praca - 45KB

Przyczyny i objawy zachowań agresyjnych
W sensie psychologicznym są to czynności skierowane przeciwko komuś lub
czemuś, mające na celu zadanie bólu, uszkodzenie, zniszczenie obiektu. Agresją jest
gwałtowne, napastliwe, destrukcyjne zachowanie, które powoduje cierpienie ofiary
lub destrukcję przedmiotów.
Istnieje agresja skierowana w stosunku do siebie samego (autoagresja) i agresja
skierowana w stronę otoczenia (alloagresja). Często oba rodzaje przeplatają się
ze sobą (Frączek 1979).
Istnieje pogląd wywodzący się od Freuda, że agresja jest jednym z następstw
frustracji.
Adam Frączek - stwierdza, że agresja to czynności mające na celu wyrządzenie
szkody i spowodowanie utraty cenionych społecznie wartości, zadanie bólu
fizycznego lub spowodowanie cierpienia moralnego.
Eliot Aronson (1995) nazywa agresją zachowanie mające na celu wyrządzenie
szkody lub przykrości.
W psychologii społecznej jako inną nazwę dla agresji często stosuje się wyrażenie:
stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych.
Zbigniew Skorny (1968) rozróznia agresję bezpośrednią i agresję przemieszczoną.
AGRESJA BEZPOŚREDNIA - polega na jawnym ataku skierowanym na przedmiot
będący powodem frustracji, ataku możliwym tylko w obecności tego przedmiotu.
AGRESJA POŚREDNIA - to atak skierowany na obiekty zastępcze, czyli osoby lub
rzeczy nie będące właściwym przedmiotem zachowania agresywnego.
PONADTO - rozróżnia się agresję fizyczną, słowną oraz agresję czynną i bierną.
Zbigniew Skorny wyróżnia też 3 grupy zachowań agresywnych, dokonując podziału
ze względu na warunki ich postepowania.
Mówi o zachowaniach agresywnych wywołanych:
1.zachowaniem się innych osób,
2.wypowiedziami innych osób,
3.przeszkodami i niepowodzeniami we własnym działaniu.
RODZAJE PRZEMOCY
Charakteryzując zjawisko przemocy (agresji interpersonalnej, która w tym samym
stopniu dotyczy dorosłych jak i dzieci) warto zwrócić uwagę na:
1.częstotliwość zachowań agresywnych,
2.stopień bezpośredni (atak fizyczny bezpośredni czy też np.: atak słowny)
3.sposób przejmowania agresywnego zachowania (agresja fizyczna i werbalna).
PRZEJAWEM AGRESJI FIZYCZNEJ JEST: bicie ręką, poszturchiwanie,
szarpanie, popychanie itp.
czy inne formy wyrządzania krzywdy czynnością fizyczną z ekspresją doznanej
satysfakcji.
PRZEJAWEM AGRESJI WERBALNEJ JEST: przezywanie, obrażanie,
przedrzeźnianie, grożenie biciem, krytykowanie, wysmiewanie itp.
Szczególną formą agresji jest agresja młodzieży skierowana pod adresem osób
starszych.
ROZWÓJ MOTYWACJI DO ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH
W stosowaniu przemocy następują ilościowe i jakościowe zmiany rozwojowe.
U prawidłowo rozwijających się dzieci z wiekiem maleje ilość zachowań
agresywnych. Od 3 do 10 r.ż. rozwija się proces socjalizacji agresji zgodnie
z wzorcami płci.
Dziewczynki przejawiają częściej agresję werbalną i pośrednią.
Chłopcy ze względu na społecznie pochwalną agresję fizyczną.
O rozwoju motywacji do agresji świadczy pojawienie się złośliwego, napastliwego
drażnienia innych - jest to agresja spontaniczna, która jest źródłem satysfakcji z faktu
draznienia innych. Zachowanie takie pojawia się w wieku 5-7 lat i odznacza się
stałością w wieku 6-9 lat.
Kształtowanie się motywacji do hamowania agresji wyraża się poprzez zmiany
w sposobach manifestowania agresji (w przechodzeniu od form fizycznych
do werbalnych, z agresji bezpośredniej do pośredniej) oraz reagowaniu
nieagresywnym w sytuacji prowaokacji do agresji.
W wielu badaniach sprawdzono wpływ mediów na wielkość motywacji do zachowań
agresywnych. Brak jest ostatecznych dowodów czy przemoc pokazywana w mediach
stanowi przyczynę trwałego wzrostu agresji u dzieci i młodzieży.
Odbiór treści agresywnych zależy od realistyczności teliwizyjnych scen przemocy
oraz cech psychologicznych dziecka. Zakres negatywnych skutków zależy
od wyjściowego poziomu agresji dziecka.
ROLA ŚRODOWISKA RODZINNEGO W PRAWIDŁOWEJ SOCJALIZACJI.
W prawidłowej socjalizacji największe znaczenie ma środowisko rodzinne dziecka.
rodzice aprobujacy agresję jako rodzaj zachowania interpersonalnego sprzyjają
formułowaniu się u dziecka rozbudowanego systemu motywacyjnego do agresji
i przejawów zachowań agresywnych,
nagradzanie zachowań agresywnych, przyzwalająca lub zachęcająca postawa osób
dorosłych w poważnym stopniu zwiększa częstotliwość zachowań agresywnych
w pó.źniejszym wieku,
również uczenie się obserwacyjne, naśladowanie modela (rodzice, później książki,
filmy) bez względu na to, czy jego działanie jest uwieńczone, sukcesem, porażką,
nagrodą czy karą może wpływać na zwiększenie motywacji do stosowania
przemocy,
powinni wypracować własną równowagę i przyjąć jednakową postawę
rodzicielską sprzyjającą identyfikacji,
system
wartości rodziców - odrzucanie cech dojrzałości, rzetelności,
odpowiedzialności, lijalności czyli brak kontroli własnej agresji ma znaczący
wpływ na ukształtowanie się osobowości agresywnej dziecka,
obniżona empatia, niedostosowanie społeczne, zaburzony obraz siebie i wyuczone
wzorce zachowań agresywnych (rodzice stosujący przemoc wobec dziecka)
istotnie wpływają na zachowania maltretowanych dzieci rodzą się trwałe
zaburzenia osobowości,
pojawienie się drugiegi dziecka w rodzinie uczucie zazdrości, którego przedmiotem
jest młodszy brat lub siostra, strach przed utraceniem rodziców może przerodzić
się w nienawiść i otwartą agresję w sosunku do rodzeństwa,
wyraźny jest związek między brakiem porozumienia w małżeństwie a trudnościami
w zachowaniu dzieci
empatia rodziców ich wrażliwość, ciepło, pomoc okazywana dziecku w radzeniu
sobie z emocjami pozwala dziecku regulować pobudzenie emocjonalne
w sytuacjach społecznych interakcji tak, by nie reagować agresję.
rodzice
Praca z dzieckiem wymaga naszego zainteresowania i zaangażowania. Pragniemy je
zrozumieć. W tym celu musimy poznać rozwój jego osobowości, która jest niejako
konsekwencję historii życia. Dopiero poznawszy ją, oczywiście w takim stopniu,
w jakim jest to możliwe, będziemy w stanie wyrobić sobie pogląd na temat przyczyn
konkretnych zachowań.
Każdy z nas stanowi odrębną indywidualność jedyną w swoim rodzaju
i niepowtarzalna osobę. Rozwój wszystkich dzieci przebiega podobnie, chociaż
w specyficznym dla danej jednostki tempie, opierając się na indywidualnych cechach
ciała, temperamentu i zdolności. Jeżeli nauczyciel dobrze zna podopiecznych, potrafi
zapobiegać ich “złemu” zachowaniu.
W związku z tym, że dorosłych bardzo martwi brutalność dzieci, należy szczegółowo
omówić to zagadnienie. Z agresją spotykamy się coraz częściej, nawet wśród
najmłodszych. Stanowi to istotny problem dla nauczyciela, który nie zawsze wie, jak
pomóc dziecku, a tym szmym usprawnić i ułatwić sobie pracę. A. Kozłowska,
J. Grochulska, M. Święcicka, U. Bronfeubremmer omawiają przejawy i formy
agresji, przyczyny jej powstawania oraz sposoby radzenia sobie z nią.
U przedszkolaków występuje agresja werbalna i niewerbalna.
Formami agresji werbalnej są: przezywanie, skarżenie, aroganckie odzywanie się
do dorosłych lub rówieśników, wyśmiewanie, czynienie złośliwych uwag mających
na celu zrobienie koledze przykrości.
Agresja niewerbalna występuje pod dwoma postaciami:
agresji fizycznej,
agresji niefizycznej.
Agresja fizyczna bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom. W momencie
wybuchu złości dziecko rzuca się z pięściami, bije niekiedy gryzie lub drapie. Atak
nie zawsze jest skierowany na tego, kto go wywołał. Może być tak, że złość
wyrażona w zachowaniu agresywnym wywoła jakaś osoba dorosła, a dziecko uderzy
kolegę, kopnie psa lub podrze rysunek. Ta forma nazywa się agresją
z przeniesieniem, jest bowiem przerzucona z osoby, która ją wywoła, na inną, zwykle
mniej zagrażającą.
Agresja niefizyczna to bardzo często forma, występująca szczególnie u dzieci
w wieku przedszkolnym. Jest to na przykład przedrzeźninie, robienie min,
pokazywanie języka koledze z zamiarem zrobienia mu przykrości, różnego typu
gesty mające zranić drugą osobę. Aczkolwiek podobne zachowania występują także
w świecie dorosłych, to jednak o wiele częściej można obserwować je wśród dzieci.
Są one postrzegane przez nie jako bardzo raniące. W reakcji na tego rodzaju bodźce
dochodzi często do konfliktów. Co ciekawe, dorośli są raczej skłonni
do lekceważenia takiej formy agresji.
Jeśli dziecko uderzyło kolegę, to ten się do niego wstrętnie wykrzywił, nie jest
zrozumiane przez dorosłego. Inaczej oceniają to rówieśnicy. Być może dlatego, że
w pierwszym okresie życia komunikacja ze światem odbywała się przecież poprzez
sygnały niewerbalne: wtedy dziecko nie rozumiało słów, znało natomiast uśmiech,
przyjazny gest albo rozgniewaną minę. Te sygnały mówiły mu bardzo dużo
o ustosunkowaniu się do niego osoby, z którą było w kontakcie. Wiek przedszkolny
jest bliski temu okresowi i pewnie dlatego dzieci są szczególnie uczulone na sygnały
niewerbalne. Nierozumienie dorosłych prowadzi do obarczania winę za jawny
konflikt tego, kto użył siły fizycznej, aczkolwiek prowokatorem było dziecko
używające niewerbalnej formy agresji. Brak wyczucia istoty konfliktu między
dziećmi prowadzi do nieprawidłowego traktowania malucha jawnie odpowiadającego
na niewerbalne i niefizyczne formy agresji.
Dlatego nie warto ingerować w utarczki dziecięce, jesli nie przybierają szczególnie
drastycznej formy, ponieważ dzieci lepiej wiedzą, kto naprawdę zawinił
i sprawiedliwiej osądzają.
wkroczenie opiekuna na jeszcze inne negatywne konsekwencje. Uczy mianowicie,
malca, który w niewerbalny sposób obraził kolegę, koleżankę, rodzeństwo, że można
manipulować dorosłymi i spowodować, że ukarzą tego, kto przecież jedynie
odpowiadał na niewerbalną agresję. Sytuacje takie, z wychowawczego punktu
widzenia, nie służą poprawie relacji między dziećmi, przyczyniają się natomiast
do narastania konfliktów. Ten bowiem kto został ukarany, będzie chciał i trudno się
temu dziwić “odpłacić” przeciwnikowi, którego zachowanie było przwdziwym
źródłem konfliktu.
Potwierdzeniem tego stanowiska może być fakt zaobserwowany przez wielu
psychologów: dzieci kłócą się o wiele częściej w obecności dorosłych, natomiast gdy
są same, ich relacje są lepsze. Jest to oczywiste, bo dziecko “agresor” jest świadome,
że nie może liczyć na interwencję.
W domach dzieci stosujących przemoc obserwuje się wiele negatywnych zjawisk:
niekorzystne “zakotwiczenie” kulturowe np.:niski poziom kultury osobistej
rodziców, awanturnictwo, uzależnienia, różnorodne zaburzenia psychiczne,
wrogość i przemoc między dorosłymi i wobec dzieci, taki model zachowania
wpływa na ustalenie kontekstu emocjonalnego i funkcji agresji wobec kochanych
osób,
zaniedbywanie dzieci, deprywacja ich potrzeb biologicznych i emocjonalnych
niewłaściwe metody wychowawcze,
“samosocjalizacja” w okresie dojrzewania - podkultura np.: przestepcza, jako
środowisko w którym przebiega socjalizacja uczy, iż agresja jest trwałym
sposobem radzenia sobie o skuteczności posługiwania się agresją jako emocją
i postawą.
Może się jednak okazać, że mimo prawidłowego środowiska rodzinnego
i rówieśniczego dziecko czy młody człowiek wykazuje wzmożoną tendencję
do agresywności.
Przyczyną są prawdopodobnie powikłania poinfekcyjne, które uszkadzają układ
nerwowy (wirusowe, poszczepienne zapalenie mózgu).