Ef 1,3-14 Niech będzie błogosławiony
advertisement
Trójca Święta w Ef 1,3-14 Michał Wilk Hymn Ef 1,3-14 Ef 1,3-14 Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas w Chrystusie pobłogosławił wszelkim duchowym błogosławieństwem nieba. • IDEA BŁOGOSŁAWIEŃSTWA • EULOGIA – BERAKAH STARA FORMA, NOWA TREŚĆ Ef 1,3-14 3 Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas w Chrystusie pobłogosławił wszelkim duchowym błogosławieństwem nieba. 4 On wybrał nas w Nim przed założeniem świata, abyśmy wobec Niego byli święci, nienaganni i żyli w miłości. 5 Przeznaczył nas, abyśmy przez Jezusa Chrystusa stali się Jego dziećmi zgodnie z życzeniem Jego woli, 6 dla tym większej chwały Jego łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym. 7 W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, przebaczenie upadków według ogromu Jego łaski. 8 Tej łaski hojnie nam udzielił we wszelkiej mądrości i zrozumieniu, 9 gdy nam oznajmił tajemnicę swojej woli zgodnie ze swym życzeniem, które w Nim wyraził. 10 Uczynił to ze względu na plan obejmujący pełnię czasów, a zmierzający do połączenia w Chrystusie wszystkiego – tego, co w niebie, i tego, co na ziemi. 11 W Nim też otrzymaliśmy dziedzictwo, jako przeznaczeni do tego zgodnie z zamiarem Boga, który czyni wszystko według postanowienia swojej woli, 12 abyśmy żyli dla jeszcze większej Jego chwały – my, którzy już wcześniej złożyliśmy nadzieję w Chrystusie. 13 W Nim i wy, gdy usłyszeliście Słowo prawdy, dobrą nowinę o waszym zbawieniu – i dzięki któremu uwierzyliście – zostaliście opieczętowani obiecanym Duchem Świętym. 14 Ten Duch jest zadatkiem naszego dziedzictwa do czasu otrzymania własności – dla jeszcze większej Jego chwały . Tłum. Nowe Przymierze 3 (w 1,3 wprowadzone modyfikacje) Bóg, Ojciec Jezus Chrystus Duch Święty Funkcja refrenu Dwa modele Trójcy Świętej Gramatyka: hypotaksa Teologia: model pionowy Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas pobłogosławił… duchowym błogosławieństwem nieba (= błogosławieństwem Ducha). Gramatyka: parataksa Teologia: model poziomy Pierwsza summa teologii? • On wybrał nas w Nim przed założeniem świata… • ἐξελέξατο • Pwt 4,37 – ponieważ umiłował (ἀγαπῆσαι) ojców twoich, wybrał (ἐξελέξατο) was jako ich potomstwo po nich i wywiódł cię sam swoją wielką mocą z Egiptu • Pwt 10,15 – jednak tylko ojców waszych wziął sobie Pan, by ich miłować (προείλατο κύριος ἀγαπᾶν) i wybrał (ἐξελέξατο) was jako ich potomstwo po nich nad wszelkie narody aż do po dziś dzień WYBRANIE (inicjatywa Boga) WYDZIELENIE (ze sfery profanum) ŚWIĘTOŚĆ (przeniesienie do sfery sacrum) • abyśmy wobec Niego byli święci i nieskalani Skąd przychodzimy? Dokąd idziemy? • abyśmy wobec Niego byli święci i nieskalani i żyli w miłości… • ἐν ἀγάπῃ z poprzedniego wersetu może się łączyć z poprzedzającym lub następującym po nim tekstem: • wybrał nas w miłości • byśmy byli święci i bez skazy w miłości • w miłości przeznaczył nas • MIŁOŚĆ = jakość nowego kultu Izaak Syryjczyk, Traktaty ascetyczne XXIV • Wybrani przez tego, który wszystkie rzeczy działa według wcześniejszego postanowienia • Działanie Boga (gr. energia) Bazyli Wielki, List 234 Cyryl Aleksandryjski, De Sancta Trinitate VI • Przeznaczył nas, abyśmy przez Jezusa Chrystusa stali się Jego dziećmi • Teologia usynowienia Maksym Wyznawca, Capita de Caritate 3 • W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, przebaczenie upadków według ogromu Jego łaski • Eks-agoradzo (kategoria ekonomiczna) • Akt prawny: podmiot nabywający, podmiot sprzedający, umowa wykupu i cena wykupu • Krew jako cena. Funkcja: wskazuje na wartość wykupionego. • Symbolika krwi. • Teologia wykupu w kontekście świata greckiego i hebrajskiego. • Gdy nam oznajmił (γνωρίσας ἡμῖν) tajemnicę swojej woli (τὸ μυστήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ) • Dialektyka Bożego objawienia: odsłonięcie + tajemnica μυστήριον, ου, τό – tajemnica, misterium, ryty inicjacyjne w religiach misteryjnych (ποιεῖν τὰ μυστήρια / odprawiać misteria; Izokrates, De bigis 6; Tukidydes 6.28.1; ἀπιέναι πρὸ τῶν μυστηρίων / odejść zanim zostanie się wtajemniczonym w misteria; Platon, Meno 76e); przedmiot kultu; prawda religijna (Mt 13,11); jako wydarzenie – sakrament lub inicjacja sakramentalna (Justyn, Dialogi 68,8); sakrament chrześcijański (gr. μυστήριον tłumaczone na łacinie jako: sacramentum; Euzebiusz z Cezarei, Demonstratio evangelica 1.10.28, 9.6.10) Oznajmił nie w sposób intelektualny, ale: wprowadził nas w uczestnictwo w tajemnicy Św. Augustyn, Państwo Boże XXII, 30 Uczynił to ze względu na plan obejmujący pełnię czasów (εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν) Historia jako dzieje zbawienia i sakrament obecności Boga Czas objawienia: czas pełni (gr. pleroma) / czas szczególny (kairos) Metoda objawienia: ekonomia οἰκονομία, ας, ἡ – dosł. zarządzanie domem [ekonomia]; zarządzanie, administrowanie domem, miastem, państwem; dystrybucja dóbr; układ, schemat, porządek całości (ἡ καθόλου καὶ συλλήβδην οἰ. τῶν γεγονότων / całościowy i generalny układ wydarzeń; Polibiusz, In Cynaegirum 1.4.3); relig.: plan Boży ukryty przed wiekami, a objawiony w Jezusie Chrystusie; opatrzność Boża Plan… zmierzający do połączenia w Chrystusie wszystkiego – tego, co w niebie, i tego, co na ziemi / ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ, τὰ ἐπὶ τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ἐν αὐτω Kefale – głowa, zawias Ta panta + meryzm – idea skupienia / zsyntetyzowania / streszczenia wszystkiego w Chrystusie jak w soczewce Od teologii rekapitulacji do filozofii Pierre Teilharda de Chardina (Chrystus jako punkt omega) Idea główna • Na początku było słowo (en arche en ho Logos) / wszystko przez nie się stało, a bez niego nic się nie stało, co się stało • Arche – w sensie czasowym (moment stwarzania) i przestrzennym (wzór / idea) • Aluzja do Rdz 1,1. • Bereszit (na początku) / rosz (głowa) • Sens idei: skupić / zsyntetyzować wszystko w tym, co jest pierwotnym wzorem / wszystkiego • Idea wiecznego powrotu, ostatecznego scalenia, odzyskania pierwotnej jedności Maksym Wyznawca, Questiones ad Tjalassium LIX Zostaliście opieczętowani obiecanym Duchem Świętym… • W Kontekście wykupu niewolników: pieczęć „fugitivus” zostaje zastąpiona pieczęcią Ducha • Idea pieczęci jako weryfikacji wzoru z oryginałem: jesteśmy kompatybilni z Bogiem. • Początek antropologii Nowego Testamentu Ten Duch jest zadatkiem naszego dziedzictwa do czasu otrzymania własności Zadatek, przedpłata… Idea kompatybilna z pojęciem ekonomii Ef 1,3-14 3 Niech będzie błogosławiony Bóg, Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który nas w Chrystusie pobłogosławił wszelkim duchowym błogosławieństwem nieba. 4 On wybrał nas w Nim przed założeniem świata, abyśmy wobec Niego byli święci, nienaganni i żyli w miłości. 5 Przeznaczył nas, abyśmy przez Jezusa Chrystusa stali się Jego dziećmi zgodnie z życzeniem Jego woli, 6 dla tym większej chwały Jego łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym. 7 W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, przebaczenie upadków według ogromu Jego łaski. 8 Tej łaski hojnie nam udzielił we wszelkiej mądrości i zrozumieniu, 9 gdy nam oznajmił tajemnicę swojej woli zgodnie ze swym życzeniem, które w Nim wyraził. 10 Uczynił to ze względu na plan obejmujący pełnię czasów, a zmierzający do połączenia w Chrystusie wszystkiego – tego, co w niebie, i tego, co na ziemi. 11 W Nim też otrzymaliśmy dziedzictwo, jako przeznaczeni do tego zgodnie z zamiarem Boga, który czyni wszystko według postanowienia swojej woli, 12 abyśmy żyli dla jeszcze większej Jego chwały – my, którzy już wcześniej złożyliśmy nadzieję w Chrystusie. 13 W Nim i wy, gdy usłyszeliście Słowo prawdy, dobrą nowinę o waszym zbawieniu – i dzięki któremu uwierzyliście – zostaliście opieczętowani obiecanym Duchem Świętym. 14 Ten Duch jest zadatkiem naszego dziedzictwa do czasu otrzymania własności – dla jeszcze większej Jego chwały . Bóg, Ojciec Jezus Chrystus Duch Święty Funkcja refrenu Trójca Święta a Kościół List do Efezjan – temat główny ekklesia nie jako konkretna wspólnota, ale Kościół w wymiarze kosmicznym, wyprowadzony z Trójcy Świętej Struktura literacka Konstytucji dogmatycznej o Kościele „Lumen gentium” odzwierciedla eklezjologię Listu do Efezjan. Kościół pochodzi z wieczności i zmierza ku wieczności. Jest w „objęciach” Trójcy Świętej. Kontekst historyczny: Efez Tradycja wczesnego chrześcijaństwa zidentyfikuje je jako kobiece piersi i postrzega jako symbol płodności – bogini karmicielka zdolna wyżywić licznych mieszkańców miasta. Dz 19, 13-20 13 Ale i niektórzy wędrowni egzorcyści żydowscy próbowali wzywać imienia Pana Jezusa nad opętanymi przez złego ducha. «Zaklinam was przez Pana Jezusa, którego głosi Paweł» - mówili. 14 Czyniło to siedmiu synów niejakiego Skewasa, arcykapłana żydowskiego. 15 Zły duch odpowiedział im: «Znam Jezusa i wiem o Pawle, a wy coście za jedni?» 16 I rzucił się na nich człowiek, w którym był zły duch, powalił wszystkich i pobił tak, że nadzy i poranieni uciekli z owego domu. 17 Dowiedzieli się o tym wszyscy Żydzi i Grecy, mieszkający w Efezie, i strach padł na wszystkich, i wysławiano imię Pana Jezusa. 18 Przychodziło też wielu wierzących, wyznając i ujawniając swoje uczynki. 19 I wielu też z tych, co uprawiali magię, poznosiło księgi i paliło je wobec wszystkich. Wartość ich obliczono na pięćdziesiąt tysięcy denarów w srebrze. • Rozdźwięk między religijną oficjalną, a domową. Kult świątyni = oficjalna religia. Wierzenia ludowe = domowe sposoby radzenia sobie z problemami za pomocą amuletów, zaklęć, inwokacji i tradycyjnych sposobów zdobywania duchowej mocy. • • Mieszkańcy Efezu nosili piękne wdzięczności w małych szytych woreczkach (Anaxilias, cytat w: Atenajos, Deipnosophistae 12.548c. / Uczty mędrców) – chodzi o Ephesia Grammata. Te były wypisywane także na wizerunkach kultycznych Artemidy. Morris uważa, że te magiczne zaklęcia wywodzą się z wierzeń Hetytów i były znane i powtarzane w starożytnej magii przez stulecia. Według Anaxilas (Frag 18), Ephesia Grammata schowane były w „w małych woreczkach” (ἐν Σκυταρίοις ῥαπτοῖσι), które Morris identyfikuje z kurša. • Plutarch – w kontekście mieszkańców Efezu – twierdzi, że magowie poinstruowali tych, którzy posiedli tajemną wiedzę o duchach, jak powtarzać magiczne formuły, by skutecznie wypędzać dręczące demony (Plutarch, Quaest. conv. 7,5). • Mamy opowieści o zapaśnikach z Efezu, którzy rywalizowali w igrzyskach w Olimpii, a na kostkach umieszczali amulety z fragmentami Listów Efeskich. Jeden z nich po wygranej walce zdjął amulet, w efekcie trzy kolejne walki przegrał (Eustathius, Comm. ad. Hom. 19.247). • W kontekście magii przywoływano także Artemidę (PGM LXXVIII.1-14) – zazwyczaj wraz z boginią Księżyca, Selene i boginią podziemi, zwaną Hekate, znaną jako bogini czarów i magii. W jednym tekście zostaje wezwana wraz z Hekate i Selene, aby zaradzić chorobom albo doprowadzić do śmierci chorej kobiety - by jej ulżyć w cierpieniach . Tekst zawiera prośbę niejakiego Artemisa: „Odetnij oddech, pani (κύρια), z jej nozdrzy” (PGM IV.2441– 2621, zwłaszcza linia 2499). • Nasza wiedza na temat magii została znacznie wzbogacona dzięki odkryciu prawie 250 magicznych papirusów w piaskach w Egipcie. Ilustrują one różne rodzaje rytuałów, zaklęć, formuł, receptur na amulety, przekleństw... • Oprócz tych tekstów jest wiele innych świadków magii: literackie odniesienia do magii, tabliczki ołowiane z przekleństwami, amulety i różne inne przedmioty magiczne. Inne dowody archeologiczne poświadczające magię w Efezie: 1. Trzy napisy z przekleństwami. W jednym przywołuje się Artemidę z prośbą, by przeklęła wrogą osobę. 2. Fragment mówiący o „magu” (gr. μάγος), a dwie linie dalej łączy się maga z Artemidą. 3. Inskrypcje odnoszące się do praktyk wróżbiarstwa, w tym takie, które odnoszą się do „głównego wróżbiarza” (μαντιάρχη). 4. Przedmioty astrologiczne, kości magiczne używane we wróżbiarstwie i w wyroczni. 5. Złota lamela (magiczny amulet), która zawiera listę kosmicznych mocy dwudziestu sześciu aniołów Starego Testamentu (co prawdopodobnie odzwierciedla żydowską magię[16] ἐν τοῖς ἐπουρανίοις (Ef 1,3) w ponad-niebiosach słowo pojawia się tylko w Ef I wy byliście umarłymi na skutek waszych występków i grzechów, w których żyliście niegdyś według doczesnego sposobu tego świata, według sposobu Władcy mocarstwa powietrza, to jest ducha, który działa teraz w synach buntu. A Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek występków, razem z Chrystusem przywrócił do życia. Łaską bowiem jesteście zbawieni. On nas wraz z Chrystusem przywrócił do życia i wraz z Nim umieścił na wysokościach nieba. Uczynił to w Chrystusie Jezusie (Ef 2,6) ἐν τοῖς ἐπουρανίοις = ἐν Χριστῷ (Ef 1,3) …gdyż przez Niego (Chrystusa) mamy dostęp do Ojca, jedni i drudzy, w jednym Duchu. (Ef 2,18) Lektura Listu do Efezjan
