Teoria wyboru konsumenta
advertisement
Teoria wyboru konsumenta Marta Lubieniecka Tomasz Szemraj Teoria wyboru konsumenta 1) Przedmiot wyboru konsumenta na rynku towarów. 2) Zmienne decyzyjne, parametry rynkowe i preferencje jako warunki wyboru. 3) Budżetowe ograniczenia wyboru. Nachylenie i położenie linii ograniczenia budżetowego. 4) Równowaga konsumenta. 5) Dochodowy i substytucyjny efekt zmiany ceny. 6) Suwerenność wyboru zarządzanie konsumentem konsumenta a korporacyjne W gospodarce rynkowej wyróżniamy dwa główne rodzaje podmiotów gospodarczych: Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Przedmiot wyboru konsumenta na rynku towarów Gospodarstwo domowe funkcje: Produkcyjną - polegającą na pozyskiwaniu środków koniecznych na realizację konsumpcji Konsumpcyjną polegającą na zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych Obie te funkcje przenikają przez siebie, gdy konsument dokonuje wyborów przedmiotów konsumpcji Przedmiotem wyboru każdego konsumenta jest tzw. koszyk konsumpcji, czyli kompletna, zamknięta lista dóbr i usług spośród których konsument dokonuje wyborów. Przed analizą procesu wyboru konsumenta konieczne jest jednak jego właściwe zdefiniowanie jako podmiotu racjonalnego, dążącego do optymalizacji przy podejmowaniu decyzji. Przedmiotem optymalizacji konsumenta są najczęściej: Wybór struktury konsumpcji bieżącej Wybór ilości czasu pracy i czasu wolnego Wybór decyzji o oszczędnościach, odpowiedniej konsumpcji w czasie czyli Motywem przewodnim przy wybieraniu określonego koszyka konsumpcji będzie maksymalizacja użyteczności (na ogół tożsamej z satysfakcją) czerpanej ze spożycia koszyka dóbr. Zmienne decyzyjne, parametry rynkowe i preferencje jako warunki wyboru Na wybór określonego koszyka dóbr przez konsumenta największy wpływ mają jego gusta i preferencje. Wybory są jednak ograniczane. Czynnikami ograniczające: - dochody konsumentów - ceny wybieranychdóbr. Generalnie, zakładając, że analizujemy dobra normalne i abstrahując od paradoksów wraz ze spadkiem (wzrostem) ceny wzrasta (maleje) ilość konsumowanych dóbr przez konsumenta. Konsumenci niejednokrotnie przy wyborze koszyka dóbr kierują się określonymi swoistymi preferencjami i gustami. W teorii wyboru konsumenta dokonuje się nawet komparatywnych podziałów na koszyki konsumpcji: ściśle preferowane obojętne słabo preferowane względem innych koszyków. Do zmierzenia poziomu zadowolenia konsumenta wprowadzone zostało pojęcie użyteczności, które na ogół jest tożsame z satysfakcją. Użyteczność nie ma charakteru mierzalnego choć dla potrzeb zadań niejednokrotnie wprowadzane są jednostki satysfakcji (użyteczności). Dzieje się tak albowiem w ekonomii liczy się zasada użyteczności porządkowej polegająca na porządkowaniu użyteczności, tak aby możliwe było wyznaczenie ogólnych właściwości krzywych popytu rynkowego z wykorzystaniem użyteczności całkowitej oraz użyteczności krańcowej. Użyteczność całkowita jest definiowana jako suma satysfakcji z wybranego koszyka dóbr i usług. Użyteczność krańcowa to satysfakcja płynąca ze skorzystania z kolejnej, dodatkowej jednostki danego dobra. Suma satysfakcji z konsumpcji danego dobra rośnie wraz z konsumowaniem kolejnej jednostki danego dobra; natomiast poziom satysfakcji związany wyłącznie z konsumpcją następnej jednostki danego dobra maleje. Zjawisko to jest nazywane prawem malejącej użyteczności krańcowej. Przykład liczbowy: Załóżmy, że Pan Józef jest amatorem pączków. W „tłusty czwartek” postanowił dać upust swoim żądzom i zjeść jak najwięcej pączków. Poziomy satysfakcji z każdego skonsumowanego pączka i satysfakcji całkowitej ze spożywania pączków przedstawia tabela: Przykład liczbowy: Liczba pączków Użyteczność krańcowa Użyteczność całkowita 1 2 3 4 5 6 7 8 30 25 20 15 10 5 0 -10 30 55 75 90 100 105 105 95 Jak widać na załączonym przykładzie dopóki użyteczność krańcowa jest dodatnia dopóty rośnie użyteczność całkowita. Kiedy z kolei użyteczność krańcowa staje się ujemna użyteczność całkowita maleje. Ta zasada zwana jest I prawem Gossena. Prezentacja graficzna teorii zachowań konsumenta Krzywe obojętności Budżetowe ograniczenie wyboru Równowaga konsumenta Dochodowy i substytucyjny efekt zmiany ceny stopa substytucji: ΔX/ΔY QY wydatki na dobro Y dobro Y Krzywa obojętności Zasada ekwimarginalna - wyrównywanie użyteczności krańcowych (II prawo Gossena): MUx/Px = MUy/Py = =....= MU/jednostka pieniężna =MUx/MUy = Px/Py Q'Y QX Q'X dobro X wydatki na dobro X Q'Y QY = dochód / Py QX = dochód / Px QY dobro Y dobro Y Linia ograniczenia budżetowego QY QX Q'X Równowaga konsumenta dobro X QY = dochód / Py QX = dochód / Px Q'X = dochód / P'x Q''X = dochód / P''x Q'X QX Q''X dobro X wzrost Px spadek Px Zmiana ceny dobra, a struktura wydatków dobro Y dochód, Py - const dochód / Py Q'Y QY y w o d ho c do E t fe ek f kt E s ub s tyt dochód / P'x Q'X QX uc yjn y dochód / Px dobro X P'x > Px Przykład Poniższy rysunek przedstawia preferencje i ograniczenie budżetowe Michała. Michał mieszka z rodzicami w Londynie, uczy się i jeszcze nie pracuje. Otrzymuje od rodziców 20 funtów tygodniowo, które wydaje na posiłki i na rozrywki. Jednostkowe ceny posiłków /P/ i rozrywek /R/ wynoszą 50 p. Przykład Zmiana dochodu Michała przesunie linię ogrniczenia budżetowego. Poniżej wzrost dochodu do poziomu 25 funtów. Przykład Zmiana ceny jednego z dóbr zmieni nachylenie linii ograniczenia budżetowego i strukturę wydatków Michała. Poniżej wzrost ceny rozrywek do poziomu 1 funta, przy dochodzie 20 funtów. Suwerenność wyboru konsumenta a korporacyjne zarządzanie konsumentem W gospodarce rynkowej występuje: Uwarunkowanie stroną popytową, co oznacza że konsumenci ją kształtują Pełna suwerenność wyboru konsumenta Rynek nabywcy (zmiana wielkości i struktury popytu pobudza producentów do wytwarzania określonych produktów w określonych ilościach) W gospodarce centralnie planowanej charakterystyczne jest natomiast: Uwarunkowanie stroną podażową Dostosowywanie popytu przez konsumenta do aktualnej podaży Brak pełnej suwerenności konsumenta Powyższa analiza umożliwia wysunięcie konkluzji, że racjonalny i optymalny model zachowania konsumenta w oparciu o krzywe obojętności i linię ograniczenia budżetowego jest możliwy do realizacji tylko w gospodarce rynkowej, przy założeniu suwerenności konsumenta. Dziękujemy za uwagę!
