Tkanka limfoidalna i układ limfatyczny

Mechanizmy obronne organizmu:
Odporność wrodzona:
Tkanka limfoidalna
i układ limfatyczny
• bariery nabłonkowe
• komórki fagocytujące
• ostre stany zapalne
(neutrofile, makrofagi, inne granulocyty,
mastocyty)
• układ dopełniacza
Odporność adaptatywna (nabyta)
• reakcje immunologiczne
(limfocyty B, T, komórki prezentujące antygen,
makrofagi)
Antygen: substancja (zazwyczaj białko) wywołująca
reakcję immunologiczną
Przeciwciało (immunoglobulina): białko (produkowane
głównie przez komórki plazmatyczne) swoiście
wiążące antygen
Klasy: IgG, IgM, IgD, IgE, IgA - zmodyfikowane przez
komórki wydzielnicze
Antygeny:
• własne (tolerowane przez układ immunologiczny;
np. antygeny zgodności tkankowej MHC)
• obce (atakowane przez układ immunologiczny,
np. bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze, przeszczepu)
Typy limfocytów:
Limfocyty B - odpowiedzialne za humoralną
reakcję immunologiczną
Limfocyty T - odpowiedzialne za komórkową
reakcję immunologiczną
• limfocyty T pomocnicze (TH)
• limfocyty T cytotoksyczne (TC)
• limfocyty T regulacyjne (Treg)
Typy reakcji immunologicznych
Komórki prezentujące antygen (APC):
1. Odpowiedź humoralna
• makrofagi
• komórki dendrytyczne (narządy limf.)
• komórki Langerhansa (naskórek,
nabłonek jamy ustnej, dróg
oddechowych)
• limfocyty B
• komórki nabłonkowe zrębu grasicy
Komórki APC pochłaniają antygen, nadtrawiają go i wystawiają
na swoją błonę komórkową - prezentując w ten sposób antygen
limfocytom.
Limfocyty B kooperując z limfocytami TH namnażają się i przekształcają
w komórki plazmatyczne. Komórki plazmatyczne produkują przeciwciała,
które krążą w płynach ustrojowych i wiążą obce antygeny.
1
2. Odpowiedź komórkowa
Tkanka limfoidalna =
• tkanka łączna siateczkowata +
• bardzo liczne limfocyty
Tkanka łączna siateczkowata:
• sieć włókien srebrochłonnych
tworzących rusztowanie dla
• komórek z wypustkami
(fibroblasty, makrofagi,
komórki dendrytyczne)
Limfocyty TC kooperując z innymi
klasami limfocytów T zabijają
komórki obce antygenowo
(np. zakażone wirusem lub
przeszczepione)
Umiejscowienie tkanki limfoidalnej:
Formy tkanki limfoidalnej:
• narządy limfatyczne:
• grudkowa
(głównie limfocyty B)
• rozproszona
węzły chłonne
śledziona
(limfocyty T i B)
grasica
• tkanka limfoidalna błon śluzowych:
- migdałki
- przewód pokarmowy wraz z wyrostkiem
robaczkowym
- drogi oddechowe
Grudka chłonna:
• mankiet
• ośrodek odczynowy (namnażanie
limfocytów B i przekształcanie się ich
w komórki plazmatyczne)
Węzeł chłonny
B
• zrąb łącznotkankowy:
- torebka
- beleczki/przegrody
• obszary:
- kora (grudki chłonne,
głównie limfocyty B)
- pas podkorowy (tkanka
limfoidalna rozproszona,
głównie limfocyty T)
- rdzeń (sznury rdzenne,
limfocyty B, T, komórki
plazmatyczne)
T
Kora i
pas podkorowy
rdzeń
Węzły chłonne są „filtrami” na przebiegu naczyń limfatycznych,
monitorują antygeny obecne w chłonce i w razie potrzeby inicjują,
reakcje immunologiczne
2
Śledziona
Drogi
przepływu chłonki
przez węzeł chłonny
2
1
1. Naczynia chłonne
3
doprowadzające
2. Zatoki brzeżne
3. Zatoki przybeleczkowe
4. Zatoki rdzenne
5. Naczynie chłonne
wyprowadzające
Zrąb
łącznotkankowy:
• torebka
• beleczki
4
5
Obszary:
• miazga biała (tkanka limfoidalna)
• miazga czerwona (tkanka łączna siateczkowata z licznymi
cienkościennymi naczyniami krwionośnymi)
Miazga biała: tkanka limfoidalna jest rozmieszczona na przebiegu
małych tętnic (tętniczek centralnych) i tworzy:
• mankiety okołotętnicze (głównie limfocyty T)
• lokalne zgrubienia mankietów - grudki chłonne śledzionowe
(głównie limfocyty B)
Miazga czerwona:
• sznury śledzionowe
(tkanka łączna siateczkowata
z licznymi makrofagami)
• zatoki śledzionowe
(kapilary o nieciągłej ścianie)
Zatoka śledzionowa:
• wrzecionowate komórki śródbłonkowe
z szerokimi szczelinami międzykomórkowymi
• okrężne włókna srebrochłonne
• nieciągła blaszka podstawna
W miazdze czerwonej krew wydostaje się
z otwartych tętniczek (krążenie otwarte),
przesącza się przez sznury śledzionowe
i wpływa do zatok
Makrofagi miazgi czerwonej
fagocytują i trawią stare erytrocyty
Tkanka limfoidalna miazgi białej monitoruje skład antygenowy
przepływającej krwi
Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowego
Tkanka limfoidalna błon śluzowych
Migdałki
krypty
• są wbudowane w błonę śluzową
• ich powierzchnię pokrywa
nabłonek, który tworzy
wpuklenia (krypty)
Migdałki podniebienne: torebka,
liczne krypty, nabłonek
wielowarstwowy płaski
Migdałki trąbkowe: nabłonek
wielorzędowy
Migdałek językowy: pojedyncza
krypta, nabłonek wielowarstwowy
płaski
Migdałek gardłowy: wpuklenia
nabłonka wielorzędowego
Tkanka limfoidalna migdałków reaguje
na antygeny obecne w jamie gardłowej
(powietrze, pokarm), jeżeli przejdą one
przez barierę nabłonkową
• pojedyncze grudki chłonne
(we wszystkich odcinkach)
• skupiska grudek chłonnych:
- kępki Peyera w jelicie krętym
- wyrostek robaczkowy
Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowego
reaguje na antygeny obecne w treści
pokarmowej, jeżeli przejdą one przez
barierę nabłonkową
3
Wewnątrz zrazika rusztowanie dla limfocytów zbudowane jest z komórek
gwiaździstych nabłonkowych, które łączą się ze sobą wypustkami
Grasica
różni się od innych narządów
limfatycznych:
• pochodzenie nabłonkowe
• brak tkanki łącznej siateczkowatej
• brak grudek chłonnych
• wyłącznie limfocyty T
• nie zachodzą reakcje immunologiczne
skierowane przeciw obcym antygenom
• funkcja: „szkoła” dla niedojrzałych
limfocytów T
Budowa zrazikowa
limfocyty
Obszary zrazika grasiczego:
• kora (bardzo liczne limfocyty)
• rdzeń (mniej liczne limfocyty)
W rdzeniu komórki nabłonkowe tworzą również
niewielkie koncentryczne skupiska – ciałka Hassalla
ciałko Hassalla
Funkcja grasicy
W obszarach kory zrazików
niedojrzałe limfocyty T uzyskują
„specjalizację” (TH, TC, Treg),
„uczą się” tolerować własne
antygeny organizmu, i atakować
antygeny obce (nabywają
kompetencji immunologicznej).
Po ukończeniu tego procesu
przechodzą do naczyń krwionośnych
rdzenia, a następnie wędrują do
tkanki limfoidalnej różnych rejonów
organizmu.
SKÓRA
Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący,
zaiwerający 4 typy komórek
Powłoki skórne =
skóra + twory skórne
(gruczoły, włosy, paznokcie)
Funkcje:
• ochrona
• termoregulacja
• gospodarka wodno-jonowa
• funkcja zmysłowa
• synteza witaminy D
Warstwy skóry:
• naskórek (nabłonek)
• skóra właściwa (tkanka łączna
zbita)
-------------------------------------------• tkanka podskórna
= tkanka tłuszczowa + tkanka
łączna wiotka
warstwa zrogowaciała
n
warstwa jasna
warstwa ziarnista
sw
tp
warstwa kolczysta
warstwa podstawna
Główna populacja komórek, keratynocyty, migrują od podstawy naskórka do
jego powierzchni, zmieniając kształt i przekształcając się w martwe płytki
keratynowe (rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co prowadzi
do wyodrębnienia w naskórku warstw odpowiadających kolejnym etapom
rogowacenia
4
Melanocyty
Komórki Langerhansa
• w warstwie kolczystej
• mają długie „dendrytyczne”
wypustki
• należą do komórek
prezentujących antygen
• zlokalizowane w warstwie podstawnej
• syntetyzują melaninę w melanosomach
• przekazują ziarna melaniny sąsiednim
keratynocytom
• melanina chroni żywe komórki naskórka
przed szkodliwym wpływem
promieniowania UV
Komórki Merkla
Skóra właściwa:
• zlokalizowane w warstwie podstawnej
• zawierają drobne ziarenka
• kontaktują się z zakończniami nerwowymi
• są mechanoreceptorami
• warstwa brodawkowata
- tkanka łączna wiotka
- sieć kapilarów, włókna
nerwowe i mechanoreceptory
- szeregi brodawek tworzą
listewki skórne
• warstwa siatkowata
- tkanka łączna zbita
- zawiera gruczoły i/lub ich
przewody, korzenie włosów,
naczynia, mechanoreceptory
Tkanka podskórna:
- tkanka tłuszczowa i tkanka
łączna wiotka
- zawiera gruczoły, korzenie włosów,
naczynia, mechanoreceptory
Włosy
naskórek
skóra
właściwa
Włosy i gruczoły rozwijają się
z wpukleń naskórka w skórę
właściwą i tkankę podskórną
tkanka
podskórna
pochewki włosa
cebulka włosa
Struktury związane z korzeniami włosów:
• gruczoły łojowe
• gruczoły zapachowe
• mięśnie przywłośne
5
Gruczoły skóry
• gruczoły potowe
• gruczoły zapachowe
• gruczoły łojowe
• gruczoły mlekowe
Gruczoł potowy
(cewkowy,
kłębkowato zwinięty)
• odcinek wydzielniczy:
- walcowate komórki
wydzielnicze (jasne
i ciemne), merokrynowy
spposób wydzielania
(= egzocytoza)
- komórki mioepitelialne
- blaszka podstawna
• przewód: nabłonek
dwuwarstwowy sześcienny
• ujście: spiralny kanał
w naskórku
Wydzielina: woda, jony
(Na, Cl), niewielka ilość
białek
Gruczoł zapachowy
• odcinek wydzielniczy:
walcowate/sześcienne
komórki wydzielnicze,
merokrynowy + apokrynowy
sposób wydzielania (odrywanie
się fragmentów szczytowej
cytoplazmy z wydzieliną)
• przewód: nabłonek
jednowarstwowy sześcienny,
połączony z korzeniem włosa
Wydzielina: lipidy, kwasy
tłuszczowe, białka
Gruczoł łojowy
• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układ
komórek produkujących wydzielinę (lipidy),
a następnie degenerujących i rozpadających
się (holokrynowy sposób wydzielania)
• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowy
płaski) polączony z korzeniem włosa
6
Unerwienie skóry
receptory zmysłowe skóry:
- wolne zakończenia nerwowe
Wolne zakończenia nerwowe
- ciałka zmysłowe
Lokalizacja: naskórek, skóra
właściwa, wokół korzeni włosów
Wolne zakończenia
Ciałko Merkla
Wrażliwe na: dotyk, ucisk, ból,
temperaturę
Ciałko Merkla
(komórka Merkla + zakończenie)
nerwowe)
Ciałko Vatera-Paciniego
Ciałko Meissnera
Lokalizacja: naskórek
Wrażliwe na: dotyk, ucisk,
przesuwanie naskórka
względem skóry
Ciałko Meissnera
(zakończenia nerwowe otoczone
przez lemnocyty - zmodyfikowane
komórki Schwanna)
Lokalizacja: brodawki skórne
Wrażliwe na: dotyk
(różnicowanie tępy/ostry)
Ciałko Vatera-Paciniego
(zakończenie nerwowe otoczone
wieloma koncentrycznymi
warstwami spłaszczonych
fibroblastów)
Lokalizacja: tkanka podskórna,
również stawy, krezka, niektóre
narządy
Typy skóry
Skóra dłoni i stóp („gruba”):
• gruby naskórek z wyraźnymi warstwami
• gruba warstwa zrogowaciała w naskórku
• wysokie, regularne brodawki, wyraźne listewki
• obecne tylko gruczoły potowe
• brak korzeni włosów i związanych z nimi struktur
Skóra powłok („cienka”):
• cienki naskórek z niewyraźnymi warstwami
• cienka warstwa zrogowaciała w naskórku
• niższe i mniej regularne brodawki
• obecne wszystkie typy gruczołów skóry
• obecne korzenie włosów i struktury z nimi związane
Wrażliwe na: ucisk, drgania
7