Document

21
1. Nazwa przedmiotu: Histologia z Embriologią i Cytologią
2. Przedmiot obowiązkowy
3. Kierunek, na którym przedmiot jest realizowany: Lekarsko-dentystyczny
4. Rok studiów, na którym przedmiot jest realizowany: I rok
5. Wymiar godzinowy przedmiotu (na 1- go studenta):
Wykłady: 45 godz
Seminaria:
Ćwiczenia: 60 godz
6. Nazwa jednostki realizującej przedmiot: Katedra i Zakład Histologii i Embriologii
Adres jednostki: ul. Święcickiego 6, 60-781 Poznań
Numer telefonu: 061 854 64 55
Numer faxu: 061 854 64 40
Adres e-mail: <[email protected]>
7. Kierownik jednostki: prof. dr hab. Maciej Zabel
8. Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: prof. dr hab. Ludwik K. Malendowicz
Kontakt:
Numer telefonu: 061 854 64 44
Adres e-mail: [email protected]
9. Organizacja zajęć (regulamin zajęć):
Regulamin
1. Ćwiczenia rozpoczynają się w sali ćwiczeń Katedry Histologii punktualnie, zgodnie
z wywieszonym harmonogramem zajęć dla poszczególnych grup studenckich
(gablota informacyjna). Nieuzasadnione spóźnienie traktuje się jako
nieobecność nieusprawiedliwioną.
2. Student powinien być przygotowany teoretycznie na każde ćwiczenia w stopniu
umożliwiającym podjęcie zajęć praktycznych i to zarówno z materiału aktualnie
przerabianego, jak i przerobionego wcześniej na wykładach i seminariach.
Ocena postępów w nauce jest podawana do wiadomości studentów.
3. Obecność na ćwiczeniach jest obowiązkowa. Z wyjątkiem uzasadnionych
wypadków losowych, ćwiczeń wstecznych nie można odrabiać. O sposobie
odrabiania zaległych ćwiczeń decyduje asystent w porozumieniu z
Kierownikiem Katedry. Jedyną podstawą usprawiedliwienia nieobecności
wynikającej z choroby jest zaświadczenie lekarskie z Przychodni dla
Studentów, przedłożone prowadzącemu zajęcia najpóźniej 2 tygodnie po
nieobecności. W przypadku 3. nieobecności na ćwiczeniach Katedra
powiadamia o zaistniałym fakcie Dziekana, który podejmuje decyzje odnośnie
kontynuowania bądź nie zaliczenia zajęć obowiązkowych z przedmiotu.
4. Ocena postępów w nauce po dwóch semestrach dokonuje się na podstawie
sumy punktów uzyskanych:
22
I semestr 24 pkt. i II semestr 34 pkt. (w tym zdany egzamin praktyczny)- razem
58 pkt.(ocena dostateczna).
5. Studenci, którzy nie zaliczą materiału I semestru lub II semestru w ramach
systemu punktowego mogą uzyskać zaliczenie na podstawie sprawdzianu
wyjściowego z zakresu I semestru w terminie uzgodnionym w marcu lub
kwietniu (I i II poprawka) i analogicznie II semestr studenci mogą zaliczyć na
podstawie sprawdzianu wyjściowego w czerwcu (I i II poprawka).
6. W związku z zapisem w Regulaminie Studiów AM w Poznaniu dającym prawo
do 2-krotnego poprawiania sprawdzianów cząstkowych wyjaśnia się, iż w
stosowanym w Zakładzie punktowym systemie egzekwowania wiadomości ten
sam zakres materiału sprawdzany jest kilkakrotnie: np. cytologia: (1)
odpowiedzi ustne, (2) sprawdzian pisemny, (3) test z materiału I semestru, (4)
wyjściówka po I semestrze i ewentualnie sprawdzian wyjściowy poprawkowy po
II semestrze. Kryterium zaliczenia jest średnia ocen wyrażona w punktach lub
akceptacja sprawdzianów wyjściowych.
7. Przed sprawdzianem praktycznym studenci mają obowiązek brać udział w
repetytoriach z preparatów histologicznych. Preparaty wydane w czasie tych
zajęć przedegzaminacyjnych stanowią jedyną formę ich udostępnienia.
Sprawdzian praktyczny może być poprawiany dwukrotnie. Konsekwencją
negatywnego wyniku drugiej poprawki tego sprawdzianu jest komisyjne
zaliczenie całości materiału z histologii (pkt. 8) i konieczność zaliczenia
egzaminu praktycznego w terminie późniejszym.
8. W przypadku NIE zaliczenia zajęć kontrolowanych I i II semestru lub tylko
jednego z nich, student MOŻE ubiegać się o komisyjne zaliczenie zajęć. W
Katedrze Histologii formą zaliczenia komisyjnego są sprawdziany z materiału
obejmującego I i II semestr, które odbędą się w uzgodnionych terminach
(koniec czerwca br.). Sprawdziany te są poprawiane komisyjnie. Komisję
powołuje Kierownik Katedry.
9. Katedra zastrzega sobie prawo NIE zaliczenia zajęć kontrolowanych i
niedopuszczenia do sprawdzianów wyjściowych w przypadku braku postępów
w przeciągu roku akademickiego oraz więcej niż trzech nieobecności na
zajęciach obowiązkowych.
10. Do egzaminu końcowego z przedmiotu zostaną dopuszczeni studenci, którzy
zaliczyli obydwa semestry oraz egzamin praktyczny i w ramach systemu
punktowego tj. uzyskali minimum 58 pkt. lub na podstawie sprawdzianu
wyjściowego poprawkowego lub komisyjnego. Studenci skierowani do
dodatkowych zajęć (sprawdzian komisyjny, koniec czerwca br.) przystąpią do
egzaminu końcowego w I terminie po uzyskaniu zaliczenia z przedmiotu.
10. Cele kształcenia:
Po zakończeniu studiowania histologii, podstaw embriologii i cytofizjologii student powinien:
1. Znać organizację komórki modelowej, budowę i funkcje jej jądra, organeli
cytoplazmatycznych, szkieletu i cytoplazmy podstawowej; znać zasady jej
interakcji
z innymi komórkami i macierzą pozakomórkową, znać mechanizmy odbioru
sygnałów i jej odpowiedzi na sygnały; znać stany funkcjonalne komórki, tj. jej
23
funkcjonowanie w cyklu komórkowym (mitoza), poza cyklem i w stanie apoptozy,
znać czynniki pobudzające cykl (czynniki wzrostu) i substancje hamujące
(cytostatyki)
i mechanizmy ich działania oraz rozumieć podział komórek na populacje:
rozrastającą, wzrastającą, odnawiającą się i statyczną.
2. Znać mechanizm zapłodnienia i wczesnego rozwoju embrionalnego człowieka oraz
pochodzenie, rozwój i jego mechanizmy regulacyjne tkanek i narządów, z
uwzględnieniem przyczyn wad rozwojowych.
3. Znać klasyfikację tkanek organizmu, ich pochodzenie, organizację histologiczną,
występowanie i rolę w organizmie.
4. Znać i rozumieć złożoność tkanki łącznej pod względem pochodzenia komórek,
budowy i roli w organizmie; znać pochodzenie, występowanie i funkcje komórek
stałych (fibroblastów i ich odpowiedników) i niestałych (komórek układu fagocytów
jednojądrowych, komórek plazmatycznych i tucznych, krwinek białych); znać
klasyfikację tkanki łącznej i rozumieć występowanie, budowę i funkcję różnych jej
typów (embrionalnych, siateczkowej, szkieletowych, tłuszczowej).
5. Znać i rozumieć budowę kości płodowej i dojrzałej (kortykalnej i gąbczastej),
jednostki strukturalne, mechanizmy: kostnienia i mineralizacji, wzrostu kości
długiej, modelowania, remodelowania i homeostazy wapniowej; rozumieć, iż
procesy przebudowy (remodelowania) zachodzą nieprzerwanie w kości dojrzałej.
6. Znać organizację i funkcjonowanie specjalistycznych tkanek: mięśniowej i
nerwowej, ich jednostki funkcjonalne, morfologiczne podstawy skurczu mięśni i
przewodnictwa nerwowego.
7. Znać skład krwi i klasyfikację elementów morfotycznych krwi. W rozmazie krwi ludzi
zdrowych rozpoznać typy krwinek, znać charakterystyczne dla nich dane liczbowe,
ich budowę i funkcję; znać występowanie i organizację histologiczną szpiku
czerwonego, mechanizmy hematopoezy i uwalniania krwinek do układu
naczyniowego, cykl życiowy krwinek; znać czynniki pobudzające hematopoezę i
rozumieć podstawy ewentualnego stosowania tych czynników w klinice.
8. Znać klasyfikację i organizację układu sercowo-naczyniowego, budowę
morfologiczną ścian serca i naczyń, typy i funkcje śródbłonków naczyniowych,
endokrynową funkcję serca (ANF) i śródbłonków naczyń.
9. Posiadać wiedzę z zakresu komórkowych podstaw mechanizmów
odpornościowych i obronnych organizmu, znać budowę i funkcjonowanie
narządów centralnych i obwodowych układu limfatycznego i rozumieć zjawisko
recyrkulacji limfocytów; znać i rozumieć procesy komórkowe zabezpieczające
organizm przed zakażeniami, przed procesem nowotworowym i warunkujące
odrzucanie przeszczepów.
10. Rozumieć mechanizmy komunikacji chemicznej komórek, szczególnie
endokrynowej, jako elementu systemu homeostazy organizmu; znać nazwy
hormonów kompleksu podwzgórze-przysadka mózgowa, szyszynki, tarczycy,
przytarczyc, nadnerczy, gonad, wysepek trzustkowych i rozproszonego układu
neuroendokrynowego oraz znać komórki wydzielające i docelowe i efekty
działania tych hormonów; znać i rozumieć mechanizmy samoregulacji tego układu:
sprzężenia zwrotne, up- i down-regulation i wydzielanie pulsacyjne hormonów.
24
11. Znać budowę histologiczną skóry, typy komórek naskórka i zachodzące w nim
procesy keratynizacji, melanizacji, rozpoznawania i przetwarzania antygenów;
znać podział i budowę gruczołów skórnych, zakończeń nerwowych, budowę
włosa.
12. Znać organizację układu oddechowego, różnicowanie się i funkcję nabłonka
oddechowego i rozumieć rolę surfaktanta w czynności tego nabłonka.
13. Znać rozwój jamy ustnej, rozwój i wzrost zęba i to zarówno w ontogenezie jak
i filogenezie; znać budowę i powstawanie szkliwa, zębiny, miazgi, cementu,
ozębnej oraz wyrostka zębodołowego; znać budowę śluzówki jamy ustnej oraz
budowę
i czynność jej gruczołów.
14. Znać budowę ściany przewodu pokarmowego, jej unaczynienie i unerwienie;
znać cykl życiowy komórek nabłonka przewodu pokarmowego; znać i rozumieć
podłoże komórkowe procesów: sekrecji gruczołów, produkcji enzymów, trawienia
i resorbcji i rolę komórek endokrynowych przewodu pokarmowego w regulacji tych
procesów; znać i rozumieć rolę mechanizmów odpornościowych (komórki M,
immunoglobulina sekrecyjna) przewodu pokarmowego.
15. Znać organizację histologiczną, funkcje i mechanizmy regulacyjne dużych
gruczołów układu pokarmowego; znać unaczynienie wątroby i jej jednostki
czynnościowe, funkcje hepatocytów jako komórek gruczołowych podwójnie
zbiegunowanych i jednocześnie pełniących czynności metaboliczne i
detoksykacyjne; wymienić wszystkie czynności hepatocytów; znać budowę i funkcje
gronek trzustki, proces sekrecji proenzymów trawiących i mechanizm ich aktywacji
w dwunastnicy; znać endokrynową i nerwową regulację wydzielania soku
trzustkowego.
16. Znać organizację histologiczną i funkcje nerek i innych narządów układu
moczowego oraz ich rozwój; zdefiniować nefron i wymienić funkcje jego
składników; znać rolę cewek zbiorczych i obecności ADH w produkcji moczu
hipertonicznego; znać unaczynienie nerek; znać składniki i funkcję aparatu
przykłębkowego; rozumieć ujemne sprzężenie zwrotne pomiędzy angiotensyną II i
ANF.
17. Znać organizację części plemnikotwórczej i dokrewnej gonady męskiej,
przedziałowość nabłonka plemnikotwórczego i obecność bariery krew – jądro;
znać
i rozumieć swoistość przebiegu spermatogenezy w kontekście z cyklem nabłonka
plemnikotwórczego, warunkującego niezmienność czasu jej przebiegu (ok. 70 dni)
i produkcji plemników w sposób ciągły, oraz częściowo (mejoza i spermiogeneza)
w odizolowanym środowisku przedziału adluminalnego nabłonka; znać rolę
komórek Leydiga, wytwarzających testosteron pod wpływem LH, jako elementu
lokalnego systemu regulacji spermatogenezy oraz rolę komórek Sertoliego
(stymulowanych FSH i testosteronem) regulujących spermatogenezę na drodze
parakrynowej i juxtakrynowej; znać rolę osi podwzgórze-przysadka-gonada w
funkcjonowaniu układu oraz testsosteronu i DHT w stymulacji dróg
wyprowadzających, gruczołów dodatkowych i narządów płciowych zewnętrznych;
znać rozwój tego układu i mechanizmy determinujące gonadę (Sry) i pozostałe
składniki układu.
25
18. Znać organizację jajnika, jajowodu, macicy, pochwy i narządów zewnętrznych
oraz mechanizmy hormonalne utrzymujące ich strukturę i funkcje; znać i rozumieć
rozwój pęcherzyka jajnikowego w przebiegu cyklu menstruacyjnego i mechanizm
sekrecji estradiolu, zjawiska prowadzące do wywołania przedowulacyjnego piku
LH i rozumieć mechanizm różnicowania się komórek ziarnistych w luteinowe,
mechanizm owulacji, skład i funkcję ciałka żółtego oraz wydzielanie w tej fazie
progesteronu i estradiolu; znać przebieg oogenezy oraz jej etap, czas i miejsce
zapłodnienia; znać przemiany endometrium w cyklu menstruacyjnym i mechanizm
ich kontroli; znać rozwój układu i jego regulacje.
19. Znać rozwój, organizację histologiczną i funkcje łożyska płodowego, w
szczególności morfologiczne podłoże bariery krew matki-krew płodu,
przepuszczalności tej bariery oraz funkcji endokrynowej łożyska.
20. Znać i rozumieć zjawiska "krytyczne" w przebiegu czynnościowego
różnicowania się mózgowia, wymagania sygnałowe i odległe skutki niedoboru
wymaganych sygnałów oraz uzasadnić ten problem w odniesieniu do regulacji
funkcji układu rozrodczego i zachowania płciowego.
21. Znać zasady podstawowych technik stosowanych w histologii, rozpoznawać
pod mikroskopem narządy i identyfikować w nich tkanki, komórki i składniki
macierzy pozakomórkowej w stopniu umożliwiającym percepcję informacji z
zakresu biologii komórki i patomorfologii (histopatologii).
11. Opis przedmiotu:
Przedmiot obejmuje cytologię, czyli naukę o komórce, histologię ogólną, czyli naukę
o tkankach, histologię szczegółową, czyli anatomię mikroskopową oraz cytofizjologię,
czyli wybrane zagadnienia z biologii komórki. W programie nauczania uwzględniona
jest także embriologia, czyli nauka o rozwoju, w zakresie wczesnego etapu rozwoju
człowieka oraz histogenezy tkanek i narządów, w szczególności narządu zębowego.
Program nauczania przedmiotu realizowany jest w aspekcie funkcjonalnej
interpretacji budowy składników komórki, istoty pozakomórkowej, tkanek, narządów i
układów organizmu człowieka. Klasyczny zakres histologii jest rozpatrywany głównie
w ramach ćwiczeń. W odniesieniu do morfologicznych aspektów przedmiotu w
nauczaniu uwzględniony jest poziom mikroskopii świetlnej i elektronowej, a
przekazywane informacje są zintegrowane z danymi z zakresu cytofizjologii i
biochemii i, jeśli wskazane, immunologii, patologii i przedmiotów klinicznych.
Uwzględnione są interakcje międzykomórkowe i pomiędzy komórkami i macierzą
pozakomórkową oraz ogólnoustrojowe i lokalne mechanizmy regulujące funkcje
komórek i warunkujące homeostazę organizmu. W powiązaniu z zainteresowaniami
naukowymi zespołu Katedry program nauczania w szczególności uwzględnia
organizację i regulację funkcjonowania układu dokrewnego, odpornościowego i
rozrodczego męskiego.
Przedmiot daje podstawy komórkowe i znajomość terminologii dla percepcji
informacji z zakresu biochemii, fizjologii, patomorfologii i patofofizjologii, hematologii,
farmakologii, immunologii i wielu przedmiotów klinicznych.
26
12. Tematy wykładów, seminariów i ćwiczeń:
Nr
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
ODDZIAŁ STOMATOLOGII
Ćwiczenie wstępne.
Technika histologiczna. Mikroskopowanie.
Cytologia – cytoplazma.
Cytologia - jądro komórkowe. Embriologia ogólna.
Tkanka nabłonkowa.
Tkanka łączna cz. I. Spr. I z ćw. 3 - 6
Tkanka łączna cz. II (Tk. chrzęstna, tłuszczowa).
Kość. Kostnienie.
Krew – morfologia
Tkanka mięśniowa.
Tkanka nerwowa. Spr. II z ćw. 7 - 11
TEST I z materiału: CYTOLOGIA, EMBRIOLOGIA HISTOLOGIA OGÓLNA (ćw. nr 311 + wykłady)
Spr. wyjściowy z mat I sem. (I i II poprawka) – marzec, kwiecień - termin do
uzgodnienia z Radą Roku
Układ sercowo - naczyniowy
Układ krwiotwórczy i limfoblastyczny. (Szpik, Grasica, Węzeł chłonny, Śledziona,
Grudki chłonne).
Skóra i jej wytwory.
Układ oddechowy.
Układ dokrewny (Podwzgórze, Przysadka, Tarczyca, Przytarczyce, Nadnercza).
Jama ustna cz. I. Śluzówka, Warga, Język z brodawkami
Jama ustna cz. II. Ząb dojrzały, Gruczoły-ślinianki.
Jama ustna cz. III. Ząb rozwojowy i dojrzały, Ozębna, Wyrostek zębodołowy).
Spr. III z ćw. 12-19
Układ pokarmowy (Przewód pokarmowy).
Układ pokarmowy (Wątroba, Trzustka).
Układ moczowy.
Układ płciowy męski.
Układ płciowy żeński. Spr. IV z ćw. 20-24
Centralny układ nerwowy.
TEST I z materiału: HISTOLOGIA SZCZEGÓŁOWA(ćw. nr 12-24 + wykłady)
Repetytorium z preparatów histologicznych.
Repetytorium z preparatów histologicznych.
Repetytorium z preparatów histologicznych.
Repetytorium z preparatów histologicznych.
SPRAWDZIAN PRAKTYCZNY Z HISTOLOGII
EGZAMIN Z PRZEDMIOTU TESTOWY - końcowy
27
13. Zasady i forma zaliczenia przedmiotu: egzamin
SYSTEM PUNKTOWEJ OCENY NAUCZANIA HISTOLOGII Z EMBRIOLOGIĄ
I CYTOLOGIĄ
w roku akademickim 2007/2008
ODDZIAŁ STOMATOLOGII - I ROK
System punktowej oceny stosowany jest w celu ciągłej i obiektywnej oceny postępów
w nauce histologii i embriologii. Punktowane są następujące elementy procesu
dydaktycznego:
1. Ćwiczenia - przygotowanie do ćwiczeń, orientacja w preparatach, prowadzenie
zeszytu ćwiczeń, umiejętność posługiwania się mikroskopem.
Studenci za cykl ćwiczeń mogą otrzymać 0 – 6 pkt.
W ciągu roku oceniane będą następujące cykle ćwiczeń:
Nr 3-5; 6-8; 9-11; 12-14; 15-17; 18-20; 21-23; 24-25.
Maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania
46 pkt.
2. Sprawdziany cząstkowe pisemne (20 min.) obejmują 5 pytań, a odpowiedzi
oceniane są 0 - 2,5 pkt. każda (łącznie od 0-12,5). Brak odpowiedzi lub złe
odpowiedzi na dwa pytania równoznaczne są z uzyskaniem 0 pkt. za cały
sprawdzian. Daty i tematy sprawdzianów podane są w planie ćwiczeń.
Maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania za 4 sprawdziany
50 pkt.
3. Sprawdziany testowe – obejmujące 100 pytań każdy. Daty i tematy sprawdzianów
podane są w programie zajęć. Za każdy test uzyskać można punkty równe liczbie
50% prawidłowych odpowiedzi na ponad 52 pytania zawarte w teście, czyli za każdy
test maksymalnie 24 pkt.
Przykład: na 100 pytań jest 80 prawidłowych odpowiedzi tj.28 ponad 52.50% z tej
liczby = 14 pkt.
Maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania za 2 testy
48 pkt.
4. Sprawdzian praktyczny - rozpoznanie i orientacja w preparatach histologicznych
oraz podstawowe metody badań histologicznych 0-24 pkt.
Warunkiem zaliczenia sprawdzianu praktycznego jest uzyskanie min. 12 pkt. Liczba
niższa niż 12 pkt. ze sprawdzianu praktycznego nie będzie wliczona do ogólnej
punktacji II semestru.
Maksymalna liczba punktów możliwa do uzyskania za sprawdzian praktyczny 24 pkt.
UWAGA!
Każda nieobecność nieusprawiedliwiona
minus 3 pkt.
Ocenie dostatecznej za obydwa semestry odpowiada uzyskanie minimum 58 pkt.
Wliczając w to minimum:
24 pkt. za zajęcia z zakresu cytologii i histologii ogólnej (ćwiczenia nr 3-11) test I,
sprawdziany cząstkowe I i II (materiał I semestru)
28
34pkt. za ćwiczenia z zakresu histologii szczegółowej (ćwiczenia nr 12-25), test II,
sprawdziany cząstkowe III i IV, i sprawdzian praktyczny (w przypadku uzyskania min.
12 pkt.) (materiał II semestru)
5. Studenci z największą liczbą punktów mają możliwość zdawania egzaminu
końcowego w przedterminie (forma ustna).
6. Studenci, którzy przystępują do egzaminu końcowego w I terminie (test) i otrzymali
punktację łączną z I-II semestru powyżej 110 punktów, za każde 3 pełne punkty
powyżej 110 otrzymają dodatkowo jedną prawidłową odpowiedź do wyniku testu.
Przykład: student uzyskał 122 punkty na ćwiczeniach, więc otrzyma dodatkowe 4
prawidłowe odpowiedzi testu (122-110=12; 12:3 = 4). Jeśli w teście było 100
prawidłowych odpowiedzi to końcowy wynik wynosi 104 (100 za test + 4 dodatkowe =
104).
14. Literatura obowiązująca i uzupełniająca:
Obowiązkowa:
Histologia. Podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii. Red. M. Zabel. Urban
& Partner, Wrocław, 2000
Z. Kmieć: Histologia i cytofizjologia jamy ustnej. Wydanie I. Elsevier Urban & Partner,
Wrocław, 2007.
Sadler, T.W.: Embriologia lekarska. Med. Tour Press Internationa, Warszawa, 1993
Bartel, H.: Embriologia. WL PZL, Warszawa 2004
Uzupełniająca:
Sobotta, J., Walsch, U.: Histologia: atlas cytologii i histologii Frithjofa Hammersena,
Urban & Partner, Wrocław, 2002
15. Studenckie koło naukowe:
Opiekun Koła: prof. dr hab. Ludwik K. Malendowicz
Kontakt:
Numer telefonu: 61.854.6444
Adres e-mail: [email protected]