Szczawnicy wpisanych do rejestru nazwa obiektu Dawna cerkiew Willa „Marta” Willa „Danusia” Willa „Pałac” Willa „Nad Zdrojem” Willa „Alma” Willa „Szwajcarka” Willa „Stara Kancelaria” Willa „Holenderka” Willa „Pod Bogurodzicą” Willa „Świerki” Inhalatorium Altana Widokowa Sanatorium „Modrzewie” Sanatorium „Pod Batorym” Kaplica pw. N.M.P. Kaplica pw. M.B.Częstochowskiej Altana muzyczna Pawilon Zdroju „Waleria” Willa „Limba” Willa „Palma I i II” Willa „Szalay I” Willa „Szalay II” Stary cmentarz parafialny „Szalayowski adres nr księgi A rejestru zabytków woj. nowosądeckiego Jaworki Szczawnica, ul. Główna 18 Szczawnica, Pl. Dietla 5 Szczawnica, Pl. Dietla 7 Szczawnica, Pl. Dietla 9 Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Pl. Dietla 10 Szczawnica, Pl. Dietla 3 Szczawnica, Pl. Dietla 8 Szczawnica, Pl. Dietla Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, Park Górny Szczawnica, ul. Zdrojowa Szczawnica, ul. Zdrojowa Szczawnica, Park Górny Szczawnica, ul. J. Wiktora 16 Szczawnica ul. J. Wiktora 12 25 208 641 642 645 646 647 648 643 650 651 666 669 670 671 672 673 674 675 678 713 801 802 Szczawnica, ul. Szalaya 812 Źródło: Urząd Miasta w Szczawnicy - stan na 31.12.2003 rok 2.6.2.2. Szlak kajakowy Jest zlokalizowany na Dunajcu i stanowi część szlaku kajakowego prowadzącego z Nowego Targu do Nowego Sącza. Przebiega od Sromowiec, przez przełom Dunajca aż do Tylmanowej. Z uwagi na uwarunkowania terenowe wymaga doświadczenia i większych kwalifikacji w tej dziedzinie turystyki. 2.6.2.3. Spływ tratwami na Dunajcu Odbywa się on przełomem Dunajca i kończy się na przystani pasażerskiej w Szczawnicy lub Krościenku. Jest to atrakcja rangi światowej, ciesząca się niesłabnącym powodzeniem wśród turystów zarówno krajowych, jak i zagranicznych. 17 2.6.2.4. Szlaki do turystyki konnej Jaworki - Szlachtowa, przejście przez potok Grajcarek nad kościołem, koło leśniczówki „Stare”, ścieżkami przez pola i hale w stronę Szlachtowej, Szlachtowa - Staszowa, kierunek przez Niterbag, Gabańkę, ścieżkami do Staszowej Staszowa - Przysłop, drogą gminną i leśną nr 12 wzdłuż potoku Sopotnickiego, osada Potoki, do przysiółka Przysłop. Przysłop - Krościenko, wzdłuż czerwonego szlaku przez Dzwonkówkę, Groń, Stajkową do Krościenka. Przehyba - Przysłop, nartostradą do stokówki biegnącej wzdłuż potoku Jastrzębiego do kościółka Sewerynówka, - nartostradą do stokówki biegnącej nad Halą Koszarki do potoku Sopotnickiego przez Krzemieniny do osady Potoki (w kierunku Przysłop). Jaworki - Biała Woda, z Jaworek przez Rezerwat Biała Woda na halę wypasową do szlaku niebieskiego w kierunku Obidzy Piwniczańskiej. Z Jaworek czerwonym szlakiem przez Rusinowy Wierch, Jasielnik do Obidzy Piwniczańskiej. Obidza Piwniczańska - Przehyba, wzdłuż szlaku czerwonego przez Wielki Rogacz, Zawór Ryterski, stokówkę leśną do szlaku zrywkowego prowadzącego na grzbiet Pasma Radziejowej, dalej na czerwony szlak w kierunku Złomistego Wierchu i Przehyby. Trasy w obrębie Małych Pienin: - z Jaworek drogą bitą do schroniska Durbaszka, dalej szlakiem niebieskim turystycznym w kierunku Szczawnicy ze zjazdem polnymi drogami lokalnymi na przysiółek Potoki, - z Jaworek drogą przez Bukowiny (nad Rezerwatem Homole na halę wypasową pod Wysoką), następnie w kierunku Durbaszki - halami, a w kierunku Obidzy Piwniczańskiej halami do niebieskiego szlaku. 2.7. Stan środowiska Rozpatrując istnienie zasobów i walorów przyrodniczych na terenie Miasta Szczawnica należy robić to w kilku płaszczyznach. Naturalnym bogactwem Szczawnicy są lasy, których powierzchnia wynosi 5.992 ha, co stanowi 68,2 % jej powierzchni. Jest to dużo wyższa wartość od średniej lesistości województwa małopolskiego, która wynosi 28,5 % oraz od średniej powiatu nowotarskiego wynoszącej 36,9 %. Struktura własności lasów na terenie Szczawnicy została przedstawiona w tabeli 2.8. Lasy Państwowe Nadleśnictwa Krościenko zaliczane są w całości do lasów ochronnych. Lasy mienia gminnego, wspólnoty oraz prywatne formalnie nie są zaliczane do ochronnych, chociaż taką funkcję praktycznie pełnią. Pośród lasów ochronnych wyróżnić należy lasy rezerwatowe, drzewostany nasienne, lasy położone w strefie „B” uzdrowiska, które objęte są zagospodarowaniem, uwzględniającym ich przeznaczenie, w tzw. gospodarstwie specjalnym. Lasy pełnią wielorakie funkcje: ochronną, polegającą na dodatnim oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze, produkcyjną, dostarczając surowca drzewnego, owoców leśnych, ziół oraz społeczną jako teren dla rekreacji i turystyki. Lasy korzystnie oddziałują na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki życia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą. 18 Tabela 2.8. Struktura własności lasów na terenie Szczawnicy Właściciel Lasy Państwowe Powierzchnia [ha] 4102 w tym zadrzewienia: mienie gminne, 3 310 w tym zadrzewienia: wspólnoty 42 679 w tym zadrzewienia: prywatne, 74 776 w tym zadrzewienia: inne państwowe (uzdrowiskowe różnych posiadaczy) w tym zadrzewienia: 136 125 39 Źródło: Urząd Miasta w Szczawnicy - stan na 31.12.2003 rok Podstawowym problemem występującym w lasach na terenie Szczawnicy jest ich skład gatunkowy, który nie jest zgodny z warunkami siedliskowymi. Duży udział świerka (około 45 %) kosztem jodły (23 %) i buka (22 %) oraz modrzewia wyraża się osłabieniem ekologicznym drzewostanów świerkowych i dość powszechnym ich zagrożeniem różnymi chorobami i szkodnikami, co jest wynikiem zanieczyszczenia powietrza i gleb, a także wiatrów halnych. Górskie drzewostany Szczawnicy, zwłaszcza iglaste (rosnące w trudniejszych warunkach) są szczególnie narażone na działanie silnych wiatrów niosących gazy i pyły przemysłowe często z odległych źródeł. Wynika z tego, że stan zdrowotny drzewostanów leśnych nie jest najlepszy, lecz stan sanitarny jest na ogól zadawalający, dzięki systematycznemu usuwaniu drzew i grup drzewostanów zagrożonych obumieraniem. Aktywne formy wypoczynku ludności - turystyka i rekreacja są również powodem wyrządzania szkód na obszarach leśnych. Szczególnie zagrożone są najcenniejsze z przyrodniczego punktu widzenia, licznie odwiedzane rezerwaty przyrody w obrębie Małych Pienin, gdzie degradacja szaty roślinnej i utworów skalnych jest widoczna. Szkody te widoczne są również wzdłuż szlaków turystycznych. 2.7.1. Walory przyrody ożywionej Szczawnica położona jest w obszarze szczególnie bogatym florystycznie. W Pieninach występuje największa w Karpatach Polskich liczba gatunków roślin - 1015, natomiast w Beskidzie Sądeckim 967 gatunków. Na tym terenie występuje wiele osobliwości florystycznych należących do gatunków rzadkich i chronionych. Około 50 gatunków roślin objętych jest ochroną pełną lub częściową. Wiele jest także roślin znajdujących się na liście gatunków zagrożonych w Polsce. Gatunki rzadkie i chronione skupione są zarówno w rezerwatach przyrody, jak i poza ich granicami. W paśmie Radziejowej występuje fragment boru górnoreglowego z udziałem gatunków rzadkich w tym rejonie, należących do grupy roślin wysokogórskich i górskich. Są to: liczydło górskie, podbiałek alpejski, wiechlina alpejska, kosmatka żółta oraz byliny ziołoroślowe - miłosna wiosenna, modrzyk górski i omieg górski. Na łąkach reglowych w zespołach trawiastych spotykamy duży udział gatunków alpejskich i innych rzadkich i chronionych roślin: kuklika górskiego, pięciornika złotego, tymotki alpejskiej, kostrzewy owczej oraz storczyków. Występują tu także łąki ciepłolubne z mietlicą pospolitą, tymotką 19 wonną, koniczyną pannońską, chabrem łąkowym, podejższonem księżycowatym, biedrzeńcem, szelężnikiem, goryczką wczesną i innymi. Występują także stanowiska roślin rzadkich: dwulistnika muszego, urdzika górskiego, fiołka dwukwiatowego, ostrożenia głowacza, stokrotnicy górskiej, tłustosza pospolitego, przytulii nierównolistnej, pierwiosnki omszanej, kosmatki kielichowej, i stokrotnicy górskiej. Małe Pieniny mają jeszcze bogatszą florę, która skupiona jest przede wszystkim w rezerwatach przyrody, lecz poza rezerwatami też występują rzadkie i chronione gatunki. Do osobliwych przykładów zróżnicowania gatunkowego jest występowanie w sąsiedztwie roślin alpejskich z kserotermicznymi - dąbika ośmiopłatkowego (gatunku alpejskiego) oraz krwawnika szczecinkolistnego (rzadkości ciepłolubnej). O wartościach florystycznych zdecydowały: wapienne podłoże, urozmaicona rzeźba i mikroklimat. W Rezerwacie Biała Woda występuje reliktowa kolonia roślin wysokogórskich. Rosną tu: dębik ośmiopłatkowy, konietlica alpejska oraz szczwoligorz pochwiasty. Z endemicznych gatunków występują: pienińska odmiana rozchodnika ostrego, urdzika karpackiego (w Wąwozie Homole). Osobliwością jest także obuwik pospolity (na Górze Witkula), cis, śnieżyczka, jaskier platanolistny, modrzyk górski, skalnica gronkowa, goryczka wiosenna, zimowit jesienny, tojad smukły i inne. Naturalne zbiorowiska roślinne należą przede wszystkim do zbiorowisk leśnych. Występują w reglu dolnym pasma Radziejowej i Małych Pienin: buczyna karpacka, stanowiąca dominujący zespół leśny - z udziałem buka, jodły i świerka, jaworu, mieszany las jodłowy występujący na żyznych siedliskach głębokich gleb - z udziałem jodły i gatunków domieszkowych, bór jodłowo-świerkowy - z udziałem świerka, jodły i gatunków domieszkowych, kwaśna buczyna górska występująca w niewielkich płatach - z bukiem w drzewostanie na kwaśnych i kamienistych siedliskach, olszyna górska tworząca tzw. lasy przypotokowe - z olszą szarą i wierzbami w drzewostanie. W reglu górnym dominują świerczyny wysokogórskie obejmujące przygrzbietowe partie od Wielkiego Rogacza po Skałkę w paśmie Radziejowej i szczyt Wysokiej w Małych Pieninach. Innymi zbiorowiskami naturalnymi są zbiorowiska naskalne w Małych Pieninach, takie jak: naskalna murawa górska - z roślinnością wysokogórską i kserotermiczną, ciepłolubna murowa naskalna - z kostrzewą bladą i pięciornikiem omszanym, murawa kserotermiczna - z cieciorką pstrą, czyścicą, dziurawcem. Nienaturalne zespoły roślinne występują w postaci zbiorowisk leśnych, na niewłaściwych dla siebie siedliskach. Są to świerczyny, olszyny oraz laski brzozowe i sosnowe na siedliskach buczyny karpackiej i jedliny. Do półnaturalnych zespołów należą zbiorowiska łąkowo-pastwiskowe w paśmie Radziejowej i Małych Pieninach, na około 40 % nienawożonych polan reglowych występują zbiorowiska: bliźniaczki - psiej trawki, w których oprócz bliźniaczki występują: izgrzyca, krzyżownica, jastrzębiec i inne, łąkowo mieczykowo-mietlicowa, pastwiskowe z grzebienicą pierzastą, łąkowo-pastwiskowe śmiałka darniowego i sitawo-ostrożeniowe. 20 Fauna naturalna obszaru jest dość bogata i typowa dla regla dolnego i górnego. Wśród fauny puszczańskiej dominuje gruba zwierzyna łowna: jeleń, sarna, dzik, mająca swoje ostoje w dużych kompleksach leśnych. Atrakcją obszarów puszczańskich jest występowanie, stałe lub czasowe, większych zwierząt drapieżnych: rysia, wilka, niedźwiedzia i żbika, a także lisa i borsuka oraz dużych ptaków: orlików, myszołowów, jastrzębi i mniejszych, sokołowatych, sów oraz bocianów: czarnego i białego. Z drobnych zwierząt na uwagę zasługują: kuna, łasica-gronostaj, drobne chronione gryzonie, nietoperze, nocki i podkowce, ptaki śpiewające oraz płazy i gady. Ze zwierząt chronionych wymienić należy stale występujące gatunki: puchacza, myszołowa, orlika, pustułkę, 12 gatunków płazów, 7 gatunków gadów, żbika, rysia, wilka, kilka gatunków nietoperzy oraz niestałe bytowanie niedźwiedzia, bociana czarnego i białego oraz bezkręgowców w ekosystemach leśnych oraz gatunków kserotermicznych w Małych Pieninach. Obszar Szczawnicy wynosi 8.789 ha, przy czym cały jej obszar podlega różnym formom ochrony prawnej, co stanowi pewnego rodzaju ewenement. Powierzchnie obszarów chronionych zostały podane w tabeli 2.9. Tabela 2.9. Powierzchnia obszarów chronionych na terenie Szczawnicy Wyszczególnienie Powierzchnia [ha] % udział w ogólnej powierzchni Pieniński Park Narodowy Popradzki Park Krajobrazowy Rezerwaty Obszar Chronionego Krajobrazu 31 4.859 125 3.774 0,35 55,29 1,42 42,94 Ogółem 8.789 100,00 2.7.2. Parki narodowe Pieniński Park Narodowy obejmuje swym zasięgiem najwyższą i najbardziej urozmaiconą część Pienińskiego Pasa Skałkowego, o ogromnym urozmaiceniu rzeźby terenu, z licznymi wąwozami, urwiskami i półkami skalnymi. Pieniny dzielą się na Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe i Małe Pieniny. Pieniński Park Narodowy jest usytuowany w Pieninach Właściwych. Powierzchnia parku wynosi 2346 ha, w tym 1311 ha stanowi własność Skarbu Państwa. Lasy w parku zajmują 1665 ha. Powierzchnia objęta ochroną ścisłą wynosi 750 ha. 619 ha powierzchni Parku to grunty Skarbu Państwa, reszta pozostaje w rękach prywatnych. Na terenie Szczawnicy znajduje się tylko niewielki fragment Pienińskiego Parku Narodowego (PPN) wraz z otuliną - 31 ha. Wokół Pienińskiego Parku Narodowego, szczególnie na jego północnym przedpolu, na powierzchni 2682 ha utworzono strefę ochronną - otulinę Parku. Otulina chroni teren parku przed skutkami negatywnych oddziaływań różnych czynników zewnętrznych na przyrodnicze środowisko Parku. Część terytorium Parku, zwłaszcza tereny o szczególnie wysokim potencjale przyrodniczym (przede wszystkim w częściach wschodniej oraz południowo-wschodniej) stanowią obszary objęte ścisłą ochroną. 2.7.3. Parki krajobrazowe Popradzki Park Krajobrazowy (PPK) został utworzony w 1987 roku, a zaktualizowany w 1998 roku. Park ten zajmuje powierzchnię 53.670,5 ha, natomiast 21 otulina około 25.000 ha. PPK i jego otulina obejmuje swym zasięgiem ponad połowę powierzchni Szczawnicy (4.859 ha) - położonych w Beskidzie Sądeckim, jak również w Małych Pieninach. Park Krajobrazowy jest obszarem chronionym w warunkach racjonalnego gospodarowania, gdzie działalność gospodarcza dostosowana jest do wymogów przyrodniczych i zakłada koegzystencję gospodarki rolnej, leśnej, uzdrowiskowej i turystycznej. Teren całego Parku leży w zasięgu obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym sieci ECONET-Pl- 43M Beskid Sądecki. PPK obejmuje zalesione pasma Beskidu Sądeckiego - Pasmo Radziejowej (1262 m n.p.m.), Pasmo Jaworzyny (1114 m n.p.m.) oraz grupę Dubnego (904 m n.p.m.) i Zimnego (918 m n.p.m.), rozdzielone malowniczą doliną Popradu. Południowa granica parku biegnie wzdłuż granicy ze Słowacją. W krajobrazie dominują lasy, które ze względu na dużą rozciągłość pionową obszaru znajdują się w obrębie trzech pięter: pogórza (lasy mieszane), regla dolnego (lasy bukowo-jodłowe) oraz regla górnego (bory świerkowe), występującego w najwyższych partiach Pasma Radziejowej. Fauna jest reprezentowana przez: jelenia, niedźwiedzia, dzika, żbika, rysia, wilka oraz borsuka; z ptaków przez: myszołowa, głuszca i cietrzewia. 2.7.4. Rezerwaty przyrody W Szczawnicy powierzchniową formą ochrony objęte są obszary naturalne w 5 rezerwatach przyrody (tabela 2.10). Aż 4 z nich znajdują się w Małych Pieninach, gdzie nagromadzenie walorów przyrodniczych jest szczególnie duże. Rezerwaty Małych Pienin zasługują na ochronę ze względów krajobrazowych (malownicze formy geologiczno geomorfologiczne, bogactwo zbiorowisk naturalnych leśnych i naskalnych), jak również ze względów poznawczych. Rezerwaty zasługują na poszerzenie o cenne ekosystemy leśne i doliny potoków. W Beskidzie Sądeckim występuje rezerwat chroniący fragment starodrzewia jodłowo-bukowego regla dolnego, będącego przykładem naturalnej puszczy karpackiej. 2.7.5. Pomniki przyrody W Szczawnicy zarejestrowanych jest 21 pomników przyrody (tabela 2.11) chroniących różne gatunki, najczęściej sędziwych drzew lub ich skupisk w parku dolnym i zdrojowym oraz poza nimi, skałki wapienne i bazaltowe w Małych Pieninach oraz wodospad na Sopotnickim Potoku. Pojedyncze gatunki roślin i zwierząt lub skupiska podlegające ochronie prawnej występują zarówno w rezerwatach przyrody, jak i poza nimi. 2.7.6. Obszar chronionego krajobrazu l-go października 1997 r. Rozporządzeniem Wojewody Nowosądeckiego Nr 43/97 utworzony został „Obszar chronionego krajobrazu województwa nowosądeckiego”, którym na terenie Szczawnicy objęty jest cały pozostały poza granicami Pienińskiego Parku Narodowego i Popradzkiego Parku Krajobrazowego obszar w granicach administracyjnych Miasta. 22 Tabela 2.10. Rezerwaty przyrody na obszarze Szczawnicy Pow. [ha] Typ rezerwatu Wysokie Skałki 13,87 krajobrazowo - leśny biocenozy leśne, szczytowe części najwyższego wzniesienia Pienin Zaskalskie Bodnarówka 19,02 krajobrazowo - leśny wąwóz skalny porośnięty lasem i roślinnością naskalną Biała Woda 33,71 krajobrazowy zespoły skał wapiennych z roślinnością naskalną oraz dolina potoku Biała Woda - Wąwóz Homole 58,64 krajobrazowy wąwóz skalny z roślinnością naskalna i leśną 22,00 ha - lasy Nadleśnictwo Krościenko Nad Kotelniczym Potokiem 25,54 leśny fragment puszczy karpackiej pod Radziejową - Nazwa Razem: Proj. pow. poszerzenia [ha] Przedmiot ochrony 150,78 10,96 ha - lasy Nadleśnictwo Krościenko 60,47 ha Nadleśnictwo Krościenko 93,43 Tabela 2.11. Wykaz pomników przyrody w Szczawnicy L.p. 1. 2. Przedmiot ochrony 6. 7. 8. buk zwyczajny jawor lipa mająca pierwotnie 13 pni, a obecnie 9 aleja żywotników, jałowców i cisów grupa drzew stanowiących fragment parku buk zwyczajny modrzew europejski 2 cisy 9. lipa 3. 4. 5. 10. sosna wejmutka 11. grusza wierzbolistna 12. lipa 13. sosna wejmutka 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. aleja klonów, jesionów i jaworów lipa lipa wodospad Skalskich wiąz górski skałki wapienne - Dziad i Baba skałki wapienne skałka bazaltowa Lokalizacja w Parku Górnym - przy alejce obok Malinowej w Parku Górnym koło pijalni w Parku Dolnym - koło altany w Parku Górnym - od sanatorium Hutnik do sanatorium Modrzewie w Parku Górnym - koło kaplicy i sanatorium Modrzewie w Parku Górnym - przy alejce obok sanatorium Świerki w Parku Górnym - koło sanatorium Świerki w Parku Górnym - pomiędzy sanatoriami Świerki a Batory w Parku Górnym - między sanatorium Malinowa a Domem Zdrojowym w Parku Dolnym - koło altanki w Parku Górnym - koło sanatorium Świerki w Parku Dolnym - koło alejki w Parku Dolnym - przy alejce spacerowej na północny zachód od altany w Parku Dolnym - od sanatorium Chemik do szosy w Parku Dolnym - obok parkingu w Parku Dolnym - w pobliżu alei Sopotnicki Potok Biała Woda - przy drodze Szlachtowa - nad potokiem Krupianka Jaworki - w potoku Czerszla Biała Woda nad rezerwatem 23 2.7.7. Użytek ekologiczny W roku 1997 utworzono na mocy rozporządzenia Wojewody Nowosądeckiego użytek ekologiczny: „Sztolnie na Górze Jarmuta” położony w Szlachtowej. Sztolnie stanowią pozostałość po poszukiwaniach w tym terenie kruszców szlachetnych (prawdopodobnie złota). Żyje w nich obecnie rzadko spotykany gatunek nietoperzy: podkowiec mały. 24 3. AKTUALNY STAN GOSPODARKI ODPADAMI, CELE DZIAŁAŃ I PROGNOZY DO ROKU 2014 3.1. Sektor komunalny 3.1.1. Stan aktualny Źródłem powstawania odpadów, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, są skupiska ludzkie miejskie i wiejskie, zakłady produkcyjno - usługowe oraz obiekty użyteczności publicznej. Powstające odpady, ich ilość i jakość, zależą w głównej mierze od charakteru danego obszaru. Inna jest struktura odpadów wytwarzanych na obszarach zurbanizowanych, a inna na obszarach o charakterze wiejskim. Skład odpadów uzależniony jest od rodzaju zabudowy, nasycenia infrastruktury, stanu wyposażenia budynków, przyzwyczajeń ludzi, poziomu życia mieszkańców. Odpady z terenów wiejskich charakteryzują się mniejszym udziałem materii organicznej, papieru oraz relatywnie zwiększonym udziałem tworzyw sztucznych oraz szkła. Na terenach wiejskich materia organiczna zagospodarowywana jest we własnym zakresie, kompostowana na terenie gospodarstw i wykorzystywana jako nawóz. Zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami) odpady komunalne definiuje się jako: „odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych” W związku z powyższym, głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych na terenie Szczawnicy są: obiekty wczasowo-sanatoryjne, gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, tj. handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, targowiska, szkolnictwo, i inne. Biorąc pod uwagę skład odpadów, właściwości technologiczne oraz warunki i miejsca ich powstawania do dalszych rozważań przyjęto podział na następujące grupy: odpady z gospodarstw domowych, odpady z obiektów infrastruktury i użyteczności publicznej, odpady komunalne zakładów przemysłowych, rzemieślniczych i usługowych, odpady wielkogabarytowe, odpady remontowo-budowlane, odpady zielone (z pielęgnacji terenów zielonych), odpady niebezpieczne wchodzące w skład strumienia odpadów komunalnych. Biorąc pod uwagę wyżej przedstawione źródła wytwarzania odpadów komunalnych oraz analizując ich skład z punktu widzenia możliwości technologicznych związanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów - dla potrzeb konstrukcji niniejszego planu wyodrębniono niżej wymienione strumienie odpadów: 25 - odpady organiczne (domowe odpady organiczne pochodzenia roślinnego i pochodzenia zwierzęcego ulegające biodegradacji oraz odpady pochodzące z pielęgnacji ogródków przydomowych, kwiatów domowych, balkonowych - ulegające biodegradacji), - odpady zielone (odpady z ogrodów i parków, targowisk, z pielęgnacji zieleńców miejskich, z pielęgnacji cmentarzy - ulegające biodegradacji), - papier i karton (opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe na bazie papieru, papier i tektura - nieopakowaniowe), - tworzywa sztuczne (opakowania z tworzyw sztucznych, tworzywa sztuczne nieopakowaniowe), - tekstylia, - szkło (opakowania ze szkła, szkło - nieopakowaniowe), - metale (opakowania z blachy stalowej, opakowania z aluminium, pozostałe odpady metalowe), - odpady mineralne - odpady z czyszczenia ulic i placów: gleba, ziemia, kamienie itp., - drobna frakcja popiołowa - odpady ze spalania paliw stałych w piecach domowych (głównie węgla), z uwagi na udział w składzie odpadów komunalnych popiołu wyodrębniono tę frakcję jako nieprzydatną do odzysku i unieszkodliwiania innymi metodami poza składowaniem, - odpady wielkogabarytowe, - odpady budowlane - odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych (w części wchodzącej w strumień odpadów komunalnych), - odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie domowych odpadów komunalnych. Aktualny stan gospodarki odpadami na terenie Miasta przedstawiono na podstawie materiałów i informacji otrzymanych z Urzędu Miasta w Szczawnicy oraz specjalistycznej firmy działającej w gospodarce komunalnej (Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy). Opierając się na uzyskanych danych przedstawiono w tabeli 3.1 ilości wytworzonych odpadów komunalnych na terenie Szczawnicy w 2003 roku. Tabela 3.1. Ilość odpadów komunalnych zdeponowana na składowisku odpadów komunalnych w Jaworkach (z terenu miejskiego Szczawnicy w 2003 roku), wraz ze średnimi ilościami odpadów komunalnych przypadającymi na 1 mieszkańca w skali roku Średnia ilość odpadów [kg/M*rok] Lata Liczba ludności Ilość odpadów komunalnych [Mg] 2000 7580 1263 166,6 2001 7608 1135 149,1 2002 7590 1093 144,0 2003 7550 1146,5 151,8 Źródło: Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy Porównując dane liczbowe z lat 2000 z danymi za rok 2003 daje się zauważyć różnicę w ilości powstających odpadów, różnica ta kształtuje się na poziomie 9,3 %. Na terenie Miasta Szczawnica zbiórką odpadów objęci są praktycznie wszyscy mieszkańcy. Do największych wytwórców odpadów komunalnych w Szczawnicy w 2003 roku należały następujące firmy: 26 1. Spółdzielnia Lokatorsko - Własnościowa „Połoniny”. 2. Przedsiębiorstwo „Uzdrowisko Szczawnica”. 3. Domy wczasowe i sanatoria. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że część odpadów pochodzi od turystów bądź kuracjuszy, których nie zalicza się do stałych mieszkańców Szczawnicy. Niemniej jednak ze względu na rozwój tych miejscowości należy liczyć się z tendencją wzrostową w zakresie powstawania odpadów od tej grupy ludności. Miasto Szczawnica należy do regionów licznie odwiedzanych przez turystów. Na podstawie informacji zawartych w Planie Gospodarki Odpadami dla powiatu nowotarskiego przedstawiono szacunkową ilość odpadów, które powstają w związku z ruchem turystycznym (tabela 3.2). Tabela 3.2. Wielkość ruchu pobytowego oraz ilość generowanych odpadów przez turystów wczasowiczów i kuracjuszy uzdrowisk. Miejsca noclegowe 2241 Korzystający z noclegów 44928 Sanatoria uzdrowiskowe Liczba Razem pacjentów turyści w uzdrowiskach i kuracjusze 9 8075 53003 Ilość wytworzonych odpadów [Mg/rok] 24,4 Źródło: Plan Gospodarki Odpadami powiatu nowotarskiego Na podstawie wyżej przedstawionych wskaźników oszacowano, że w związku z ruchem turystycznym i pobytowym w celach leczniczych w roku 2001 powstało ok. 24,4 Mg odpadów komunalnych traktowanych na równi z odpadami pochodzącymi z gospodarstw domowych. Należy mieć jednak świadomość, że podane w powyższych tabelach informacje mają jedynie charakter przybliżony, m.in. dlatego, że firma zbierająca odpady prowadzi bilans odpadów w oparciu o szacunki, a nie o dane z wagi, której brak na składowisku. Pomiaru dostarczanych odpadów dokonywano na podstawie pojemności samochodów dowożących odpady. Następnie przyjmując wskaźnik nagromadzenia odpadów, przeliczano ilość odpadów podaną w jednostkach objętości na jednostki wagowe. 3.1.2. Ilość odpadów komunalnych na podstawie wskaźników KPGO 3.1.2.1. Bilans odpadów komunalnych Zbilansowane ilości odpadów komunalnych na podstawie informacji udzielonych przez firmy wywozowe oraz Urząd Miasta nie odzwierciedla rzeczywistej ilości odpadów wytworzonych na terenie Miasta. Z tego względu na podstawie danych wskaźnikowych przedstawiono szacunkowe ilości odpadów komunalnych dla Szczawnicy traktując jej teren jako obszar miejski. Do obliczenia ilości wytworzonych w 2003 r. odpadów komunalnych przyjęto dane demograficzne Urzędu Miasta Szczawnica. Oszacowania ilości odpadów komunalnych powstających na terenie Szczawnicy dokonano w oparciu o wskaźniki podane w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami. Stosownych obliczeń dla Szczawnicy dokonano w stosunku do roku 2003, kiedy liczba mieszkańców wynosiła 7550. W tabeli 3.3 przedstawiono oszacowane na podstawie wskaźników ilości odpadów komunalnych dla Szczawnicy, wg 18 strumieni odpadów (zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami (Monitor Polski Nr 11, z dnia 28 lutego 2003 roku) i Planem Gospodarki Odpadami dla województwa małopolskiego. 27 Tabela 3.3. Bilans odpadów komunalnych powstających na terenie Szczawnicy w roku 2003 w oparciu o wskaźniki KPGO Lp. Strumień odpadów komunalnych Wskaźnik dla miasta [kg/M/r]* 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Tekstylia Szkło (nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Odpady mineralne Drobna frakcja pokojowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne 90,20 10,00 28,62 41,52 4,66 48,27 15,53 12,10 2,00 28,12 12,79 4,57 1,33 14,30 46,70 20,00 40,00 3,00 Razem 423,71 Ilość odpadów powstająca w Szczawnicy [Mg] Udział procentowy [%] 681,0 75,5 216,0 313,5 35,2 364,4 117,2 91,4 15,1 212,3 96,6 34,5 10,0 108,0 352,6 151,0 302,0 22,7 3199 21,3 2,4 6,8 9,8 1,1 11,4 3,6 2,9 0,5 6,6 3,0 1,1 0,3 3,4 11,0 4,7 9,4 0,7 100 * kg/M/r - kilogram/Mieszkańca/rok Szacunkowa ilość odpadów komunalnych powstająca na terenie Szczawnicy wynosi 3199 Mg. Natomiast ilość odpadów zebrana przez firmy wywozowe w 2003 roku wyniosła 1146,5 Mg, co stanowi tylko ok. 35,8 % oszacowanej ilości odpadów. Tak dużą różnicę pomiędzy rzeczywistą ilością odpadów komunalnych a oszacowaną można tłumaczyć tym, że: nie prowadzi się zbiórki odpadów pochodzących z ogrodów i terenów zielonych (biodegradowalnych), odpady organiczne, mineralne i makulatura mogą być wykorzystywane indywidualnie, m. in. do produkcji kompostu, niektóre rodzaje odpadów są spalane w gospodarstwach domowych, nie prowadzi się zbiórki odpadów pochodzących z budowy i remontów, nie prowadzi się zorganizowanej (w ograniczonym zakresie) zbiórki odpadów wielkogabarytowych, różnych sposobów zagospodarowywania odpadów remontowo - budowlanych, wielkogabarytowych, nie jest prowadzona zbiórka odpadów niebezpiecznych z gospodarstw domowych, niedostateczna jest świadomość ekologiczna mieszkańców Miasta. 3.1.2.2. Ilość odpadów z obiektów infrastruktury Jednym ze źródeł powstawania odpadów komunalnych są obiekty infrastruktury takie jak handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty turystyczne, targowiska, obiekty działalności gospodarczej i wytwórczej. Z uwagi na podobny skład morfologiczny odpady 28 z sektora publicznego wielokrotnie są ujmowane łącznie z odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych. Z kolei odpady z placówek handlowych (zwłaszcza tych mniejszych) są podrzucane do pojemników na odpady komunalne przeznaczone do obsługi mieszkańców. Uniemożliwia to dokładne rozpoznanie ich ilości. Określenie powstających odpadów z obiektów infrastruktury należy zatem oszacować. Do oszacowania tego typu odpadów przyjęto za Krajowym Planem Gospodarki Odpadami (KPGO) wskaźniki nagromadzenia tych odpadów na poziomie 110 kg/mieszkańca/rok dla miasta. W tabeli 3.4 przedstawiono ilość odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury powstających w ciągu roku na terenie Szczawnicy. Tabela 3.4. Ilość odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury powstających na terenie Szczawnicy [Mg/ M/rok] wskaźniki % udziału frakcji odpadów Wskaźnik nagromadzenia Liczba ludności odpady podatne na segregację odpady ogółem odpady organiczne papier i tektura 831 83,1 100 10 pozostałe tekstylia odpady mineralne i frakcja drobna 41,6 24,9 99,7 5 3 12 szkło tworzywa sztuczne metale 249,3 83,1 249,3 30 10 30 0,110 7550 Jak wynika z powyższej tabeli w ciągu roku na terenie Szczawnicy powstaje rocznie 831 Mg odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury. Według podziału frakcyjnego najwięcej jest papieru i makulatury oraz tworzyw sztucznych po około 249,3 Mg/rok. 3.1.2.3. Ilość odpadów wielkogabarytowych Są to odpady z gospodarstw domowych, które ze względu na postać i duże rozmiary (nie mieszczą się do standartowych pojemników na odpady) wymagają odrębnego traktowania. Na terenie Miasta funkcjonuje w ograniczonym zakresie zbiórka odpadów wielkogabarytowych, mianowicie Spółdzielnia Mieszkaniowa podstawia okresowo kontener na tego typu odpady na teren osiedla. Do oszacowania tego typu odpadów przyjęto za Krajowym Planem Gospodarki Odpadami (KPGO) wskaźniki nagromadzenia tych odpadów na poziomie 20 kg/mieszkańca/rok dla miasta. W tabeli 3.5 przedstawiono średni skład morfologiczny odpadów wielkogabarytowych. 29 Tabela 3.5. Ilość i skład Szczawnicy [Mg/M/rok] wskaźniki % udziału frakcji odpadów Wskaźnik nagromadzenia Liczba ludności odpadów wielkogabarytowych powstających na terenie Odpady wielkogabarytowe ogółem Drewno Metale Inne 151 90,6 45,3 15,1 100 60 30 10 0,020 7550 Ilość odpadów wielkogabarytowych w Szczawnicy szacuje się na poziomie 151 Mg. Powodować to może różne sposoby zagospodarowywania odpadów wielkogabarytowych np. niekontrolowane spalanie (tworzyw sztucznych, papieru i kartonu) w paleniskach indywidualnych, a także nielegalne deponowanie odpadów w środowisku tzw. „dzikie składowiska”. 3.1.2.4. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych Na odpady z sektora budowlanego składają się głównie odpady obojętne z rozbiórki obiektów, jak np. gruz ceglany, materiały ceramiczne, beton, panele i inne elementy gipsowe oraz odpady z budowy nowych budynków (np. ziemia z wykopów). Do grupy tej należą również inne odpady, jak drewno, stal, odpady opakowaniowe, odpady niebezpieczne (w tym odpady azbestu, elektryczne i elektroniczne). Duża część odpadów budowlanych zarówno z terenów prywatnych (głównie na wsiach) oraz z zakładów produkcyjnych wykorzystywana jest do niwelacji i rekultywacji terenu, odzyskiwana w procesie budowy dróg, fundamentów. Niewielka część trafia na składowiska odpadów, często wymieszane z odpadami komunalnymi. Na terenie Miasta Szczawnica nie funkcjonuje zbiórka odpadów pochodzących z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych. Oszacowanie ilości powstających odpadów budowlanych jest trudne i opiera się w głównej mierze na metodach wskaźnikowych. Szacunkowa ilość odpadów rozbiórkowych i budowlanych wytwarzanych w Polsce na jednego mieszkańca miasta wynosi 40-50 kg/rok. W liczbie tej znajdują się głównie odpady powstałe w wyniku budowy i remontów gospodarstw domowych, obiektów użyteczności publicznej, usługowych, przemysłowych. Dodatkowo powstaje około 20 % odpadów pochodzących z remontów i budowy w poszczególnych sektorach gospodarki. Dla obliczenia ilości odpadów budowlanych w odpadach komunalnych posłużono się wskaźnikami z KGPO przedstawionymi w tabeli 3.7. 30 Tabela 3.7. Ilość odpadów budowlanych powstających w Szczawnicy w sektorze komunalnym wg wskaźników z Krajowego Planu Gospodarki Odpadami Liczba ludności Wskaźnik nagromadzenia [Mg/M/rok] Odpady budowlane ogółem [Mg/rok] 7550 0,040 302 Jak wynika z tabeli 3.7. na terenie Miasta Szczawnica w ciągu roku powstaje około 302 Mg odpadów budowlanych pochodzących z sektora komunalnego. 3.1.2.5. Ilość odpadów opakowaniowych Dotychczas brak jest w Polsce systemu ewidencji odpadów opakowaniowych. Aktualnie system ten jest tworzony jako centralna baza danych połączona z bazami wojewódzkimi. Tak więc na obecnym etapie możliwe było określenie szacunkowych ilości powstających odpadów opakowaniowych poprzez przyjęcie odpowiednich wskaźników przyjmując za KPGO odpowiednie współczynniki wytwarzania przypadające na 1 mieszkańca. W roku 2003 masę odpadów opakowaniowych powstałych w Szczawnicy oszacowano na 722,7 Mg. Ilości poszczególnych strumieni tych odpadów wynoszą odpowiednio: opakowania z papieru i tektury - 313,5 Mg, opakowania wielomateriałowe - 35,2 Mg, opakowania z tworzyw sztucznych - 117,2 Mg, opakowania ze szkła - 212,3 Mg, opakowania z blachy stalowej - 34,5 Mg, opakowania z aluminium - 10,0 Mg. Koncepcja gospodarki odpadami dotycząca opakowań powinna opierać się na zasadach zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych oraz ograniczenia deponowania tych odpadów na składowiskach przez: wprowadzanie instrumentów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych przeciwdziałających powstawaniu odpadów, organizowanie systemów zbiórki opakowań poużytkowych przydatnych do recyklingu, promowanie opakowań wielokrotnego użytku w przypadkach uzasadnionych ekologicznie i ekonomicznie oraz z zachowaniem wymagań bezpieczeństwa i higieny (opakowania wielokrotnego użytku stają się odpadem do wielokrotnej rotacji), projektowanie systemów pakowania w oparciu o metodę redukcji odpadów "u źródła" i stosowanie takich systemów, produkcję i stosowanie opakowań zgodnych z wymaganiami ochrony środowiska, odzyskiwanie z odpadów opakowaniowych surowców lub energii. 3.1.2.6. Szacunkowa ilość odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych Pod pojęciem odpady niebezpieczne w odpadach komunalnych rozumie się wszystkie odpady niebezpieczne, powstające w małych ilościach w gospodarstwach domowych lub małych zakładach rzemieślniczych i pozostałych przedsiębiorstwach oraz 31 instytucjach publicznych które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny i inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska. Należy stwierdzić, że na terenie Szczawnicy nie istnieje system oddzielnej zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych. Przyjmuje się obecnie, że ok. 95 % odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach domowych trafia do wspólnego strumienia odpadów kierowanych na składowiska komunalne. Istotnym elementem planów gospodarki odpadami jest zbiórka i utylizacja/unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. Pod pojęciem odpady niebezpieczne w odpadach komunalnych rozumie się wszystkie odpady niebezpieczne, powstające w małych ilościach w gospodarstwach domowych lob małych zakładach rzemieślniczych i pozostałych przedsiębiorstwach lub instytucjach publicznych, których ilość u danego wytwórcy w skali roku nie przekracza 500 kg, a które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny i inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska. Podstawowym przedsięwzięciem powinno być zorganizowanie na terenie każdej gminy systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych, obejmującego docelowo 100 % mieszkańców. Kolejnym warunkiem uzyskania efektów w zbiórce odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych jest gotowość mieszkańców do selektywnej zbiórki tych odpadów. Wymaga to przeprowadzenia w każdej gminie odpowiednich akcji kształtowania świadomości społecznej oraz akcji szkoleń w różnych środowiskach. Tabela 3.8 przedstawia szacunkową ilość odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych na terenie Szczawnicy. Ilości odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych oszacowano na podstawie wskaźników przedstawionych w KPGO, opracowanych przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach. Tabela 3.8. Ilość odpadów niebezpiecznych powstających w ciągu roku w grupie odpadów komunalnych na terenie Szczawnicy Liczba ludności 7550 Wskaźnik nagromadzenia [Mg/M/rok] Odpady niebezpieczne ogółem 0,003 22,65 [Mg/rok] Według obliczeń na podstawie wskaźników zaczerpniętych z KPGO, na terenie Szczawnicy w ciągu roku powstaje 22,65 Mg/rok odpadów niebezpiecznych w grupie odpadów komunalnych. 3.1.2.7. Zbieranie, gromadzenie i transport odpadów komunalnych System zbiórki odpadów w Mieście Szczawnica prowadzony jest w systemie „umownym” tj. Urząd Miasta powierzył obowiązek wykonywania zadań z zakresu gospodarki odpadami (zbieranie i transport odpadów komunalnych z terenu Miasta) podmiotom prawnym - Miejskiemu Zakładowi Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy ul. Zawodzie 19 c, który jednocześnie eksploatuje SOK w Jaworkach, oraz firmie „EMPOL” z Tylmanowej, która obsługuje głównie spółdzielnie mieszkaniową, a odpady wywozi poza teren Miasta. Wywozem odpadów objętych jest 100 % mieszkańców. 32 Odpady są odbierane na podstawie indywidualnych umów z mieszkańcami oraz z podmiotami gospodarczymi. Gospodarstwa domowe posiadają pojemniki o pojemności 110 dm3, a sanatoria kontenery o pojemności 7 m3. Transport niesegregowanych odpadów komunalnych odbywa się na składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach. Usuwanie odpadów z miejsc gromadzenia i przeładunek do pojazdów wywożących odbywa się ręcznie lub w sposób mniej lub bardziej zmechanizowany. U części mieszkańców i podmiotów gospodarczych wywóz odpadów odbywa się regularnie, z częstotliwością zgodną z zawartymi umowami, w których określone jest jak często wywozi się odpady od zleceniodawcy: w mieście w budownictwie indywidualnym 4 x w tygodniu, natomiast z danej ulicy, czy dzielnicy przynajmniej raz w tygodniu. Pozostali mieszkańcy zgłaszają wywóz odpadów telefonicznie lub kupują worki na odpady, w których cenę wliczony jest koszt ich wywozu. Dodatkowo odbiór odpadów można zgłosić telefonicznie. Transport odpadów na składowisko jest prowadzony za pomocą specjalistycznych samochodów. 3.1.2.8. Selektywne zbieranie odpadów Na terenie Szczawnicy od 1998 roku prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów komunalnych, która ma miejsce u „źródła”. Szczegóły segregacji określa „Regulamin szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie miasta” zatwierdzony Uchwałą Rady Miejskiej nr 237/XL1/02 z dnia 17 czerwca 2002 roku z późniejszymi zmianami wprowadzonymi uchwałą nr 273/XL111/02 z dnia 30 września 2002. Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy prowadzi sprzedaż kolorowych worków plastikowych na surowce wtórne System segregacji odpadów w postaci kolorowych worków obejmuje tylko domy prywatne w zakresie zbiórki papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych oraz metalu. Zbiórką odpadów objętych jest praktycznie 100 % mieszkańców. W każdy pierwszy wtorek miesiąca mieszkańcy wystawiają worki z surowcami wtórnymi przed domy, a Zakład zbiera je i wywozi na składowisko. Tu surowce wtórne umieszcza się w kontenerach o pojemności 7 m3, a następnie wywozi do punktów skupu. Ilość surowców wtórnych odzyskanych w Szczawnicy (tabela 3.9.) przeliczeniu na 1 mieszkańca miasta wyniosła w 2003 r. - 0,0027 Mg/M/rok. Aktualnie nie ma na terenie miasta zorganizowanego systemu zbiorki odpadów budowlanych czy biodegradowalnych, zbiórka odpadów wielkogabarytowych funkcjonuje tylko w ograniczonym zakresie. Zorganizowanej zbiórki odpadów niebezpiecznych znajdujących się w masie odpadów komunalnych (np. przeterminowane leki, baterie, świetlówki) również nie odnotowano. Tabela 3.9. Ilość zebranych surowców wtórnych w Szczawnicy L.p. 1 2 3 4 Masa (Mg) Surowiec Papier i tektura Szkło Tworzywa sztuczne Metal Razem 2002 2003 0,30 5,20 0,30 6,50 0,00 7,60 3,80 8,70 12,3 20,1 Źródło: Urząd Miasta w Szczawnicy Wszystkie zebrane surowce wtórne w wyniku selektywnej zbiórki przekazywane są prywatnym przedsiębiorcom do odzysku. 33 3.1.2.9. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych W Szczawnicy ilość surowców wtórnych zebrana w wyniku selektywnej zbiórki odpadów w roku 2003 wynosiła 20,1 Mg, co stanowi w stosunku do wytworzonych ilości odpadów ok. 1,75 % ilości odpadów zdeponowanych na składowisku. Wszystkie zebrane surowce wtórne przekazywane są do punktów skupu znajdujących się w Nowym Targu. Aktualnie jedynym sposobem unieszkodliwiania odpadów na terenie Szczawnicy jest ich zdeponowanie na składowisku odpadów komunalnych w Jaworkach. W Szczawnicy brak jest innych obiektów gospodarki odpadami (kompostowni czy sortowni odpadów). Na obecnym etapie nie rozpoczęto nawet prac nad realizacją tego typu obiektów. Brak jest również instalacji przerobu odpadów komunalnych lub ich frakcji. Zestawienie ilości zdeponowanych odpadów komunalnych w latach 1999 - 2003 na w/w składowisku podano w tabeli 3.10. Tabela 3.10. Ilość odpadów komunalnych przyjęte na składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach w latach 1999 - 2003 Rok 1999 2000 2001 2002 2003 Ilość odpadów [Mg] 1377,5 1263 1135 1093 1146,5 Źródło: Urząd Miasta w Szczawnicy Na terenie Szczawnicy nie ma żadnej firmy zajmującej się odzyskiem odpadów. 3.1.2.9.1. Opłaty Obecnie opłaty za zbieranie i wywóz odpadów są w całości przedmiotem umów zawieranych między właścicielem nieruchomości a firmą komunalną lub prywatną. Wynika to z mocy Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Na terenie Szczawnicy opłata za wywóz i składowanie odpadów wynosi 32,73 zł + 7 % VAT za 1 m3 (35,02 zł brutto). 3.1.2.9.2. Składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach Składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach oddane do użytku w 2000 roku, administracyjnie położone jest we wschodniej części Miasta Szczawnica w sąsiedztwie osiedla Jaworki. Obecnie znajduje się w fazie eksploatacji, a jego likwidacja rozpocznie się dopiero za kilka lat, po wykorzystaniu całej pojemności. Zajmuje ono powierzchnię około 1,25 ha. Teren składowiska pod względem budowy geologicznej położony jest w obrębie jednej z największych jednostek tektonicznych Karpat Zewnętrznych - płaszczowiny magurskiej. Zbocze na którym zostało założone składowisko zbudowane jest z gruboławicowych piaskowców, natomiast dolina potoku Starego wyerodowana została w serii łupkowo-piaskowej mniej odpornej na wietrzenie. Podłoże skalne w obszarze pozadolinowym pokryte jest glinami zwietrzelinowymi, które granulometrycznie stanowią gliny piaszczyste z wyraźną przewagą frakcji piaskowej i pylastej (23%). W rejonie doliny potoku Starego występują plejstoceńskie utwory aluwialne o miąższości 5,0 - 5,5 m. Składowisko w Jaworkach zlokalizowane jest poza obszarem chronionego krajobrazu, na terenie leśnym z dala od osiedli i zabudowań mieszkalnych. Ze wszystkich stron jest osłonięte przez obszar leśny i wysokie wzniesienia. W podłożu na niewielkiej głębokości zalega zwierciadło wód podziemnych lecz wpływ na środowisko wodne został zminimalizowany poprzez wykonanie uszczelnienia dna składowiska i systemu drenażu wód odciekowych. Duże natężenie przepływu wody w potoku Starym powoduje, że ewentualny niekorzystny wpływ zanieczyszczeń przemieszczających się w środowisku 34 wodno - gruntowym jest znacznie zminimalizowany. Niewielkie rozmiary składowiska oraz jego lokalizacja w strefie występowania naturalnych barier ochrony od wiatru (lasy, wysokie wzniesienia) minimalizują w znacznym stopniu oddziaływanie składowiska na powietrze atmosferyczne, powierzchnię terenu w tym gleby oraz świat roślinny i zwierzęcy. Według danych szacunkowych z roku 2002 na składowisku w Jaworkach zgromadzono około 3000 m3 odpadów. Pojemność geometryczna składowiska wynosi 40900 m3, która została obliczona na okres docelowy tj. do końcowego ukształtowania terenu. Skład odpadów komunalnych deponowanych na składowisku w Jaworkach nie był dotychczas badany. Obecnie na składowisko przyjmowane są wyłącznie odpady pochodzące z terenu Szczawnicy. Odpady na składowisko dowożone są samochodami (śmieciarkami). Po wyładowaniu odpady rozplantowuje się tak aby tworzyły warstwę 30 50 cm i ugniata, a następnie zasypuje warstwą izolacyjną o grubości ok. 15 cm. Jako materiału izolacyjnego do przykrycia odpadów stosuje się gruz budowlany, żwir, piasek, humus. Na składowisku w Jaworkach zlokalizowane są następujące obiekty inżynierskie: 1. budynek socjalny obsługi, 2. wiata na sprzęt ciężki, 3. drenaż wód opadowych, 4. instalacje przechwytujące odcieki do zbiornika bezodpływowego, 5. ogrodzenie zamykane bramą wjazdową, 6. oświetlenie terenu zaplecza. Do końca 2005 na składowisku zostaną zamontowane: waga samochodowa oraz brodzik dezynfekcyjny. Lokalizacja składowiska została wybrana w sposób minimalizujący oddziaływanie na walory krajobrazowe. Obszar depozycji odpadów jest położony na terenie mało uczęszczanym, z dala od ruchliwych dróg i terenów rekreacyjnych, co powoduje, że nie zmniejsza ono w znacznym stopniu funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych na tym obszarze. 3.1.2.9.3. Monitoring składowiska Monitoring składowisk należy prowadzić zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitorowania składowisk odpadów. Składowisko odpadów musi być monitorowane w czasie eksploatacji (od uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego do momentu uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów) oraz przez 30 lat od uzyskania decyzji o jego zamknięciu. Na etapie eksploatacji składowiska odpadów monitoring środowiska winien obejmować badania wpływu inwestycji na środowisko wód podziemnych i powierzchniowych, badania biogazu, badania bryły odpadów, pomiary opadów atmosferycznych, badania struktury i masy składu składowiska, badania jakości i ilości odcieków. W tabeli 3.11 przedstawiono zakres rzeczowy i częstotliwość badań monitoringowych w rejonie składowisk odpadów przeznaczony do unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne z udziałem odpadów komunalnych na etapie eksploatacji. Składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach posiada sieć monitoringu w zakresie środowiska wód podziemnych. Wokół składowiska odwierconych zostało ogółem 6 otworów piezometrycznych zafiltrowanych w obrębie wodonośnych utworów górnej kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu. Piezometry P-4, P-5 i P-6 ujmują wody podziemne przepływające w spękaniach serii piaskowcowej natomiast otwór P-3 z serii piaskowcowo - łupkowej. Grupa ta monitoruje skład chemiczny wód podziemnych w 35 obrębie górnokredowo - trzeciorzędowego piętra wodonośnego. Pozostałe dwa otwory obserwacyjne P-1 i P-2, odwiercono w obrębie czwartorzędowych utworów aluwialnych doliny potoku Starego. Wyniki analiz chemicznych pobranych próbek wody potwierdzają występowanie poniżej dna składowiska w Jaworkach strefy zanieczyszczonych wód podziemnych związanych z wodami odciekowymi ze zrekultywowanego starego składowiska. Wody te dopływają do potoku Starego. Badania przeprowadzone przez ten sam zespół autorów nie wykazały wpływu składowiska na jakość wód w potoku. Wynika to ze stosunkowo niewielkiego udziału dopływu wód podziemnych w ogólnym przepływie wód w potoku Starym. Dla składowiska odpadów komunalnych w Jaworkach wskazuje się ustanowienie strefy ograniczonego użytkowania w promieniu R-200 m od granic wysypiska. Tabela 3.11. Charakterystyka badań monitoringowych w rejonie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne z udziałem odpadów komunalnych na etapie eksploatacji Parametry podlegające badaniom Częstotliwość Monitoring powietrza atmosferycznego i warunków meteorologicznych Wielkość opadu atmosferycznego dobowo Pomiar emisji gazu wysypiskowego co 1 miesiąc Pomiar składu gazu wysypiskowego co 1 miesiąc Monitoring wód podziemnych, powierzchniowych i odcieków Pomiar poziomu wód podziemnych co 3 miesiące Jakość wód podziemnych co 3 miesiące Przepływ wód powierzchniowych co 3 miesiące Ilość odcieków co 1 miesiąc Jakość odcieków co 3 miesiące Monitoring bryły odpadów Przebieg osiadania powierzchni składowiska 1 raz w roku Stateczność zboczy kwater składowania 1 raz w roku Kontrola struktury i składu masy składowiska 1 raz w roku 3.1.2.9.4. Wnioski i identyfikacja problemów Obecny system gospodarki odpadami komunalnymi w Szczawnicy odbiega jeszcze od obowiązujących standardów i nie spełnia wymagań zawartych w obowiązujących w kraju aktach prawnych, jak i w dyrektywach Unii Europejskiej. Z analizy obecnego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi można wyciągnąć następujące wnioski: Brak jest dokładnych danych dotyczących wytwarzanych ilości odpadów komunalnych i gospodarowania nimi (tylko szacunki). Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest ich umieszczanie na składowisku odpadów komunalnych w Jaworkach. Na składowisku umieszczane są tylko odpady w postaci zmieszanej. Nie można określić ilości odpadów niebezpiecznych trafiających na składowisko odpadów komunalnych. Nie ma zorganizowanego systemu zbiorki odpadów budowlanych czy odpadów biodegradowalnych. 36 Jest prowadzony tylko w niewielkim stopniu zorganizowany system odzysku odpadów komunalnych. Jako niekorzystny należy odnotować fakt braku instalacji do przeróbki odpadów typu sortownie, kompostownie lub do odzysku poszczególnych frakcji. Należy usprawnić gospodarkę odpadami z oczyszczalni ścieków. 3.1.2.10. Prognoza ilości i jakości odpadów komunalnych W niniejszym rozdziale przedstawiono prognozy dotyczące wytwarzania odpadów komunalnych w Szczawnicy na lata 2004 - 2014. Prognozę ilości odpadów, z podziałem na 18 strumieni, wykonano w oparciu o zmiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów dla obszarów miejskich, zamieszczonych w PPGO i Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami (wg Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, (Monitor Polski nr 11, z 28 lutego 2003r.), które zestawiono w tabeli 3.3. Założono przy tym roczne zmiany emisji poszczególnych strumieni odpadów w odniesieniu do stanu aktualnego. Ilość odpadów komunalnych wytwarzanych w skali gminy zależy od zmian demograficznych oraz zmian jednostkowych wskaźników emisji odpadów, których kierunki zmian wynikają głównie z przesłanek rozwoju społeczno - gospodarczego. Podstawowe wskaźniki dla prognozy gospodarki odpadami w sektorze komunalnym w latach 2004 - 2014 zawarto w tabeli 3.12. Tabela 3.13 przedstawia prognozę szczegółową dotyczącą ilości i rodzaju zebranych odpadów komunalnych w latach 2004 - 2014. Prognoza zakłada stan wyjściowy zorganizowanej zbiórki odpadów komunalnych w stosunku do ilości wytworzonych odpadów na poziomie 35,8 % i systematyczny wzrost zbieranych odpadów w poszczególnych strumieniach odpowiednio do 65 % w roku 2004, 75 % w 2005 roku, 90 % w roku 2006, do 100 % w roku 2010 (tabela 3.14). W tabeli 3.15 przedstawiona została zgodnie z Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami prognoza szczegółowa dotycząca segregacji i zagospodarowania odpadów komunalnych, w tym zbiórki selektywnej w powiecie nowotarskim w latach 2004 - 2014. Prognoza ta zakłada zwiększenie ilości segregowanych i zagospodarowanych odpadów do poziomu: 20 % w roku 2007 - w ramach I etapu planowania obejmującego lata 2004 - 2007; 30 % w roku 2011 - w ramach II etapu planowania obejmującego lata 2008 - 2011; 48 % w roku 2014 - w ramach III etapu planowania obejmującego okres 2012 2014. 37 Tabela 3.12. Podstawowe wskaźniki dla prognozy gospodarki odpadami w sektorze komunalnym w latach 2004 - 2014 Określenie Prognozowana ilość ludności Wskaźnik przyrostu osadów ściekowych Wskaźnik zorganizowanej zbiórki odpadów Wskaźnik segregacji i zagospodarowania odpadów jedn. miary - okres planowania [lata] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 7581 7613 7645 7677 7709 7742 7774 7807 7840 7873 7906 % 3 4 4 4 5 6 6 6 6 6 6 % 65 75 90 95 98 99 100 100 100 100 100 % 5 11 18 20 22 23,5 25 30 48 48 48 38 Tabela 3.13. Prognoza ilości odpadów komunalnych w Szczawnicy na lata 2004 - 2014 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Strumień odpadów komunalnych Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Szkło (nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Odpady tekstylne Odpady mineralne Drobna frakcja popiołowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Razem: lata [Mg/rok] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 715,6 728,2 736,1 744,1 752,1 760,3 768,6 774,4 780,3 786,1 792,1 77,3 79,1 81,0 82,9 85,0 87,0 89,2 90,4 91,8 93,1 94,4 221,3 226,6 229,8 233,1 236,4 239,7 243,1 244,2 245,2 246,2 247,2 336,1 36,9 360,5 38,9 386,5 41,6 414,4 44,6 444,5 47,8 476,7 51,3 511,2 55,0 548,2 59,0 588 63,2 630,6 67,7 676,2 72,6 371,4 378,5 380,1 381,7 383,2 384,9 386,5 380,3 374,2 368,2 362,4 125,7 134,7 144,4 154,9 166,1 178,1 191,0 204,8 219,6 235,5 252,5 15,6 223,3 97,8 35,9 10,4 93,5 109,5 346,8 164,4 328,8 22,7 16,1 235,0 99,1 37,4 10,7 95,7 110,9 341,3 179,0 358,1 22,8 16,6 247,3 99,6 38,9 11,1 97,1 113,6 332,4 179,8 380,8 22,9 17,1 260,2 100,0 40,6 11,5 98,4 116,3 323,8 180,5 405,0 23,0 17,7 273,8 100,4 42,3 12,0 99,7 119,1 315,3 181,3 430,7 23,1 18,2 288,1 100,8 44,0 12,4 101,1 122,0 307,2 182,0 458,1 23,2 18,8 303,1 101,2 45,8 12,9 102,5 124,9 299,1 182,8 487,2 23,3 19,1 319,0 101,7 47,7 13,3 103,9 127,9 291,3 183,6 521,5 23,4 19,3 335,7 102,1 49,7 13,8 105,4 131,0 283,8 184,3 555,7 23,5 19,6 353,3 102,5 51,8 14,4 106,9 134,1 276,4 185,1 597,3 23,6 19,8 371,8 103,0 54,0 14,9 108,3 137,4 269,2 185,9 639,2 23,7 3333 3452,6 3539,6 3632,1 3730,5 3835,1 3946,2 4053,7 4166,6 4292,4 4424,6 39 Tabela 3.14. Prognoza ilości zebranych odpadów komunalnych w Szczawnicy w latach 2004 - 2014, przy uwzględnieniu wskaźników zorganizowanej zbiórki odpadów Strumień odpadów komunalnych Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Szkło (nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Odpady tekstylne Odpady mineralne Drobna frakcja popiołowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Razem: lata [Mg/rok] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 465,1 50,2 546,2 59,3 662,5 72,9 706,9 78,8 737,1 83,3 752,7 86,1 143,8 218,5 24,0 170,0 270,4 29,2 206,8 347,9 37,4 221,4 393,7 42,4 231,7 435,6 46,8 237,3 471,9 50,8 241,4 283,9 342,1 362,6 375,5 381,1 81,7 10,1 145,1 63,6 23,3 6,8 60,8 71,2 225,4 106,9 213,7 14,8 101,0 12,1 176,3 74,3 28,1 8,0 71,8 83,2 256,0 134,3 268,6 17,1 130,0 14,9 222,6 89,6 35,0 10,0 87,4 102,2 299,2 161,8 342,7 20,6 147,2 16,2 247,2 95,0 38,6 10,9 93,5 110,5 307,6 171,5 384,8 21,9 162,8 17,3 268,3 98,4 41,5 11,8 97,7 116,7 309,0 177,7 422,1 22,6 176,3 18,0 285,2 99,8 43,6 12,3 100,1 120,8 304,1 180,2 453,5 23,0 2589,5 3185,6 3450,5 3655,9 3796,7 2166,5 2010 2011 2012 2013 2014 768,6 774,4 780,3 786,1 792,1 89,2 90,4 91,8 93,1 94,4 243,1 244,2 245,2 246,2 247,2 511,2 55,0 548,2 59,0 588 63,2 630,6 67,7 676,2 72,6 386,5 380,3 374,2 368,2 362,4 191,0 204,8 219,6 235,5 252,5 18,8 303,1 101,2 45,8 12,9 102,5 124,9 299,1 182,8 487,2 23,3 19,1 319,0 101,7 47,7 13,3 103,9 127,9 291,3 183,6 521,5 23,4 19,3 335,7 102,1 49,7 13,8 105,4 131,0 283,8 184,3 555,7 23,5 19,6 353,3 102,5 51,8 14,4 106,9 134,1 276,4 185,1 597,3 23,6 19,8 371,8 103,0 54,0 14,9 108,3 137,4 269,2 185,9 639,2 23,7 3946,2 4053,7 4166,6 4292,4 4424,6 40 Tabela 3.15. Prognoza ilości wysegregowanych i zagospodarowanych odpadów komunalnych w aglomeracji miejskiej Szczawnica w latach 2004 - 2014 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Strumień odpadów komunalnych Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Szkło (nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Odpady tekstylne Odpady mineralne Drobna frakcja popiołowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Razem: lata [Mg/rok] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 35,8 3,9 80,1 8,7 132,5 14,6 148,8 16,6 165,5 18,7 178,7 20,4 192,2 22,3 232,3 27,1 374,5 44,1 377,3 44,7 380,2 45,3 11,1 16,8 1,8 24,9 39,7 4,3 41,4 69,6 7,5 46,6 82,9 8,9 52,0 97,8 10,5 56,3 112,0 12,1 60,8 127,8 13,8 73,3 164,5 17,7 117,7 282,2 30,3 118,2 302,7 32,5 118,7 324,6 34,8 18,6 41,6 68,4 76,3 84,3 90,5 96,6 114,1 179,6 176,7 174,0 6,3 0,8 11,2 4,9 1,8 0,5 4,7 5,5 17,3 8,2 16,4 1,1 14,8 1,8 25,9 10,9 4,1 1,2 10,5 12,2 37,5 19,7 39,4 2,5 26,0 3,0 44,5 17,9 7,0 2,0 17,5 20,4 59,8 32,4 68,5 4,1 31,0 3,4 52,0 20,0 8,1 2,3 19,7 23,3 64,8 36,1 81,0 4,6 36,5 3,9 60,2 22,1 9,3 2,6 21,9 26,2 69,4 39,9 94,8 5,1 41,9 4,3 67,7 23,7 10,3 2,9 23,8 28,7 72,2 42,8 107,7 5,5 47,8 4,7 75,8 25,3 11,5 3,2 25,6 31,2 74,8 45,7 121,8 5,8 61,4 5,7 95,7 30,5 14,3 4,0 31,2 38,4 87,4 55,1 156,5 7,0 105,4 9,3 161,1 49,0 23,9 6,6 50,6 62,9 136,2 88,5 266,7 11,3 113,0 9,4 169,6 49,2 24,9 6,9 51,3 64,4 132,7 88,8 286,7 11,3 121,2 9,5 178,5 49,4 25,9 7,2 52,0 66,0 129,2 89,2 306,8 11,4 166,7 379,8 637,1 726,4 820,7 901,2 986,6 1216,1 2000,0 2060,4 2123, 8 41 Przy osiągnięciu zakładanych progów odzysku odpadów, możliwe jest ograniczenie ilości pozostałych odpadów komunalnych w roku 2006 do 78 % całkowitej masy wytwarzanych odpadów komunalnych, w roku 2010 - do ok. 67 %, natomiast w roku 2014 do ok. 57 %. Z tabeli 3.13 wynika, że całkowita szacowana ilość odpadów komunalnych w Szczawnicy wzrośnie z ilości 3199 Mg w roku 2003 do 4424,6 Mg w roku 2014. Cały strumień odpadów komunalnych w roku 2006 wzrośnie o 10,6 % w porównaniu do roku 2003, natomiast w roku 2010 o 23,3 %, a w roku 2014 o 38,3 % w stosunku do roku 2003. Przedstawiona prognoza w zakresie wytwarzania odpadów komunalnych w Szczawnicy wskazuje na stały kilkuprocentowy wzrost całkowitej ilości odpadów komunalnych. Zgodnie ze zróżnicowaniem dynamiki wzrostu poszczególnych frakcji, największą dynamiką wzrostu charakteryzować będą się opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe, odpady budowlane oraz opakowania z tworzyw sztucznych i opakowania ze szkła. W niewielkim stopniu wzrośnie ilość odpadów kuchennych ulegających biodegradacji oraz odpadów zielonych. Ilość drobnej frakcji popiołowej będzie się systematycznie zmniejszać w roku 2006 do 94,2 %, w 2010 do 84,8 %, a w 2014 do 76,3 %. Natomiast tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) i odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych w roku 2014 pozostaną na niemalże na takim samym poziomie jak w roku 2003 (99,4 %, 104,4 %). Dla pozostałych strumieni odpadów komunalnych przewiduje się stabilny i niegwałtowny wzrost ilości. 3.1.2.11. Cele i kierunki do osiągnięcia w gospodarce odpadami komunalnymi Przyjęto cele ekologiczne dotyczące sektora komunalnego w pełni zgodne z wytyczonymi celami i kierunkami działań WPGO i PPGO. Naczelnym celem ekologicznym jest: Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania Ochrona środowiska przed odpadami powinna być traktowana jako priorytetowe zadanie, ponieważ odpady stanowią źródło zanieczyszczeń wszystkich elementów środowiska. Podany powyżej cel ekologiczny do 2014 roku jest zgodny z celem nadrzędnym polityki ekologicznej państwa w odniesieniu do gospodarki odpadami, oraz z hierarchią postępowania z odpadami podaną w ustawie o odpadach, która wyraża się następująco: 1. zapobiegania powstawaniu odpadów, minimalizacja ich ilości 2. odzysk surowców i ponowne wykorzystanie odpadów 3. unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych zgodne z zasadami ochrony środowiska 4. składowanie wyłącznie tych odpadów, których unieszkodliwienie w inny sposób jest niemożliwe z przyczyn technologicznych lub ekonomicznych. WPGO określa cele szczegółowe z podziałem na okresy do roku 2006, do roku 2010, oraz do roku 2014. Cele te przedstawiają się następująco: Cele krótkookresowe 2004 - 2006: 1. Objęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszkańców miasta Szczawnicy. 2. Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie więcej niż 80 % wytworzonych odpadów komunalnych. 42 3. Skierowanie w roku 2006 na składowiska innych niż niebezpieczne i obojętne do 82 % (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). 4. Osiągnięcie w roku 2006 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: - opakowania z papieru i tektury: 45 %, - opakowania ze szkła: 35 %, - opakowania z tworzyw sztucznych: 22 %, - opakowania metalowe: 35 %, - opakowania wielomateriałowe: 20 %, - odpady wielkogabarytowe: 26 %, - odpady budowlane: 20 %, - odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 22 %, 5. podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców. Cele szczegółowe 2007 - 2010: 1. Objęcie wszystkich mieszkańców aglomeracji miejskiej Szczawnica zorganizowanym zbieraniem odpadów komunalnych. 2. Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie więcej niż 67 % wszystkich odpadów komunalnych. 3. Skierowanie w roku 2010 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie więcej niż 75 % (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). 4. Osiągnięcie w roku 2010 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: - opakowania z papieru i tektury: 50 %, - opakowania ze szkła: 45 %, - opakowania z tworzyw sztucznych: 30 %, - opakowania metalowe: 45 %, - opakowania wielomateriałowe: 30 %, - odpady wielkogabarytowe: 50 %, - odpady budowlane: 40 %, - odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 50 %. Cele szczegółowe 2011 - 2014: 1. Deponowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie więcej niż 57% wszystkich odpadów komunalnych. 2. Skierowanie w roku 2014 na składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne nie więcej niż 48% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995). 3. Osiągnięcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych odpadów: - opakowania z papieru i tektury: 55 %, - opakowania ze szkła: 50 %, - opakowania z tworzyw sztucznych: 35 %, - opakowania metalowe: 50 %, - opakowania wielomateriałowe: 35 %, - odpady wielkogabarytowe: 54 %, - odpady budowlane: 44 %, 43 - odpady niebezpieczne (z grupy odpadów komunalnych): 54 %. 4. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców. Dla osiągnięcia założonych celów na lata 2004-2014 w sektorze komunalnym konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań: Prowadzanie gospodarki odpadami komunalnymi w sposób systemowy w układzie ponadlokalnym, w tym budowa zakładów zagospodarowania odpadów (sortownia, kompostownia, składowisko o funkcji ponadlokalnej). Redukcja w odpadach kierowanych do składowania zawartości składników ulegających biodegradacji. Wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie procesom odzysku i unieszkodliwiania. Wydzielenie odpadów budowlano-remontowych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie ich procesom odzysku i unieszkodliwiania. Wdrażanie systemu eliminacji odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, ich zbierania i unieszkodliwiania. Bieżąca likwidacja nielegalnych wysypisk i rekultywacja wyłączonych z eksploatacji nieczynnych kwater na składowisku funkcjonującym. Monitoring składowiska w okresie eksploatacji, a także po zamknięciu oraz w trakcie i po okresie rekultywacji. Osiągnięcie limitów odzysku i recyklingu dla odpadów opakowaniowych. 3.1.2.12. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w gospodarce odpadami komunalnymi Na podstawie planu działań przyjętego w WPGO oraz w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami określono następujące kierunki działań w sferze gospodarki odpadami komunalnymi: Założenia Przy opracowywaniu planu działań w sferze gospodarki odpadami komunalnymi na obszarze miasta Szczawnica kierowano się następującymi przesłankami: 1.Zgodnie z postanowieniami wynikającymi z decyzji Wojewody Małopolskiego nr ŚR.II.ED.6624/20/03 z dnia 24.06.2003 w terminie do 31 grudnia 2005 roku winno nastąpić dostosowanie eksploatacji składowiska odpadów komunalnych w Szczawnicy Jaworkach do wymogów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U.2003.61.549). W myśl powyższych przepisów do podstawowych elementów technicznych w jakie powinny być wyposażone nowoczesne składowiska należy zaliczyć : - waga, - sprzęt do wyrównywania i zagęszczania odpadów (spycharka, kompaktor, ładowarka), - bariera uszczelniająca podłoże i ściany boczne składowiska, - instalacja do przechwytywania wód opadowych infiltrujących przez warstwę odpadów (odcieki), - zbiornik na odcieki, - ujęcie i ewentualne zagospodarowanie gazu powstającego w wyniku procesów rozkładu odpadów, 44 - zaplecze techniczno - socjalne, - brodzik, - system wyłapujący odpady wynoszone przez wiatr, - sieć piezometrów, - pas zieleni otaczający składowisko. 2. Na obszarze Miasta będzie odbywać się selektywne zbieranie odpadów. Sposób zbierania odpadów zależy od przyjętej technologii. 3. Na terenach miejskich z zabudową jednorodzinną preferowane będzie kompostowanie odpadów organicznych we własnym zakresie. 4. Zebrane selektywnie odpady komunalne (odpady organiczne, surowce wtórne) poddawane będą w pierwszej kolejności procesowi odzysku (materiałów lub energii). Pozostałe odpady (tzw. odpady komunalne niesegregowanane) oraz odpady z procesów przetwarzania odpadów zebranych selektywnie, deponowane będą na składowisku. 5. Zarówno system zbierania opakowaniowych surowców wtórnych jak i system odbioru odpadów niebezpiecznych od mieszkańców będzie uzupełnieniem systemów postępowania z odpadami opakowaniowymi i niebezpiecznymi, wynikających z: a) Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U.2001.63.638). b) Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U.2001.63.639). 3.1.3. Komunalne osady ściekowe 3.1.3.1. Stan aktualny Za komunalne osady ściekowe uważa się w myśl definicji ustawy o odpadach (Dz.U.2001.62.628) - pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących oczyszczaniu ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do ścieków komunalnych. Osady ściekowe, powstałe w wyniku procesów oczyszczania ścieków na oczyszczalniach, mimo iż zaliczane są do odpadów innych niż niebezpieczne, to jednak z uwagi na ich ilość wymagają określonego sposobu postępowania z nimi. Na terenie miasta Szczawnica długość głównej sieci kanalizacyjnej wynosi 16,0 km, długość podłączeń 10,2 km, co roku realizowana jest budowa przykanalików sukcesywnie podłączając do sieci kanalizacyjnej nowych użytkowników. Według stanu na koniec 2003 roku 82 % posesji indywidualnych przyłączonych jest do sieci (tabela 3.16) - całe centrum miasta i posesje zlokalizowane wzdłuż potoku Sopotnickego. Tabela 3.16. Wskaźniki charakteryzujące gospodarkę ściekową w Szczawnicy Wskaźnik ilość ścieków komunalnych wytwarzanych w Mieście na 1 mieszkańca [m3/M/rok] przepustowość oczyszczalni ścieków [m3/dobę] długość sieci kanalizacyjnej [km] % skanalizowania terenu liczba przyłączy kanalizacyjnych [szt.] rok 2001 2003 42,0 35,1 3030 25,6 80 569 3030 26,2 82 582 Źródło: Urząd Miasta w Szczawnicy 45 W Szczawnicy funkcjonuje od września 1999 roku komunalna oczyszczalnia ścieków typu BCT-S 3000 o przepustowości 3030 m3/d zlokalizowana w SzczawnicyPiaskach, na prawym brzegu Dunajca. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna składająca się z następujących sekcji: wstępnego oczyszczania mechanicznego, pompowni ścieków, dwóch reaktorów biologicznych, stacji koagulanta i mechanicznego odwadniania osadu. Ścieki z terenu Miasta dostarczane są do oczyszczalni kolektorem zbiorczym o średnicy 300 mm. Część ścieków do czasu wybudowania kanalizacji na terenie całego Miasta jest dowożona wozami asenizacyjnymi. Ścieki dopływają do komory rozdzielczej, następnie przez kratę mechaniczną, piaskownik do pompowni. Po usunięciu zanieczyszczeń mechanicznych ścieki przepływają do strefy denitryfikacyjnej reaktorów biologicznych. Przebieg oczyszczania został zaprojektowany jako proces niskoobciążonego osadu czynnego z przedłużonym napowietrzaniem, biologiczną defosfatacją i denitryfikacją prowadzoną w pierwszej fazie oczyszczania , jak też nitryfikacją oraz pełną stabilizacją osadu nadmiernego. W razie potrzeby fosfor może być strącany na drodze chemicznej poprzez dodawanie roztworu siarczanu żelazowego (PIX 113). Oczyszczalnia posiada uregulowany stan formalno-prawny i funkcjonuje bez zastrzeżeń, spełniając w pełni wymogi określone w pozwoleniu wodno-prawnym. Ścieki oczyszczone odprowadzane są do Dunajca. Pozwolenie wodnoprawne znak OS.II7630/A/7/98 z dnia 26.06.1998 r. udzielone zostało na odprowadzanie ścieków oczyszczonych o następujących parametrach przedstawionych w tabeli 3.17. Tabela 3.17. Dopuszczalny poziom zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych wypływających z Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy Wskaźnik Stężenie (do dnia 1.01.2000 r.) Stężenie (od 1.01.2000 r.)* BZT5 30,0 g m-3 15,0 g m-3 Zawiesina ogólna 30,0 gm-3 30,0 g m-3 Azot ogólny 20,0 g m-3 20,0 g m-3 Fosfor ogólny 5,0 g m-3 1,5 g m-3 * Maksymalne stężenie zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych są zgodne z § 14 MP Nr 116/91 obowiązującym od 1.1.2000 r. przy odprowadzaniu ścieków w ilościach większych od 2000 m 3 d-1. W tabeli 3.18 przedstawiono aktualne dane za lata 1999 - 2002 r. dotyczące ilości wytwarzanych osadów ściekowych na terenie Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy. Tabela 3.18. Ilości powstających osadów ściekowych na terenie miejskiej oczyszczalni ścieków w Szczawnicy [Mg/rok] Rok Ilość osadów ściekowych [Mg/rok] 1999 2000 2001 2002 152,6 905,8 971,6 999,6 Źródło: Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy 46 W roku 2003 osady ściekowe pochodzące z oczyszczalni w Szczawnicy poddano badaniom laboratoryjnym w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Krakowie (Delegatura w Nowym Sączu). Wyniki tych badań przedstawiono w tabeli 3.19. Tabela 3.19. Wyniki analiz fizyko-chemicznych osadu z Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy (2003 r.) Oznaczany parametr: L.p. Jednostka % 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Sucha masa Odczyn - pH (H2O) Zawartość substancji organicznej Cynk Miedź Nikiel Ołów Chrom Kadm Rtęć 11. Wapń mg/kg s. m. 12. Magnez mg/kg s. m. 13. 14. 15. 16. Azot ogólny Azot amonowy Fosfor ogólny Bakterie z rodzaju Salmonella Badania parazytologiczne jaja pasożytów mg/kg s. m. mg/kg s. m. mg/kg s. m. 1. 2. 3. 17. % s. m. mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg s. m. s. m. s. m. s. m. s. m. s. m. s. m. Ilość jaj pasożytów /kg s.m. Identyfikacja metody badawczej PN-ISO 11465 PN-ISO 10390 Proc. badacza PN-ISO 11047 PN-ISO 11047 PN-ISO 11047 PN-ISO 11047 PN-ISO 11047 PN-ISO 11047 Bezpłomieniowa spektomeria atomowa Emisyjna spektometria atomowa Absorpcyjna spektomeria atomowa Proc. badacza Proc. badacza Proc. badacza Proc. badacza Proc. badacza Nr próbki 8/G/03 Data wyk. badań 25,9 6,9 61,5 02.08.03 02.08.03 02.08.03 958 84,8 16,3 36,2 18,1 3,75 0,773 07.08.03 07.08.03 07.08.03 07.08.03 08.08.03 08.08.03 13.08.03 313 08.08.03 66,5 07.08.03 40055 14,9 4900 Nie wykryto 15.08.03 15.08.03 15.08.03 23.08.03 Nie wykryto jaj Ascaris sp., Trichurus sp., Toxocara sp. 30.07.03 W chwili obecnej osady z Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy są wywożone na składowisko w Jaworkach i stosowane jako warstwa przesypowa (rocznie około 900 Mg). 3.1.3.2. Prognozy do roku 2014 W tabeli 3.20 zamieszczono dane liczbowe dotyczące prognozowanej masy osadów ściekowych. Przyjęto założenia za Krajowym Planem Gospodarki Odpadami (Monitor Polski nr 11, z 28 lutego 2003r.), który przewiduje, że do 2014 roku nastąpi dwukrotny przyrost masy osadów w stosunku do roku 2000. 47 Tabela 3.20. Prognozowana ilość osadów ściekowych do roku 2014 (Mg/rok) Rok Masa osadów [Mg/rok] 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1164,6 1229,3 1294,0 1358,7 1423,4 1488,1 1552,8 1617,5 1682,2 1746,9 1811,6 3.1.3.3. Cele i kierunki działań Cele ekologiczne do 2014 roku Za KPGO, WPGO oraz PPGO w gospodarce osadowej przyjmuje się następujące cele: 1. Zmniejszenie stopnia składowania osadów ściekowych na składowiskach w zależności od uwarunkowań lokalnych. 2. Minimalizacja magazynowania osadów na oczyszczalniach ścieków. 3. Zwiększenie kontroli nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych. 3.1.3.4. Kierunki działań w gospodarce osadami ściekowymi Miasto Szczawnica stoi przed problemem zagospodarowania osadów ściekowych. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami, preferowanym kierunkiem postępowania z osadami ściekowymi będzie ich kompostowanie. Warunkiem kompostowania osadów ściekowych oraz ich wykorzystania w rolnictwie jest ich odpowiedni skład chemiczny i zawartość patogenów. Jednakże taki sposób wykorzystania musi być prowadzony w dużą ostrożnością i poprzedzony wcześniejszym zbadaniem stanu jakości osadu. Kolejnym preferowanym kierunkiem jest wykorzystanie osadów do rekultywacji terenów zdegradowanych np. rekultywacja składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych. Deponowanie osadów na składowiskach odpadów nie jest kierunkiem zalecanym, lecz możliwym do stosowania. Dla Miasta Szczawnica przewiduje się wielokierunkowy sposób postępowania z wytworzonymi osadami, zależnie od ich późniejszego składu chemicznego i parametrów mikrobiologicznych oraz uwarunkowań lokalnych: 1. kompostowanie wraz z frakcją organiczną odpadów komunalnych; powstały kompost będzie wykorzystywany w celach nawozowych w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie o ile będzie spełniał wymagane kryteria lub na potrzeby zieleni miejskiej oraz rekultywacji składowiska odpadów czy terenów zdegradowanych, 2. wykorzystanie osadów ściekowych do niwelacji i rekultywacji oraz na cele rolnicze, 3. deponowanie osadów na składowiskach odpadów komunalnych. 48 Sposoby postępowania z wytworzonymi osadami, zależne będą od ich składu i uwarunkowań na oczyszczalni. Ostateczny sposób zagospodarowania osadów ściekowych będzie uzależniony od decyzji władz lokalnych. 3.1.4. Odpady opakowaniowe 3.1.4.1. Stan aktualny Odpady opakowaniowe wg katalogu odpadów stanowią grupę 15 00 i 15 01. W gospodarce odpadami opakowaniowymi kierunki działań wytycza obowiązujące prawodawstwo w tym zakresie tj. ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U.2001. 63.639) oraz Rozporządzenie w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych ((Dz.U.2003.104.982). W roku 2003 masę odpadów opakowaniowych powstałych w Mieście Szczawnica oszacowano na około 722,7 Mg (przyjmując za KPGO odpowiednie współczynniki wytwarzania przypadające na 1 mieszkańca). Masy poszczególnych strumieni tych odpadów wynoszą odpowiednio: - opakowania z papieru i tektury 313,5 Mg (43,4 %) - opakowania wielomateriałowe 35,2 Mg (4,9 %) - opakowania z tworzyw sztucznych 117,2 Mg (16,2 %) - opakowania ze szkła 212,3 Mg (29,3 %) - opakowania z blachy stalowej 34,5 Mg (4,8 %) - opakowania z aluminium 10,0 Mg (1,4 %) 722,7 Mg (100 %) suma: Najwięcej powstaje opakowań z papieru i tektury 43,4 % oraz opakowań szklanych 29,3 % całkowitej masy odpadów opakowaniowych. Do roku 2002 odzysk odpadów opakowaniowych prowadzony był przede wszystkim jako recykling materiałowy. W związku z brakiem w kraju instalacji o znaczących zdolnościach przerobowych do termicznych metod przekształcania odpadów opakowaniowych poziom odzysku odpowiada osiągniętemu poziomowi recyklingu. Ustawa o odpadach i ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zobowiązuje władze lokalne do zorganizowania selektywnej zbiórki, segregacji oraz magazynowania odpadów komunalnych przydatnych do odzysku oraz współdziałania z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w zakresie gospodarowania tego rodzaju odpadami. 3.1.4.2. Prognozy do 2014 roku Prognozy dotyczące odpadów opakowaniowych zostały oszacowane do 2014 roku. Wyliczono iż ilość tych odpadów w roku 2003 wynosiła ok. 722,7 Mg, w roku 2006 będzie wynosiła ok. 869,8 Mg, w roku 2010 ok. 1119 Mg, a w roku 2014 będzie na poziomie ok. 1442 Mg. Generalnie na terenie Szczawnicy prognozuje się wzrost ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych w stosunku do roku 2001. Prognozę wytwarzania odpadów opakowaniowych w Mieście Szczawnica przedstawiono w tabeli 3.21. Przewiduje się, że do roku 2014 ilość powstających odpadów opakowaniowych wzrośnie średnio o ok. 99 % w stosunku do roku 2003. Największy wzrost przewiduje się 49 opakowań z papieru i tektury, następnie opakowań tworzyw sztucznych i wielomateriałowych. Natomiast najmniejszy opakowań z aluminium, blachy stalowej oraz szkła. 3.1.4.3. Cele i kierunki działań System gospodarki odpadami opakowaniowymi opiera się na odpowiedzialności producentów za zagrożenia dla środowiska wynikające z wprowadzania na rynek opakowań, ich stosowania oraz odzysku. Poziom redukcji odpadów opakowaniowych wynika z ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U.2001.63.639). Zapisy tej ustawy wymagają, aby przedsiębiorca wprowadzający na rynek krajowy produkty w opakowaniach zapewnił ich odzysk i recykling. Obowiązany jest on do dnia 31 grudnia 2007 r. osiągnąć docelowy poziom recyklingu odpadów opakowań co najmniej w wysokości określonej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Ze względu na fakt, że rozporządzenie powyższe obejmuje okres do roku 2007, w „Planie…” przyjęto, że w latach 2008 - 2014 przedsiębiorcy zobowiązani będą do dalszej intensyfikacji recyklingu odpadów opakowaniowych. Obowiązek odzysk i recyklingu odpadów opakowaniowych przedsiębiorcy mogą realizować na trzy sposoby: Realizować obowiązek odzysku i recyklingu samodzielnie. Realizować obowiązek za pośrednictwem organizacji odzysku. Zlecić wykonanie poszczególnych czynności związanych z odzyskiem i recyklingiem osobom trzecim 50 Tabela 3.21. Prognoza ilości odpadów opakowaniowych Miasta Szczawnica na lata 2004 - 2014 [Mg/rok] Lp. Strumień odpadów komunalnych lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1. Opakowania z papieru i tektury 336,1 360,5 386,5 414,4 444,5 476,7 511,2 548,2 588 630,6 676,2 2. Opakowania wielomateriałowe 36,9 38,9 41,6 44,6 47,8 51,3 55,0 59,0 63,2 67,7 72,6 3. Opakowania z tworzyw sztucznych 125,7 134,7 144,4 154,9 166,1 178,1 191,0 204,8 219,6 235,5 252,5 4. Opakowania ze szkła 223,3 235,0 247,3 260,2 273,8 288,1 303,1 319,0 335,7 353,3 371,8 5. Opakowania z blachy stalowej 35,9 37,4 38,9 40,6 42,3 44,0 45,8 47,7 49,7 51,8 54,0 6. Opakowania z aluminium 10,4 10,7 11,1 11,5 12,0 12,4 12,9 13,3 13,8 14,4 14,9 768,3 817,2 869,8 926,2 986,5 1050,6 1119 1192 1270 1353,3 1442 Razem: 51 Osiągnięcie przez Polskę w 2007 r. obecnie obowiązujących w UE standardów recyklingu jest związane z wdrożeniem systemu gospodarki odpadami opakowaniowymi oraz podjęciem wymienionych poniżej działań dla poszczególnych grup materiałowych. 1. Odpady z papieru i tektury - osiągnięcie do końca 2007 r. 48 % poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych wymaga: zwiększenia efektywności i rozszerzenie zakresu selektywnej zbiórki lub skupu, przeprowadzania właściwej segregacji odpadów na znormalizowane gatunki makulatury (poprawa bazy technicznej firm usług komunalnych w zakresie segregacji), zwiększenia zapotrzebowania na wyroby celulozowo-papiernicze z udziałem makulatury (propagowanie stosowania tych wyrobów). 2. Szklana stłuczka opakowaniowa - wprowadzony 40 % poziomu recyklingu dla opakowań szklanych w 2007 r. wymaga przetworzenia około 500 tys. Mg stłuczki, co wiąże się z modernizacją wanien szklarskich i poprawą w zakresie efektywności systemów jej pozyskiwania. Zwiększenie przetwórstwa stłuczki opakowaniowej jest związane z: poprawą efektywności i rozszerzeniem zakresu selektywnej zbiórki/skupu, prowadzeniem właściwej segregacji stłuczki przez przedsiębiorstwa odbierające odpady (brak zanieczyszczeń obcego pochodzenia), rozbudową zaplecza technicznego do uzdatniania stłuczki o zdolnościach około 500 tys. Mg. 3. Odpady z tworzyw sztucznych - 25 % poziom recyklingu dla odpadów z tworzyw sztucznych na rok 2007 wymaga: wprowadzenia dla producentów i użytkowników opakowań wymogu przeprowadzania analizy stosowanych opakowań lub systemów pakowania pod kątem przydatności do recyklingu, a także certyfikację opakowań w tym zakresie, zwiększenia efektywność i rozszerzenia zakres selektywnej zbiórki, określenia rodzajów opakowań przydatnych do recyklingu, dla których zbiórka ma ekonomiczne uzasadnienie, poprawy bazy technicznej przedsiębiorstw odbierających odpady w zakresie segregacji odpadów na poszczególne polimery i przygotowanie ich do przetwórstwa zgodnie z warunkami odbioru technicznego określonymi przez zakłady przetwórcze, w perspektywie roku 2007 zwiększenia zdolności przetwórczych o ok. 60 - 80 tys. Mg, promowania działań prowadzących do zwiększenia zapotrzebowania na wyroby z udziałem surowców wtórnych. 4. Odpady metalowe - określony na 2007 r. 20 % poziom recyklingu wymaga przetworzenia około 40 - 50 tys. Mg odpadów stalowych. Jest to masa możliwa do przetopienia w hutach jako złom. Kosztowne inwestycje w zakresie technologii odcynowania byłyby uzasadnione tylko przy większej masie odpadów tego rodzaju. Określony na 2007 r. 40 % poziom recyklingu odpadów aluminiowych (przetworzenie około 20 - 30 tys. Mg) jest bardzo realny (wysoka cena złomu aluminiowego i popyt hut na ten surowiec). W tym sektorze odpadów opakowaniowych należy: doprowadzić do rozbudowy linii segregacji złomu opakowaniowego w kompostowniach i składowiskach odpadów, uzupełniając je w urządzenia do prasowania złomu, 52 propagować recykling aluminium z opakowań innych niż puszki do napojów, propagować organizację systemu skupu lub zbiórki pojemników aerozolowych (stalowych i aluminiowych) w celu uruchomienia inwestycji w zakresie profesjonalnych metod przygotowania tych odpadów do recyklingu. 5. Odpady wielomateriałowe - określony na 2007 r. 25 % poziom recyklingu dla opakowań wielomateriałowych wymaga uruchomienia technologii o zdolnościach ok. 50 tys. Mg. Obecnie w kilku zakładach przemysłu papierniczego trwają prace nad wykorzystaniem pudełek z laminatów po płynnych produktach spożywczych (pudełka te zawierają ponad 70 % pierwotnej masy celulozowej) do wytwarzania papieru i tektury. W przypadku przemysłowego wdrożenia tej technologii 25 % poziom recyklingu na 2007 rok stałby się realny dla tej grupy odpadów wielomateriałowych. W sektorze odpadów opakowaniowych należy: wprowadzić dla producentów i użytkowników opakowań wymóg przeprowadzania oceny opakowań pod kątem przydatności do odzysku, a w szczególności do recyklingu lub certyfikację opakowań w tym zakresie, objąć systemem zbiórki tylko te rodzaje opakowań, dla których istnieją technologie przetwórcze, dla opakowań nieprzydatnych do recyklingu uruchamiać technologie termicznych metod odzysku w ramach systemów przewidzianych dla odpadów komunalnych. 6. Odpady z materiałów naturalnych to przede wszystkim opakowania drewniane, w tym palety. Obecnie w kraju nie stosuje się w odniesieniu do nich technologii recyklingu. Określony na 2007 r. 15 % poziom recyklingu, wymagający przetworzenia około 80 tys. Mg, jest możliwy w przypadku wdrożenia przemysłowych technologii recyklingu, np. produkcji płyt wiórowych lub pilśniowych z udziałem drewna pochodzącego z opakowań. Osiągnięcie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu wiąże się przede wszystkim ze zwiększeniem efektywności i rozszerzeniem zakresu selektywnej zbiórki dla poszczególnych typów odpadów opakowaniowych, co z kolei wymaga przeprowadzenia kampanii informacyjnych oraz objęcia selektywną zbiórką jak największej liczby mieszkańców. 3.2. Sektor gospodarczy 3.2.1. Odpady z sektora gospodarczego 3.2.1.1. Bilans odpadów Odpady powstające w sektorze gospodarczym w wyniku różnorodnych procesów technologicznych stanowią największy strumień odpadów wytwarzanych w Polsce. Obowiązujące od 1 stycznia 2003 r. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz.U.2001.152.1737) nakłada obowiązek sporządzania i przekazywania do Urzędu Marszałkowskiego zbiorczych zestawień danych, dotyczących wytwarzania i gospodarowania odpadami. Według otrzymanych danych pochodzących z zestawień przekazywanych przez wytwórców odpadów do Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie oraz ankiet ustalono, że na obszarze miasta Szczawnica nie występują zakłady przemysłowe, które sporządzają i przekazują do Urzędu zbiorczych zestawień danych, dotyczących wytwarzania i gospodarowania odpadami. 53 Teren miasta Szczawnica nie należy do obszarów o wysokim wskaźniku wytwarzania odpadów przemysłowych. W całym powiecie nowotarskim powstaje 0,01 % ilości odpadów wytwarzanych w województwie małopolskim w sektorze gospodarczym, z czego 0,002 % stanowią odpady niebezpieczne. Tabela 3.22 przedstawia porównanie ilości odpadów z przemysłu wytworzonych, magazynowanych, wykorzystanych, unieszkodliwionych i składowanych w powiecie nowotarskim. Tabela 3.22. Odpady sektora gospodarczego POWIAT NOWOTARSKI [Mg/rok] Odpady ogółem wytworzone przez przedsiębiorstwa 913,0 w tym: Magazynowane 15,0 Wykorzystane 342,0 Unieszkodliwione 240,0 Składowane 316,0 Odpady inne niż niebezpieczne 895,0 w tym: Magazynowane 8,0 Wykorzystane 339,0 Unieszkodliwione 232,0 Składowane 316,0 Odpady niebezpieczne 17,5 w tym: Magazynowane 6,5 Wykorzystane 3,0 Unieszkodliwione 8,0 Składowane - Źródło: Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami W roku 2002 wytworzono w powiecie nowotarskim 913 Mg odpadów przemysłowych, w tym 895,0 Mg odpadów innych niż niebezpieczne i 17,5 Mg odpadów niebezpiecznych. Stanowiło to 1,27 % wytworzonych w powiecie odpadów innych niż niebezpieczne oraz 3,13% odpadów niebezpiecznych w całkowitym strumieniu tych odpadów wytworzonych w powiecie nowotarskim. Z tej masy odpadów pochodzących z sektora gospodarczego, wykorzystaniu podlegało 37,5 % odpadów, składowaniu i magazynowaniu - 36,3 %; unieszkodliwieniu - 26,3 % całkowitej masy odpadów z przemysłu. Brak jest dokładnych informacji dotyczących ilości odpadów z małych i średnich podmiotów produkcyjnych. Z powyższego powodu prezentowane poniżej dane za Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami zamieszczone w tabeli 3.23 odpady wytworzone przez przedsiębiorstwa w Mieście Szczawnica ustalono na podstawie 54 wydanych zezwoleń na wytwarzanie odpadów oraz w oparciu o decyzje o zatwierdzeniu programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Tabela 3.23. Odpady wytworzone przez przedsiębiorstwa w Mieście Szczawnica [Mg/rok] Wytworzone ogółem 4,97 w tym: inne niż niebezpieczne niebezpieczne 4,97 0,00 Ze względu na specyfikę powiatu jak również miasta Szczawnicy, odpady z sektora gospodarczego na powyższym obszarze stanowią marginalną ilość odpadów wygenerowanych w ogólnym strumieniu odpadów. 3.2.1.2. Główni wytwórcy odpadów Na terenie powiatu nowotarskiego prowadzi działalność produkcyjno - usługową trzy podmioty, którym Starosta Nowotarski udzielił zezwolenia na wytwarzanie odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych (Spółdzielnia Mleczarska - Nowy Targ, PU-H „AUTOCOMPLEX” Zdzisław Czerwiński - Nowy Targ, GUMPLAST PODHALE Sp. z o.o. Nowy Targ). Świadczy to, że na terenie Miasta Szczawnica nie ma podmiotów gospodarczych posiadających zezwolenia na wytwarzanie odpadów, gdyż w myśl art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, nie wytwarzają oni powyżej 1 Mg odpadów niebezpiecznych rocznie lub powyżej 5.000 Mg odpadów innych niż niebezpieczne rocznie. 3.2.1.3. Unieszkodliwianie odpadów Na terenie miasta Szczawnica, w związku z niewielką ilością odpadów pochodzących z sektora gospodarczego, nie ma instalacji do przekształcania tych odpadów. Odpady z tego sektora są odbierane i wywożone poza teren miasta przez podmioty gospodarcze, zajmujące się zbiórką i transportem odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych. 3.2.1.4. Podmioty prowadzące działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów przemysłowych Działalność z zakresu zbiórki, odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów jest prowadzona na terenie Miasta Szczawnica przez podmioty z zewnątrz. 3.2.1.5. Prognozy do roku 2014 Zmiany w ilości i jakości odpadów wytwarzanych w Polsce w sektorze gospodarczym w perspektywie czasowej do 2014 roku zależeć będą przede wszystkim od rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług. Obecnie niektóre z sektorów przemysłowych (hutnictwo żelaza i stali, przemysł skórzany, tekstylny) odczuwają szczególnie dotkliwie skutki kryzysów zewnętrznych i spadku koniunktury. Z doświadczeń światowych wynika, że na każde 1 % wzrostu PKB przypada 2 % wzrost ilości wytwarzanych odpadów. Prognozując rozwój sektora gospodarczego i związaną z nim ilość wytwarzanych odpadów pod uwagę należy wziąć w szczególności tendencje we współczesnej gospodarce światowej (w światowej produkcji i handlu, technologiach, przepływach bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz sytuacji na rynkach walutowych i finansowych). Przyjmując „wariant optymistyczny” rozwoju sytuacji w Polsce, jako stałą tendencję przewiduje się wyjście z recesji i dalszy rozwój gospodarczy 55 kraju w następstwie restrukturyzacji przemysłu i handlu w okresie najbliższych 15 lat. Zgodnie z obserwowanymi tendencjami rozwoju, istnieją duże szanse, że przy utrzymaniu progresu gospodarczego, Polska po roku 2005 przejdzie ze stadium wzrostu opartego głównie na wykorzystaniu zasobów naturalnych i czynnika pracy, do stadium, w którym dominuje efektywne wykorzystanie kapitału rzeczowego i ludzkiego oraz innowacje technologiczne oparte na przemysłach „wiedzy”. Budowa nowoczesnej gospodarki polegać będzie na intensyfikacji działań: zwiększających innowacyjność i przedsiębiorczość, tworzących lepszą infrastrukturę techniczną, pobudzających rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Na ilość odpadów wpływ mają również czynniki demograficzne. Do roku 2014 sytuacja demograficzna Polski nie ulegnie większym zmianom. Z poprawą warunków życia wzrastać będzie średnia wieku mieszkańców, co spowoduje większe zapotrzebowanie na usługi medyczne. Skutkiem tego będzie wzrost ilości odpadów z jednostek służby zdrowia. Obecna polityka państwa w zakresie ochrony środowiska promuje wdrażanie nowych technologii mało- i bezodpadowych, metody Czystszej Produkcji oraz budowę własnych instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców. W perspektywie kilkunastu lat spowoduje to relatywny spadek ilości wytwarzanych odpadów w istniejących zakładach oraz zwiększenie stopnia odzysku odpadów u ich wytwórców. Z drugiej strony, rozszerzenie kontroli w zakresie gospodarki odpadami, będące pochodną utrwalania obecnego i projektowanego prawodawstwa w tej dziedzinie oraz doskonalenia metod inspekcji przez upoważnione organy i instytucje spowoduje odkrycie tzw. szarej strefy odpadowej, czyli odpadów nie wykazywanych obecnie w statystyce. Stan taki istnieje obecnie m.in. z powodu nieznajomości obowiązujących przepisów prawnych w dziedzinie gospodarki odpadami przez wytwórców odpadów lub celowego zatajenia danych o wytwarzanych odpadach celem uniknięcia odpowiednich opłat. Udział „szarej strefy odpadowej” (składającej się w przeważającej mierze ze źródeł rozproszonych - małych zakładów produkcyjnych, rzemieślniczych i usługowych) w wytwarzaniu odpadów ocenia się na 5 - 8 % całości obecnego strumienia odpadów w Polsce. Odpady te, w miarę wprowadzania i udoskonalania systemów ich ewidencji i zbiórki, powinny zostać poddane procesom odzysku lub unieszkodliwione w odpowiedni sposób. W wyniku stopniowego zwiększania się ilości odpadów ze źródeł rozproszonych, pożądane jest projektowanie przyszłych inwestycji i instalacji w zakresie gospodarki odpadami jako obiektów modułowych, zdolnych przystosować się do zmiennej ilości surowca. Podsumowując, w najbliższej przyszłości (lata 2004 - 2006) zakłada się utrzymanie obecnego poziomu wytwarzania odpadów lub ich nieznaczny wzrost (choć obecnie nie jest możliwe dokładne określenie ilości i rodzajów tych odpadów w tym horyzoncie czasowym), przy jednoczesnym wdrażaniu lub udoskonalaniu metod i instalacji służących do ich odzysku lub unieszkodliwienia. W dalszej perspektywie czasowej do 2011 roku przewiduje się relatywne zmniejszenie (w stosunku do wzrostu produkcji w sektorze gospodarczym) wytwarzanych odpadów, w związku z wprowadzaniem technologii mało i bezodpadowych. Można liczyć na ograniczanie ilości odpadów w obszarze spalania paliw energetycznych a zwłaszcza w zakładach posiadających kotłownie małych i średnich mocy. Zastępowanie węgla gazem lub olejem może spowodować ograniczenie powstawania odpadów o około 10 % w stosunku do aktualnego stanu. Ponieważ na terenie obszaru Szczawnicy nie są przewidziane lokalizacje dużych zakładów gospodarczych, nie przewiduje się znacznego zwiększenia odpadów sektora gospodarczego. Stąd też przyjmuje się w założeniach planistycznych na lata 2004 - 2014 56 nie zmieniającą się ilość odpadów z sektora gospodarczego, która nie będzie rzutować na gospodarkę odpadami na terenie miasta przez najbliższe lata. 3.2.1.6. Cele i kierunki działań Podstawowym celem w gospodarce odpadami wytwarzanymi w sektorze gospodarczym jest: Minimalizacja wytwarzania odpadów oraz wprowadzenie nowoczesnego systemu ich unieszkodliwiania i gospodarczego wykorzystania Cel długoterminowy na lata 2004 -2014: - zwiększenie ilości odpadów poddawanych odzyskowi lub unieszkodliwianiu poza składowaniem, - podnoszenie świadomości ekologicznej przedsiębiorców. Kierunki działań: - systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji, - organizacja systemu zbiórki, gromadzenia i transportu odpadów dla wytwórców z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, - stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów, - edukacja ekologiczna przedsiębiorców w zakresie prawa polskiego i unijnego dotyczącego gospodarki odpadami. 3.2.2. Odpady niebezpieczne 3.2.2.1. Stan aktualny Odpady niebezpieczne jak wynika z definicji, stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi oraz dla środowiska i dlatego gospodarka nimi wymaga szczególnej kontroli. Rodzaje odpadów niebezpiecznych wymienione są w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.2001.112.1206). Sposób zbiórki, miejsca tymczasowego magazynowania odpadów oraz rodzaj pojemników do ich gromadzenia regulowane są przepisami wykonawczymi do ustawy o odpadach. Transport odpadów powstających w zakładach przemysłowych z miejsc wytwarzania do miejsc ich odzysku lub unieszkodliwiania realizowany jest z wykorzystaniem środków transportu, będących w gestii: wytwórców odpadów, odbiorców odpadów eksploatujących instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania, specjalistycznych firm transportowych. Sposób transportu odpadów jest ściśle uzależniony od rodzaju odpadów i regulowany jest przez odpowiednie przepisy o ruchu drogowym. Źródłem odpadów niebezpiecznych mogą być procesy przemysłowe, rolnictwo a także część odpadów komunalnych. Oznacza to, że znacząca część źródeł tych odpadów ma charakter rozproszony, co stwarza określone trudności przy sporządzaniu bilansu poszczególnych strumieni odpadów. Jak wynika z informacji uzyskanych w Departamencie Środowiska i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie, brak jest danych dotyczących powstawania odpadów niebezpiecznych na terenie Miasta Szczawnica. 57 3.2.2.2. Zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych W WPGO przedstawiono wykaz instalacji (łącznie ze składowiskami) do zagospodarowania odpadów niebezpiecznych zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego. Podając dane za WPGO, wg zapisów „Kompleksowego planu gospodarki odpadami niebezpiecznymi na terenie Polski południowej”, w województwie małopolskim znajduje się 68 składowisk odpadów niebezpiecznych, przy czym czynnych jest 28, nieczynnych 30, na 2 składowiskach komunalnych przyjmowane są odpady niebezpieczne, natomiast na 8 przyjmowane były przemysłowe odpady niebezpieczne. 3.2.2.3. Prognozy do roku 2014 Jak wynika z dokonanych analiz w PPGO, nie ma żadnych ilości odpadów niebezpiecznych wytworzonych przez podmioty gospodarcze na terenie Szczawnicy. Biorąc pod uwagę aktualne trendy rozwojowe regionu, należy liczyć się ze znikomym stanem ilości odpadów niebezpiecznych wytwarzanych przez jednostki gospodarcze (przemysł, przetwórstwo i usługi), wzrost ilości odpadów niebezpiecznych nastąpić może jedynie z jednostek służby zdrowia, głównie z obszaru uzdrowisk Szczawnicy. 3.2.2.4. Cele i kierunki działań Cele szczegółowe na lata 2004 - 2014: 1. Podnoszenie świadomości ekologicznej przedsiębiorców. 2. Ograniczenie ilości odpadów niebezpiecznych kierowanych na składowiska. 3. Osiągnięcie do 2014 roku udziału unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych na poziomie 90 % ogólnej ilości wytworzonych odpadów. 4. Ograniczenie negatywnego wpływu składowisk odpadów niebezpiecznych poprzez zorganizowanie w Mieście czasowych punktów zbiórki odpadów niebezpiecznych. 3.2.3. Odpady z jednostek służby zdrowia i z jednostek weterynaryjnych 3.2.3.1. Stan aktualny Zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami) odpady medyczne definiuje się jako: „odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny”. Odpady powstające w placówkach medycznych reprezentują materiał o bardzo zróżnicowanym poziomie zagrożenia chemicznego i sanitarnego jak również właściwości fizycznych. W praktyce, przy braku właściwie zorganizowanych systemów kontroli, ograniczania i segregacji odpadów medycznych są one bardzo zróżnicowaną mieszankę wszelkich typów odpadów - od typowych odpadów komunalnych, poprzez toksyczne chemikalia, a kończąc na odpadach zainfekowanych biologicznie. Generalnie odpady medyczne, zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego dzieli się na trzy grupy: - odpady bytowo-gospodarcze (komunalne) zmiotki, szmaty, makulatura, resztki pokonsumpcyjne - nie stanowiące zagrożenia; - odpady specyficzne, które ze względu na swój charakter zanieczyszczenia drobnoustrojami mogą stwarzać zagrożenie dla ludzi i środowiska. Do grupy tej zaliczane są zużyte materiały opatrunkowe, sprzęt jednorazowego użytku, szczątki pooperacyjne i posekcyjne, materiał biologiczny oraz odpady ze szpitali i oddziałów zakaźnych; 58 - odpady specjalne, do których zaliczane są substancje radioaktywne, pozostałości cytostatyków i cytotoksyków, przeterminowane środki farmaceutyczne, uszkodzone termometry, świetlówki itp. Odpady z pierwszej grupy nie stwarzają zagrożenia dla środowiska, odpady z grupy drugiej i trzeciej są to specyficzne odpady medyczne i stanowią największy problemem, powinny być gromadzone selektywnie gdyż wymagają unieszkodliwiania na drodze termicznego przekształcania. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia wśród odpadów powstających placówkach służby zdrowia: - ok. 75 % - 90 % stanowią odpady nie stwarzające zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi, czyli odpady komunalne, - ok. 10 % - 25 % stanowią odpady specyficzne dla działalności przedmiotowych placówek, czyli odpady infekcyjne, specjalne, chemiczne, radioaktywne itp. Zasady gospodarowania odpadami, w tym także odpadami powstającymi w placówkach służby zdrowia, regulują zapisy Polityki Ekologicznej Państwa oraz ustawa o odpadach. Wynika z nich m.in. obowiązek odzysku surowców wtórnych. Segregacja odpadów wytwarzanych w placówkach medycznych, i to zarówno odpadów komunalnych, jak i medycznych, jest obecnie standardem światowym i powinna być również wdrożona w Polsce. Ma ona nie tylko pozytywne skutki ekologiczne, lecz również ekonomiczne, pozwalając na istotne zredukowanie łącznych kosztów unieszkodliwiania odpadów powstających w placówkach służby zdrowia. Ustawa o odpadach oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych nakłada obowiązek unieszkodliwiania, a także określa wymogi dotyczące gromadzenia, przechowywania i metod unieszkodliwiania odpadów o kodach 18 01 i 18 02. Spalanie odpadów medycznych jako metoda ich unieszkodliwiania jest najszerzej stosowaną metodą w Polsce. Odpady medyczne powstają we wszystkich placówkach medycznych działających na terenie miasta Szczawnica w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i prowadzeniem badań. Ilość i rodzaj placówek, w których powstają odpady medyczne i weterynaryjne na terenie Miasta Szczawnica przedstawia tabela 3.24. Tabela 3.24. Miejsce powstawania odpadów medycznych i weterynaryjnych w Szczawnicy ilość placówek Przychodnie Prywatne gabinety lekarskie Apteki Lecznice dla zwierząt Razem 1 7 3 1 12 W wyniku otrzymanych informacji z w/w jednostek w mieście w roku 2003 wytworzonych zostało 84 kg odpadów medycznych. Odpady medyczne na terenie miasta głównie są wytwarzane w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Szczawnicy. Ilość odpadów medycznych, powstających w prywatnych gabinetach lekarskich, można jedynie oszacować. W tabeli 3.25 podano przykładowe ilości odpadów medycznych, powstających w gabinetach lekarskich różnej specjalności (cytowane za WPGO). 59 Tabela 3.25. Ilość odpadów medycznych, powstających w gabinetach lekarskich, wartości średnie dla Polski dla roku 2002 Gabinety lekarskie - specjalność chirurgia interna stomatologia Ilość produkowanych odpadów medycznych [kg/pacjenta/dzień] 0,18 0,02 0,41 Odpady medyczne powstające w placówkach medycznych składowane są w specjalnych kontenerach plastikowych, następnie odbierane są przez firmę MTF z Częstochowy z oddziałem w Jabłonce. Według uzyskanych informacji odpady medyczne są unieszkodliwiane w specjalistycznych spalarniach odpadów na terenie województwa małopolskiego i śląskiego. 3.2.3.2. Odpady weterynaryjne Zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami) odpady weterynaryjne definiuje się jako: „odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem zwierząt lub świadczeniem usług weterynaryjnych, a także w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach. Wśród odpadów, powstających w placówkach weterynaryjnych można, podobnie jak w przypadku odpadów medycznych, wyróżnić odpady o charakterze komunalnym, nie stanowiące zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, odpady weterynaryjne, należące do niebezpiecznych i w tym kontekście wymagające stosownego postępowania z nimi. Zgodnie z informacją zawartą w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami skład morfologiczny odpadów weterynaryjnych przedstawia się następująco: tkanka zwierzęca - 39 %, sprzęt jednorazowy - 17 %, środki opatrunkowe - 21 %, opatrunki gipsowe - 3 %. W Mieście trudno jest ustalić faktyczną ilość wytwarzanych odpadów weterynaryjnych gdyż jedyna działająca na terenie miasta placówka (gabinet leczenia zwierząt) nie wystąpiła o stosowne pozwolenia na wytwarzanie odpadów. Gabinet weterynaryjny podaje ilość wytworzonych odpadów weterynaryjnych na poziomie 36 dm3 rocznie. Ponadto problemem jest zbiórka zwłok zwierzęcych ze względu na dość wysokie koszty ich utylizacji, które musi ponieść właściciel padłego zwierzęcia (około 450 zł za 1 szt. bydła razem z kosztami transportu do zakładu utylizacyjnego). Unieszkodliwienie tego strumienia odpadów powinno być prowadzone w oparciu o istniejące w województwie instalacje termicznego unieszkodliwiania odpadów (np. Zakład „Saria” w Gołczy) i dofinansowanie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ok. 30 % kosztów) oraz PFOŚiGW i GFOŚiGW. W/w zakład prowadzi też zbiórkę padłych zwierząt innych gatunków tj. trzody oraz koni, które nie są objęte dofinansowaniem Agencji i dla których opłata za unieszkodliwienie wynosi 1zł/kg. Dla usprawnienia systemu zbierania odpadów pochodzenia zwierzęcego Plan Gospodarki Odpadami dla województwa małopolskiego zakłada wybudowanie na terenie każdego powiatu jednego magazynu-chłodni do tymczasowego magazynowania padłych zwierząt. Wielkość takiego magazynu powinna przewidywać możliwość przechowania 60 ok. 5 Mg masy padłych zwierząt oraz wybudowanie odpowiedniej liczby grzebowisk np. jedno na powiat. Prognozy do 2014 roku Prognozę wytwarzania odpadów powstających w placówkach służby zdrowia przedstawiono wykorzystując dane statystyczne, literaturowe oraz opierając się o Krajowy i Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami. Na podstawie tych danych przyjęto założenie, że ilość odpadów medycznych będzie wzrastała średnio o 1% rocznie, Szacunkowe wyliczenia zmian ilości odpadów weterynaryjnych, również przewidują 1 % wzrost wytwarzania tych odpadów w każdym rozpatrywanym roku (tabela 3.26). Tabela 3.26. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów w placówkach służby zdrowia oraz placówkach weterynaryjnych w latach 2003 - 2014 Rok Odpady powstające w placówkach służby zdrowia [kg/rok] Odpady weterynaryjne z gabinetów leczenia zwierząt [dm3/rok] 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 84 84,8 85,6 86,4 87,2 88,0 88,8 89,6 90,4 91,3 92,2 93,1 3 3,03 3,06 3,09 3,12 3,15 3,18 3,22 3,25 3,28 3,31 3,35 Cele i kierunki działań Cele szczegółowe na lata 2004 - 2014 zgodnie z WPGO i PPGO: 1. Minimalizacja ilości powstawania odpadów medycznych i weterynaryjnych, 2. Eliminacja nieprawidłowych praktyk w gospodarce odpadami, 3. Eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego. Dla osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań: Wzmocnienie działania służb inspekcyjnych oraz szkolenia pracowników służby zdrowia i służb weterynaryjnych w zakresie właściwego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych przeprowadzenie kampanii edukacyjnej wśród pracowników służby zdrowia i służb weterynaryjnych, dotyczącej m.in. prawidłowej klasyfikacji odpadów medycznych i weterynaryjnych oraz pożądanych zachowań w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Organizacja nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt (HRM). Zaprzestanie unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych w instalacjach nie spełniających wymagań ochrony środowiska, Wzmożenie działalności kontrolnej w celu wyegzekwowania posiadania przez placówki medyczne i weterynaryjne wszystkich niezbędnych zezwoleń z zakresu gospodarki odpadami oraz aktualnych umów ze specjalistycznymi firmami na zbiórkę, transport i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych W ostatnim okresie Unia Europejska zaostrzyła przepisy dotyczące przekształcania odpadów pochodzenia zwierzęcego na produkcję mączek i zakazała ich użytkowania w żywieniu zwierząt Nadzorem weterynaryjnym zostanie objęty proces powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka oraz padłych zwierząt, w tym zwłaszcza bydła, owiec i kóz oraz ich wyłączenia z łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt. 61 Należy oczekiwać, że powstające w mieście Szczawnica w/w odpady będą w pełni unieszkodliwione. Na terenie miasta a nawet powiatu nie ma instalacji do termicznego unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych. Niemniej jednak funkcjonujące w województwie małopolskim instalacje w pełni pokrywają obecne i przyszłe potrzeby w tym zakresie. 3.2.4. Odpady azbestowe 3.2.4.1. Stan aktualny Do szczególnie niebezpiecznych odpadów należą materiały zawierające azbest. Azbest wprowadzany do środowiska utrzymuje się w nim przez bardzo długi czas nie podlegając procesom degradacji. Znajduje się on w płytach azbestowo-cementowych falistych i płytach prasowanych płaskich (ok.13 % zawartości azbestu). Płyty faliste stosowane były najczęściej do pokryć dachowych natomiast płyty płaskie stosowano w chłodniach kominowych lub do produkcji ścian osłonowych w budownictwie ogólnym i przemysłowym. Płyty płaskie jako płyty „karo” (o wymiarach 400 x 400 mm) były stosowane na pokrycia dachowe lub elewacje. Rury azbestowo-cementowe wysokociśnieniowe i kanalizacyjne są stosowane często również jako przewody wentylacyjne i dymowo-spalinowe (zawartość azbestu ok. 22 %). Azbest stosowany był również w elektrociepłowniach i elektrowniach: w obmurzach kotłów, a także w uszczelnieniach urządzeń poddanych wysokiej temperaturze, w zaworach, wymiennikach ciepła, w izolacji tras ciepłowniczych. W Polsce ok. 90 % azbestu zużywano do produkcji wyrobów azbestowocementowych. Najwięcej azbestu zużyto w latach 70-tych w ilości ok. 60 tys. Mg/r., w latach 80-tych ilość zużytego azbestu do produkcji wyrobów azbestowo-cementowych zmniejszyła się do ok. 50 tys. Mg/r., a na początku lat 90-tych ilość ta wynosiła ok. 30 tys. Mg/r. Odpady zawierające azbest klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne i gospodarka nimi obwarowana jest szczególnymi wymaganiami. Najwięcej odpadów zawierających azbest powstanie w trakcie prac remontowo-budowlanych - wymiany pokryć dachowych oraz elewacji wykonanych z wyrobów azbestowo-cementowych. Azbest stosowany był bowiem do produkcji wielu wyrobów przemysłowych. Najwięcej wyrobów azbestowo-cementowych wykorzystywano jako materiały budowlane. Ich usuwanie powoduje powstawanie pyłów azbestu. Aby przeciwdziałać temu należy stosować się do zaleceń i wymogów dotyczących bezpiecznego usuwania i postępowania z odpadami zawierającymi azbest. Azbest wprowadzany do środowiska utrzymuje się w nim przez czas nie określony. Wszystkie odpady zawierające azbest są traktowane jako zagrożenie dla zdrowia i życia. Został on uznany jako czynnik kancerogenny. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien azbestu, zawieszonych w powietrzu, np. w trakcie prac demontażowych płyt elewacyjnych, podczas szlifowania wyrobów, cięcia, łamania. Z uwagi na powyższe własności odpady zawierające azbest zaklasyfikowane są jako odpady niebezpieczne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów odpady zawierające azbest klasyfikowane są następująco: 06 13 04* odpady z przetwarzania azbestu 10 11 81* odpady zawierające azbest (z hutnictwa szkła) 10 13 09* odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych 62 15 01 11* opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi, 16 02 12* zużyte urządzenia zawierające azbest 17 06 01* materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05* materiały konstrukcyjne zawierające azbest Zasady postępowania z tymi odpadami reguluje ustawa o odpadach, ustawa prawo ochrony środowiska, ustawa o zakazie stosowania wyrobów azbestowych oraz rozporządzenia wykonawcze, między innymi: rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U.1998.138.895) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej dotyczące zasad BHP przy usuwaniu i zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest (Dz.U.1998.45.280). Usuwaniu wyrobów azbestowych poświęcono specjalny „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, który został zatwierdzony przez Radę Ministrów dnia 14 maja 2002 roku. Zgodnie z tym programem przyjmuje się oczyszczenie do 2032 roku terytorium Polski z azbestu i usunięcie stosowanych od wielu lat wyrobów azbestowych. Jedyną metodą unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest jest ich składowanie, dlatego przewiduje się budowę nowych składowisk dla odpadów tego rodzaju. Obecnie funkcjonują składowiska odpadów zawierających azbest w Ujkowie Starym (powiat olkuski - powierzchnia 0,5 ha), w Tarnowie (Zakłady Azotowe). W Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami założono wybudowanie w latach 2003 2012 na terenie województwa: 2 składowisk o powierzchni 1 ha każde, 1 składowiska o powierzchni 2 ha. Poza tym w programie usuwania azbestu założono: opracowywanie programów usuwania wyrobów zawierających azbest na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym, rozpowszechnienie informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest, monitoring powietrza w szczególnie zagrożonych miejscach publicznych oraz oczyszczanie takich miejsc, monitoring usuwania oraz prawidłowego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest. Miasto Szczawnica nie posiada szczegółowej ewidencji materiałów zawierających azbest znajdujących się na jej terenie, nie jest też opracowany program usuwania i unieszkodliwiania tych odpadów. Na podstawie otrzymanych informacji z Urzędu Miasta, szacuje się jedynie ilość istniejących pokryć dachowych z płyt elewacyjnych zawierających azbest na terenie Miasta na około 5 %. 3.2.4.2. Prognozy do 2014 roku Zgodnie z „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” przyjmuje się oczyszczenie do 2032 roku terytorium Polski z azbestu i usunięcie stosowanych od wielu lat wyrobów azbestowych. Należy więc do roku 2014 wyeliminować (usunąć z obiektów budowlanych) i unieszkodliwić poprzez bezpieczne zdeponowanie na składowiskach odpadów azbestowych ponad 50 % wyrobów zawierających azbest znajdujących się w obiektach budowlanych na terenie Miasta. Proces starzenia się eternitu i innych wyrobów zawierających azbest wymusi w najbliższym okresie przyspieszenie wymiany tych wyrobów, a co za tym idzie skokowy 63 wzrost ilości odpadów zawierających azbest. Niedopuszczenie do niekontrolowanego zagospodarowywania tych odpadów stanowi wyzwanie dla Miasta. 3.2.4.3. Cele i kierunki działań Cel ekologiczny do 2014 roku (przyjęty za WPGO, PPGO) Zintensyfikowanie unieszkodliwiania i usuwania odpadów zawierających azbest na terenie Miasta Szczawnica. Z uwagi na to, że wyroby zawierające azbest stwarzają szczególne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzkiego powinny podlegać one sukcesywnej eliminacji przy zachowywaniu specjalistycznych procedur prowadzenia prac. Często wysokie koszty transportu i unieszkodliwiania tych odpadów uniemożliwiają właścicielom nieruchomości podejmowanie jakichkolwiek działań związanych z ich wymianą. Jak najbardziej wskazaną rzeczą byłoby współfinansowanie przez Miasto transportu i unieszkodliwiania tych odpadów, przy wykorzystaniu Gminnych i Powiatowych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kierunki działań: 1. Opracowanie harmonogramu usuwania wyrobów zawierających azbest. 2. Organizacja kampanii informacyjnej o szkodliwości wyrobów z azbestem i konieczności bezpiecznego ich usuwania. 3.2.5. Wyeksploatowane pojazdy 3.2.5.1. Stan aktualny Złomowane pojazdy zawierają wiele niebezpiecznych dla środowiska substancji takich jak oleje, płyny chłodnicze i hamulcowe, akumulatory itp., a jednocześnie szybki rozwój motoryzacji i ilości pojazdów mechanicznych stwarzają konieczność racjonalnej gospodarki odpadami pochodzącymi z ich eksploatacji i złomowania. Problem jest o tyle poważny, że znaczny procent ogólnej ilości stanowią pojazdy stare i wyeksploatowane, co będzie przyczyniać się do stałego wzrostu odpadów samochodowych. Wiele elementów pojazdów mechanicznych ma wartość surowcową, do nich należą między innymi: złom, akumulatory, opony, szkło, tworzywa sztuczne. Ocenia się, że około 85 % średniej masy pojazdu może być ponownie wykorzystane. Materiały nie nadające się do recyklingu stanowią pozostałe 15 % masy całego wraku samochodowego, na które składają się np. pianki poliuretanowe, dla których nie opracowano jeszcze odpowiedniej technologii odzysku lub unieszkodliwiania, zanieczyszczona guma, masy tłumiące hałas oraz niektóre rodzaje tworzyw sztucznych (np. izolacje kabli elektrycznych). Niezbędny jest więc recykling materiałów pozwalający na odzyskanie z nich składników użytecznych oraz wytworzenie z nich nowych wyrobów. W związku z powyższym zużyte lub nie nadające się do użytku samochody powinny być przekazywane przez ostatniego właściciela firmom posiadającym uprawnienia wojewody do demontażu samochodów i do wydawania zaświadczeń o przyjęciu samochodu do kasacji. W takich wyspecjalizowanych stacjach demontażu samochodów są usuwane substancje niebezpieczne, prowadzony jest odzysk materiałów, części i podzespołów mogących być ponownie wykorzystanych. W chwili obecnej na terenie Miasta Szczawnica nie funkcjonuje żaden zakład zajmujący się demontażem wraków samochodowych. 64 Jak wynika z danych uzyskanych w Wydziale Komunikacji Starostwa Powiatowego w Nowym Targu na terenie miasta Szczawnica na 31.12.2003 r. zarejestrowanych było sumie 1.582 pojazdów. Według szacunków w Polsce wycofuje się z eksploatacji około 2 - 2,5 % pojazdów rocznie, ale jedynie około połowy z nich jest wyrejestrowywana i deponowana w firmach zajmujących się ich demontażem i recyklingiem. Jeżeli przyjmie się wyżej wymieniony ogólnopolski wskaźnik, to na terenie Miasta Szczawnica będzie to odpowiednio od 31 do 39 pojazdów wycofanych z eksploatacji. Kasacji i recyklingowi poddawana jest połowa z nich, czyli odpowiednio od 15 do 19 sztuk. Chcąc oszacować, jakie ilości materiałów można odzyskać z takich pojazdów można przyjąć za KPGO następujące założenia: średnia masa 1 samochodu to około 0,946 Mg, 85,3 % masy wraku samochodowego stanowią materiały przeznaczone do recyklingu materiałowego (np. złom, akumulatory, oleje, opony, szkło, guma bez zanieczyszczeń) i energetycznego (np. płyny chłodnicze i hamulcowe, guma zanieczyszczona, tworzywa sztuczne, zużyte opony). Po uwzględnieniu powyższych założeń na terenie Miasta Szczawnica powstaje rocznie średnio - w zależności od liczby pojazdów oddanych do kasacji - od 14,2 do 17,9 Mg odpadów pochodzących z wraków samochodowych z czego od 12,1 do 15,2 Mg może być poddanych recyklingowi materiałowemu lub energetycznemu. 3.2.5.2. Cele i kierunki działań Cel ekologiczny do 2014 roku Ograniczanie powstawania odpadów zwiększanie ich odzysku i recyklingu z pojazdów samochodowych oraz Zgodnie z wymogami projektu ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (wg wersji projektu z dnia 3 listopada 2003) zakłada się: po dniu 1 stycznia 2006 roku stacja demontażu powinna osiągnąć poziom ponownego użycia i odzysku przyjętych pojazdów w wysokości nie mniejszej niż 85 % średniej masy pojazdu rocznie oraz poziom ponownego użycia i recyklingu nie mniejszy niż 80 % średniej masy pojazdu rocznie, przy czym dla pojazdów wyprodukowanych przed 1 stycznia 1980 roku osiągnięty poziom ponownego użycia i odzysku może wynosić nie mniej niż 75 %, a poziom ponownego użycia i recyklingu nie mniej niż 70 % średniej masy pojazdu rocznie, po dniu 1 stycznia 2015 roku poziom ponownego użycia i odzysku przyjętych pojazdów powinien wynosić nie mniej niż 95 % średniej masy pojazdu rocznie oraz poziom ponownego użycia i recyklingu nie mniej niż 85 % średniej masy pojazdu rocznie. Aby zapewnić prawidłową gospodarkę zużytymi pojazdami konieczne jest wzmożenie nadzoru nad sposobami postępowania z wrakami samochodowymi oraz podjęcie kroków mających na celu skierowanie strumienia tych odpadów do firm mających uprawnienia do recyklingu pojazdów i działających w sposób nie zagrażający środowisku. Zgodnie z wymaganiami dyrektywy o postępowaniu z wyeksploatowanymi samochodami oraz z projektem ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, stacje demontażu będą zobowiązane po dniu 1 stycznia 2007 roku do bezpłatnego przyjmowania 65 samochodów od ostatniego właściciela. Producenci i importerzy samochodów, w przypadku niedopełnienia obowiązku odzysku i recyklingu będą zobowiązani uiścić opłatę produktową. Środki z opłaty produktowej przeznaczone będą na dofinansowanie zadań w zakresie demontażu pojazdów, których demontażu nie wykonano na podstawie umowy z przedsiębiorcami lub organizacjami odzysku. Istotne jest również rozpropagowanie wśród mieszkańców Miasta informacji o konieczności oddawania wraków samochodowych do stacji recyklingu pojazdów oraz o podmiotach gospodarczych prowadzących przedmiotową działalność. Opony i odpady gumowe Obowiązujące uregulowania prawne dążące do zakończenia składowania opon na składowiskach oraz obowiązki producentów związane z opłatą produktową i depozytową wymuszają zwiększenie stopnia wykorzystania opon zużytych. Będą one wykorzystywane poprzez bieżnikowanie, wykorzystanie produktów z przeróbki mechanicznej i chemicznej oraz spalanie z wykorzystaniem energii. Dokładne określenie ilości zużytych opon jest trudne ze względu na brak ewidencji w tym zakresie. Szacunki wykonane w czasie pracy pt. „Opracowanie ogólnokrajowego sytemu utylizacji odpadów gumowych” wykazały, że w latach 2000 i 2005 będzie powstawać odpowiednio 120 tys. Mg i 150 tys. Mg zużytych opon, z czego wykorzystane jest średnio 35 % odpadów (dane dla całego kraju). Odpady gumowe, a szczególnie zużyte opony, stanowią poważny problem ekologiczny ze względu na ich trwałość. Na podstawie badań Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Oponiarskiego zużyte opony stanowią ok. 70 % odpadów gumowych. Problem zużytych opon i odpadów gumowych jest rozwiązywany poprzez: przedłużenie czasu ich użytkowania wskutek bieżnikowania i zwiększenia trwałości (wg danych statystycznych obecnie bieżnikuje się ok. 40 % opon ciężarowych, opony osobowe są bieżnikowane w niewielkim stopniu); odbierane przez wyspecjalizowane firmy posiadające odpowiednie uprawnienia do zbierania, strzępienia i spalania odpadów gumowych; przewożenie na składowiska stanowiąc prawie 96 % wszystkich wyrobów gumowych tam składowanych. Do zagospodarowania odpadów gumowych powinny powstawać zakłady produkujące granulat poprzez np. mechaniczne rozdrabnianie opon i odpadów gumowych. Granulat może zostać wykorzystany np. do produkcji materiałów budowlanych i galanterii gumowej. Na terenie całego kraju istnieją możliwości technologiczne przerobu większości elementów pochodzących z demontażu samochodów. Jedynie zagospodarowanie pianki poliuretanowej stanowi problem. 3.2.6. Baterie i akumulatory 3.2.6.1. Stan aktualny Środki transportu, oprócz olejów odpadowych są źródłem akumulatorów wielkogabarytowych. Poza tym powstaje duża ilość akumulatorów małogabarytowych i baterii. Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne, występujące w postaci wielkoi małogabarytowej, należą do produktów, które po zużyciu stają się odpadami o charakterze niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Średnia trwałość 66 akumulatora waha się w granicach 3 - 5 lat i zależy głównie od intensywności eksploatacji i przebiegu pojazdu. Ocenia się, że w wyniku nieprawidłowej obsługi 20 - 30 % akumulatorów przedwcześnie traci swoje właściwości. Baterie i akumulatory są stosowane również powszechnie jako przenośne źródła prądu. Akumulatory wielkogabarytowe dzieli się na: kwasowo-ołowiowe oraz niklowokadmowe. Baterie i akumulatory małogabarytowe można podzielić na: baterie: alkaliczne, manganowe, litowe, srebrowe, akumulatory: niklowo-kadmowe, wodorkowe, litowe. Głównym źródłem akumulatorów ołowiowych są środki transportu. Na podstawie ilości zarejestrowanych pojazdów, średniego okresu użytkowania akumulatora oraz średniej masy akumulatora oszacowano ilość powstawania zużytych akumulatorów ołowiowych. Biorąc pod uwagę okres wymiany akumulatorów przyjęto następujące założenia: 1. średnia waga akumulatora (wraz z elektrolitem) samochodu osobowego - 12 kg, 2. średnia waga akumulatora samochodu ciężarowego, autobusów i ciągników siodłowych przy uwzględnieniu różnej ilości akumulatorów w pojeździe - 34 kg, 3. wymiana akumulatora w samochodzie osobowym - 3,5 roku, 4. wymiana akumulatora w samochodzie ciężarowym - 3 lata. Założenia te zostały przyjęte przez zespół ekspertów w trakcie realizacji projektu PHARE „Analiza warunków niezbędnych do wdrożenia dyrektyw Unii Europejskiej dotyczących baterii i akumulatorów, zawierających substancje niebezpieczne”. W roku 2003 na terenie Miasta Szczawnica zarejestrowane były 1231 samochody osobowe. Przy uwzględnieniu 3,5 rocznej wymiany akumulatorów w roku 2003 wymieniono ok. 351 sztuk akumulatorów, co daje odpowiednio: 351 szt. x 12 kg/szt. = 4,2 Mg/rok zużytych akumulatorów z samochodów osobowych. W roku 2003 w mieście użytkowanych było łącznie 351 samochodów ciężarowych, autobusów i ciągników. Przyjmując okres wymiany akumulatora - 3 lata, w roku 2003 do wymiany zostało skierowanych ok. 117 akumulatorów. Mnożąc tę wartość przez średnią wagę akumulatora równą 34 kg otrzymano: 117 szt. x 34 kg/szt. = 3,9 Mg/rok zużytych akumulatorów z samochodów ciężarowych, autobusów i ciągników. Łącznie z wymiany akumulatorów w samochodach osobowych i ciężarowych w 2003 r. powstało w mieście około 8,1 Mg złomu akumulatorowego z elektrolitem. Poza akumulatorami ołowiowymi używanymi w środkach transportu, akumulatory używane są również jako stacjonarne źródła prądu. Średnio przyjmuje się, że z ich wymiany powstaje złom w ilości 10 % pochodzącego ze środków transportu, czyli w Szczawnicy powstało 0,81 Mg złomu akumulatorowego tego rodzaju. Reasumując można oszacować, że w Szczawnicy w roku 2003 powstało około 8,9 Mg zużytych akumulatorów ołowiowych wraz z elektrolitem. 67 Zużyte akumulatory ołowiowe poddawane są procesom technologicznym mającym na celu odzysk ołowiu i kwasu siarkowego. Przerób tych odpadów przeprowadzany jest poza terenem województwa. Obowiązek odzysku z rynku zużytych baterii i akumulatorów został nałożony na podmioty wprowadzające je na rynek, a egzekwowany jest przy zastosowaniu opłaty produktowej. 3.2.6.2. Prognozy do 2014 roku Prognoza ilości akumulatorów jest związana bezpośrednio z ilością używanych samochodów, która w skali kraju wskazuje nieprzerwany wzrost. Trudno jest precyzyjnie określić ilość powstających akumulatorów i baterii. 3.2.6.3. Cele i kierunki działań Cel ekologiczny do 2014 roku Uzyskanie pełnego - 100 % odzysku akumulatorów ołowiowych oraz przynajmniej w ilości wymienionej poniżej pozostałych baterii i akumulatorów zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 roku w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych oraz poużytkowych (Dz.U.2001.69.719): o akumulatory Ni-Cd wielkogabarytowe - 60 % o akumulatory Ni-Cd małogabarytowe - 45 % o pozostałe baterie (z wyłączeniem cynkowo-węglowych i alkalicznych) 30 % Kierunki działań Aby usprawnić gospodarkę małogabarytowymi akumulatorami i bateriami niezbędne jest zorganizowanie ich zbierania z rozproszonych miejsc powstawania. Obowiązek odzysku z rynku zużytych baterii i akumulatorów został nałożony na podmioty wprowadzające je na rynek, a egzekwowany jest przy zastosowaniu opłaty produktowej. Wskazane jest również rozpowszechnienie wśród społeczeństwa wiedzy na temat zasad prawidłowego postępowania z bateriami i akumulatorami oraz zagrożeń wynikających w przypadku ich nieprzestrzegania. 3.2.7. Pestycydy Pestycydy to chemiczne środki ochrony roślin oraz środki chroniące żywność lub człowieka przed szkodnikami. Odpady powstają z: przeterminowanych preparatów, które zostały wycofane z obrotu i zdeponowane w magazynach środków ochrony roślin, bieżącej produkcji, dystrybucji i stosowania w rolnictwie. Zagrożeniem dla środowiska ze strony odpadów pestycydowych jest możliwość rozszczelnienia się miejsc ich deponowania, w wyniku czego substancje te mogą przedostać się do gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. Obecnie racjonalną gospodarkę środkami ochrony roślin wymusiły wysokie ceny środków, stąd też zazwyczaj są nabywane w ilościach niezbędnych dla bieżących potrzeb i przeterminowaniu ulegają tylko nieznaczne ilości środków ochrony roślin. Pozostaje problem opakowań po tych środkach, obecnie trafiają one głównie do strumienia odpadów komunalnych. Zgodnie z Ustawą o opakowaniach i odpadach opakowaniowych 68 producenci i importerzy są zobowiązani do odbierania na własny koszt opakowań wielokrotnego użytku, w tym opakowań po wykorzystanych środkach ochrony roślin. Zatem system zbierania tych odpadów oparty będzie o punkty sprzedaży. Powinno to doprowadzić do przechwytywania tego rodzaju odpadów. Problem stanowią również tzw. mogilniki w których deponowano w latach 70-tych przeterminowane środki roślin oraz opakowania po nich. Miejsca te były najczęściej nie przystosowane do deponowania tego rodzaju odpadów; na terenie Miasta Szczawnica nie ma takiego obiektu. Jak dotąd nie wykonano szczegółowej inwentaryzacji przeterminowanych środków ochrony roślin czy opakowań po nich, które zalegają na terenie miasta Szczawnica, w której nie istnieją magazyny przeterminowanych środków ochrony roślin. Na terenie powiatu nowotarskiego zgromadzono łącznie ok. 70 - 100 Mg tych odpadów w bunkrze betonowym , tzw. mogilniku w gminie Czarny Dunajec. 3.2.7.1. Prognozy do 2014 roku Trudno jest oszacować ilości przeterminowanych pestycydów, jakie muszą być unieszkodliwione w najbliższych latach. Wymaga to wykonania szczegółowej inwentaryzacji źródeł zalegania lub powstawania. 3.2.7.2. Cele i kierunki działań Stworzenie systemu selektywnej zbiórki przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po nich. Stworzenie systemu zagospodarowania przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po nich. Kierunki działań Organizacja selektywnej zbiórki przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po nich. Systemy zbiórki: z gospodarstw domowych - poprzez sklepy lub punkt zbierania odpadów niebezpiecznych, od podmiotów gospodarczych - poprzez dystrybutorów pestycydów. 3.2.8. Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne 3.2.8.1. Stan aktualny Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne generalnie pochodzą z dwóch źródeł: gospodarstw domowych oraz użytkowników instytucjonalnych. Na obszarze miejskim Szczawnicy praktycznie nie działa zorganizowany system selektywnej zbiórki i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, co powoduje, że praktycznie w całości odpady te trafiają na wysypiska odpadów komunalnych i do składnic złomu metalowego. Jedynie Zakład Energetyczny w swoim posterunku gromadzi tego typu odpady, które następnie są wywożone z terenu Szczawnicy. Obecnie nie są dostępne żadne dane statystyczne umożliwiające oszacowanie ilości powstających odpadów tego typu. 69 3.2.8.2. Prognoza - zgodnie z założeniami WPGO W ostatnich latach ilość złomowanych urządzeń elektrycznych i elektronicznych wyraźnie wzrasta . Jest to wynikiem szybkiego postępu technologicznego i tym samym szybkiego starzenia się eksploatowanych urządzeń. Wg KPGO dynamika przyrostu odpadów elektrycznych i elektronicznych jest trzykrotnie wyższa od pozostałych odpadów. Na podstawie badań w krajach Unii Europejskiej zakłada się, że ilość tych odpadów wzrasta o 3 - 5% w skali roku. Charakterystyka jakościowa (skład materiałowy) tych odpadów będzie ulegała zmianie min. na skutek ograniczania stosowania substancji niebezpiecznych. 3.2.8.3. Cele i kierunki działań Cele ekologiczne do 2014 roku Stworzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych. Stworzenie systemu odzysku i recyklingu. Kierunki działań Organizacja selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych na terenie Miasta. Przewiduje się 2 systemy zbiórki: o z gospodarstw domowych - poprzez sklepy lub punkty zbierania odpadów niebezpiecznych organizowane przez gminy, o od podmiotów gospodarczych - poprzez dystrybutorów sprzętu elektrycznego lub bezpośrednio do zakładów recyklingu i demontażu. Rozwój działań w zakresie przedłużania okresu użytkowania sprzętu, polegająca na przekazywaniu starszego typu sprzętu innym użytkownikom, konserwacja i naprawa lub odnowa (modernizacja) przy współudziale producentów oraz organizacji pozarządowych. 3.2.9. Odpady zawierające PCB Krajowe przepisy prawne definiują PCB w następujący sposób: „PCB - rozumie się przez to polichlorowane difenyle, polichlorowane trifenyle, monometylotetrachlorodifenylometan, monometylodichlorodifenylometan, monometylodibromodifenylometan oraz mieszaniny zawierające jakąkolwiek z tych substancji w ilości powyżej 0,005 % wagowo łącznie”. PCB zaliczane są do substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska. Zabronione jest wprowadzanie PCB do obrotu lub poddawanie ich procesom odzysku. PCB były szeroko stosowane w wielu gałęziach przemysłu, przede wszystkim w przemyśle energetycznym, jako materiały elektroizolacyjne i chłodzące w kondensatorach i transformatorach, jako ciecze sprężarkowe i hydrauliczne. Źródłem wytwarzania odpadów zawierających PCB są operacje wymiany płynów transformatorowych, cieczy sprężarkowych hydraulicznych, a także wycofywanie z eksploatacji transformatorów i kondensatorów oraz innych urządzeń zawierających PCB, wyprodukowanych w latach 1960-1985. Na mocy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 24.06.2002 roku (Dz.U.2002.96.860) podmioty gospodarcze zobligowane były do przeprowadzenia inwentaryzacji urządzeń zawierających PCB w ilości powyżej 5 dm3 (eksploatowanych i wycofanych z eksploatacji) oraz odpadów PCB w terminie do 31.12.2002 roku i przedłożenia informacji o wynikach inwentaryzacji Wojewodzie. Pomimo, że obowiązek 70 inwentaryzacji PCB w naszym kraju został wprowadzony na mocy w/w rozporządzenia niestety do chwili obecnej nie inwentaryzowano wszystkich będących w eksploatacji urządzeń zawierających PCB. Obecnie brak jest pełnego rozeznania o ilości urządzeń zawierających PCB oraz magazynowanych odpadach. Odzysk i unieszkodliwianie Urządzenia zawierające PCB są unieszkodliwiane tylko za granicą (Francja, Belgia), natomiast w krajowych instalacjach realizowana jest dekontaminacja płynów zawierających PCB z transformatorów oraz innych urządzeń elektroenergetycznych. 3.2.9.1. Prognozy do 2014 roku Zgodnie z obowiązującym prawem do końca 2010 r. mają zostać oczyszczone wszelkie instalacje zawierające w/w substancje. 3.2.9.2. Cele i kierunki działań Całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB ze środowiska do 2010 roku poprzez kontrolowane unieszkodliwienie PCB oraz dekontaminację lub unieszkodliwienie urządzeń zawierających PCB. Kierunki działań przeprowadzenie akcji informacyjno-szkoleniowej w zakresie zagrożeń stwarzanych przez PCB, przeprowadzenie inwentaryzacji urządzeń technicznych zawierających PCB, organizacja systemu selektywnego zbierania PCB. 71 4. PROPONOWANY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI W MIEŚCIE SZCZAWNICA Poniżej przedstawiono propozycje kształtu systemu gospodarki odpadami dla Miasta Szczawnica. Proponowane rozwiązania uwzględniają obecny stan gospodarki odpadami na terenie miasta oraz opisane w poprzednich punktach uwarunkowania dotyczące poszczególnych elementów systemu gospodarki. Odpowiadają także zadaniom wyznaczonym w celu osiągnięcia przyjętych celów strategicznych w gospodarce odpadami na terenie Miasta. Przy analizie przedstawionych propozycji należy mieć na uwadze fakt, że będą one łatwiejsze do zrealizowania tylko w przypadku zgodnego współdziałania gmin i równomiernego zaangażowania w sprawie gospodarki odpadami (aspekt ekonomiczny). Takie podejście wynika z jednej strony z zapisów kompetencyjnych, które praktycznie w całości przypisują te obowiązki do zadań gmin. Na terenie Miasta preferowane będzie kompostowanie odpadów organicznych we własnym zakresie. Położenie nacisku na likwidację nielegalnych wysypisk i zapobieganie powstawaniu nowych, poprzez modelowanie postaw mieszkańców. Jest to niezwykle istotne z racji wszechstronnego niekorzystnego oddziaływania na środowisko oraz z powodu mogących się tam znajdować niebezpiecznych odpadów budowlanych, takich jak płyty azbestowe, resztki farb i lakierów, odpady z rzemiosła (np. oleje) i opakowania po pestycydach. Rekultywacja składowiska odpadów w Jaworkach oraz prowadzenie jego monitoringu zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitorowania składowisk odpadów. Według wymienionego rozporządzenia składowisko odpadów musi być monitorowane w czasie eksploatacji (od uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego do momentu uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów) oraz przez 30 lat od uzyskania decyzji o jego zamknięciu. 4.1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów jest priorytetem w polityce gospodarki odpadami. Aby zachęcić mieszkańców Szczawnicy do zmniejszenia ilości produkowanych odpadów stosowane będą następujące działania: 1. Edukacja społeczna: w systemie nauczania, począwszy od zajęć w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach wyższego szczebla, za pomocą środków masowego przekazu (lokalna prasa, radio i telewizja), za pomocą rozpowszechnianych ulotek, akcji plakatowej itp. Działania powinny mieć charakter informacyjno - edukacyjny. Oprócz przekazywania treści edukacyjnych (np. jak zmniejszyć ilość odpadów) należy informować na przykład o miejscach i sposobach zbierania selektywnego odpadów, terminach odbioru, oznakowań umieszczanych na opakowaniach, ilości zebranych odpadów niebezpiecznych. Prowadzone akcje edukacyjne powinny również zachęcać mieszkańców między innymi do: 72 kupowania towarów w opakowaniach wielokrotnego użytku oraz w opakowaniach ulegających biodegradacji, rezygnacji z przedmiotów jednorazowego użytku, wykorzystywania mniej toksycznych produktów (np.wodnorozcieńczalnych farb i lakierów). 2. Kompostowanie przydomowe biodegradowalnej frakcji odpadów komunalnych na obszarach z zabudową jednorodzinną. W celu zachęcenia mieszkańców do redukowania ilości wytwarzanych odpadów komunalnych można wykorzystać instrumenty finansowe. Dla przykładu dla gospodarstw indywidualnych (zabudowa jednorodzinna) odzyskujących część odpadów w wyniku selektywnej zbiórki można wprowadzić obniżone opłaty za wywóz odpadów komunalnych zmieszanych 4.2. Zbieranie i transport odpadów Gromadzenie odpadów w miejscu ich powstawania stanowi pierwsze ogniwo systemu usuwania i unieszkodliwiania. Usuwanie odpadów z mieszkań oraz sposób ich przechowywania na terenie nieruchomości mają znaczący wpływ na czystość i stan sanitarny w osiedlach, a tym samym na poziom bytowania mieszkańców. Gromadzenie odpadów powinno stanowić etap krótkotrwały i przejściowy. Aby móc skutecznie wprowadzić nowy system gromadzenia odpadów należy nim objąć wszystkich wytwórców odpadów - zarówno mieszkańców, jak i podmioty gospodarcze. Obowiązujące przepisy wymuszają selektywne gromadzenie odpadów. Odpady powinny być gromadzone w przystosowanych do tego celu zbiornikach przenośnych, przetaczanych lub przesypowych oraz w workach foliowych. Niedopuszczalne jest stosowanie zbiorników stałych ze względów sanitarnych oraz technicznych. 4.2.1. Odpady zmieszane Należy dążyć do sytuacji, w której odpady zmieszane będą zbierane w sposób następujący: w zabudowie jednorodzinnej będą stosowane pojemniki o pojemności 110 dm3, lub plastikowe worki o podobnej pojemności, przy czym na każde gospodarstwo powinien przypadać co najmniej 1 pojemnik, w zabudowie wielorodzinnej będą stosowane pojemniki 1100 dm3, podmioty gospodarcze działające na terenie Miasta będą posiadały własne pojemniki do gromadzenia wytwarzanych przez siebie odpadów, przy czym ich wielkość powinna być dostosowana do indywidualnych przypadków (w grę wchodzą pojemniki o pojemności 110 lub 1100 dm3). 4.2.2. Surowce wtórne Obecnie na terenie Miasta Szczawnica funkcjonuje system zbiórki surowców wtórnych, która ma miejsce u „źródła”. System segregacji odpadów w postaci kolorowych worków obejmuje jednak tylko domy prywatne w zakresie zbiórki papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych oraz metalu. Proponuje się dalsze rozwijanie systemu selektywnej zbiórki odpadów: 73 w zabudowie jednorodzinnej z uwagi na dominujący sposób ogrzewania (węglowe) prowadzić w dalszym ciągu całoroczną zbiórkę szkła, tworzyw sztucznych, makulaturę oraz metale; w zabudowie wielorodzinnej prowadzić całoroczną zbiórkę szkła, tworzyw sztucznych i makulatury, zbiórka powinna być prowadzona w oparciu o specjalne pojemniki np. typu „dzwon” o pojemności 1,5 m3 lub większych ustawionych przy punktach zbiórki odpadów zmieszanych; w systemie uzupełniającym polegającym na rozstawieniu w najbardziej uczęszczanych punktach miejscowości, np. przy sklepach; zbiórką proponuje się objąć szkło oraz tworzywa sztuczne i makulaturę, przy zastosowaniu takich samych pojemników, jak w zabudowie wielorodzinnej, w podmiotach gospodarczych selektywna zbiórka powinna być prowadzona w przynajmniej takim samym zakresie jak w gospodarstwach domowych, tzn. szkło tworzywa sztuczne, makulatura i metale, przy czym ilości danego typu odpadu a także wielkość wykorzystywanych pojemników będą zależne w dużej mierze od charakteru danego podmiotu. Także w zależności od profilu działalności podmiotu powinny być selektywnie gromadzone pozostałe odpady wytwarzane w związku z jego działalnością, a zwłaszcza te które są możliwe do dalszego wykorzystania. 4.2.3. Odpady organiczne Szczególnie istotne z punktu widzenia celu, jest właściwe zbieranie odpadów ulegających biodegradacji. Aby umożliwić selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji, już w gospodarstwach domowych mieszkańcy muszą zbierać na bieżąco odpady organiczne oddzielnie, w osobnym pojemniku. Odpady organiczne na terenie Miasta powstają głównie w gospodarstwach domowych, lecz ich źródłami są także tereny zielone, na których prowadzone są zabiegi pielęgnacyjne oraz oczyszczalnia ścieków. Mimo, że prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów w tym także odpadów organicznych jest nakazane ustawowo, selektywną zbiórkę tej grupy odpadów należy rozpocząć z chwilą możliwości ich zagospodarowania poprzez kompostowanie. W związku z powyższym proponuje się aby: w gospodarstwach domowych: w zabudowie jednorodzinnej odpady organiczne kompostować w przydomowych kompostownikach w zależności od indywidualnych możliwości. Z chwilą uruchomienia instalacji do ich przetwarzania można je zbierać podobnie jak pozostałe surowce wtórne w workach (najlepiej papierowych); w zabudowie wielorodzinnej z uwagi braku możliwości indywidualnego zagospodarowania bioodpadów do czasu uruchomienia instalacji do ich przerobu nie będą one zbierane. Po uruchomieniu instalacji powinny być gromadzone w specjalnych pojemnikach tzw. biokompostainery, ustawionych przy punktach zbiórki odpadów zmieszanych czy surowców wtórnych; odpady organiczne z oczyszczalni ścieków powinny być w procesie technologicznym w maksymalnym stopniu odwodnione i po wysuszeniu do czasu uruchomienia instalacji do ich przetwarzania przekazywane na składowisko odpadów. Wraz z rozpoczęciem przetwarzania odpadów organicznych w specjalnej instalacji osady ściekowe powinny tam być przekazywane - pod warunkiem spełniania przez nie stosownych norm fizykochemicznych i bakteriologicznych; 74 odpady z utrzymania i pielęgnacji terenów zielonych powinny być do czasu uruchomienia instalacji do ich przetwarzania przekazywane na składowisko odpadów (powinny przed składowaniem być w sposób maksymalny przesuszone) lub do wykorzystania (grubsze gałęzie i konary stanowią materiał opałowy). 4.2.4. Odpady wielkogabarytowe oraz wyeksploatowany sprzęt rolniczy Odpady wielkogabarytowe należą do specyficznych odpadów, których wymiary nie pozwalają na umieszczenie ich w tradycyjnych pojemnikach na odpady komunalne. Z uwagi na charakter tych odpadów (duży ciężar, duża objętość) wymagają one prowadzenia specjalnych systemów ich zbiórki Do zbierania wyżej wymienionych odpadów stosowane będą następujące systemy: zbiórkę odpadów wielkogabarytowych z gospodarstw domowych w czasie zbiórek okresowych, tzw. „wystawek”. Zbierane byłyby tylko te odpady wielkogabarytowe, które powstają w gospodarstwach domowych (stare meble, sprzęt RTV, lodówki itp.). W wyznaczony dzień mieszkańcy mogliby te przedmioty (uszkodzone lub niepotrzebne) wystawić przed swoje posesje skąd byłyby zabierane, proponuje się utworzenie na terenie Miasta Punktu gromadzenia odpadów wielkogabarytowych, w których mieszkańcy mogliby się pozbywać tego typu odpadów poza terminem okresowych zbiórek, zbiórkę wyeksploatowanego sprzętu rolniczego polegającą na wyznaczeniu miejsca najlepiej przy Punkcie gromadzenia odpadów wielkogabarytowych, przyjmowanie odpadów wielkogabarytowych i z sektora budowlanego pochodzących z podmiotów gospodarczych w punktach gromadzenia odpadów wielkogabarytowych jednak na zasadach komercyjnych (odpłatnie). system wymienny polegający na przekazaniu wciąż sprawnego, lecz konstrukcyjnie przestarzałego sprzętu w zamian za egzemplarz nowej generacji. 4.2.5. Odpady budowlane Zbieraniem i transportem odpadów budowlanych z miejsc ich powstawania zajmować się będą: wytwórcy tych odpadów np. firmy budowlane, rozbiórkowe, osoby prywatne prowadzące prace remontowe, specjalistyczne firmy zajmujące się zbieraniem odpadów. Zaleca się, aby już na placu budowy składować w oddzielnych miejscach (pojemnikach) posegregowane odpady budowlane. Pozwoli to na selektywne wywożenie ich do zakładu zagospodarowania odpadów lub na składowisko. Aby realizacja tego ostatniego zadania była możliwa do realizacji należy wprowadzić systematyczne kontrole przestrzegania zasad gospodarki odpadami w tych firmach. Proponuje się również zbiórkę odpadów z sektora budowlanego (głównie gruzu) w specjalnie wyznaczonych miejscach lub przy punktach gromadzenia odpadów wielkogabarytowych. Odpady mogli by tam dowozić mieszkańcy we własnym zakresie. 4.2.6. Odpady niebezpieczne Podobnie jak pozostałe odpady, także odpady niebezpieczne powinny być zbierane w sposób selektywny. Z racji na swoje właściwości fizyko chemiczne stanowią one realne zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia i życia człowieka. Względy te wymuszają szczególnie konieczność postępowania z nimi w sposób właściwy. Podstawowym przedsięwzięciem na terenie Miasta powinno być zorganizowanie systemu zbiórki 75 odpadów niebezpiecznych, obejmującego docelowo 100% mieszkańców. Z uwagi na fakt, że podmioty gospodarcze (w tym placówki służby zdrowia i weterynarii) zmuszone są z mocy obowiązującego prawa prowadzić odpowiednią ewidencję tego typu odpadów a także postępować z nimi w sposób zapewniający bezpieczne gromadzenie i unieszkodliwianie (przekazywanie specjalistycznym firmom) poniżej przedstawiono rozwiązania zbiórki odpadów niebezpiecznych z gospodarstw domowych. Przy zbieraniu odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych zaleca się stosowanie następującego systemu organizacyjnego: regularny odbiór odpadów przez specjalny pojazd (Mobilny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych). Do tego celu stosowane będą specjalne samochody z pojemnikami objeżdżające w określone dni wyznaczony obszar (średnio cztery razy w roku). Docelowo jeden taki pojazd powinien obsługiwać obszar o wielkości powiatu. Zbierał by on wyznaczone w ogłoszonym wcześniej harmonogramie rodzaje odpadów niebezpiecznych pochodzących z gospodarstw domowych, takich jak: farby, lakiery, kleje, żywice i opakowania po nich, rozpuszczalniki, kwasy, alkalia i opakowania po nich, odczynniki chemiczne i fotograficzne i opakowania po nich, przeterminowane lekarstwa, pestycydy, herbicydy, insektycydy itp. oraz opakowania po nich, baterie jednorazowe, w tym alkaliczne, zużyte smary i oleje przepracowane, lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć np. termometry, aerozole. Mieszkańcy mogliby się pozbywać wymienionych odpadów we wcześniej ustalonych ilościach - odpowiadających ich prawdopodobnemu wytworzeniu w gospodarstwie domowym np. do 5 puszek po farbach czy 5 szt. świetlówek. zbiórka w punktach zbiorczych gromadzenia odpadów niebezpiecznych – jeden dla całego miasta. W punkcie tym mieszkańcy mogli by oddać na tych samych zasadach co w zbiórce okresowej wytworzone w gospodarstwie domowym odpady niebezpieczne (te same rodzaje i limity odpadów niebezpiecznych) poza terminem zbiórek okresowych. zgodnie z art. 16 Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych część odpadów niebezpiecznych np. opakowania po środkach ochrony roślin (pestycydy, herbicydy, insektycydy itp.) powinny być zwracane bezpośrednio przez ich użytkowników do punków sprzedaży, w których zostały nabyte. Zgodnie z przytoczoną powyżej ustawą sprzedawca ma obowiązek je przyjąć zwracając pobraną ewentualnie kaucję. gromadzone w systemie uzupełniającym polegającym na rozstawieniu na terenie miasta specjalnych, zabezpieczonych przed otworzeniem ich przez niepowołane osoby, pojemnikach. Proponuje się, aby systemem uzupełniający objął zbiórkę przeterminowanych lekarstw oraz baterii. Specjalne pojemniki do ich zbiórki byłyby rozstawione w miejscach gdzie można nabyć pełnowartościowe te produkty. 4.3. Strategie i instrumenty służące promowaniu selektywnej zbiórki odpadów W celu zachęcenia mieszkańców do selektywnego zbierania i zwiększenia jej efektywności wykorzystywane będą następujące działania: odpadów 76 Obowiązki określone prawem wynikające z obowiązku nałożonego na gminę przez zapisy ustaw: - Ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami) - Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U.1996.132.622 z późniejszymi zmianami). Wykorzystywanie przepisów lokalnych. Prawo lokalne może być wykorzystane do efektywnego wprowadzania selektywnej zbiórki odpadów, poprzez zalecenia dotyczące gospodarstw domowych i innych wytwórców odpadów obejmujące sposób zbierania, typy pojemników oraz częstotliwość ich wystawiania do zbierania - zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (cytowaną powyżej). Instrumenty finansowe. Gospodarstwa domowe odzyskujące część odpadów oszczędzają na wydatkach związanych ze zbieraniem odpadów niesegregowanych (mniejszy pojemnik lub rzadszy odbiór). Można także wprowadzić gratyfikację dla gospodarstw prowadzących kompostowanie odpadów we własnym zakresie. Rada Miasta w chwili obecnej prowadzi konsultacje w kwestii wprowadzenia zryczałtowanej odpłatności za wywóz odpadów. Edukacja społeczna. Prowadzenie kampanii edukacyjno - informacyjnych stanowiącej istotną część wdrażania planu gospodarki odpadami. Jej celem jest zachęcanie „producentów” odpadów do ograniczania ilości wytwarzanych odpadów, a następnie do ich segregacji „u źródła”. 4.4. Odzysk i zagospodarowanie odpadów W chwili obecnej na terenie miasta odzysk i przetwarzanie odpadów prowadzone jest w ograniczonej formie. Dominująca formą postępowania z odpadami jest ich unieszkodliwianie poprzez wywóz na składowisko zlokalizowanego w Jaworkach. Sytuacja ta z uwagi na obowiązujące ustawodawstwo oraz nałożone w Krajowym planie gospodarki odpadami limity wymaga zmiany. W celu zapewnienia jak najdłuższego czasu eksploatacji składowiska, konieczne jest zintensyfikowanie selektywnej zbiórki odpadów i wyłączania jak największej ilości odpadów ze strumienia trafiającego na składowisko. Jednocześnie pozwoli to w przyszłości na wywiązanie się z nałożonych przez wojewódzki i krajowy plan gospodarki odpadami limitów odzysku oraz pozwoli na zmniejszenie kosztów składowania odpadów. W przypadku selektywnego zbierania odpadów organicznych najbardziej zalecanym sposobem ich zagospodarowania jest ich kompostowanie we własnym zakresie. Realizacja zadań w zakresie odzysku i zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji w pierwszym okresie, czyli w latach 2004 - 2006 będzie polegać przede wszystkim na popularyzacji kompostowania odpadów organicznych przez mieszkańców we własnym zakresie. Pozyskane w wyniku selektywnej zbiórki surowce wtórne kierowane będą na linię do doczyszczania i konfekcjonowania zebranych surowców (odpady opakowaniowe, surowce wtórne – papier, tworzywa sztuczne, metale, szkło). Stąd kierowane będą do 77 specjalistycznych instalacji odzysku: papierni, hut szkła, hut metali, zakładów przerobu tworzyw sztucznych Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych wywożone będą z miejsc zbierania i tymczasowego magazynowania do odbiorców zajmujących się ich unieszkodliwieniem. Aktualnie w Polsce istnieje wystarczająca ilość zakładów unieszkodliwiających większość odpadów niebezpiecznych. Natomiast baterie i akumulatory małogabarytowe nie są przetwarzane, gdyż w kraju brak jest odpowiedniej technologii. W związku z tym proponuje się, aby do czasu uruchomienia technologii odzysku i unieszkodliwienia wyżej wymienionych odpadów składować je selektywnie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Na terenie województwa małopolskiego nie funkcjonuje obecnie żadne składowisko, na którym można by magazynować odpady niebezpieczne. Zgodnie z założeniami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, w Polsce planowane jest uruchomienie linii do przerobu urządzeń chłodniczych oraz linii do przerobu urządzeń elektronicznych. Stworzenie w mieście punktu gromadzenia odpadów wielkogabarytowych – pozwalających na kontrolowanie pozbywania się tego typu odpadów przez mieszkańców poza terminami okresowych zbiórek. Punkty te służyły by jednocześnie do gromadzenia (czasowego) gruzu i innych odpadów budowlanych. Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe odzyskanie i zagospodarowanie w roku 2004 oszacowanych ilości odpadów komunalnych. Wynika to z braku odpowiedniej infrastruktury technicznej pozwalającej odzyskać i zagospodarować wyliczone ilości odpadów, co spowodowane jest głównie przesunięciem na następne lata uruchamiania przewidzianych inwestycji. 78 5. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ORAZ MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘĆ PRZEWIDZIANYCH W PLANIE Harmonogram realizacji przedsięwzięć wynika z celów przyjętych z gospodarce odpadami. Proponowane przedsięwzięcia w dziedzinie gospodarowania odpadami na obszarze miejskim Szczawnicy obejmują szereg działań pozainwestycyjnych oraz zadań inwestycyjnych. Zadania pozainwestycyjne dotyczą przede wszystkim : zintensyfikowanie działań organizacyjnych umożliwiających rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych z wyodrębnieniem, odpadów biodegradowalnych oraz niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, podjęcia działań związanych ze zwiększeniem skuteczności istniejącego i przyszłościowego systemu gospodarki odpadami, opracowania i wdrożenia rozwiązań organizacyjnych zapewniających właściwe bieżące zarządzanie strumieniami odpadów (pozwolenia, organizacja systemów zbiórki, transportu i przerobu, ewidencja, rejestracja, monitoring), opracowania programów likwidacji odpadów niebezpiecznych (zawierających substancje niebezpieczne, głównie metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organiczne), monitoring posiadaczy niebezpiecznych odpadów medycznych i weterynaryjnych w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących gospodarki tymi odpadami, realizacji gminnego programu usuwania azbestu, propagowania nowoczesnych technik odzysku i unieszkodliwiania odpadów (BAT), inicjowania konieczności wdrażania w przedsiębiorstwach zasad „czystej produkcji” i „zarządzania środowiskowego”, wdrażania mechanizmów ekonomicznych stymulujących właściwe zagospodarowanie odpadów, sposobów pozyskiwania funduszy na realizację zaplanowanych przedsięwzięć, edukacji i szkolenia, szczególnie w zakresie zmian w prawodawstwie i postępowania z odpadami niebezpiecznymi. Zadania inwestycyjne obejmują przedsięwzięcia w zakresie budowy niezbędnego potencjału technicznego warunkującego właściwe zagospodarowanie odpadów jak np. budowa obiektów związanych ze zbiórką i segregacją odpadów niebezpiecznych (MPZO), zakup i instalacja urządzeń, środków transportu, likwidacja obiektów wyeksploatowanych stwarzających szczególne zagrożenie niekontrolowanym uwalnianiem się substancji niebezpiecznych, (rekultywacja składowiska w Jaworkach) a także nielegalnych wysypisk odpadów. Aby podejmowane działania pozainwestycyjne i inwestycyjne przyniosły wymierne efekty ekologiczne i ekonomiczne muszą one być w pełni zgodne z działaniami sprecyzowanymi w m. in. Planie Gospodarki Odpadami dla powiatu nowotarskiego oraz województwa małopolskiego. 79 5.1. Harmonogram realizacji przedsięwzięć krótkookresowych 2004-2006 1. 2. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych, metali, opakowań wielomateriałowych. Wprowadzenie systemu zbiórki i skierowanie do odzysku: - odpadów wielkogabarytowych: - odpadów budowlanych: - odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych). 3. Osiągnięcie w roku 2006 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów. 4. Promowanie kompostowania we własnym zakresie odpadów biodegradowalnych na terenach wiejskich i miejskich z zabudową jednorodzinną. 5. Przeznaczenie do kompostowania odpadów z pielęgnacji terenów zielonych. 6. Wprowadzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji na terenach miejskich z zabudową wielorodzinną. 7. Poddanie odzyskowi odpadów ulegających biodegradacji, 8. Ograniczenie składowania odpadów komunalnych - przeznaczenie do deponowania na składowisku nie więcej niż 80 % wytworzonych odpadów komunalnych. 9. Bieżąca likwidacja dzikich wysypisk odpadów. 10. Zagospodarowanie powstających osadów ściekowych dostępnymi metodami: - kompostowanie, - wykorzystanie osadów ściekowych o odpowiednich parametrach w celach nawozowych i w rekultywacji, - deponowanie osadów na składowiskach odpadów komunalnych. 11. Wprowadzanie systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych i odpadów poużytkowych wynikającego z Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U.2003.104.982) oraz ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U.2001.63.639). 12. Wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji. Za realizację przedsięwzięć wymienionych w punktach od 1 do 10 odpowiedzialny będzie Urząd Miasta Szczawnica. W przypadku, gdy Urząd Miasta zleci gospodarowanie odpadami innym podmiotom, warunkiem zawarcia umowy będzie spełnienie wymogów wynikających z celów przyjętych dla miasta w zakresie gospodarki odpadami. Za realizację punktu 13 odpowiedzialni będą inwestorzy na terenie Miasta Szczawnica. 80 5.2. Zadania strategiczne długookresowe 2007-2014 1. Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Jaworkach. 2. Dalszy rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych, metali, opakowań wielomateriałowych. 3. Rozwój systemu zbiórki i odzysku: odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych, odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych). 4. Osiągnięcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów. 5. Zorganizowanie gminnego punktu zbiórki i magazynowania wysegregowanych surowców wtórnych, odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych. 6. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji na terenach miejskich z zabudową wielorodzinną. 7. Dalsze ograniczenie składowania odpadów komunalnych - przeznaczenie do deponowania na składowisku nie więcej niż 57 % wytworzonych odpadów komunalnych. 8. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów. 9. Wzrost zagospodarowania osadów ściekowych poprzez kompostowanie i ograniczenie deponowania na składowisku. 10. Rozwój systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych i odpadów poużytkowych wynikającego z: Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych ((Dz.U.2003.104.982) oraz ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U.2001.63.639). 11. Rozwój bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji, maksymalizacja gospodarczego wykorzystania odpadów przemysłowych. Za realizację przedsięwzięć wymienionych w punktach od 1 do 10 odpowiedzialny będzie Urząd Miasta Szczawnica. W przypadku, gdy Urząd Miasta zleci gospodarowanie odpadami innym podmiotom, warunkiem zawarcia umowy będzie spełnienie wymogów wynikających z celów przyjętych dla miasta w zakresie gospodarki odpadami. Za realizację punktu 12 odpowiedzialni będą inwestorzy na terenie Miasta Szczawnica. W obszarze odpadów z działalności gospodarczej obowiązki zagospodarowania czy odzysku spoczywają na podmiotach gospodarczych. W tabeli 4.1 przedstawiono zadania, które powinny zostać zrealizowane w latach 2004 -2014 w Mieście Szczawnica z zakresu gospodarki odpadami wraz z szacunkowymi kosztami, terminem realizacji oraz wskazaniem źródeł ich finansowania. 81 Tabela 4.1. Przewidywane zadania do realizacji w gospodarce odpadami na terenie Miasta Szczawnica w latach 2004 - 2014 L.p. Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna Termin realizacji do roku 2007 do roku 2014 SzacowaCharakerys ne koszty -tyka ogółem zadania [tys. PLN] 1. Opracowanie planów gospodarki odpadami na lata 2004 - 2014 oraz wdrożenie ich realizacji. Urząd Miasta 20 W 2. Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Jaworkach Urząd Miasta 4500 W 3. Zorganizowanie gminnego systemu (punktów) zbiórki i magazynowania wysegregowanych surowców wtórnych, odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych. 4. Prowadzenie działalności edukacyjnej w zakresie selektywnego gromadzenia odpadów, ich segregacji „u źródła” i ograniczania ich powstawania 5. Rozwijanie i wspieranie indywidualnych Urząd Miasta, form utylizacji odpadów organicznych Przedsiębiorcy poprzez kompostowanie 6. Wdrożenie systemu pełnej i wiarygodnej ewidencji zbieranych odpadów Urząd Miasta MZGK 7. Utrzymywanie czystości na szlakach turystycznych na terenie Miasta Nadleśnictwo, Właściciele Urząd Miasta, przedsiębiorcy Urząd Miasta, Organizacje ekologiczne 300 Ws 30 Ws 100 K 20 Ws b.d. K Partnerzy Źródła finansowania środki własne WFOŚiGW Środki własne, środki UE WFOŚiGW, NFOŚiGW NFOŚiGW, WFOŚiGW, WIOŚ Środki własne Miasta, inwestorów, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW, dofinansowanie z budżetu powiatu, środki UE, ODR NFOŚiGW, WFOŚiGW szkoły Środki własne, środki Kuratorium Oświaty, WFOŚiGW, NFOŚiGW, inni sponsorzy - Środki własne PFOŚiGW Wojewoda Małopolski środki własne, WFOŚiGW, PFOŚiGW, środki odpowiedzialnego podmiotu Urząd Miasta, PTTK Środki własne 82 L.p. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Jednostka odpowiedzialna Opis przedsięwzięcia Inwentaryzacja i likwidacja „dzikich wysypisk” odpadów Opracowanie planu inwentaryzacji i wdrożenie na terenie Miasta programu usuwania azbestu wraz z monitoringiem (dotowanie mieszkańcom usuwania azbestowych pokryć dachowych) Propagowanie zagospodarowania odpadów opakowaniowych powstających na terenie Miasta Rozwój zbiórki wycofanych z eksploatacji urządzeń elektrycznych i elektronicznych Wprowadzenie na terenie Miasta systemu odbioru odpadów biodegradowalnych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych. Badania jakości osadów ściekowych celem określenia możliwości ich wykorzystania do celów rolniczych Monitoring składowiska Inwentaryzacja zużytych opon. Doposażenie składowiska w niezbędne obiekty i sprzęt Termin realizacji do roku 2007 do roku 2014 Urząd Miasta SzacowaCharakerys ne koszty -tyka ogółem zadania [tys. PLN] według W potrzeb Urząd Miasta, Urząd Miasta Właściciele obiektów 150 W Urząd Miasta b.d. K Urząd Miasta przedsiębiorcy b.d. K Partnerzy Źródła finansowania MZGK WFOŚiGW, środki własne Firmy środki własne, PFOŚiGW, WFOŚiGW, NFOŚiGW PFOŚiGW Środki własne Środki własne PFOŚiGW, 120 K - Środki własne Dotacje Kredyty WFOŚiGW MZGK 100 K Urząd Miasta Środki własne MZGK Urząd Miasta 120 K b.d. K Urząd Miasta Przedsiębiorcy Środki własne Środki własne MZGK 200 K Urząd Miasta Środki własne Urząd Miasta Szacowane nakłady razem: 5660 83 Legenda: W - zadania własne Ws - zadania wspierane K - zadania koordynowane - okres realizacji (zadania mogą być realizowane: do końca roku 2007, w perspektywie długoterminowej do 2014 lub w jednym i drugim interwale czasowym). 84 6. NIEZBĘDNE KOSZTY ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PLANU GOSPODARKI ODPADAMI SZCZAWNICY I MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA 6.1. System gospodarki odpadami komunalnymi Niezbędne dla realizacji założonych działań koszty wyliczono na podstawie kosztów jednostkowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca i na 1 Mg wytworzonych odpadów komunalnych zamieszczonych w KPGO oraz w oparciu o oszacowania nakładów finansowych niezbędnych do realizacji Zakładu Zagospodarowania Odpadów obsługującego obszar nr 8 dla powiatu nowotarskiego, dokonanych w WPGO. 6.1.1. Koszty inwestycyjne Zadaniem inwestycyjnym, które Miasto Szczawnica musi zrealizować w najbliższym okresie czasu (w latach 2004 - 2007) jest doposażenie składowiska w niezbędne obiekty. Szacunkowy koszt tych działań wynosi około 200 tys. zł. Zadaniami strategicznymi dla miasta Szczawnicy realizowanymi w okresie 2008 2014 wymagającymi inwestycji będą: 1. Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Jaworkach. 2. Zorganizowanie gminnego systemu (punktu) zbiórki i magazynowania wysegregowanych surowców wtórnych, odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych. Oszacowane łączne koszty inwestycyjne zadań własnych Miasta na doposażenie składowiska przedstawiono w tabeli 5.1. Tabela 5.1. Szacunkowe koszty inwestycyjne w latach 2004-2006 Wyszczególnienie koszty rocznie [tys. PLN] 2004 łączne realne koszty inwestycyjne dla Miasta Szczawnica 2005 0 100 2006 100 6.1.2. Koszty eksploatacyjne W poniższych tabelach (tabela 5.2 i 5.3) zestawiono szacunkowe koszty eksploatacyjne dotyczące zbierania, transportu, odzysku lub zagospodarowania pozostałych odpadów komunalnych, frakcji organicznej i surowców wtórnych oraz koszty eksploatacyjne odzysku i zagospodarowania odpadów budowlanych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych. 85 Tabela 5.2. Średnie koszty eksploatacyjne zbierania, transportu, odzysku, zagospodarowania pozostałych odpadów komunalnych, frakcji organicznej i surowców wtórnych (zł/rok) Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 91.555 108.475 133.025 143.615 151.675 157.000 162.645 5.493 6.509 7.982 8.617 9.101 9.420 9.759 surowce wtórne 9.642 14.293 21.472 25.197 28.849 30.214 36.916 kompostowanie 93.386 108.618 130.358 140.265 147.541 153.975 155.998 składowanie 53.429 62.065 74.440 78.998 81.953 83.894 84.251 253.505 299.960 367.276 396.693 419.119 434.503 449.568 33,44 39,40 48,04 51,67 54,37 56,12 57,83 117,01 115,84 115,29 114,97 114,64 114,44 113,92 zł/mieszkańca/miesiąc 2,79 3,28 4,00 4,31 4,53 4,68 4,82 zł/Mg/miesiąc 9,75 9,65 9,61 9,58 9,55 9,54 9,49 zbieranie (odpady łącznie, zab. rozproszona*) transport (odpady łącznie, zab. rozproszona) zagospodarowanie Łącznie (zł): Na 1 mieszkańca/rok (zł) Na 1 Mg odpadów/rok (zł) 2004 * - zab. rozproszona - obszar całego Miasta potraktowano jako obszar zabudowy rozproszonej 86 Tabela 5.3. Średnie szacunkowe koszty eksploatacyjne zbierania, transportu, odzysku i zagospodarowania odpadów budowlanych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych Wyszczególnienie Odpady budowlane Odpady wielkogabarytowe Odpady niebezpieczne 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 zbieranie i wywóz 2.630 4.405 6.899 8.438 10.200 12.240 14.990 odzysk i zagospodarowanie 7.269 8.595 9.579 9.604 9.240 8.445 7.312 zbieranie i wywóz 3.911 5.571 8.362 11.736 15.449 18.024 23.775 odzysk i zagospodarowanie 9.082 11.147 13.708 14.430 14.774 15.288 14.616 zbieranie i wywóz 1.694 2.175 2.882 3.482 4.312 5.749 7.409 2.427 2.736 3.214 3.285 3.164 2.792 2.330 27.013 34.629 44.644 50.975 57.139 62.539 70.432 odzysk i zagospodarowanie Razem (zł): 87 Tabela 5.4. Średnie szacunkowe koszty eksploatacyjne systemu uwzględniającego wszystkie wytwarzane na terenie Miasta Szczawnica odpady (zł/rok) Rok Koszty ogółem (zł) Na 1 mieszkańca/rok 2004 280.519 37,00 2005 334.589 43,95 2006 411.919 53,88 2007 447.668 58,31 2008 476.257 61,78 2009 497.041 64,20 2010 520.001 66,89 Przeprowadzone wyliczenia wskazują, że w przeliczeniu na 1 mieszkańca koszty eksploatacyjne wyniosą rocznie w latach 2004 - 2010 odpowiednio 37,00 - 66,89 zł (tabela 5.4). 6.1.3. Koszty innych działań nieinwestycyjnych Oprócz wymienionych w powyższych punktach kosztów inwestycyjnych oraz kosztów zbierania, transportu i przekształcania lub zagospodarowania odpadów, systemowa gospodarka odpadami wymaga prowadzenia działań nieinwestycyjnych, zestawionych w tabeli 5.5. Tabela 5.5. Zestawienie i koszt innych działań nieinwestycyjnych w sektorze komunalnym na lata 2004 - 2006 L.p 1. 2. 3. Opis przedsięwzięcia Okres realizacji Szacunkowe koszty [tys. PLN] 2004 2005 2006 Opracowanie gminnego planu gospodarki odpadami oraz programu ochrony środowiska Monitoring składowiska odpadów komunalnych 2004 9 0 0 Zadanie ciągłe 10 10 10 Edukacja z zakresu gospodarki odpadami Zadanie ciągłe 5 5 5 Potencjalne źródła finansowania Środki własne, GFOŚiGW Środki własne MZGK Fundusze ekologiczne, programy pomocowe 88 6.2. Zasady i możliwości finansowania Planu 6.2.1. Koszty inwestycyjne Koszty inwestycyjne mogą być pokrywane z następujących źródeł: opłat odbiorców usług. Ta pula środków finansowych stanowi dość pewne źródło środków finansowych pod warunkiem, że ich poziom pozwala na pokrycie całości kosztów eksploatacyjnych i inwestycyjnych w skali roku; środki własne budżetów gmin - jest to najtańszy, bo bezzwrotny, dotacyjny środek finansowy. Konieczne jest uwzględnienie tego typu wydatków w budżetach gmin, co powoduje, że wydatki takie muszą być odpowiednio wcześniej planowane. Głównym źródłem środków z „zewnątrz” na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska w warunkach polskich stanowią pożyczki z funduszy celowych i kredyty preferencyjne. Pożyczek udziela Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz na zbliżonych zasadach Fundusz Wojewódzki. Przedsięwzięcia finansowane przez NFOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria: być zgodne z polityką ekologiczną państwa, efektywne ekologicznie, efektywne ekonomicznie, mieć właściwe uwarunkowania techniczne i jakościowe, posiadać właściwy zasięg oddziaływania, spełniać wymogi formalne. Samorządy terytorialne mogą uzyskiwać z tych źródeł pożyczki na pokrycie 70 % kosztów zadania. Znaczna część pożyczki może zostać umorzona po zrealizowaniu inwestycji w planowanym terminie (umorzona kwota musi zostać przeznaczona na inne działanie proekologiczne). Najniższe możliwe do uzyskania oprocentowanie wynosi 0,2 stopy kredytu refinansowego. Preferencyjne kredyty, bez możliwości umorzeń, oferuje Bank Ochrony Środowiska. Dla gmin kredyty przyznawane są na poziomie 0,2 stopy kredytu refinansowego. Okres spłaty do 4 lat, możliwa karencja 1.5 roku. W obu instytucjach finansowych odsetki są płatne od momentu uruchomienia kredytu. Pożyczki i preferencyjne kredyty są zazwyczaj udzielane na krótkie okresy - do kilku lat. Powoduje to znaczne skumulowanie kosztów finansowych obsługi zadłużenia, skutkujące znaczną podwyżką cen usług (jeżeli koszty finansowe są ich elementem) lub dużymi wydatkami z budżetu gmin. Komercyjne kredyty bankowe - ze względu na duże koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Emisja obligacji komunalnych, które są papierami wartościowymi stanowi jeszcze inny sposób zadłużania się gminy w celu pozyskania kapitału. Obligacje mogą być emitowane w przypadku, jeżeli dają szansę pozyskania środków taniej niż kredyty bankowe, a pożyczki preferencyjne nie są możliwe do pozyskania. Udział kapitałowy lub akcyjny - polega na objęciu udziałów finansowych w przedsięwzięciu inwestycyjnym przez podmioty prywatne lub publicznych inwestorów instytucjonalnych (fundusze inwestycyjne). 89 6.2.2. Koszty eksploatacyjne Podstawowym źródłem przychodów są opłaty za wywóz odpadów i opłaty za ich przyjęcie do składowania bądź unieszkodliwienia. Uzupełniającymi źródłami przychodów są wpływy z tytułu sprzedaży: o surowców wtórnych, o kompostu, o biogazu ze składowiska. Coraz częściej za przychody uważa się również uniknięte koszty transportu, składowania lub przerobu odpadów w efekcie działań związanych z minimalizacją i unikaniem powstawania odpadów (akcje edukacyjne). Prawidłowo przyjęta i stosowana cena usuwania i składowania odpadów powinna uwzględniać: o pokrycie całości kosztów związanych z bieżącą, technologiczną i organizacyjną eksploatacją obiektów gospodarki odpadami, o pokrycie kosztów finansowych inwestycji jako zwrot zobowiązań zaciągniętych przy realizacji inwestycji (spłata odsetek, rat kapitałowych, wykup obligacji), o rozsądny zysk przedsiębiorstw realizujących usługi. Koszty segregacji (odzysku) surowców wtórnych ze strumienia odpadów komunalnych mogą być: dofinansowane z budżetów gminnych, dodatkowym elementem cenotwórczym opłaty za przyjęcie odpadów na składowisko lub ich unieszkodliwienie (koszty w tym przypadku są ponoszone bezpośrednio przez wytwórców odpadów, tj. mieszkańców i jednostki organizacyjne). 6.2.3. Opłaty Obecnie opłaty za zbieranie i wywóz odpadów są w całości przedmiotem umów zawieranych między właścicielem nieruchomości, a firmą komunalną lub prywatną. Wynika to z treści Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W krajach Unii Europejskiej koszt gospodarki odpadami jest pokrywany albo z budżetu gminy, albo przez opłaty komunalne. Aby ukazać koszt świadczenia usług na rzecz społeczeństwa, a w szczególności dla indywidualnych producentów odpadów, zaleca się, aby gminy przyjęły koncepcję opłat komunalnych, tym bardziej, że jest to również w zgodzie z przyjętą zasadą: „zanieczyszczający płaci”. Władze gminne powinny spowodować, aby na zarządzanym przez nie terenie wszyscy właściciele nieruchomości mieli obowiązek zawierania umów na zbieranie odpadów. Należy dążyć do opłat wg odpowiednich wag, a nie ryczałtowych. Korzystniejszą opcją jest pobieranie opłat za wywożone odpady bezpośrednio przez gminę, a nie firmy wywozowe, gdyż pomogłoby to wykluczyć sytuacje, że producent odpadów chcąc zaoszczędzić na opłatach pozbywa się ich niezgodnie z prawem, czyli opłaty powinny być wnoszone przez właścicieli nieruchomości bezpośrednio do gminy, która potem rozlicza się z firmą świadczącą usługi. Władze gminne muszą mieć bieżącą i pełną kontrolę nad ilością zbieranych, unieszkodliwianych oraz zagospodarowywanych odpadów, a także nad pobieranymi opłatami. Wysokość opłat za usługi świadczone w ramach gospodarki odpadami powinny powodować opłacalność finansową usług, stanowić pewną bazę dla planowania 90 finansowego, być finansową motywacją do minimalizacji produkcji odpadów i recyklingu frakcji użytecznych. Struktura i poziom opłat powinny odzwierciedlać strukturę i poziom kosztów usługi. Taryfy powinny dać się łatwo zmienić w przypadku zmiany kosztów (cen i ich struktury). Z drugiej strony zmiana popytu na usługi powinna bez korekty struktury i wysokości taryfy w dalszym ciągu zapewniać przychody wystarczające na pokrycie kosztów. Istotnym czynnikiem powodzenia całej akcji jest ustalenie wysokości opłat od mieszkańca na poziomie nie większym niż 1 % przeciętnej płacy krajowej. Opłata powinna pokryć koszty eksploatacyjne zakładów przeróbki i unieszkodliwiania odpadów oraz koszty zbierania i transportu odpadów, zależne w istotny sposób od odległości rejonu zbierania od miejsca przerobu odpadów. Ponadto w przypadku zaciągnięcia kredytu na realizację inwestycji opłaty powinny uwzględniać spłatę rat kredytu. 6.3. Możliwości finansowania Planu 6.3.1. Podstawowe źródła finansowania Planu Gminny Plan Gospodarki Odpadami może być finansowany z: Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie (WFOŚiGW) Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW) Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW) Ekofundusz Banki Fundusze inwestycyjne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.2001.62.627 z późniejszymi zmianami). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa od 1989 r., a w 1993 r. nadano osobowość prawną wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz powołano gminne fundusze. W 1999 r., w związku z reformą ustrojową państwa, powstały fundusze powiatowe. Zasadniczym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działalności określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe - dokumenty wewnętrzne Narodowego Funduszu, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami, zakłada się dofinansowanie zadań inwestycyjnych zgodnych z niżej wymienionymi programami priorytetowymi: 91 Rekultywacja terenów zdegradowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej, Wojsko Polskie i przemysł. Likwidacja uciążliwości starych składowisk odpadów niebezpiecznych. Unieszkodliwianie odpadów powstających w związku z transportem samochodowym (autozłom, płyny eksploatacyjne, akumulatory, ogumienie, tworzywa sztuczne) oraz zbiórka i wykorzystanie olejów przepracowanych. Przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianie odpadów przemysłowych i odpadów niebezpiecznych. Realizacja międzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych (w tym budowa zakładów przetwórstwa odpadów oraz wspomaganie systemów zagospodarowywania osadów ściekowych). Rolą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu regionalnym, a podstawowym źródłem ich przychodów są wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. W każdym województwie WFOŚiGW przygotowują na wzór NFOŚiGW listy zadań priorytetowych, które mogą być dofinansowywane z ich środków oraz zasady i kryteria, które będą obowiązywać przy wyborze zadań do realizacji. Środki gromadzone w powiatowych i gminnych funduszach są generalnie przeznaczone na wspomaganie ustalonych przez radę powiatu lub gminy przedsięwzięć ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym związanych z ochroną powierzchni ziemi, integrującą zadania ochrony przed odpadami. Warunki udzielenia dofinansowania: udokumentowane pełne pokrycie planowanych kosztów przedsięwzięcia, wywiązanie się przez Wnioskodawcę z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanowiących przychody Narodowego Funduszu oraz wywiązywania się z innych zobowiązań w stosunku do Funduszu, przedsięwzięcie nie może być zakończone, udzielone dofinansowanie nie może przekroczyć kosztów przedsięwzięcia. Fundusze, oprócz udzielania pożyczek i przyznawania dotacji, zgodnie z art.411 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska także mogą: udzielać dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek, wnosić udziały do spółek działających w kraju, nabywać obligacje, akcje i udziały spółek działających w kraju. W kryteriach oceny Wniosku o dofinansowanie punktowana jest także pozycja przedsięwzięcia na liście przedsięwzięć priorytetowych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w dziale II rozdziale 4 określa przeznaczenie środków finansowych funduszy gminnych, powiatowych i wojewódzkich. I tak środki gminnych funduszy zgodnie z art. 406 w/w ustawy przeznaczone są na: edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, 92 urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Środki powiatowych funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności wymienionej powyżej a ponadto na: realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Ekofundusz Ekofundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. konwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia. Tak więc Ekofundusz zarządza środkami finansowymi pochodzącymi z ekokonwersji łącznie ponad 571 mln USD do wydatkowania w latach 1992 - 2010. Ekofundusz jest niezależną fundacją działającą według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu Państwa. W Statucie Ekofunduszu pięć sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi: ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza), ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód), ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), ochrona różnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. W zakresie gospodarki odpadami priorytetami Ekofunduszu są: tworzenie kompleksowych systemów selektywnej zbiórki, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych i niebezpiecznych, przedsięwzięcia związane z eliminacją powstawania odpadów niebezpiecznych w procesach przemysłowych (promocja “czystszych technologii”) i likwidacją składowisk odpadów tego rodzaju, rekultywacja gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi stanowiącymi zagrożenie dla zdrowia ludzi lub świata przyrody. 93 We wszystkich pięciu sektorach pomoc finansową Ekofunduszu uzyskać mogą tylko te projekty, które wykazują się wysoką efektywnością, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Poza tym zalecane jest, aby projekty spełniały przynajmniej jeden z następujących warunków: wprowadzanie na polski rynek nowych technologii z krajów-donatorów, uruchomienie krajowej produkcji urządzeń dla ochrony środowiska, szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia. Ekofundusz udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a także preferencyjnych pożyczek. Dotacje uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. Ekofundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Z reguły wysokość dotacji dla przedsięwzięć inwestycyjnych obliczana jest ze wskaźników NPV oraz IRR. Jeżeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja Ekofunduszu z reguły nie przekracza 20 % kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może dochodzić do 30 %. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30 % kosztów (w przypadkach szczególnych do 50 %), a dla jednostek budżetowych, podejmujących inwestycje proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie Ekofunduszu może pokryć do 50 % kosztów. W odniesieniu do projektów, prowadzonych przez pozarządowe organizacje społeczne (przyrodnicze, charytatywne) nie nastawione na generowanie zysków, dotacja Ekofunduszu może pokryć do 80 % kosztów w projekcie z dziedziny ochrony przyrody i do 50 % w inwestycjach związanych z ochroną środowiska. Ekofundusz może wspierać zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i będące w fazie realizacji, jeżeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60 %. Racjonalna gospodarka odpadami została włączona do sektorów priorytetowych Ekofunduszu dopiero w 1998 r. Banki Banki najbardziej aktywnie wspierające inwestycje ekologiczne: - Bank Ochrony Środowiska S.A. - statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska, - Bank Gdański S.A., - Bank Rozwoju Eksportu S.A., - Polski Bank Rozwoju S.A., - Bank Światowy, - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Kredyty bankowe można podzielić na: kredyty udzielane ze środków własnych - kredyt komercyjny, kredyty ze środków powierzonych - otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach, kredyty udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez instytucje zewnętrzne. Fundusze inwestycyjne Fundusze inwestycyjne stanowią nowy i potencjalnie ważny segment rynku finansowego ochrony środowiska. Oprócz dodatkowego kapitału mogą wnieść także 94 wiedzę menadżerską, doświadczenie i kontakty do wspieranej finansowo spółki. Szerokie wejście ekologicznych funduszy inwestycyjnych na rynek finansowy ochrony środowiska, może okazać się przełomowe dla usprawnienia podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz integracji ochrony środowiska z przedsięwzięciami o charakterze gospodarczym. Doświadczenie z łączeniem wymagań ochrony środowiska i rozwoju produkcji może być przydatne do niedopuszczenia do zwiększenia obciążeń środowiska w warunkach wzrostu gospodarczego. Fundusze inwestycyjne nastawione są na wykorzystywanie możliwości jakie dają współczesne procesy technologiczne i wiedza menadżerska. Ich zainteresowanie nowymi spółkami jest szczególnie cenne dla proekologicznego rozwoju gospodarki. Programy pomocowe Unii Europejskiej: SAPARD CRAFT/6 Program Ramowy Unii Europejskiej w zakresie Rozwoju Technologicznego Programy bilateralne Fundusze Strukturalne i Fundusz spójności. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaistniała możliwość finansowania inwestycji w ochronie środowiska z Funduszy Strukturalnych. W ramach jednego z priorytetów Narodowego Planu Rozwoju: Ochrona środowiska i zagospodarowanie przestrzenne podstawowe znaczenie będzie miało wsparcie inwestycyjne ukierunkowane między innymi na racjonalną gospodarkę odpadami. W zakresie gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi wsparcie inwestycyjne w okresie realizacji Narodowego Planu Rozwoju przeznaczone będzie przede wszystkim na budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych, systemy selektywnej zbiórki, recyklingu i odzysku odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie), systemy zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Dwa pierwsze kierunki realizowane będą głównie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), natomiast trzeci pozostanie domeną działań o charakterze krajowym. Środki finansowe, przeznaczone na rekultywację uciążliwych dla środowiska składowisk, w tym składowisk odpadów przemysłowych dostępne są w ramach środowiskowych funduszy celowych oraz z uwagi na koncentrację przestrzenną i duże koszty takich działań, w ograniczonym zakresie także w ramach ZPORR. Równolegle z realizacją sektorowych programów operacyjnych i programu regionalnego realizowane będą duże projekty współfinansowane z Funduszu Spójności. Z funduszu tego wsparcie uzyska między innymi sektor środowisko. W ramach tego sektora nastąpi wsparcie gospodarki odpadami komunalnymi, mające na celu stworzenie systemów zbiorki, transportu, odzysku i unieszkodliwienia odpadów komunalnych. W ramach tego priorytetu będą realizowane działania, służące stworzeniu zintegrowanego systemu gospodarki odpadami oraz działania związane z eliminacją zanieczyszczeń azbestem. Łącznie suma środków publicznych (Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności, środki krajowe) w realizacji Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 wyniesie ponad 20.092 mln euro, z czego 13.862 mln euro tj. 69 % całości sumy pochodzić będzie ze środków wspólnotowych. Obok środków publicznych w realizacji Narodowego Planu Rozwoju będą uczestniczyły także środki prywatne - pomoc kierowana do przedsiębiorstw będzie podlegała zasadom konkurencji. Łączna wartość niezbędnego wkładu ze strony podmiotów 95 prywatnych szacowna jest na około 3 165 mln euro, co podwyższa łączną sumę środków zaangażowanych w realizację NPR do ponad 23 mld euro. Inne źródła finansowania GPGO Wśród możliwych do zastosowania innych źródeł finansowania Planu można zasygnalizować: opłaty produktowe - nakładane na produkty obciążające środowisko np. opakowania, baterie, świetlówki. Wpływy z tego tytułu, trafiające do budżetu państwa, będą przeznaczane na wspomaganie i dofinansowanie systemu recyklingu (stosowane na podstawie Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych; Dz.U.2001.63.638), depozyty ekologiczne - obciążenia nakładane na produkty, podlegające zwrotowi w momencie przekazania tego produktu do recyklingu lub unieszkodliwienia (stosowane na podstawie Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej; Dz.U.2001.63.639). Wartą zainteresowania formą wspomagania inwestycji proekologicznych jest leasing. Polega on na oddaniu na określony czas przedmiotu w posiadanie użytkownikowi, który za opłatą korzysta z niego, z możliwością docelowego nabycia praw własności. Leasing jest jedną z najszybciej rozwijających się form finansowania inwestycji w Polsce. Wkracza on coraz bardziej w sferę finansowania inwestycji proekologicznych. Leasing uznawany jest za bardziej niż kredyt uniwersalną i elastyczną formę finansowania działalności inwestycyjnej. Z punktu widzenia podmiotu gospodarczego największymi zaletami leasingu są możliwości łatwego dostępu do najnowszej techniki bez angażowania własnych środków finansowych oraz rozłożenie finansowania przedsięwzięć w długim okresie czasu, co jest szczególnie istotne przy wielu rodzajach inwestycji ekologicznych. Instytucje leasingowe finansujące gospodarkę odpadami: - Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., - BEL Leasing Sp. z o.o., - BISE Leasing S.A., - Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., - Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. Inwestorzy w zakresie ochrony środowiska mogą więc liczyć na to, że system finansowania przedsięwzięć proekologicznych w Polsce będzie rozwijał się nadal, oferując coraz szersze formy finansowania i coraz większe środki finansowe, przeznaczone na wsparcie działań służących ochronie środowiska w naszym kraju. Przy stosunkowo niskich środkach GFOŚiGW oraz nienajlepszej sytuacji finansowej gmin, aby zdobyć środki finansowe należy poszukiwać ich na zewnątrz. Należy rozważyć możliwość uzyskania środków z Narodowego i Wojewódzkiego FOŚiGW oraz próbować znaleźć inwestora strategicznego, czy starać się o pozyskanie środków finansowych z funduszy pomocowych UE. Należy mieć na uwadze, że aby pozyskać finansowanie inwestycji z funduszy pomocowych UE konieczne jest zaangażowanie własnych środków finansowych (tzn. środków ze strony polskiej np. fundusze ekologiczne). 96 7. ORGANIZACJA I ZASADY MONITORINGU SYSTEMU 7.1. Zasady zarządzania systemem gospodarki odpadami Zarządzanie systemem gospodarki odpadami w Mieście Szczawnica wynikać będzie z ustawowo określonego zakresu zadań poszczególnych szczebli administracji i samorządów oraz zadań określonych w Planie Gospodarki Odpadami, zaakceptowanych przez Radę Miejską oraz zarządy województwa i powiatu. Ponadto, Plan Gospodarki Odpadami winien być skorelowany z całym systemem planowania na obszarze gminy, zwłaszcza z: 1. Programem Ochrony Środowiska (którego jest częścią). 2. Planem zagospodarowanie przestrzennego. 3. Innymi planami opracowanymi na użytek miasta np. wykorzystania energii, ochrony zdrowia itp. Ustawowo określone zadania poszczególnych szczebli administracji i samorządów w zakresie gospodarki odpadami. Zadania gmin wynikają z ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie z dnia 13 września 1996 roku. Do zadań własnych gminy należy utrzymanie czystości i porządku w gminie oraz m. in. zapewnienie czystości i porządku na swoim terenie, a także tworzenie warunków niezbędnych do ich utrzymania. Powyższe zadania gmina powinna realizować na podstawie gminnego planu gospodarki odpadami. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii państwowego terenowego inspektora sanitarnego, w drodze uchwały ustala szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy w zakresie m. in.: prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, rodzaju urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych oraz częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych. Zadania powiatów wynikają z ustawy o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 roku, zgodnie z którą powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym m. in. w zakresie ochrony środowiska i przyrody oraz zagospodarowania przestrzennego, nadzoru budowlanego i utrzymania powiatowych obiektów użyteczności publicznej (art. 4). Zgodnie z art. 41 ustawy, rada powiatu może stanowić akty prawa miejscowego, m.in. powiatowe przepisy niezbędne do ochrony środowiska naturalnego. Akty prawa miejscowego powiatu stanowi rada powiatu w formie uchwały, jeżeli ustawa upoważniająca do wydania aktu nie stanowi inaczej (art. 42, ust.1). Powiatowe przepisy porządkowe podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu (art.42, ust. 3). Starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu (art. 42, ust. 4). Powiat jako jednostka samorządowa organizująca wspólne działania gmin w sprawach przekraczających możliwości ekonomiczne i organizacyjne pojedynczych gmin predysponuje tę jednostkę administracyjną w szczególności do racjonalnego rozwiązywania problemów gospodarki odpadami komunalnymi. Rola powiatów może mieć również charakter inspirujący, koordynujący i mediacyjny. Powiaty mogą również przejąć te zadania na podstawie porozumień jako zadania publiczne o zasięgu ponadgminnym, zgodnie z tym, że inwestowanie w racjonalne zagospodarowanie odpadów 97 komunalnych w skali powiatu będzie bardziej efektywne ekonomicznie i technicznie, niż w skali pojedynczej gminy. Narzędziem ekonomicznym powiatu jest Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Opiniowanie planów gospodarki odpadami. Plany gospodarki odpadami niższego szczebla podlegają zaopiniowaniu przez szczeble wyższego rzędu, i tak według ustawy o odpadach projekt planu gminnego podlega zaopiniowaniu przez: zarząd województwa, zarząd powiatu. Mechanizm ten powoduje, że Plan danego szczebla musi być zintegrowany z planami pozostałych szczebli. Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami. Ustawa o odpadach wymaga, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie rzadziej niż raz na 4 lata. Burmistrz przygotowuje co 2 lata sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami i przedstawia Radzie Miejskiej. Jeżeli będzie wymagała tego sytuacja lokalna i uchwalony plan będzie wymagał modyfikacji - będzie przeprowadzone stosowne postępowanie, przed upływem wymaganych ustawowo 4 lat, celem aktualizacji Planu. Wdrażanie GPGO będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: określenia stopnia wykonania przedsięwzięć i/lub działań, określenia stopnia realizacji przyjętych celów, oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, analizy przyczyn tych rozbieżności. Raporty z wykonania Planu. Kolejnym elementem systemu zarządzania i monitorowania gospodarki odpadami jest sporządzanie raz na 2 lata raportów z postępu we wdrażaniu Planu Gospodarki Odpadami. Przekazywany jest on Radzie Miejskiej, która będzie oceniała co dwa lata stopień realizacji Planu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wdrażania przedsięwzięć zdefiniowanych w Planie. 7.2. Wskaźniki efektywności Planu Podstawą właściwego systemu oceny realizacji GPGO jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Odpowiedni zestaw wskaźników zapewnia sprawne przeprowadzenie monitoringu przedsięwzięć oraz analiz porównawczych i tematycznych, dostarczających rzetelnej informacji o stopniu wdrażania planu. Poniżej zaproponowano wskaźniki opisujące stan gospodarki odpadami, przyjmując że lista ta nie jest zamknięta i może być sukcesywnie modyfikowana i uzupełniana. A. Wskaźniki stanu gospodarki odpadami i zmiany presji na środowisko 1. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w ciągu roku przez 1 mieszkańca, 2. Udział odpadów z sektora komunalnego deponowanych na składowiskach, 3. Udział odzyskiwanych surowców wtórnych w całkowitym strumieniu odpadów komunalnych, 4. Udział odpadów z sektora gospodarczego deponowanych na składowiskach, 98 5. Stopień wykorzystania gospodarczego odpadów przemysłowych, 6. Ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w ciągu roku, 7. Stopień unieszkodliwienia odpadów niebezpiecznych, 8. Nakłady inwestycyjne na gospodarkę odpadami. B. Wskaźniki świadomości społecznej 1. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy gospodarki odpadami wg oceny jakościowej, 2. Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców (np. dzikie wysypiska), 3. Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych. Określenie powyższych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji: pochodzących z monitoringu środowiska (grupa wskaźników A) - informacje te powinny być opracowane przez odpowiednie służby. pochodzących z przeprowadzenia wskaźników B), np. raz na 4 lata. odpowiednich badań społecznych (grupa Badania te powinny być prowadzone przez jednostki specjalizujące się w badaniach opinii społecznej. Mierniki społecznych efektów programu są wielkościami wolnozmiennymi. Są wynikiem badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów planu przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do Urzędu Gminy. W oparciu o analizę wskaźników grupy A i grupy B będzie możliwa ocena efektywności realizacji GPGO, a w oparciu o tą ocenę można aktualizować plan. 99 8. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA PROJEKTU PLANU GOSPODARKI ODPADAMI NA ŚRODOWISKO Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w z dnia 9 kwietnia 2003 roku w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami do gminnego planu gospodarki odpadami należy dołączyć wnioski z analizy oddziaływania projektu planu na środowisko. Poniżej zostały scharakteryzowane podstawowe elementy systemu gospodarki odpadami w Gminie mogące powodować oddziaływanie na środowisko, ich zmianę uwzględnianą w planie oraz potencjalne skutki środowiskowe realizacji planu. Miasto Szczawnica obejmuje tereny o wysokich walorach turystyczno krajobrazowych, cechuje się niewielkim zanieczyszczeniem środowiska i podlegać powinno szczególnej ochronie w aspekcie nie pogarszania jego jakości. Aktualny wykorzystywany system gospodarki odpadami w Mieście można krótko scharakteryzować następująco: na terenie Miasta Szczawnica nie ma w ogóle dużych zakładów produkujących znaczące ilości odpadów przemysłowych, większość powstających w małych firmach odpadów jest odbierana przez Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy i wywożone na składowisko w Jaworkach, w Mieście powstaje rocznie około 3000 ton odpadów komunalnych, w chwili obecnej prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów komunalnych u „źródła”. System segregacji odpadów w postaci kolorowych worków obejmuje tylko domy prywatne w zakresie zbiórki papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych oraz metalu. Zbiórką odpadów objętych jest praktycznie 100 % mieszkańców, całość zbieranych odpadów komunalnych z terenu Miasta jest wywożona na składowisko znajdujące się w Jaworkach, w Szczawnicy funkcjonuje od września 1999 roku komunalna oczyszczalnia ścieków typu BCT-S 3000 o przepustowości 3030 m3/d zlokalizowana w Szczawnicy-Piaskach, na prawym brzegu Dunajca. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. Ścieki z terenu Miasta dostarczane są do oczyszczalni kolektorem zbiorczym o średnicy 300 mm. Część ścieków do czasu wybudowania kanalizacji na terenie całego Miasta jest dowożona wozami asenizacyjnymi. W chwili obecnej osady z Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy są wywożone na składowisko w Jaworkach i stosowane jako warstwa przesypowa (rocznie ok. 900 ton). Oceniając skrótowo oddziaływanie na środowisko obecnego systemu gospodarki odpadami należy zauważyć, że: składowisko zlokalizowane na terenie Miasta w Jaworkach stwarza zagrożenie dla środowiska naturalnego, gdyż jest źródłem emisji gazu składowiskowego, odorów, odcieków oraz jest potencjalnym źródłem skażeń mikrobiologicznych. Niewielkie rozmiary składowiska oraz jego lokalizacja w strefie występowania naturalnych barier ochrony od wiatru (lasy, wysokie wzniesienia) minimalizują w znacznym stopniu oddziaływanie jego na środowisko. Jednakże na składowisku powinien być bezwzględnie prowadzony monitoring, którego zasady szczegółowo określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów, 100 system segregacji odpadów u źródła nie jest dostatecznie rozwinięty, jedynie ok. 1,75 % odpadów w stosunku do ilości zdeponowanych na składowisku jest segregowanych co należy uznać za poziom niewystarczający w stosunku do wymagań polityki ekologicznej państwa i możliwości technicznych, nie jest prowadzona na terenie Miasta segregacja odpadów organicznych oraz ich zagospodarowanie poprzez kompostowanie, nie jest prowadzona segregacja odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych (z odpadów komunalnych), co umożliwiałoby ich odzysku lub utylizację. Analizując oddziaływanie planu gospodarki odpadami dla Miasta Szczawnica należy zwrócić uwagę na następujące fakty: przewiduje się, że w roku 2006 nastąpi wzrost ilości odpadów komunalnych o 10,6 % (w stosunku do roku 2003) w 2010 - 23,3 % a w 2014 -38,3 %; przy czym największą dynamiką wzrostu charakteryzować będą się opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe, odpady budowlane oraz opakowania z tworzyw sztucznych i opakowania ze szkła. Natomiast tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) i odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych w roku 2014 pozostaną na niemalże na takim samym poziomie. przewidywany jest w najbliższych latach stały niewielki wzrost ilości odpadów ulegających biodegradacji (odpady kuchenne oraz odpady zielone) oraz spadek ilości drobnej frakcji popiołowej, na terenie miasta Szczawnica dominuje sektor małych zakładów, produkujących niewielkie ilości odpadów, których usuwanie i utylizację zlecają wyspecjalizowanych firmom, stan ten zostanie zachowany; nie przewiduje się budowy dużych obiektów przemysłowych, Głównymi założeniami planu gospodarki odpadami dla Miasta Szczawnica są: dalsze rozwijanie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych: papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych, metali, opakowań wielomateriałowych, wprowadzenie systemu zbiórki i skierowanie do odzysku: odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych, odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych), przeznaczenie do kompostowania odpadów z pielęgnacji terenów zielonych, rekultywacja wysypiska odpadów komunalnych w Jaworkach, minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów komunalnych poprzez edukację społeczną w szkołach, środkach masowego przekazu i w czasie akcji promocyjnych oraz stałą informację o systemie zbiórki selektywnej, preferencja zagospodarowania odpadów organicznych we własnym zakresie przez właścicieli posesji (kompostowanie), ograniczenie ilości odpadów kierowanych na składowisko do 78 % - w roku 2006, 67 % - w 2010 i 57 % - w 2014, 101 segregacja odpadów w Mieście, z rozdziałem na strumień odpadów wysegregowanych oraz strumień odpadów pozostałych kierowany na najbliższe funkcjonujące składowisko, bieżąca likwidacja dzikich wysypisk odpadów. Wdrożenie Planu Gospodarki Odpadami dla Miasta Szczawnica spowoduje poprawę stanu środowiska i efektywności systemu gospodarki odpadami poprzez: ograniczenie powstawania „dzikich wysypisk” odpadów, a w szczególności pozbywania się w ten sposób przez mieszkańców odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych, poprzez rozwój i „uszczelnienie” systemu oraz wzrost świadomości ekologicznej, rekultywację lokalnego wysypiska odpadów komunalnych, poprawę współczynników odzysku surowców oraz ograniczenie ilości odpadów lokowanych na składowisku- wydłużenie czasu jego eksploatacji, stworzenie możliwości ponownego wykorzystania odpadów (stłuczka szklana, makulatura, tworzywa sztuczne, metale, oleje przepracowane), wyeliminowanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych trafiających na składowisko, powodujących znaczne zagrożenie zanieczyszczeniem substancjami toksycznymi wód i gleb, wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców skutkujący ograniczeniem niepożądanych zachowań (np. ich spalanie odpadów w piecach domowych), zwiększenie poziomu segregacji odpadów oraz świadomy wybór produktów i technologii minimalizujących ilość powstających odpadów, minimalizację ilości produkowanych odpadów, co wpływa na obniżenie kosztów finansowych i ekologicznych ich zbiórki i utylizacji wdrożenie systemu monitoringu realizacji planu (wskaźniki) wpłynie korzystnie na stan środowiska poprzez umożliwienie lepszej kontroli źródeł powstawania odpadów i dróg ich przepływu, dostarczy informacji o brakach systemu oraz umożliwi oszacowanie pośrednich skutków środowiskowych dla decyzji gospodarczych i planistycznych, Miasto zakłada powierzenie zadań z zakresu usuwania i utylizacji odpadów wyspecjalizowanym firmom, co daje gwarancję odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa ekologicznego. Do elementów ryzyka związanych z wdrożeniem planu można zaliczyć : oddziaływanie na środowisko wysypiska odpadów komunalnych w Jaworkach, Należy mieć na względzie, że składowisko odpadów komunalnych, pomimo zamknięcia i rekultywacji, stanowi czynny przez kilkadziesiąt lat reaktor biochemiczny i jest źródłem emisji gazu składowiskowego, odcieków oraz stanowi potencjalne zagrożenie w przypadku katastrof i klęsk żywiołowych, zatem niezwykle istotne jest prowadzenie jego monitoringu. brak dostatecznego wsparcia ze strony mieszkańców, brak elastyczności w prowadzeniu akcji promocyjnej i ustalaniu polityki finansowej związanej ze zbiórką i segregacją odpadów (opłaty za wywóz, kary), 102 brak informacji o systemie, niewłaściwa jego promocja lub nieczytelna dla mieszkańców struktura może skutkować brakiem przeświadczenia o sensowności i potrzebie segregacji odpadów oraz korzyściach (w tym finansowych) jakie niesie w skali krótko- i długookresowej dla mieszkańców, brak dostatecznej „szczelności” umożliwiający niekontrolowany przepływ części odpadów (zwłaszcza niebezpiecznych z odpadów komunalnych) poza systemem. Biorąc pod uwagę przedstawione w Planie Gospodarki Odpadami cele i działania w zakresie gospodarki odpadami na terenie Miasta Szczawnica w perspektywie najbliższych kilkunastu lat pozytywnie należy ocenić zamierzenia, których wdrożenie jednoznacznie przyczyni się do zmniejszenia dotychczasowych obciążeń dla środowiska, wynikających z faktu powstawania odpadów, nieodłącznie towarzyszących bytowaniu ludzi i ich działalności gospodarczej. Podsumowując, realizacja Planu Gospodarki Odpadami spowoduje poprawę stanu środowiska na obszarze Szczawnicy i pośrednio w Powiecie Nowotarskim, a wykonanie go z należytą starannością ograniczy zagrożenia związane z działalnością gospodarczą w zakresie usuwania i utylizacji odpadów. 103 9. EDUKACJA EKOLOGICZNA Ważnym elementem realizacji „Programu Gospodarki Odpadami” jest świadomość ekologiczna społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców miasta Szczawnicy w sferze konsumpcji, a także postępowania z odpadami. Edukacja jest typowym procesem kształcenia, który nie powinien ograniczać się do środowiska szkolnego lecz powinien obejmować szerszy krąg ludzi pochodzących z różnych środowisk. W zakresie gospodarki odpadami świadomość ekologiczna społeczeństwa jest nadal niewystarczająca, dlatego też konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Należy zwrócić uwagę, że dbałość o czyste środowisko zależy przede wszystkim od nas i rozpoczyna się już w naszych domach. Główną przyczyną stałego wzrostu ilości odpadów jest polepszający się poziom życia, a co za tym idzie wzrost zużycia różnego rodzaju artykułów - obecnie jest dużo towarów jednorazowych lub takich, które po krótkim czasie są wymieniane na nowe, ze względu na dość drogie i kłopotliwe naprawy (dotyczy to np. sprzętu gospodarstwa domowego). Wiele towarów jest także nadmiernie opakowanych, prawdopodobnie ze względów reklamowych. Stosuje się dwa rodzaje edukacji ekologicznej: formalną obejmującą kształcenie dzieci i młodzieży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia, nieformalną, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa się poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Wprowadzając system edukacji ekologicznej należy określić następujące elementy: Cel prowadzenia edukacyjnego programu gospodarki odpadami, Organizatorzy edukacyjnego programu gospodarki odpadami, Odbiorcy edukacyjnego programu gospodarki odpadami, Sposoby i metody realizacji edukacyjnego programu gospodarki odpadami, Pomoc specjalistycznych instytucji i organizacji w edukacji ekologicznej, Analiza odzewu społecznego po przeprowadzonej akcji edukacyjnej. 9.1. Cel prowadzenia edukacyjnego programu gospodarki odpadami Celem programu jest wykształcenie wśród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez: realizację polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów i przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu, świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam), przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych, wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadających opakowanie łatwo ulegające całkowitej degradacji lub nadające się do utylizacji, rozpowszechnienie wiedzy, dotyczącej możliwości powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikających z tego korzyści ekonomicznych, 104 wskazywanie konkretnych działań poprawiających efektywność gospodarki odpadami. Realizacja edukacyjnego programu gospodarki odpadami powinna być finansowana ze środków powiatowych i gminnych funduszy. 9.2. Odbiorcy edukacyjnego programu gospodarki odpadami Ze względu na zróżnicowany poziom wiedzy społeczeństwa na temat gospodarki odpadami prowadzenie programu edukacyjno-informacyjnego powinno być przeprowadzane na różnych poziomach zaawansowania wiedzy oraz dla poszczególnych grup wiekowych. Wobec powyższego odbiorcami programu edukacyjnego są: - dzieci (przedszkola, szkoły podstawowe) i młodzież (gimnazja, szkoły średnie wszystkich typów), - nauczyciele, - dorośli mieszkańcy w następujących grupach zawodowych: urzędnicy administracji państwowej, pracownicy spółdzielni mieszkaniowych, przedstawiciele biznesu, - pozostali dorośli mieszkańcy. 9.3. Sposoby i metody realizacji edukacyjnego programu gospodarki odpadami Realizowanie edukacyjnych programów gospodarki odpadami powinno być: - wieloetapowe: krótka kampania (6 miesięcy) w celu osiągnięcia największych i najwcześniej dostrzegalnych efektów, program podstawowy (2 lata) i długoterminowy (10 lat i więcej), - dwutorowe, realizowane w formie biernej-informacyjnej i formie czynnej polegającej na perswazji (np. uczestnictwie w warsztatach szkoleniowych), - skoncentrowane na rozbudzeniu osobistej odpowiedzialności za opłaty naliczane za składowanie odpadów na składowiskach, - upowszechniające wiedzę teoretyczną i praktyczną, dotyczącą zagospodarowania odpadów, - informujące o sposobach, miejscach i punktach zbiorki odpadów w najbliższej okolicy, - propagujące proekologiczne wzorce zachowań. Prawidłowe i efektywne przeprowadzenie procesu edukacji, w celu uzyskania optymalnych osiągnięć, wymaga stosowania środków dydaktycznych, nazywanych formami przekazu. Formy przekazu dzielą się na: - materiały drukowane: ulotki, wkładki prasowe, broszury, obwieszczenia, powiadomienia służb komunalnych, publikacje w prasie (artykuły, komentarze, stałe rubryki), plakaty, biuletyny, raporty, materiały kształceniowe (np. autorskie programy nauczania) okolicznościowe pamiątki (znaczki, kalendarzyki, długopisy i in.). Broszury i inne drukowane materiały informacyjne należą do najczęściej używanych środków promocji i edukacji, ze względu na niską cenę oraz fakt, że przemawiają do odbiorcy równocześnie poprzez tekst jak i obraz, - audiowizualne: wywiady dla radio i telewizji, pokazy foliogramów, krótkich filmów wideo i programów komputerowych oraz wystawy np. fotograficzne lub plastyczne o tematyce ekologicznej, - imprezy promocyjne, m. in.: konferencje prasowe, zebrania mieszkańców, imprezy specjalne (festiwale, akcje), warsztaty, seminaria i konferencje. 105 Wszystkie z wymienionych form przekazu mają swoją specyfikę. Często wybór form przekazu jest kompromisem między przydatnością, a możliwościami finansowymi organizatorów. Często też stosuje się łączenie różnych form przekazu, np. na dużych imprezach promocyjnych można oprócz referatów przedstawić krótkie filmy (tzw. pętle filmowe) czy zorganizować wystawę plakatu lub fotografii albo też wystawę rysunków dzieci przedszkolnych i z młodszych klas szkół podstawowych. Duże imprezy promocyjne są też doskonałym miejscem rozpowszechniania ulotek i broszur. 9.4. Pomoc specjalistycznych instytucji i organizacji w edukacji ekologicznej W realizacji tego przedsięwzięcia powinno się korzystać z pomocy organizacji i instytucji, zajmujących się edukacją ekologiczną. Na terenie województwa funkcjonują różne organizacje ekologiczne, instytuty i fundacje mające własne wydawnictwa edukacyjne w formie książek, ulotek czy broszur oraz organizują szkolenia z zakresu ochrony środowiska dla nauczycieli i uczniów. 9.5. Analiza odzewu społecznego po przeprowadzonej akcji edukacyjnej Ostatnim etapem prowadzonej edukacji ekologicznej jest badanie odzewu społecznego. Analiza odzewu społecznego jest sposobem oceny skuteczności zamierzonych w programie edukacyjno-informacyjnym celów, tj. wzrostu świadomości w dziedzinie gospodarki odpadami. Brak protestu nie powinien być odbierany jako sygnał pozytywnego odbioru przeprowadzonego programu. Może to także oznaczać, że informacja nie dotarła do odbiorców lub została nieodpowiednio zrozumiana. Dobrym sposobem sprawdzenia odzewu społecznego jest przeprowadzenie ankiety, najlepiej przed i po zakończeniu programu. Kolejnym sposobem sprawdzania odzewu jest uruchomienie linii telefonicznej lub śledzenie zachowań społecznych. 106 10. STRESZCZENIE „Plan Gospodarki Odpadami Miasta Szczawnica” powstaje jako realizacja zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.2001.62.628 ze zmianami), która w rozdziale 3, w artykułach od 14 do 16 wprowadza obowiązek opracowywania planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Opracowywany dokument stanowi jeden z elementów systemu gospodarki odpadami w kraju, dlatego powinien być zgodny z planami wyższego rzędu tj. Powiatowym Planem Gospodarki Odpadami (PPGO), Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami (WPGO) oraz Krajowym Planem Gospodarki Odpadami (KPGO), jak również z II Polityką Ekologiczną Państwa. Celem opracowania Planu jest przedstawienie aktualnego stanu gospodarki poszczególnymi rodzajami odpadów, określenie potrzeb w tym zakresie wynikających z diagnozy aktualnego stanu, przedstawienie prognozy zmian w zakresie gospodarki odpadami oraz sformułowanie celów i zadań perspektywicznych do roku 2014. Niniejszy plan obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstające na terenie Gminy tj.: odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji, odpady inne niż niebezpieczne oraz odpady niebezpieczne, w tym odpady medyczne i weterynaryjne, azbestowe, oleje odpadowe, baterie i akumulatory. W Planie zaproponowano systemowe warianty gospodarki odpadami, które powinny zagwarantować i zapewnić mieszkańcom należną higienę środowiska lokalnego oraz poczucie bezpieczeństwa i komfortu ekologicznego w miejscu ich zamieszkania. Miasto Szczawnica zlokalizowana jest w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie nowotarskim. Szczawnica jest gminą o statucie miasta i jednocześnie jest uzdrowiskiem. Szczawnica od północy graniczy z Gminą Łącko, od zachodu z Gminą Krościenko nad Dunajcem, od wschodu z Gminą Piwniczna, natomiast od południa ze Słowacją. Obszar Miasta Szczawnica jest położony na terenie o zróżnicowanej wysokości - pomiędzy 420 m n.p.m. (dolina Dunajca), a 1262 m n.p.m. (Radziejowa). Najbardziej zurbanizowana centralna część miasta położona jest na wysokości 430 - 500 m n.p.m. Obszar Szczawnicy wynosi 87,89 km2, co stanowi około 6 % ogólnej powierzchni powiatu nowotarskiego. Jest to jedna z mniejszych gmin powiatu. Na terenie Miasta mieszka 7.550 osób (stan na koniec 2003 roku), co stanowi około 4,2 % ludności powiatu. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 85,9 osób/km2. Pod względem fizyczno-geograficznym Miasto jest położone: w strefie granicznej między Karpatami Zewnętrznymi i Wewnętrznymi, w strefie styku Beskidu Sądeckiego, Pienin oraz Małych Pienin, w karpackiej strefie gór średnich i niskich, w obrębie mezoregionów Beskidu Sądeckiego i Małych Pienin, rozdzielonych doliną Grajcarka. Głównymi ciekami wodnymi przepływającymi przez Szczawnicę są rzeka Dunajec w jej górnym biegu oraz potok Grajcarek. W 2000 roku Szczawnicę zamieszkiwało 7580 mieszkańców. Do końca 2003 roku zmalała ona do 7550 osób, zatem liczba ludności bardzo nieznacznie spadła o około 0,4 %. Wynika z tego, że obszar ten odznaczał się w latach 2000-2003 się na ogół niewielkim, stałym spadkiem liczby ludności. Szczawnica leży na uboczu głównych drogowych szlaków komunikacyjnych. Jednakże posiada połączenie drogowe z Krościenkiem za pośrednictwem drogi powiatowej, które leży u zbiegu dróg: drogi wojewódzkiej nr 969 z Nowego Targu 107 (34 km) do Nowego Sącza (44 km). Zapewnia to Miastu połączenia drogowe z głównymi węzłami komunikacyjnymi na terenie województwa. W Szczawnicy w roku 2003 zarejestrowanych było w systemie REGON 758 podmiotów gospodarczych o charakterze: - produkcyjnym - 10 - handlowy - 176 - usługowym -152 - inny - 420. Rolnictwo nie stanowi znaczącego sektora w gospodarce Szczawnicy. Na ogólną liczbę 1062 gospodarstw rolnych tylko w 220 jest prowadzona wyłącznie działalność rolnicza. Miasto Szczawnica obejmuje tereny o wysokich walorach turystyczno - krajobrazowych, na których znajduje się wiele różnorodnych i unikalnych wartości kulturowych. Opierając się na uzyskanych danych z Urzędu Miasta w Szczawnicy ilość odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Szczawnicy w 2003 roku wyniosła 151,8 [kg/M /rok]. Podana informacja ma jedynie charakter przybliżony, m.in. dlatego, że firma zbierająca odpady prowadzi bilans odpadów w oparciu o szacunki, a nie o dane z wagi, której brak na składowisku. Do największych wytwórców odpadów komunalnych w Szczawnicy w 2003 roku należały: 1. Spółdzielnia Lokatorsko - Własnościowa „Połoniny”, 2. Przedsiębiorstwo „Uzdrowisko Szczawnica”, 3. Domy wczasowe i sanatoria. System zbiórki odpadów w Mieście Szczawnica prowadzony jest w systemie „umownym” tj. Urząd Miasta powierzył obowiązek wykonywania zadań z zakresu gospodarki odpadami (zbieranie i transport odpadów komunalnych z terenu Miasta) podmiotom prawnym - Miejskiemu Zakładowi Gospodarki Komunalnej w Szczawnicy ul. Zawodzie 19 c, który jednocześnie eksploatuje SOK w Jaworkach, oraz firmie „EMPOL” z Tylmanowej, która obsługuje głównie spółdzielnie mieszkaniową, a odpady wywozi poza teren Miasta. Wywozem odpadów objętych jest 100 % mieszkańców. Odpady są odbierane na podstawie indywidualnych umów z mieszkańcami oraz z podmiotami gospodarczymi. Obecnie opłaty za zbieranie i wywóz odpadów są w całości przedmiotem umów zawieranych między właścicielem nieruchomości a firmą komunalną lub prywatną. Na terenie Szczawnicy opłata za wywóz i składowanie odpadów wynosi 32,73 zł + 7 % VAT za 1 m3 (35,02 zł brutto). Transport niesegregowanych odpadów komunalnych odbywa się na składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach. Składowisko odpadów komunalnych w miejscowości Jaworki oddane do użytku w 2000 roku, administracyjnie położone jest we wschodniej części Miasta Szczawnica w sąsiedztwie osiedla Jaworki. Obecnie znajduje się w fazie eksploatacji, a jego likwidacja rozpocznie się dopiero za kilka lat, po wykorzystaniu całej pojemności. Zajmuje ono powierzchnię około 1,25 ha. Na terenie Szczawnicy prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów komunalnych, która ma miejsce u „źródła”. System segregacji odpadów w postaci kolorowych worków obejmuje tylko domy prywatne w zakresie zbiórki papieru i tektury, szkła, tworzyw sztucznych oraz metalu. Zbiórką odpadów objętych jest praktycznie 100 % mieszkańców. Ilość surowców wtórnych zebrana w wyniku selektywnej zbiórki odpadów w roku 2003 wynosiła 20,1 Mg, co stanowi w stosunku do wytworzonych ilości odpadów ok. 1,75 % ilości odpadów zdeponowanych na składowisku. Wszystkie zebrane surowce wtórne przekazywane są do punktów skupu znajdujących się w Nowym Targu. Aktualnie nie ma zorganizowanego systemu zbiorki odpadów wielkogabarytowych (często trafiają one na „dzikie” wysypiska śmieci lub zalegają na śmietnikach - szczególnie w osiedlach miejskich), budowlanych czy odpadów biodegradowalnych. Zorganizowanej zbiórki 108 odpadów niebezpiecznych znajdujących się w masie odpadów komunalnych (np. przeterminowane leki, baterie, świetlówki) również nie odnotowano. Prognozowana całkowita szacowana ilość odpadów komunalnych w Szczawnicy wzrośnie z ilości 3199 Mg w roku 2003 do 4424,6 Mg w roku 2014. Cały strumień odpadów komunalnych w roku 2006 wzrośnie o 10,6 % w porównaniu do roku 2003, natomiast w roku 2010 o 23,3 %, a w roku 2014 o 38,3 % w stosunku do roku 2003. Przedstawiona prognoza w zakresie wytwarzania odpadów komunalnych na obszarze miejskim Szczawnicy wskazuje na stały kilkuprocentowy wzrost całkowitej ilości odpadów komunalnych. Zgodnie ze zróżnicowaniem dynamiki wzrostu poszczególnych frakcji, największą dynamiką wzrostu charakteryzować będą się opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe, odpady budowlane oraz opakowania z tworzyw sztucznych i opakowania ze szkła. W niewielkim stopniu wzrośnie ilość odpadów kuchennych ulegających biodegradacji oraz odpadów zielonych. Ilość drobnej frakcji popiołowej będzie się systematycznie zmniejszać w roku 2006 do 94,2 %, w 2010 do 84,8 %, a w 2014 do 76,3 %. Natomiast tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) i odpady niebezpieczne w strumieniu odpadów komunalnych w roku 2014 pozostaną na niemalże na takim samym poziomie jak w roku 2003 (99,4 %, 104,4 %). Dla pozostałych strumieni odpadów komunalnych przewiduje się stabilny i niegwałtowny wzrost ilości. Przyjęto cele ekologiczne dotyczące sektora komunalnego w pełni zgodne z wytyczonymi celami i kierunkami działań WPGO i PPGO z podziałem na okresy do roku 2006, do roku 2010 oraz do roku 2014. Naczelnym celem ekologicznym jest: Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania. Przedstawiono w Planie propozycje kształtu systemu gospodarki odpadami dla Miasta Szczawnica. Proponowane rozwiązania uwzględniają obecny stan gospodarki odpadami na terenie miasta oraz uwarunkowania dotyczące poszczególnych elementów systemu gospodarki, które odpowiadają zadaniom wyznaczonym w celu osiągnięcia przyjętych celów strategicznych w gospodarce odpadami na terenie miasta. Na terenie miasta preferowane będzie kompostowanie odpadów organicznych we własnym zakresie. Proponuje się na terenie miasta dalsze rozwijanie systemu selektywnej zbiórki odpadów, Położenie nacisku na likwidację nielegalnych wysypisk i zapobieganie powstawaniu nowych, poprzez modelowanie postaw mieszkańców. Jest to niezwykle istotne z racji wszechstronnego niekorzystnego oddziaływania na środowisko oraz z powodu mogących się tam znajdować niebezpiecznych odpadów budowlanych, takich jak płyty azbestowe, resztki farb i lakierów, odpady z rzemiosła (np. oleje) i opakowania po pestycydach. Rekultywacja składowiska odpadów w Jaworkach oraz prowadzenie jego monitoringu zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitorowania składowisk odpadów. Według wymienionego rozporządzenia składowisko odpadów musi być monitorowane w czasie eksploatacji (od uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego do momentu uzyskania zgody na zamknięcie składowiska odpadów) oraz przez 30 lat od uzyskania decyzji o jego zamknięciu. Aby zachęcić mieszkańców Szczawnicy do zmniejszenia ilości produkowanych odpadów stosowane będą następujące działania: 1. Edukacja społeczna: 109 w systemie nauczania, począwszy od zajęć w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach wyższego szczebla, za pomocą środków masowego przekazu (lokalna prasa, radio i telewizja), za pomocą rozpowszechnianych ulotek, akcji plakatowej itp. 2. Kompostowanie przydomowe biodegradowalnej frakcji odpadów komunalnych na obszarach z zabudową jednorodzinną. Na terenie miasta należy dążyć do sytuacji, w której odpady zmieszane będą zbierane w sposób następujący: w zabudowie jednorodzinnej będą stosowane pojemniki o pojemności 110 dm3, lub plastikowe worki o podobnej pojemności, przy czym na każde gospodarstwo powinien przypadać co najmniej 1 pojemnik, w zabudowie wielorodzinnej będą stosowane pojemniki 1100 dm3, podmioty gospodarcze działające na terenie Miasta będą posiadały własne pojemniki do gromadzenia wytwarzanych przez siebie odpadów, przy czym ich wielkość powinna być dostosowana do indywidualnych przypadków (w grę wchodzą pojemniki o pojemności 110 lub 1100 dm3). Teren miasta Szczawnica nie należy do obszarów o wysokim wskaźniku wytwarzania odpadów przemysłowych. W całym powiecie nowotarskim powstaje 0,01 % ilości odpadów wytwarzanych w województwie małopolskim w sektorze gospodarczym, z czego 0,002 % stanowią odpady niebezpieczne. Ze względu na specyfikę miasta Szczawnicy, odpady z sektora gospodarczego na powyższym obszarze stanowią marginalną ilość odpadów wygenerowanych w ogólnym strumieniu odpadów. W związku z niewielką ilością odpadów pochodzących z sektora gospodarczego, na terenie miasta nie ma instalacji do przekształcania tych odpadów. Odpady z tego sektora są odbierane i wywożone poza teren miasta przez podmioty gospodarcze, zajmujące się zbiórką i transportem odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych. Analiza oddziaływania planu na środowisko wskazuje, że realizacja planu powinna ograniczyć powstawanie nowych zagrożeń lub uciążliwości dla środowiska, natomiast przyczyni się zdecydowanie do ochrony powierzchni ziemi i zmniejszenia zagrożeń dla wód powierzchniowych i podziemnych. 110 11. DODATKI 11.1. Spis literatury 1. II Polityka Ekologiczna Państwa, MOŚZNiL, 2001 2. Przegląd ekologiczny składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Jaworki (gm. Szczawnica, woj. Małopolskie), Kraków 2002. 3. Ochrona Środowiska w Województwie Małopolskim w 2000 r., Urząd Statystyczny, Kraków 2001. 4. Podstawowe informacje ze spisów powszechnych 2002, gmina miejska Szczawnica, powiat nowotarski, woj. małopolskie, WUS, Kraków 2003 5. Polityka Ekologiczna Państwa, 1991, MOŚZNiL 6. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, Kraków 7. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Szczawnica, 2000. 8. Strona internetowa Szczawnicy 9. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Szczawnica, Tom 1, Uwarunkowania rozwoju, 1997-1999, 10. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Szczawnica, Tom 2, Kierunki zagospodarowania przestrzennego, 1997-1999 11. Kompleksowy program gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie Polski południowej, Katowice 2002, 12. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, Monitor Polski, Nr 11 z dnia 28 lutego 2003, 13. Plan Gospodarki Odpadami dla województwa małopolskiego, strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie, 14. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2001.62.627 z późniejszymi zmianami) z dnia 27 kwietnia 2001 roku, 15. Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U.2001.63.639) z dnia 11 maja 2001 r. 16. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U.2004.92.880) 17. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. (jednolity tekst ustawy o ochronie przyrody ogłoszony w Dz.U.2001.99.1079) 18. Ustawa o odpadach (Dz.U.2001.62.628 z późniejszymi zmianami) z dnia 27 kwietnia 2001 rok, 19. Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U.2001.63.638) z dnia 11 maja 2001 r. 20. Ustawa o samorządzie gminnym (Dz.U.1990.16.95 z późniejszymi zmianami) z dnia 8 marca 1990 roku, 21. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.1996.132.622 z późniejszymi zmianami) z dnia 13 września 1996 roku, 22. Ustawa o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku, 23. Ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2003.7.78) z dnia 19 grudnia 2002 r. 24. Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2001 roku, WUS w Krakowie, Kraków 2002, 111 25. Żygadło M., Strategia gospodarki odpadami komunalnymi, Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, 2002 11.2. Objaśnienia skrótów BOŚ - Bank Ochrony Środowiska, GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, GPGO - Gminny Plan Gospodarki Odpadami, GUS - Główny Urząd Statystyczny, IMGW -Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, KPGO - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, Mg - miara masy - megagram [1 Mg = 1 tona], NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, PFOŚiGW - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, PPGO - Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami, PZD - Powiatowy Zarząd Dróg RZGW - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, UE - Unia Europejska, WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, WPGO - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami, WUS - Wojewódzki Urząd Statystyczny, WZD - Wojewódzki Zarząd Dróg, ZGK - Zakład Gospodarki Komunalnej. 11.3. Spis tabel Tabela 2.1. Liczba ludności w latach 2000 - 2003 z prognozą do 2015 roku ________________________ 11 Tabela 2.2. Podmioty gospodarcze zarejestrowane na terenie Szczawnicy__________________________ 13 Tabela 2.3. Powierzchnia gospodarstw rolnych na terenie Szczawnicy ____________________________ 14 Tabela 2.4. Gospodarstwa rolne wg prowadzenia działalności gospodarczej ________________________ 14 Tabela 2.5. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych ___________________________________ 14 Tabela 2.6. Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów ___________________________________ 15 Tabela 2.7. Wykaz obiektów zabytkowych na terenie Szczawnicy wpisanych do rejestru______________ 17 Tabela 2.8. Struktura własności lasów na terenie Szczawnicy ___________________________________ 19 Tabela 2.9. Powierzchnia obszarów chronionych na terenie Szczawnicy ___________________________ 21 Tabela 2.10. Rezerwaty przyrody na obszarze Szczawnicy _____________________________________ 23 Tabela 2.11. Wykaz pomników przyrody w Szczawnicy _______________________________________ 23 Tabela 3.1. Ilość odpadów komunalnych zdeponowana na składowisku odpadów komunalnych w Jaworkach (z terenu miejskiego Szczawnicy w 2003 roku), wraz ze średnimi ilościami odpadów komunalnych przypadającymi na 1 mieszkańca w skali roku ____________________________________ 26 Tabela 3.2. Wielkość ruchu pobytowego oraz ilość generowanych odpadów przez turystów wczasowiczów i kuracjuszy uzdrowisk. __________________________________________________________________ 27 Tabela 3.3. Bilans odpadów komunalnych powstających na terenie Szczawnicy w roku 2003 w oparciu o wskaźniki KPGO ______________________________________________________________________ 28 Tabela 3.4. Ilość odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury powstających na terenie Szczawnicy [Mg/ M/rok] ______________________________________________________________________________ 29 Tabela 3.5. Ilość i skład odpadów wielkogabarytowych powstających na terenie Szczawnicy [Mg/M/rok] 30 112 Tabela 3.7. Ilość odpadów budowlanych powstających w Szczawnicy w sektorze komunalnym wg wskaźników z Krajowego Planu Gospodarki Odpadami _______________________________________ 31 Tabela 3.8. Ilość odpadów niebezpiecznych powstających w ciągu roku w grupie odpadów komunalnych na terenie Szczawnicy ____________________________________________________________________ 32 Tabela 3.9. Ilość zebranych surowców wtórnych w Szczawnicy _________________________________ 33 Tabela 3.10. Ilość odpadów komunalnych przyjęte na składowisko odpadów komunalnych w Jaworkach w latach 1999 - 2003 _____________________________________________________________________ 34 Tabela 3.11. Charakterystyka badań monitoringowych w rejonie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne z udziałem odpadów komunalnych na etapie eksploatacji __________________ 36 Tabela 3.12. Podstawowe wskaźniki dla prognozy gospodarki odpadami w sektorze komunalnym w latach 2004 - 2014 __________________________________________________________________________ 38 Tabela 3.13. Prognoza ilości odpadów komunalnych w Szczawnicy na lata 2004 - 2014 ______________ 39 Tabela 3.14. Prognoza ilości zebranych odpadów komunalnych w Szczawnicy w latach 2004 - 2014, przy uwzględnieniu wskaźników zorganizowanej zbiórki odpadów ___________________________________ 40 Tabela 3.15. Prognoza ilości wysegregowanych i zagospodarowanych odpadów komunalnych w aglomeracji miejskiej Szczawnica w latach 2004 - 2014 _________________________________________________ 41 Tabela 3.16. Wskaźniki charakteryzujące gospodarkę ściekową w Szczawnicy _____________________ 45 Tabela 3.17. Dopuszczalny poziom zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych wypływających z Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy ______________________________________________________ 46 Tabela 3.18. Ilości powstających osadów ściekowych na terenie miejskiej oczyszczalni ścieków w Szczawnicy [Mg/rok] __________________________________________________________________ 46 Tabela 3.19. Wyniki analiz fizyko-chemicznych osadu z Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Szczawnicy (2003 r.) _____________________________________________________________________________ 47 Tabela 3.20. Prognozowana ilość osadów ściekowych do roku 2014 (Mg/rok) ______________________ 48 Tabela 3.21. Prognoza ilości odpadów opakowaniowych Miasta Szczawnica na lata 2004 - 2014 [Mg/rok] 51 Tabela 3.22. Odpady sektora gospodarczego ________________________________________________ 54 Tabela 3.23. Odpady wytworzone przez przedsiębiorstwa w Mieście Szczawnica [Mg/rok] ____________ 55 Tabela 3.24. Miejsce powstawania odpadów medycznych i weterynaryjnych w Szczawnicy ___________ 59 Tabela 3.25. Ilość odpadów medycznych, powstających w gabinetach lekarskich, wartości średnie dla Polski dla roku 2002 _________________________________________________________________________ 60 Tabela 3.26. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów w placówkach służby zdrowia oraz placówkach weterynaryjnych w latach 2003 - 2014 _____________________________________________________ 61 Tabela 4.1. Przewidywane zadania do realizacji w gospodarce odpadami na terenie Miasta Szczawnica w latach 2004 - 2014 _____________________________________________________________________ 82 Tabela 5.1. Szacunkowe koszty inwestycyjne w latach 2004-2006 _______________________________ 85 Tabela 5.2. Średnie koszty eksploatacyjne zbierania, transportu, odzysku, zagospodarowania pozostałych odpadów komunalnych, frakcji organicznej i surowców wtórnych (zł/rok) _________________________ 86 Tabela 5.3. Średnie szacunkowe koszty eksploatacyjne zbierania, transportu, odzysku i zagospodarowania odpadów budowlanych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych ________________________________ 87 Tabela 5.4. Średnie szacunkowe koszty eksploatacyjne systemu uwzględniającego wszystkie wytwarzane na terenie Miasta Szczawnica odpady (zł/rok) __________________________________________________ 88 Tabela 5.5. Zestawienie i koszt innych działań nieinwestycyjnych w sektorze komunalnym na lata 2004 2006 ________________________________________________________________________________ 88 113 11.4. Spis rycin Rycina 2.1. Położenie Szczawnicy w województwie i powiecie __________________________________ 9 Rycina 2.2. Liczba ludności w Szczawnicy w latach 2000 - 2015 _______________________________ 11 Rycina 2.3. Struktura wiekowa ludności Szczawnicy _________________________________________ 11 Rycina 2.4. Struktura wiekowa ludności Szczawnicy _________________________________________ 12 Rycina 2.5. Sieć drogowych połączeń komunikacyjnych Szczawnicy _____________________________ 12 114
