Dr Anna Dybała

Nazwisko i imię
DR ANNA DYBAŁA
Temat badań:
WIELKOŚĆ I STRUKTURA POPYTU NA PRACĘ ORAZ JEGO PERSPEKTYWY NA RYNKU PRACY
REGIONU ŚWIĘTOKRZYSKIEGO.
Uzasadnienie wyboru tematu
Popyt na pracę w województwie świętokrzyskim jest ograniczony, co stanowi
jedną
z
najistotniejszych
przyczyn
trwale
wysokiego
bezrobocia
w
regionie.
W świętokrzyskiem stopa bezrobocia jest wyższa niż przeciętna w kraju i wynosiła 17,5%,
w kraju zaś 14,8% na koniec listopada 2006 roku.
Ograniczaniu bezrobocia w województwie nie sprzyja również struktura zatrudnienia, gdyż
dominuje tu rolnictwo, w którym zatrudnionych jest ponad 40% ogółu pracujących. Znaczący
udział rolnictwa w gospodarce regionu implikuje nie tylko wysokie bezrobocie, ale także
niski poziom produktu krajowego brutto per capita. Te uwarunkowania nie przyciągają
ważnych inwestorów krajowych i zagranicznych do województwa świętokrzyskiego. Zajmuje
ono dopiero 15 pozycję pod względem liczby firm i 11 pod względem liczby pracujących
w przedsiębiorstwach z udziałem kapitału zagranicznego w kraju. Kapitał zaangażowany
w województwie stanowi niespełna 1,7% ogółu kapitału przejętego w kraju. Zatem
świętokrzyskie zajmując końcowe miejsca w Polsce pod względem liczby działających
spółek, wielkości kapitału zaangażowanego przez inwestorów zagranicznych1, nie cieszy się
szczególnym zainteresowaniem przedsiębiorstw zagranicznych.
Niekorzystnym symptomem świętokrzyskiego rynku pracy jest także niewielka podaż ofert
pracy w dyspozycji powiatowych urzędów pracy. I tak, do powiatowych urzędów pracy
zgłaszonych jest zaledwie 2,5-3% ogółu ofert w kraju, plasując świętokrzyskie na 14-15
miejscu w Polsce.
Podjęcie badań na temat popytu na pracę zgłaszanego przez przedsiębiorstwa
stanowiło naturalną konsekwencję poszukiwania odpowiedzi na pytanie o sposoby
ograniczania bezrobocia w województwie świętokrzyskim. Wielkość i struktura popytu na
pracę wyznaczają bowiem faktyczne możliwości absorpcji zasobów siły roboczej
w gospodarce i redukcji wysokiego bezrobocia.
1
Por. J. Witkowka, Funkcjonowanie firm z udziałem kapitału zagranicznego w regionach słabiej rozwiniętych w
perspektywie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, [w:] Przedsiębiorstwo w regionach słabiej rozwiniętych a
procesy dostosowawcze na rynku prac, (red.) W. Kwiatkowska, Z. Wysokińska, Folia Oeconomica, UŁ, Łódź
2003, s. 49-50.
1
Należy jednocześnie podkreślić, że nie jest możliwy trwały wzrost konkurencyjności
i innowacyjności województwa świętokrzyskiego w warunkach wysokiego bezrobocia
oraz daleko posuniętych dysproporcji występujących na regionalnym rynku pracy.
Cele pracy
Cel główny: Określenie wielkości i struktury popytu na pracę oraz jego perspektyw
w województwie świętokrzyskim.
Cele cząstkowe:

Określenie aktualnego popytu na pracę (zarówno zagospodarowane, jak i wolne
miejsca pracy

Określenie planowanego popytu na pracę pod względem liczby (planowane przyjęcia
i zwolnienia z pracy), jak i rodzaju oferowanych miejsc pracy (pożądane
wykształcenie, znajomość języków obcych-jakich?, cechy osobowościowe itd.)
w perspektywie 2008 roku;

Identyfikacja aktualnie wykorzystywanych elastycznych form zatrudnienia;

Określenie czynników determinujących popyt na pracę w regionie świętokrzyskim;
Zakres badania
1. Badania objęły pracodawców reprezentujących przedsiębiorstwa ze wszystkich działów
gospodarki narodowej (poza rolnictwem i leśnictwem). Badaniem zostały objęte
wszystkie przedsiębiorstwa duże (próba pełna) natomiast firmy małe i średnie zostały
wybrane wg losowania proporcjonalnego warstwowego.
Kryterium podziału przedsiębiorstw na małe, średnie i duże stanowiła Ustawa
o swobodzie działalności gospodarczej, wprowadzające następujący podział wielkości
firm:
-
Mikropodmioty zatrudniające do 9 osób
-
Małe-od 10 do 49 osób
-
Średnie- od 50 do 249
- Duże – zatrudniające powyżej 250 osób.
Metodologia badań
Badania zostały przeprowadzone z wykorzystaniem dwóch źródeł i informacji:
2

dane statystyczne -materiały WUS, WUP i PUP za lata 2003-2005. Analiza
danych obejmie liczbę i dynamikę pracujących, oraz strukturę pracujących wg
rodzajów działalności w województwie i powiatach regionu.

badania ankietowe z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety, obejęły okres
2006-2008.
Niniejszy raport składa się z następujących części:
I.
Wyniki badań ankietowych
II.
Wyniki analiz danych statystycznych
III.
Wnioski z badań ankietowych i statystycznych
IV.
Załącznik
Ad. I. Wyniki badań ankietowych
Kwestionariusz ankiety został wysłany droga pocztową do 580 respondentów, ponadto
ankieterzy przebadali 50 przedsiębiorstw. W sumie badaniami objęto 630 przedsiębiorstw z
województwa świętokrzyskiego. Kwestionariusz obejmował 18 pytań, w tym 5 pytań
zamkniętych, 1 otwarte oraz 12 półotwartych.
Badanie przeprowadzono w okresie lipiec-sierpień 2006 roku.
Kwestionariusz ankiety został wypełniony przez 129 przedsiębiorstw. Daje to zwrot
na poziomie 20,5%.
Ch arak terystyk a b ad an ych p rzed si ęb iorstw
1. Struktura wielkości.
Spośród
badanych
przedsiębiorstw
najliczniejszą
(40,3%)
grupę
stanowiły
małe
przedsiębiorstwa, następnie średnie- 34,1% oraz mikropodmioty 13,2%. Najmniej liczną
populację tworzyły firmy duże-12,4%. Szczegółowe dane dotyczące liczby przedsiębiorstw z
uwzględnieniem ich wielkości i siedziby (powiat) zamieszczono w tabeli 1załacznika.
2. Siedziby przedsiębiorstw.
Siedziby ankietowanych przedsiębiorstw najczęściej znajdowały się w powiatach (wykres 1):
Kielce-miasto-19,4%, kielecki-15,5% konecki-10,1%, starachowicki-9,3%, buski- 9,3%,
jędrzejowski-7,8% staszowski-7,8%, ostrowiecki-6,2%. Znacznie rzadziej w powiatach:
3
pińczowskim-4,7%,
skarżyskim-3,9%,
włoszczowskim-2,3%,
kazimierskim-2,3%,
sandomierskim-1,6%. Z powiatu opatowskiego nie odesłano żadnej ankiety.
Wykres 1. Siedziby (powiat) ankietowanych firm w %.
Staszowski
7,8%
Włoszczowski
2,3%
Starachowicki
9,3%
Buski
9,3%
Jędrzejowski
7,8%
Kazimierski
2,3%
Skarży ski
3,9%
Sandomierski
1,6%
Kielecki
15,5%
Pińczowski
4,7%
Ostrowiecki
6,2%
Konecki
10,1%
Kielce-miasto
19,4%
Źródło: badania własne
3. Rodzaje działalności.
Niemal ¾ ankietowanych przedsiębiorstw prowadziła działalność gospodarczą w 3 sekcjach:
budownictwo-24,8% (32 firmy), handel hurtowy i detaliczny-22,5%, przetwórstwo
przemysłowe-25,7%. Ankietowane przedsiębiorstwa reprezentowały ponadto: transport-7,3%,
górnictwo-4,6%, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną-3,7%, obsługa firm i
nieruchomości 3,7%, pośrednictwo finansowe-0.9%, 13 firm (ok. 10%) stanowiły podmioty
wielobranżowe. Dodatkowe dane zawiera tabela nr 2 załącznika.
4. Formy prawne.
Ponad połowa firm (50,8%) prowadziła działalność jako spółka prawa handlowego, co trzecia
wskazywała na zakład osoby fizycznej (33,3%), 7,1% stanowiły spółdzielnie, 1 firma
stanowiła przedsiębiorstwa państwowe (0,8%), 7,9% wskazywało na inne formy prawne.
Wśród przedsiębiorstw wskazujących na inne formy prawne 6 wskazało na spółkę jawną
( ok.4,7% ankietowanych firm).
5. Ankietowane przedsiębiorstwa zatrudniały w dniu przeprowadzenia badania 16424
osoby w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto przedsiębiorstwa zatrudniały w ramach tzw.
4
elastycznych form zatrudnienia, ich liczba wyniosła 4897 osób. Stanowi to ok. 30% poziomu
zatrudnienia w ramach standardowych form.
Najczęstszą formą zatrudnienia elastycznego było zatrudnienie na czas określony (wykres 2),
objęło ono 3858 osób, co stanowiło-78,8%. Drugie co do liczby zatrudnionych stanowiło
zatrudnienie w niepełny wymiarze-389 osób (7,9%). Udziały pozostałych form przedstawiały
się następująco: umowa-zlecenie -6,7%, umowa o dzieło- 1,5%, umowa o zarządzanie
(kontrakt menedżerski)-1,5%, inne - 3,5% , praca na wezwanie –odnotowano 1 osobę.
Nie odnotowano takich form zatrudnienia jak: umowa agencyjna. leasing pracowniczy, czy
telepraca.
Wykres 2.Elastyczne zatrudnienie w badanych firmach (w %).
niepełny
wymiar
7,9%
Inne
3,5%
zlecenie
6,7%
o dzieło
1,5%
Kontrakt
1,5%
Na czas
określony
78,8%
Źródło: badania własne
6. Struktura własności.
Dominującą formą własności stanowiła krajowa aż 95,3% ogółu ankietowanych firm,
następnie z kapitałem obcym powyżej 50% -2,3% firm, a z kapitałem do 50% zaledwie 1
firma. Wystąpiły także 2 firmy z całkowitym udziałem zagranicznym (stanowiło to 1,6%
ankietowanych firm).
7. Fluktuacje zatrudnienia.
W porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego poziom zatrudnienia podlegał
zmianom w 65,9% ankietowanych podmiotów (87 firm), w 34,1% nie zmienił się.
Zatrudnienie w tym czasie podlegało następującym fluktuacjom: wzrosło o 1092 osoby w 58
5
firmach, zmalało zaś o 390 osób w 29 firmach. W konsekwencji zatrudnienie wzrosło o 702
osoby, co stanowi około 4% aktualnego stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwach.
Przeciętnie firma zwiększająca zatrudnienie podniosła je o 19 osób, natomiast zmniejszająca
obniżyła o 13 osób. Wzrost zatrudnienia odnotowano zwłaszcza w sekcji D (przetwórstwo
przemysłowe) oraz F (budownictwo). W tych dwóch sekcjach stanowił on niewiele poniżej
50% całkowitej wielkości wzrostu zatrudnienia.
8. Czynniki determinujące zmiany poziomu zatrudnienia.
Najczęściej
wskazywanymi
czynnikami
wpływającymi
na
zmiany poziomu
zatrudnienia były: zmiana zysków osiąganych przez firmę (32,2%), zmiana zapotrzebowania
na ofertę firmy (23,0%).
Dla 15,1% ankietowanych przyjęcia pracowników związane były z koniecznością poprawy
jakości obsługi klienta. Zaledwie co dziesiąty ankietowany wskazywał na koszt zatrudnienia
(utrzymania) pracownika, który obejmuje zarówno elementy bezpośrednio związane z treścią
pracy, jak i pozapłacowe składniki wynagrodzeń. Z tych ostatnich najistotniejsze znaczenie
ma składka na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne.
Niespełna 3% respondentów (wykres nr 3) wskazało na pracooszczędne metody produkcji
jako czynnik ograniczający zatrudnienie.
Wykres 3. Czynniki determinujące zmiany w poziomie zatrudnienia.
pracooszczędne
metody produkcj
2,6%
inne.
7,2%
zatory płatnicze
1,3%
zmiana zysków
32,2%
zmiana
zapotrzebowania
23,0%
koszt
zatrudnienia
9,2%
indywidualne
decyzje
9,2%
poprawa jakości
obsługi klienta
15,1%
Źródło: badania własne
6
Dwa najczęstsze powody determinujące popyt na pracę wskazują na wtórność tego
zapotrzebowania wobec popytu na dobra i usługi oferowane przez przedsiębiorstwo oraz
wobec kondycji ekonomicznej firmy. Czynniki te mają wspólny mianownik: stan koniunktury
gospodarczej. W konsekwencji kondycja nawet niewielkiego, regionalnego rynku pracy
determinowana jest przez ogólną sytuację gospodarczą w kraju. Zatem. można spodziewać się
wzrostu popytu na pracę w warunkach wyższej oczekiwanej dynamiki PKB w kraju .
Okazuje się także, że nieterminowe regulowanie należności i powstawanie zatorów
płatniczych odbija się nie tylko na kondycji finansowej przedsiębiorstw, ale bezpośrednio
skutkuje ograniczeniem zatrudnienia w przedsiębiorstwach. Wynikają z tego konkretne
postulaty do nie konkurencyjnego jeszcze sektora bankowego, który w swoim działaniu
skrzętnie wykorzystuje lokalne pozycje monopolistyczne i kierując się dążeniem do
maksymalizacji własnych zysków ogranicza do minimum, z natury rzeczy bardziej
ryzykowne, kredyty dla przedsiębiorstw, zwłaszcza małych. Przeciwdziałać temu może tylko
wzrost poziomu konkurencyjności w sektorze bankowym na małych lokalnych rynkach
finansowych.
Świętokrzyscy przedsiębiorcy nie stosowali dotychczas takich metod produkcji, które
w znaczący sposób ograniczałyby zapotrzebowanie na pracowników.
9. Problemy z pozyskiwaniem pracowników
75 firm (58% ankietowanych) nigdy nie doświadczyło trudności w pozyskiwaniu
pracowników,
pozostałe
54
najczęściej
wskazywały
na
brak
odpowiednio
wykwalifikowanych pracowników. Jako przyczynę owego braku 8 ankietowanych wskazało
na emigrację, wskazano także na niskie płace oferowane przez przedsiębiorstwo.
10. Potrzeby w zakresie zatrudnienia pracowników
51% firm stwierdziło, ze nie istnieje obecnie potrzeba zatrudnienia dodatkowych osób,
pozostałe 49% zgłosiło zapotrzebowanie na 709 pracowników. Stanowi to około 4,3%
obecnego stanu zatrudnienia w badanych firmach. Średnio firma zamierzająca zwiększyć
zatrudnienie planuje zatrudnić 11,2 osoby.
Najczęściej wzrost zatrudnienia deklarują przedsiębiorcy z powiatu starachowickiego. Planują
oni zatrudnić 197 osób, co stanowi niemal 28% ogółu planowanego wzrostu zatrudnienia w
województwie. W Kielcach zaplanowano wzrost zatrudnienia o 182 osoby, co stanowi niemal
26%. W konsekwencji te dwa powiaty zgłoszą zapotrzebowanie na ponad 50% nowych
pracowników. Najmniejszy popyt na pracę zostanie zgłoszony w powiatach: kazimierskim
7
(0,7%), skarżyskim (1,4%) i koneckim (1,6%). Rozkład wzrostu zatrudnienia w
województwie świętokrzyskim przedstawia wykres nr 4.
Wykres 4. Udziały wzrostu zatrudnienia wg powiatów.
Buski
StaszowskiWłoszczowski1,4%
3,5%
5
, 9
Jędrzejowski
5
, 8
Kazimierski
0,7%
Starachowicki
27,8%
Kielecki
14,2%
Skarżyski
1
, 4
%
%
Kielce-miasto
25,7%
%
Sandomierski
1,8%
Konecki
1,6%
Pińczowski
3
, 1
%
Ostrowiecki
7,1%
Źródło: badania ankietowe
Wzrost zatrudnienia o 577 osób deklarowały spółki prawa handlowego (81,4%). Drugą
grupę przedsiębiorstw deklarujących wzrost zatrudnienia stanowiły przedsiębiorstwa osób
fizycznych. Zgłosiły zapotrzebowanie na 72 osoby, co stanowi ponad 10% wzrostu
zatrudnienia. Symptomatyczny natomiast jest fakt braku zainteresowania nowymi
pracownikami przez przedsiębiorstwa państwowe. Podział wzrostu zatrudnienia w
przedsiębiorstwach z uwzględnieniem ich formy prawnej przedstawia wykres nr 5
Wykres 5. Udziały wzrostu zatrudnienia wg form prawnych.
Inne
8,0%
Spółdzielnia
0,4%
Zakład osoby
fizycznej
10,2%
Spółka prawa
handlowego
81,4%
Źródło: badania ankietowe
8
Interesujących informacji dostarcza analiza planowanego wzrostu zatrudnienia w sekcjach
PKD
Ponad 50% wzrostu zatrudnienia (368 osób) pochodzi z sekcji D (przetwórstwo
przemysłowe). Firmy z branży budowlanej planują zatrudnić 200 osób, co stanowi ponad
28% ogółu wzrostu zatrudnienia. Firmy wielobranżowe (deklarujące prowadzenie
działalności w więcej niż jednej sekcji) planują zatrudnić 58 osób, co stanowi ponad 8%
ogółu wzrostu zatrudnienia.
Należy jednocześnie zaznaczyć, że wzrost zatrudnienia w poszczególnych sekcjach jest
bardzo nierównomierny. I tak na przykład w sekcji D wynosi on od 1 (1 przedsiębiorstwo) do
150 osób (również 1 przedsiębiorstwo). Średni wzrost zatrudnienia w analizowanej sekcji
wynosi 12,9 osoby. Podobnie kształtuje się sytuacja w sekcji F (budownictwo), gdzie wzrost
zatrudnienia wynosi od 1 do 100 osób (po 1 przedsiębiorstwie), średnio 5,5 osoby w
przedsiębiorstwie budowlanym..
11. Zmiany zatrudnienia w perspektywie jednego i dwóch lat.
Tabela nr 1. Planowane zmiany w zatrudnieniu.
ZATRUDNIENIE
W PERSPEKTYWIE 1 ROKU
W PERSPEKTYWIE 2 LAT
Wzrost
+530 osób
28 firm
+491 osób
34 firmy
Spadek
-88 osób
6 firm
-153 osoby
12 firm
Bez zmian
92 firmy
80 firm
+442
+338
Saldo
W perspektywie 2007 i 2008 roku przedsiębiorcy będą częściej zatrudniać niż zwalniać
pracowników (tabela nr 1), choć tendencja wzrostowa ulega osłabieniu w dłuższym
horyzoncie czasowym. Saldo zmian zmniejsza się z 442 (2,7% obecnego stanu zatrudnienia w
ankietowanych przedsiębiorstwach) do 338 osób (2,1%).
9
12. Bariery wzrostu zatrudnienia w badanych firmach.
Przedsiębiorcy dokonali oceny barier wzrostu zatrudnienia, w skali od 0 do 3, (gdzie 0 – nie
stanowi bariery, 1- nie stanowi poważnej bariery, 2 - stanowi barierę, 3 – stanowi poważną
barierę). Najpoważniejszymi czynnikami ograniczającymi zatrudnienie były:

Obciążenia wynikające z ubezpieczenia społecznego - 2,34

Poziom konkurencji na rynku krajowym - 1,69

Dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania przedsiębiorstw ( alternatywnych) -1,52.
Najmniej istotne czynniki to:

Powstawanie super- i hipermarketów - 0,54

Dostęp do ryków zagranicznych - 0,66

Poziom konkurencji na rynkach zagranicznych - 0,83
Wykres nr 7. Bariery wzrostu zatrudnienia.
3
2,34
2,5
2
1,69
1,52
1,5
1,08
1,21
1,20
1
0,66
0,83
0,78
1,14
0,79
0,54
0,5
opóźnienia w
regulowaniu
należnosci przez
brak odpowiednio
wykwalifikowanej
kadry
brak wsparcia UP
w zatrudnianiu
pracowników
dostęp do
kredytów
powstawanie
super- i
hipermarketów
poziom
konkurencji na
rynkach
poziom
konkurencji na
rynku krajowym
przepisy
administracyjne
dostęp do rynków
zagranicznych
poziom obciążeń
wynikających z
ubezpieczenia
poziom podatku
dochodowego
słaba koniunktura
0
Źródło: badania ankietowe
13. Sposoby pozyskiwania informacji o potencjalnych pracownikach.
Najczęstszą metodą uzyskiwania informacji o pracownikach są kontakty nieformalne (wykres
nr 8). Na tę formę wskazuje niemal 40% respondentów, co czwarty korzysta z ogłoszeń w
mediach (najczęściej ogłoszenia prasowe). Dla niemal 30% ankietowanych źródłem
informacji o pracownikach są urzędy pracy. Przedsiębiorcy wskazują także na inne źródła
10
informacji, w tym przede wszystkim na bazy danych tworzone w firmach, na podstawie ofert
osób poszukujących zatrudnienia.
Wykres nr 8. Metody pozyskiwania informacji o potencjalnych pracownikach.
inne
7%
urzędy pracy
29%
kontakty
nieformalne
39%
ogłoszenia w
mediach
25%
Źródło: badania własne
14. Preferencje pracodawców w zakresie wykształcenia potencjalnych pracowników.
Przedsiębiorcy dokonali oceny preferowanego wykształcenia w skali od 0 do 3, (gdzie 0
oznacza nieistotne, 1- najmniej istotne, 2 - istotne, 3 – najbardziej istotne). Najwyżej cenione
przez świętokrzyskich pracodawców jest wykształcenie wyższe techniczne (ocena 1,74) oraz
średnie zawodowe (1,54), najniżej zaś wykształcenie podstawowe (0,16).
Wykres nr 9. Preferowane wykształcenie potencjalnego pracownika
3
2
1,54
1,74
1,26
1
Źródło: badania własne
11
wyższe
techniczne
średnie
zaodowe
średnie ogólne
zawodwe
podstawowe
0
wyższe
humanistyczne
0,35
0,16
0,26
wykształcenie
nie ma
znaczenia
0,48
Dla niemal 38% respondentów najbardziej pożądanym wykształceniem było wyższe
techniczne, po 25,5% wskazywało na średnie zawodowe i zawodowe. Dla niemal 4%
respondentów wykształcenie nie ma żadnego znaczenia, dla tylu samo respondentów
najbardziej preferowanym wykształceniem jest średnie ogólne a dla nieco powyżej 3%
wyższe humanistyczne.
15. Cechy potencjalnego pracownika.
Przedsiębiorcy dokonali oceny preferowanych cech i umiejętności w skali od 0 do 3, (gdzie 0
oznacza nieistotna, 1- najmniej istotna, 2 - istotna, 3 – najbardziej istotna). Najwyżej oceniane
przez świętokrzyskich pracodawców są: lojalność pracowników (ocena 2,38),
ich
dyspozycyjność (2,36) oraz kultura osobista (2,29). Najniżej ocenione zostały: znajomość
języków obcych (1,0), znajomość branżowych programów komputerowych (1,19) oraz
umiejętność
obsługi
komputera
(1,75).
Opinie
pracodawców
o
preferowanych
umiejętnościach i cechach pracowników przedstawia wykres nr 9.
Wykres nr 9. Preferowane cechy potencjalnego pracownika
3
2,38
2
1,96
2,17
2,36
2,29
2,06
2,08
2,09
1,75
1,19
1
znajomość
branżowych
programów
umiejętność
obsługi komputera
znajomość
języków obcych
umiejętności
zawodowe
wiedza
specjalistyczna
umiejętność
szybkiego
podejmowania
kultura osobista
dyspozycyjność
lojalność
kreatywność
0
komunikatywność
1
Źródło: badania własne
Wysoka ocena lojalności stanowi wartość zarówno dla pracodawcy jak i pracobiorcy. Daje
bowiem obydwu stronom poczucie stabilnego zatrudnienia. Z kolei wysoka ocena kultury
osobistej dowodzi świadomości faktu, że dobre kontakty z otoczeniem stanowią źródło
12
przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa. Niepokojem natomiast napawa fakt bardzo niskiej
oceny znajomości języków obcych.
Lektura opinii przedsiębiorców wskazuje, iż mają oni świadomość, że gospodarka
oparta na silnej konkurencji, wymaga od nich i ich personelu zdolności do funkcjonowania w
dynamicznym
otoczeniu.
W
konsekwencji
pracodawcy
potrzebują
pracowników
komunikatywnych i kreatywnych, umiejących samodzielnie i szybko podejmować decyzje.
Zatem pracodawcy sektora MSP potrzebują elastycznych pracowników, o wysokim poziomie
tzw. soft skills.
Z drugiej jednak strony zaskakującym jest, rzadkie wskazywanie na wykształcenie
ogólne jako najbardziej pożądane. A przecież właśnie osoby o wykształceniu ogólnym
charakteryzują się lepszymi umiejętnościami przyswajania i aplikacji wiedzy zdobytej w
trakcie edukacji i doświadczeń zebranych w czasie zdobywanej praktyki zawodowej.
Jednocześnie znacznie więcej przedsiębiorców poszukuje pracowników z wykształceniem
zawodowym. Pozwala to domniemywać, że przedsiębiorcy nie są zainteresowani
dodatkowym dokształceniem kadry. Oczekują, że pracownik będzie gotowy do podjęcia
obowiązków na stanowisku pracy bez dodatkowego czasochłonnego i kosztochłonnego
dokształcania.
Badania wskazują, że znajomość języków obcych ma znaczenie dla co setnego
ankietowanego. A przecież umiejętność ta jest jednym z czynników charakteryzujących
przygotowanie przedsiębiorstw do współpracy i rywalizacji w otwartej na wymianę
zagraniczną gospodarką. W takich warunkach zdolność posługiwania się językami obcymi
przedsiębiorców i ich pracowników, pozwala i ułatwia nawiązywanie bezpośrednich
kontaktów, prowadzenie bezpośrednich negocjacji z partnerami zagranicznymi.
Ponadto
takie deklaracje respondentów mogą świadczyć, iż przedsiębiorstwa wcale nie są
zainteresowane zmianą dotychczasowego stanu i rozszerzeniem kontaktów handlowych.
Problemy powstałe w trakcie badań
Zwrot wypełnionych ankiet nie jest zbyt wysoki (20%) pomimo zaangażowania w proces
ankietyzacji ankieterów, ponieważ respondenci nie mieli poczucia anonimowości badań,
co było związane z dołączanymi potwierdzeniami PEFS.
13
Literatura:
1. Analiza i ocena sytuacji na rynku pracy w województwie świętokrzyskim w 2004 roku.
Wojewódzki Urząd Pracy, Kielce 2005.
2. Bielecki J., Usługi: Polska wyprzedziła Niemcy, „Rzeczpospolita”, nr 41 (7030), 2005, s.
B1.
3. Borkowska S., Co tworzy miejsca pracy?, „Nowe Życie Gospodarcze” nr 5, 2001
4. Czaplo B., Konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw, a zmiany poziomu
zatrudnienia
w województwie białostockim, wyniki badań ankietowych - 1998 r., „Rynek pracy” 1999.
5. Kryńska E., Makroekonomiczne i demograficzne uwarunkowania rynków pracy, [w:]
Rynek
pracy
w wybranych krajach. Metody przeciwdziałania bezrobociu. E. Kryńska (red.) IPiSS,
Warszawa 1999, s. 27.
6. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Świętokrzyskiego, Urząd Marszałkowski,
Kielce 2004.
7. Regiony Polski. Województwo Świętokrzyskie, (red.) W. Dziemianowicz, IBnGR, II
Edycja Gdańsk-Warszawa 2000.
8. Steczkowski J., Metoda reprezentacyjna w badaniach ekonomiczno-społecznych,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1995.
9. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Śląsk, Katowice 1999, s. 112113.
10. Witkowka J., Funkcjonowanie firm z udziałem kapitału zagranicznego w regionach
słabiej rozwiniętych w perspektywie członkostwa Polski w Unii Europejskiej, [w:]
Przedsiębiorstwo w regionach słabiej rozwiniętych a procesy dostosowawcze na rynku
prac, (red.) W. Kwiatkowska, Z. Wysokińska, Folia Oeconomica, UŁ, Łódź 2003.
ANALIZA DANYCH STATYSTYCZNYCH
Analiza danych statystycznych opierała się przede wszystkim o materiały
zgromadzone w Urzędzie Statystycznym w Kielcach w publikacjach pt:
Opracowano dane dotyczące liczy i dynamiki pracujących w województwie świętokrzyskim
ogółem oraz w poszczególnych powiatach regionu w latach 2003-2005. Ponadto analizowano
14
udziały: rolnictwa, przemysłu i usług (rodzaje działalności) w liczbie pracujących ogółem w
województwie i powiatach.
W analizowanym okresie liczba pracujących w województwie świętokrzyskim
ogółem wzrosła o 1,97% .W 2003 r. liczba osób pracujących wyniosła 348247, w 2004 r.
349973, a rok później 355112 osób.
Liczba pracującyh w województwie świetokrzyskim w latach 2003-2005.
355112
356000
354000
352000
349973
350000
348247
348000
346000
344000
2003
2004
2005
Analizując strukturę pracujących wg rodzajów działalności, należy zauważyć stabilny wzrost
usług rynkowych od 58 676 w 2003 r. do 63 254 osób w 2005 r. (w 2004 60 234). Oznacza to,
że dynamika pracujących w tym rodzaju działalności wyniosła 7,8% w 2005 w stosunku do
2003r. Jednocześnie wzrósł udział sektora usług rynkowych.
WNIOSKI:
Najefektywniejszym sposobem ograniczania bezrobocia i ograniczania dysproporcji na
wojewódzkim rynku pracy powinno być zwiększenie liczby oferowanych miejsc pracy przez
Na podstawie przeprowadzonych badań zaproponowano podział wojewódzkiego rynku pracy
na trzy subrynki, charakteryzujące się bardzo zbliżoną sytuacją w zakresie bezrobocia,
zatrudnienia i rozwoju sektora MSP. Przedstawiono również dla każdego z trzech subrynków
prognozę rozwoju sektora MSP. Prognozy budowano w oparciu o scenariusz ostrożnie
optymistyczny, obejmujący: politykę państwa wspierającą sektor MSP, środki finansowe z
Unii Europejskiej, umiarkowane tempo wzrostu gospodarczego (ok. 5%), uelastycznienie
stosunków pracodawca-pracownik i restrukturyzację rolnictwa. Poniżej zaprezentowano
krótkie charakterystyki proponowanych subrynków pracy województwa świętokrzyskiego.
1. Obszar, w skład którego wchodzą sąsiadujące powiaty: konecki, ostrowiecki,
starachowicki, skarżyski i kielecki. Charakteryzuje się on stosunkowo dużą liczbą
15
podmiotów sektora MSP (od 6,5 tys. w koneckim, do 11,6 tys. w kieleckim), i wysoką
liczbą bezrobotnych (od 10,5 tys. w starachowickim do 21,6 tys. w kieleckim) i bardzo
wysoką stopą bezrobocia przekraczającą średnią dla województwa (od 21% w
kieleckim do niemal 33% w skarżyskim). Jednocześnie liczba ofert pracy jest większa
od przeciętnej dla województwa. Udział mikroprzedsiębiorstw jest wyższy od średniej
dla województwa. Powiaty wchodzące w skład tego obszaru nacechowane są
bezrobociem strukturalnym i zagrożone są degradacją społeczną. Skumulowanie wielu
negatywnych cech na tym obszarze, sprawia, że rozwój tego subrynku wymaga
intensywnej interwencji państwa. Przykładem potwierdzającym pozytywne efekty
wspomagania państwa są Starachowice. Jeszcze pod koniec lat 90-tych cechowały się
one jedną z najwyższych w województwie stóp bezrobocia. Po powołaniu w 1997 r.
Starachowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSSE), stopa bezrobocia w latach
1999-2003 spadła o ponad 3 pp., podczas gdy w pozostałych powiatach rosła. Do
końca 2004 r. zaangażowano w SSSE 60mln EURO kapitału, a w 26 firmach znalazło
zatrudnienia ponad 2 tys osób. Wydaje się, że niezbędne jest pobudzenie „ducha
przedsiębiorczości” w społecznościach lokalnych, dlatego konieczne będzie
prężniejsze działanie jednostek otoczenia biznesu i samorządu terytorialnego. Jeżeli
chodzi o rozwój sektora MSP na tym subrynku, to należy stwierdzić, że zwiększy się
liczba bardzo małych przedsiębiorstw na bazie restrukturyzowanych dużych
podmiotów gospodarczych. Wydaje się jednak, iż ten rodzaj przedsiębiorczości nie
będzie efektem spontanicznych przesłanek indywidualnej zaradności społeczności
lokalnych, lecz efektem konieczności gwarantowania sobie źródła dochodu. Będą to
raczej mikroprzedsiębiorstwa, działające na zasadzie samozatrudnienia.
2. Drugim subregionem są Kielce, gdzie zlokalizowanych jest 27,6% firm całego
regionu, w tym 32,5% przedsiębiorstw średnich. Stopa bezrobocia kształtuje się
poniżej średniej dla województwa i wynosi 15,6%, a zgłaszana liczba ofert pracy jest
tu największa. W stolicy regionu świętokrzyskiego wzrastać będzie ilość małych i
średnich przedsiębiorstw, a także zmieniać się będzie ich struktura branżowa.
Najszybciej wzrastać będzie ilość firm średnich. Wzrost udziału firm średnich będzie
bezpośrednio związany z ekspansją istniejących już firm małych. Wydaje się, że
szczególnie
intensywnie
rozwijać
się
będą
firmy
usługowe,
związane
z zagospodarowaniem czasu wolnego, zmianom tym powinny sprzyjać rosnące
dochody społeczeństwa.
16
3.
Trzeci subregion obejmuje powiaty: jedrzejowski, buski, pińczowski, sandomierski,
staszowski, kazimierski, a także włoszczowski i opatowski. Powiaty te cechują się
niską stopą bezrobocia - od 9,4% w buskim do 13,7% w staszowskim. Powiaty
włoszczowski i opatowski najmniej „pasują” do wydzielonego obszaru, z powodu
znacznie wyższych stóp bezrobocia (włoszczowski 19,2% i opatowski 14,7%).
Subregion ten cechuje się rolniczym charakterem, źródłem dochodów ludności są
przede wszystkim świadczenia społeczne, które są tu przeciętnie niższe niż w kraju.
Występująca na tym obszarze, niższa od przeciętnej, stopa bezrobocia wynika z
wysokiego nie rejestrowanego bezrobocia agrarnego. Liczba przedsiębiorstw sektora
MSP i zgłaszanych ofert pracy jest tu najmniejsza. W subregionie tym
restrukturyzacja rolnictwa prowadzić powinna do zmniejszenia zatrudnienia i wzrostu
bezrobocia jawnego o charakterze strukturalnym. W konsekwencji powstawać będą
małe podmioty zajmujące się agroturystyką (sandomierski, staszowski) czy
ekologicznym rolnictwem (kazimierski, buski). Na tym typie rozwoju skorzystają
najwięcej regiony położone blisko dużych polskich miast. Zmniejszenie bezrobocia
agrarnego w powiatach: pińczowskim, kazimierskim, sandomierskim powinno być
również efektem rynkowego zorientowania produkcji rolniczej. Wymaga to jednak
rozwoju firm otoczenia biznesu działających w obszarze doradztwa gospodarczego,
kredytowego, skupu i obrotu artykułami rolnymi, przemysłu spożywczego. Ważną
rolę w aktywizacji tego obszaru odgrywać powinny także giełdy rolne, promocja
produktu rolnego i przetwórstwa żywnościowego. Warto zwrócić uwagę na fakt, że
niemal 25% ludności zamieszkującej wieś znajduje się w wieku przedprodukcyjnym
i właśnie te zasoby będą kształtowały sytuację na analizowanym rynku w przyszłości.
Oznacza to, że już obecnie należy zwrócić uwagę na edukację osób młodych z
ośrodków pozamiejskich. W przyszłości zaś najprawdopodobniej wpłynie to na
migracje ludności wiejskiej do miast. W konsekwencji będzie to wymuszało
rozbudowę sieci transportu komunikacji podmiejskiej, ale również będzie skutkowało
koniecznością zwiększenia podaży mieszkań w miastach. Takie działania muszą być
podjęte, aby nie doszło do pogłębienia podziału świętokrzyskiego rynku pracy na
segmenty miasto-wieś.
17
Załącznik
Tabela 1. Struktura badanych przedsiębiorstw wg kryteriów: liczby zatrudnionych i siedziby firmy (powiat) .
POWIAT
Buski
Jędrzejowski
Kazimierski
Kielecki
Kielce-miasto
Konecki
Ostrowiecki
Pińczowski
Sandomierski
Skarżyski
Starachowicki
Staszowski
Włoszczowski
OGÓŁEM
źródło: badania własne
0-9
4
0
1
2
6
0
0
1
0
1
2
0
0
17
10-49
5
6
1
11
10
11
4
3
0
0
0
0
1
52
50-249
3
3
1
6
6
2
3
2
2
3
6
6
1
44
OGÓŁEM
12
10
3
20
25
13
8
6
2
5
12
10
3
129
POW. 249
0
1
0
1
3
0
1
0
0
1
4
4
1
16
Tabela 2. Struktura badanych przedsiębiorstw wg kryteriów: liczby zatrudnionych i sekcji PKD
SEKCJA PKD
0-9
C-Górnictwo
D-Przetwórstwo przemysłowe
E-Wytwarzanie i zaopatrywanie w
energię elektryczną, gaz, wodę
F-Budownictwo
G-Handel hurtowy i detaliczny
I-Transport, gospodarka
magazynowa i łączność
Firmy wielobranżowe
Firmy niezidentyfiko-wane
Targi
H- hotele i restauracje
K - obsługa nieruchomiości i firm
J-pośrednictwo finansowe
OGÓŁEM
źródło: badania własne
0
2
0
10-49
2
2
2
50-249
3
14
1
3
5
2
16
20
4
10
4
3
3
0
0
2
1
0
0
1
0
5
0
0
0
0
0
4
1
1
1
3
1
1
1
0
0
0
0
16
51
POW. 249
0
10
1
46
OGÓŁEM
5
28
4
32
29
9
12
3
1
1
4
1
129
16
Tabela 2. Struktura badanych przedsiębiorstw wg kryteriów liczby zatrudnionych i sekcji
PKD
SEKCJA PKD
Górnictwo
Przetwórstwo przemysłowe
Wytwarzanie i zaopatrywanie
w energię elektryczną, gaz, wodę
Budownictwo
0-9
0
2
0
10-49
2
2
2
3
16
18
50-249 POW. 249
3
0
14
10
1
1
10
3
OGÓŁEM
5
28
4
32
Handel hurtowy i detaliczny
Transport, gospodarka
magazynowa
i łączność
Firmy wielobranżowe
Firmy niezidentyfiko-wane
Targi
Hotele i restauracje
Osługa nieruchomiości i firm
Pośrednictwo finansowe
5
2
20
4
4
3
0
0
2
1
0
0
1
0
5
0
0
0
0
0
5
1
1
1
3
1
1
1
0
0
0
0
29
9
13
3
1
1
4
1
Tabela nr 3.Wzrost zatrudnienia w powiatach
Buski
Jędrzejowski
Kazimierski
Kielecki
Kielce-miasto
Konecki
Opatowski
Ostrowiecki
Pińczowski
Sandomierski
Skarżyski
Starachowicki
Staszowski
Włoszczowski
10
41
5
101
182
11
0
50
22
13
10
197
25
42
Tabela nr 4.Wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach wg form prawnych
Przedsiębiorstwo
Państwowe
Spółka prawa handlowego
Zakład osoby fizycznej
Spółdzielnia
Inne
0
577
72
3
57
Projekt realizowany w ramach Działania 2.6 "Regionalne strategie Innowacyjne i transfer wiedzy " został w 75%
sfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz 25% z Budżetu Państwa
w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
19
20