OZE i efektywność energetyczna w partnerstwie publiczno

OZE i efektywność energetyczna w partnerstwie publiczno-prywatnym
Autor: GraŜyna Kasprzak, ekspert ds. inŜynierii środowiska, BOŚ, Warszawa
(„Czysta Energia” – listopad 2006)
Przewidywany wzrost potrzeb inwestycyjnych pociągnie za sobą wzrost oczekiwań
inwestorów w kwestii finansowania środkami zewnętrznymi. Znaczny cięŜar inwestycji
ponoszony będzie przez samorządy, będące realizatorami ustawowych obowiązków sektora
publicznego.
Projekt polityki ekologicznej państwa przewiduje, Ŝe łączne nakłady inwestycyjne na ochronę
środowiska w latach 2007-2010 sięgną 63,9 mld zł, a w perspektywie 2011-2014 wyniosą ok. 61,4
mld zł, co daje ok. 15,5-16 mld zł rocznie.
Podstawowymi źródłami tych środków będą dotacje Unii Europejskiej, uzupełniająca je krajowa
pomoc publiczna w formie dotacji czy preferencyjnych poŜyczek oraz środki komercyjne
pochodzące z banków. Ustawa z 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (DzU nr 169,
poz. 1420) stworzyła takŜe podstawę dla wdroŜenia nowej drogi realizacji zadań publicznych.
Nowy mechanizm?
JeŜeli przyjmiemy za ustawą, Ŝe partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) jest to „oparta na umowie
współpraca podmiotu publicznego i partnera prywatnego, słuŜąca realizacji zadania publicznego”,
to moŜemy w jego ramy wpisać inwestycje realizowane chociaŜby poprzez umowy o
wykonawstwo, gdzie zleceniodawcą jest podmiot sektora publicznego, będący właścicielem
obiektu, a za projekt i budowę odpowiada partner prywatny. Podobnie jest w przypadku formuły
BOT (Build-Operate-Transfer), zakładającej analogiczny podział funkcji i ryzyk, z tym Ŝe podmiot
prywatny zarządza obiektem w początkowym okresie, dokonuje rozruchu oraz prób technicznych, a
następnie przekazuje go na własność zleceniodawcy.
Wymienione formy moŜna by nazwać wstępem do PPP. Sama ustawa nakłada bowiem na partnera
prywatnego obowiązek, o którego spełnieniu nie było mowy w powyŜszych przykładach. W art. 2
ustawy czytamy, Ŝe „partner prywatny poniesie w całości albo w części nakłady na realizację
przedsięwzięcia lub zapewni ich poniesienie przez inne podmioty”.
Z podobnymi kontraktami mieliśmy do czynienia przed ukazaniem się ustawy, w koncepcji
finansowania inwestycji przez trzecią stronę (TPF). Idea tej formuły polega na wykonaniu,
sfinansowaniu i eksploatacji inwestycji na rzecz zamawiającego przez firmę-realizatora ze środków
będących w jego dyspozycji (środków własnych, kredytów, poŜyczek i innych źródeł). Realizator
wprowadza zatem na swój koszt odpowiednią technologię w obiektach zamawiającego w celu
uzyskania oszczędności lub osiągnięcia wpływów z eksploatacji wykonanych przedsięwzięć.
Ofertę finansowania zadań proekologicznych realizowanych w tej formule wprowadził w 2002 r.
Bank Ochrony Środowiska. Przeznaczona jest ona na inwestycje z zakresu oszczędności energii
elektrycznej i ciepła, zmniejszenia zuŜycia wody, racjonalizacji składowania i zagospodarowania
odpadów, oczyszczania ścieków i wiele innych, których efekty finansowe zapewniają zwrot
uzyskanego kredytu w okresie nie dłuŜszym niŜ 10 lat.
Klasycznym obszarem, w którym rozwinęły się przedsięwzięcia realizowane w formule TPF, jest
poprawa efektywności energetycznej, w tym modernizacja systemów ciepłowniczych,
termomodernizacja,
energooszczędna
modernizacja
oświetlenia,
zakup
i
montaŜ
energooszczędnego wyposaŜenia czy wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Były one
realizowane przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa, zwane Energy Saving Company (ESCO).
Podstawowym załoŜeniem realizacji przedsięwzięć przez firmy ESCO była spłata poniesionych
przez nie nakładów z przychodów wygenerowanych za sprawą redukcji kosztów zakupu energii
będącej efektem inwestycji modernizacyjnej.
W podobnej konwencji realizowane są kontrakty typu DBFO (Design-Bild-Finance-Operate), gdzie
obiekt jest projektowany, wykonywany, finansowany i eksploatowany przez podmiot prywatny
(który tym samym przejmuje ryzyka związane z projektem), a po określonym czasie jest
przekazywany do sektora publicznego. Z kolei kontrakty typu BOO (Build-Operate-Own) zakładają
stałe zaangaŜowanie operatora, począwszy od budowy, na stałej obsłudze kończąc.
Bankowy stosunek do PPP
Czym zatem będą charakteryzować się, z punktu widzenia banków, przedsięwzięcia PPP i jak
bardzo zmienić się musi podejście banków przy finansowaniu tego typu zadań?
Przede wszystkim, pomimo iŜ inwestycja dotyczyć będzie zadań naleŜących do kompetencji
samorządu i odbywać się będzie najczęściej w obrębie nieruchomości naleŜących do samorządu,
kredyt będzie udzielany odrębnemu, prywatnemu podmiotowi, często powstałemu w celu realizacji
przedsięwzięcia. Przedmiotem oceny zdolności kredytowej będzie zatem wyłącznie ocena
realizowanego projektu (a nie historyczna ocena firmy). Ocena ryzyka projektu dokonywana będzie
na podstawie kontraktu, jaki zawierają strony w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Zabezpieczenie spłaty kredytu najczęściej związane będzie bezpośrednio z projektem (cesja
wpływów z umów ubezpieczenia, cesja z umów sprzedaŜy usług, zastaw na działach w spółce
stworzonej do realizacji projektu, zabezpieczenia na powstającym majątku itd.), a obsługa
zadłuŜenia będzie musiała zostać dostosowana do moŜliwości wynikających z wpływów
uzyskiwanych z eksploatacji obiektu. Zatem największym wyzwaniem dla banków finansujących
przedsięwzięcia PPP będzie podjęcie ryzyka związanego z tzw. project finance oraz zwiększenie
elastyczności procedur z uwagi na indywidualny charakter przedsięwzięć i kontraktów.
Doświadczenia wskazują na znaczne trudności w pozyskiwaniu unijnych środków pomocowych na
przedsięwzięcia PPP. Tym cenniejsze dla inwestorów będą montaŜe z tzw. miękkim finansowaniem
ze źródeł krajowych. Takie preferencyjne finansowanie inwestycji proekologicznych, a więc
równieŜ zadań z zakresu energoefektywności czy odnawialnych źródeł energii, moŜliwe jest z
wykorzystaniem środków Narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki
wodnej oraz Banku Ochrony Środowiska, współpracującego z wymienionymi funduszami,
Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej „Counterpart Fund”, a takŜe z zagranicznymi
instytucjami finansowymi (Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Rozwoju Rady Europy).
Ustawa o PPP powołała nowy mechanizm. Nie w kaŜdym przypadku będzie to mechanizm
najbardziej skuteczny i efektywny (organizacyjnie, ekonomicznie, technicznie). WaŜne jednak, aby
o nim pamiętać, przystępując do planowania inwestycji i wyboru najlepszej z moŜliwych dróg
realizacji przedsięwzięć publicznych.