Nazwa skały: PEGMATYT

Nazwa skały: PEGMATYT
Rys. 1. Makroskopowy widok pegmatytu (http://home.agh.edu.pl/~bartus)
1
Rys. 2. Makroskopowy widok pegmatytu (http://geology.com/rocks/pegmatite.shtml)
Typ skały1: żyłowa, kwaśna
Barwa: biało-różowo-czarna, różowo-biało-czarna, zmienna
Struktura2: pełnokrystaliczna, grubokrystaliczna lub bardzo grubokrystaliczna
Tekstura2: zbita, bezładna
Skład mineralny3: zmienny - kwarc, skalenie (skalenie alkaliczne i/lub plagioklazy), miki, minerały
maficzne: amfibole, biotyt, pirokseny. W pegmatytach obecnych jest wiele minerałów pobocznych i
akcesorycznych, niekiedy ich liczba dochodzi do 200, z czego makroskopowo można wyróżnić
maksymalnie kilkanaście
Środowisko powstawania skały (strefa głębokościowa), chemizm skały (zawartość krzemionki)
Opisano najczęściej występujące struktury i tekstury w skale (wg podziału Grubenmana)
3
Określono minerały występujące w skale zaczynając od tych, których jest najwięcej, a kończąc na minerałach,
których jest najmniej. Podany skład mineralny jest uśredniony – możliwe są pewne odstępstwa lub inne
proporcje składników
1
2
2
Pozycja skały na diagramach klasyfikacyjnych:
Rys. 3. Diagram (dydaktyczny) skał magmowych prezentujący ich skład mineralny. Pegmatyt jest
skałą pochodzenia żyłowego, mającą skład petrograficzny zbliżony do granitu
(http://home.agh.edu.pl/~szydlak)
Rys. 4. Diagram QAPF dla skał plutonicznych o indeksie M<90. Oznaczenia: A – skalenie alkaliczne,
Q – kwarc, P – plagioklazy, F – skaleniowce. Pegmatyt jest skałą pochodzenia żyłowego, mającą
skład petrograficzny zbliżony do granitu (http://home.agh.edu.pl/~szydlak)
3
Opis skały:
Pegmatyt jest skałą żyłową, kwaśną o składzie petrograficznym zbliżonym do granitu. Cechą
charakterystyczną skały jest występowanie dużych kryształów, najczęściej skalenia
alkalicznego. Pegmatyty cechują się bogactwem mineralogicznym. Zawierają koncentrację
wielu pierwiastków słabiej rozpowszechnionych, łącznie z ich fazami krystalicznymi, np.
bywają zasobne w minerały litu (lepidolit i in.), rubidu i cezu (zawartość Rb w lepidolicie
dochodzi do 4,9%, a Cs do 1,9% wag.), berylu (beryl, fenakit i in.), strontu (apatyt
strontowy), skandu, ziem rzadkich (REE), cyrkonu, hafnu i niobu, tantalu oraz boru
(turmaliny). Pegmatyty mogą zawierać pierwiastki radioaktywne uranu i toru. Istnieje wiele
odmian pegmatytów, krańcowo różniących się składem mineralogicznym i chemicznym.
Pegmatyty tworzą się w szerokim zakresie temperatur: 100-700ᵒC właściwych dla etapu
pegmatytowo-pneumatolitycznego (procesy pomagmowe). Procesem prowadzącym do ich
tworzenia jest metasomatoza (proces, w którym pierwotne minerały zostają zastąpione przez
wtórne w wyniku wymiany jonowej pomiędzy płynami krążącymi w skale a składnikami
skały).
4