Socjo-behawioryzm

Socjo-behawioryzm
Albert Bandura i Rotter
• Na początku lat 60. zaproponował swą wersję
behawioryzmu, którą początkowo zdefiniował jako
socjo - behawioryzm, ale później nazwał ujęciem
społeczno- poznawczym (Bandura, 1986).
ALBERT BANDURA (1925 -
)
• http://www.youtube.com/watch?v=lCETgT_Xf
zg&feature=related
Behawioryzm społeczno - poznawczy
Podejście Alberta Bandury pozostało nadal behawiorystyczne, gdyż
• koncentrował się na obserwowaniu zachowania ludzi w różnych
interakcjach.
• kładł nacisk na znaczenia wzmocnień zastępczych w uczeniu się i
modyfikowaniu zachowania.
• Nie wykorzystywał introspekcji
Ale
• Możemy uczyć się obserwując zachowania innych ludzi, i widząc
konsekwencje ich zachowania.
• Bandura podkreślał, że procesy myślowe wpływają na interpretację
wzmocnień. Takie procesy, jak przekonania, oczekiwania i instrukcje
Bandura: wzmocnienie zastępcze
• uczenie się może zachodzić nie tylko poprzez
osobiste doświadczanie wzmocnienia lecz także
przez obserwowanie zachowania innych ludzi (
przykład) i jego następstw.
• „modelowanie” to obserwowanie zachowania
innych ludzi i wzorowanie własnego zachowania
na ich zachowaniu.
Wzmocnienia
• Wzmocnienie wg Pawłowa
bodziec  reakcja własna
• Wzmocnienie wg. Skinnera
Reakcja własna  wzmocnienie
• Wzmocnienie wg Bandury
obserwacja reakcji innego  procesy myślowe 
wzmocnienie zastępcze
Cechy modeli
• Bandura przeprowadził rozległe badania nad cechami modelów
wpływających na ludzkie zachowanie. Jesteśmy skłonni naśladować
zachowanie:
• osób tej samej płci i w tym samym wieku,
• rówieśnikach, którzy rozwiązują problemy podobne do naszych
• modele cieszące się wysokim statusem i prestiżem.
• Proste zachowania są częściej naśladowane niż zachowania o
wysokim stopniu złożoności.
• Wrogie i agresywne zachowania są na ogół częściej naśladowane
przez dzieci (Bandura, 1986).
• Modele z życia rodzinnego, sąsiedztwa, szkoły.
• Modele w środkach masowego przekazu
Zmiana zachowania przez modelowanie
Do zmiany zachowania wykorzystywane są techniki modelowania, polegające na tym, że badanym każe się obserwować modela w sytuacji, która
zwykle wywołuje w nich pewien lęk.
Na przykład dzieci, które boją się psów, obserwują z pewnej odległości, jak
model ( dziecko w ich wieku)
•
•
•
•
zbliża się do psa w kojcu,
próbuje dotknąć psa , wreszcie
głaszcze psa przez drążki kojca, a następnie
wchodzi do kojca, żeby bawić się z psem.
W rezultacie uczenia się przez obserwację można zredukować strach dziecka
przed psami.
Terapia społeczno - behawioralna
•
Prace Bandury zostały zaadaptowane do programów radiowych i telewizyjnych,
które mają przedstawiać przykłady właściwego zachowania w kontekście
rozwiązywania społecznych i ogólnonarodowych problemów, takich jak
• ograniczenie liczby niechcianych ciąż,
• powstrzymanie rozprzestrzeniania się AIDS
• propagowanie umiejętności czytania i pisania.
•
Programy te opierają się na fikcyjnych postaciach pełniących funkcję modeli dla
słuchaczy i widzów, którzy naśladując ich, mają zmienić swoje zachowanie.
•
Badania nad skutecznością programów telewizyjnych i radiowych tego typu
wykazały znaczny wzrost takich pożądanych zachowań,
• jak uprawianie bezpiecznego seksu,
• planowanie rodziny i
• podniesienie statusu kobiet
(Smith, 2002a).
Bandura: Poczucie skuteczności
To poczucie szacunku do siebie i
własnej kompetencji w zmaganiach problemami
życiowymi.
Skutki poczucie własnej skuteczności
•
Badania Bandury pokazały, że przekonanie o własnym poziomie skuteczności wpływa na
wiele aspektów naszego życia. Na przykład
•
ludzie o wysokim poczuciu skuteczności na ogół
• otrzymują lepsze stopnie,
• rozważają więcej
możliwych dróg kariery,
• odnoszą większe sukcesy w pracy,
• wyznaczają sobie wyższe cele osobiste i
• cieszą się lepszym zdrowiem fizycznym i psychicznym
•
Ludzie o niskim poczuciu skuteczności
• odczuwają bezradność, nawet beznadziejność w radzeniu sobie, i
• uważają, że jedynie w niewielkim stopniu mogą wpłynąć na sytuacje,
• Gdy napotkają na swej drodze problemy, jeśli nie powiodą się pierwsze próby ich
rozwiązania zwykle poddają się
• Są przekonani, że mają niewielką kontrolę nad swoim losem lub nie mają jej
wcale.
•
Ogólnie biorąc, stwierdzono, że
• mężczyźni mają wyższe poczucie skuteczności.
• Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet poczucie skuteczności osiąga apogeum w
wieku średnim i spada po 60. roku życia.
Grupowe poczucie skuteczności
• Bandura stwierdził także, że grupy rozwijają pewien poziom zbiorowej
skuteczności, który wpływa na wykonanie różnych zadań.
• Badania nad rozmaitymi grupami, jak np. drużyny sportowe, oddziały
przedsiębiorstw, jednostki wojskowe, miejskie wspólnoty sąsiedzkie czy
grupy działaczy politycznych
• wykazały, że
•
•
•
•
•
•
"im silniejsza spostrzegana skuteczność zbiorowa,
tym wyższe są aspiracje grupy i
motywacyjne zaangażowanie w jej przedsięwzięcia,
tym silniejsza jej wytrwałość w obliczu przeszkód i niepowodzeń,
tym wyższe morale i elastyczność po zadziałaniu stresorów oraz
tym większe osiągnięcia pod względem wykonania zadań"
(Bandura, 2001, s. 14).
JULIAN ROTTER (1916-)
Rotter krytykował Skinnera za badanie ludzi w izolacji,
przekonując, że zachowań uczymy się przede wszystkim za
pośrednictwem doświadczeń społecznych.
Badał więc ludzi wyłącznie w interakcjach społecznych.
co jest typowe dla ruchu behawiorystycznego badania
laboratoryjne Rottera były ścisłe i dobrze kontrolowane.
Oczekiwania i wartości
Rotter nakreślił cztery zasady rządzące następstwami behawioralnymi
(Rotter, 1982).
• Tworzymy subiektywne oczekiwania dotyczące skutków naszych
zachowania odnośnie liczby i rodzaju wzmocnień, jakie po nich
nastąpią.
• Szacujemy prawdopodobieństwo, że zachowywanie doprowadzi
do konkretnego wzmocnienia,
• Przypisujemy różne wartości poszczególnym wzmocnieniom i
oceniamy ich względną wartość w różnych sytuacjach.
• to samo wzmocnienie może mieć różną wartość dla
poszczególnych osób.
zachowanie  oczekiwania i wartości  wzmocnienie
A zatem, zdaniem Rottera, subiektywne oczekiwania i wartości, które
są wewnętrznymi stanami poznawczymi, determinują efekty
oddziaływania różnych wzmocnień.
Umiejscowienie wzmocnień (kontroli)
Umiejscowienie kontroli - koncepcja Rottera na temat źródeł
wzmocnienia.
Poczucie wewnętrznego umiejscowienia kontroli to
przekonanie jednostki, że wzmocnienie zależy od jej
zachowania;
poczucie zewnętrznego umiejscowienia kontroli to
przekonanie jednostki, że wzmocnienie zależy od sił
zewnętrznych.
Zachowanie  poczucie umiejscowienie kontroli  wzmocnienie
Skutki lokalizacji poczucia kontroli
Przekonania dotyczące źródła kontroli wywierają różny wpływ na zachowanie. Badania Rottera
ujawniły że
• Według ludzi z poczuciem zewnętrznego umiejscowienia kontroli, ich własne
zdolności i działania wywierają niewielki wpływ na otrzymywane wzmocnienia. Są
przekonani o swej bezsilności w obliczu czynników zewnętrznych, podejmują
minimalne próby zmiany lub polepszenia swojej sytuacji.
• Natomiast ludzie z poczuciem wewnętrznego umiejscowienia kontroli uważają, że
kierują swoim życiem i odpowiednio do tego się zachowują.
Co więcej, ludzie z poczuciem wewnętrznego umiejscowienia kontroli są na ogół fizycznie i
psychicznie zdrowsi, mają niższe ciśnienie krwi, mniej zawałów serca, mniejszy lęk i depresję oraz
lepiej radzą sobie ze stresem. W szkole uzyskują lepsze stopnie i są przekonane, że mają większą
wolność wyboru. Są bardziej popularne i sprawniejsze w relacjach społecznych i mają wyższe
poczucie własnej wartości.
Ponadto
prace Rottera sugerują, że umiejscowienia kontroli uczymy się w dzieciństwie na podstawie
zachowania rodziców i opiekunów. Rodzice osób z poczuciem wewnętrznego umiejscowienia
kontroli są na ogół wspierający, hojnie udzielają pochwał za osiągnięcia (wzmocnienie
pozytywne), konsekwentnie stosują dyscyplinę i nie mają autorytarnej postawy.
Rotter przeprowadzał eksperyment, w którym badani pracujący z
zestawem kart mieli zgadywać, czy na odwrotnej stronie karty znajduje
się kwadrat czy koło. Powiedziano im, że są oceniani pod względem
zdolności spostrzegania pozazmysłowego. Gdy zakończyli zadanie z
jednym zestawem kart, poproszono ich o ocenę, jak według ich
przekonania powiedzie im się z następnym zestawem.
Niektórzy badani informowali, że pójdzie im gorzej, ponieważ uważają,
że trafne odpowiedzi w pierwszej próbie są jedynie kwestią szczęścia.
Inni badani stwierdzili, że pójdzie im lepiej, ponieważ są przekonani, że
trafne odpowiedzi w pierwszym zadaniu wynikają z ich umiejętności
ESp, które, jak oczekują, w miarę ćwiczeń ulegną poprawie.
Przykładowe pozycje ze Skali I-E Rottera
1. Za wiele niepomyślnych rzeczy, jakie przytrafiają się ludziom w życiu, częściowo odpowiada
pech. Nieszczęścia ludzi są wynikiem popełnianych przez nich błędów.
2. Jednym z głównych powodów, dla których wybuchają wojny, jest to, że ludzie są za mało
aktywni politycznie. Zawsze będą wybuchać wojny, niezależnie od tego, jak usilnie ludzie będą
starali się im zapobiec.
3. Na dłuższą metę ludzie zdobywają na tym świecie taki szacunek, na jaki zasługują, Niestety,
wartość jednostki często pozostaje niezauważona, bez względu na to, jak bardzo się ten ktoś
stara.
4. Pogląd, że nauczyciele są niesprawiedliwi dla uczniów, jest bzdurą. Większość uczniów nie
zdaje sobie sprawy z tego, jak duży wpływ na ich stopnie mają przypadkowe okoliczności.
5. Bez odpowiedniego poparcia nie można być skutecznym przywódcą. Zdolni ludzie, którzy nie
stali się przywódcami, nie wykorzystali swoich okazji.
6. Choćbym nie wiem jak się starał, niektórzy ludzie i tak nie będą mnie lubić. Ludzie, którzy nie
potrafią wzbudzić w innych sympatii, nie umieją współpracować.
Źródlo: J.B. Rotter, Generalized Expectancies for Internal v. External Control oj Reinforcement,
.Psychological Monographs" 80,1966, s.11.
Pytanie ?
• Czy Martin Seligman jest
• Neo-behawiorystą?
• Behawiorystą społeczno – poznawczym?
• Kognitywistą?
Martin Seligman (1942 - …)
Seligman: wyuczona bezradność
• W psychologii
• termin oznaczający utrwalenie przekonań o braku
związku przyczynowego między własnym działaniem
(reakcją), a jego konsekwencjami (wzmocnieniem).
• w pracy socjalnej
• termin oznacza stan wyuczony, wytworzony przez
narażenie na szkodliwe, nieprzyjemne sytuacje, w
których nie ma możliwości ucieczki lub których nie da
się uniknąć.
Eksperyment Seligman i Maier (1967)
• Umieszczali psy w klatce tak, by nie mogły one uniknąć porażenia
prądem elektrycznym ( około 150 psów w drugiej połowie 1960 r.).
Po pewnym czasie i kilkunastu nieskutecznych próbach uniknięcia bólu
psy kładły się na podłodze i biernie znosiły cierpienie. W warunkach
pierwotnych (całkowity brak kontroli) wszystkie zwierzęta umierały z
powodu apatii, odmawiania przyjęcia pokarmu.
• W innej grupie badawczej wykazano, że część zwierzęta nie podejmują
prób odzyskania kontroli nawet wtedy, gdy przeniesiono je do klatki, z
której mogły łatwo uciec, przeskakując barierkę. Jednakże tylko 1/3
ucieka z klatek.
• Nawet jeśli smutnego, depresyjnego psa siłą przeciągnięto przez
przeszkodę w celu pokazania, że druga część jest bezpieczna, psy nie
powtarzały tego zachowania samodzielnie.
Eksperyment Kurta Richtera (1957)
• Szczur wrzucony do śliskiej kadzi z zimną wodą po kilkunastu
minutach pływania w kółko tonie. Jeśli podsunie mu się kij tuż po
rozpoczęciu tonięcia, tak że może się po nim wdrapać i wydostać z
kadzi, to przy ponownym wrzuceniu pływa kilkadziesiąt godzin.
Badacze odkryli, że za tonięcie zwierzęcia w pierwszej próbie
odpowiedzialne nie są skutki stresu (np. zawał), ale właśnie
rezygnacja i apatia.
• Badania pokazuje znaczenie posiadania kontroli, jako podstawy
budowania nadziei w podtrzymywaniu orientacji sprawczej,
aktywnej koniecznej dla podejmowania działań zaradczych.
Wyuczona bezradność u niemowląt
• Badacze instalowali nad głowami 2 grup dzieci leżących
w łóżeczku dwa typy zabawek.
• Grupa I: Zabawka pierwszego typu obracała się w odpowiednią
stronę, gdy dziecko przekręcało główkę (np. w prawo).
• Grupa 2: Zabawka drugiego typu obracała się niezależnie od ruchu
główki dziecka.
• Po dwóch tygodniach dzieci z grupy I nauczyły się
sprawnego sterowania zabawką, dzieci z grupy II – nie.
• Po tym czasie dzieci z grupy II, które wcześniej
otrzymały zabawki "niesterowne", dostały nowe
zabawki ("sterowne"). Mimo to nie nauczyły się nimi
kierować.
Wyuczony optymizm
• Learned optimism was defined by Martin Seligman and
published in his 1990 book, Learned Optimism.[1] In his
book, Seligman invites pessimists to learn to be
optimists by thinking about their reactions to adversity
in a new way. The resulting optimism — one that grew
from pessimism — is a learned optimism.
• The benefits of an optimistic outlook are many:
• Optimists are higher achievers and have better overall health.
• Pessimists are more likely to give up in the face of adversity or to
suffer from depression. Pessimism, on the other hand, is much more
common.
Terapia wyuczonej bezradności, depresji (ABC) Alberta Ellisa
Kontrola nad własnymi procesami poznawczymi jest zasadniczym celem terapii.
ETAP I: PREZENTACJA TEORETYCZNYCH ZAŁOŻEŃ, CELÓW I METOD TERAPII.
Krótkie i zrozumiałe dla pacjenta przedstawienie podstaw terapii, jej celów i metod, które posłużą do ich
realizacji.
ETAP II: OBSERWACJA I ANALIZA WŁASNYCH EPIZODÓW TPS.
A (Adversity) - Planujesz wyjazd na piknik poza miasto, jednak w przez cały weekend pada deszcz.
B (Belief) - Nigdy niczego nie potrafię zorganizować.
C (Consequence) - Jest ci smutno i wpadasz w złość. Rezygnujesz z pikniku w ogóle.
ETAP III: UCZENIE SIĘ ODWRACANIA UWAGI OD NEGATYWNYCH MYŚLI
Nawet chwilowe uwolnienie się od przykrych myśli przynosi ulgę w smutku i cierpieniu, pomaga ono
zastosować techniki oparte na kwestionowaniu negatywnych myśli. Chodzi oto aby skierować poznanie na
treści, które są dla pacjenta emocjonalnie obojętne lub pozytywne. Umiejętność dowolnego odwracania uwagi
pozwala w znacznej mierze sprawować kontrolę nad własnymi procesami poznawczymi.
ETAP V: UCZENIE SIĘ KWESTIONOWANIA NEGATYWNYCH MYŚLI.
Dyskusja ze samym sobą, analogiczna do dyskusji, jaką moglibyśmy prowadzić z innym człowiekiem. W
nabyciu umiejętności kwestionowania negatywnych myśli pomóc mogą trzy następujące ćwiczenia:
1. Inna osoba (np. terapeuta) kieruje pod adresem pacjenta wymyślony przez siebie negatywny sąd, w rodzaju
„Nie potrafisz się porządnie ubrać”. Zadanie pacjenta polega na tym, aby zakwestionować to stwierdzenie tj.
rozważyć dowody, alternatywy, implikacje przydatność i perspektywy.
2. Ćwiczenie zwane uzewnętrznianiem głosów . Dialog wewnętrzny zostaje tu wyciągnięty na zewnątrz w sferę
zwykłego kontaktu interpersonalnego, dzięki czemu może zostać poddany większej kontroli.
3. Chodzi w nim o to by pacjent sam rozważył negatywne sądy z własnego zapisu TPS, tzn. w dialogu
wewnętrznym poddał je dyskusji, tak jak w dwóch poprzednich ćwiczeniach.
Wykonanie ostatniego ćwiczenia jest w zasadzie równoznaczne z osiągnięciem celu terapii.
Program terapii ma na celu: 1/Wgląd w relacje zachodzące pomiędzy myśleniem, emocjami, motywacją i
zachowaniem. 2/Dowolne sterowanie uwagą. 3. Formułowanie negatywnych myśli w postaci stwierdzeń
dających się zweryfikować. 4/ Racjonalna analiz zasadności tych stwierdzeń
Odpowiedź
• Martin Seligman learned helplessness theory was inspired
by the work of the psychiatrist Aaron T. Beck at the
University of Pennsylvania in refining his own cognitive
techniques and exercises.
• Aaron Temkin Beck (born July 18, 1921 - … ) is an
American psychiatrist and a professor in the department of
psychiatry at the University of Pennsylvania.
• He is widely regarded as the father of cognitive therapy,
and his pioneering theories are widely used in the
treatment of clinical depression