1 - Gmina Spytkowice
advertisement
AKTUALIZACJA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009 – 2012 Z PERSPEKTYWĄ 2013-2016” Spytkowice, czerwiec 2009 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 ul. Obrońców Stalingradu 66 pok. 208, 218 45-512 Opole tel./fax. 077/454-07-10, 077/543-09-35 kom. 605-26-24-27, 783-995-101 mail: [email protected], [email protected] Wykonawcą Aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Spytkowice na lata 2009 – 2013 z perspektywą na lata 2013-2016” był zespół firmy ALBEKO z siedzibą w Opolu w składzie: Beata Podgórska Marta Janowska Paweł Synowiec Jarosław Górniak 295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ...................................................................................................................... 7 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU .... 8 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY SPYTKOWICE ......................................................................... 10 3.1. INFORMACJE OGÓLNE ............................................................................................................................................ 10 3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE .................................................................................................. 11 3.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ..................................................................................................................................... 14 3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI, GEOMORFOLOGIA............................................................................................. 14 3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SPYTKOWICE. ............................................................. 15 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ............................................................................................... 15 3.5.2. Zabytki ......................................................................................................................................................................... 16 3.6. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA.................................................................................................................................. 18 3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ..................................................................................................................................... 18 3.8. ROLNICTWO ........................................................................................................................................................... 19 3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA .................................................................................................. 21 3.9.1. Zaopatrzenie gminy Spytkowice w energię cieplną. ...................................................................................... 21 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny ................................................................................... 22 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną ...................................................................... 22 0LINIA 400KV BYCZYNA-SKAWINA (DŁ. OK. 7,5 KM NA TERENIE GMINY). ................................................................... 23 PRZEZ GMINĘ PRZEBIEGA KILKA NAPOWIETRZNYCH LINII ELEKTROENERGETYCZNYCH 110KV: .................................. 23 0LINIA WYSOKIEGO NAPIĘCIA 110 KV SPYTKOWICE GÓRKI – LIPOWA (DŁ. OK. 5 KM), ................................................ 23 0LINIA WYSOKIEGO NAPIĘCIA 110 KV LASKOWA-BOREK SZLACHECKI (DŁ. OK. 6,9 KM) ............................................. 23 3.9.4. Infrastruktura transportowa. ......................................................................................................................... 23 3.9.5. Zaopatrzenie w wodę .................................................................................................................................... 25 3.9.6. Odprowadzenie ścieków ................................................................................................................................ 26 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ................................................................................. 29 4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SPYTKOWICE. .... 29 4.1.1. Zasady realizacji programu .......................................................................................................................... 29 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa .................................................................................................................................. 29 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. ................................................... 30 „Program ochrony środowiska dla gminy Spytkowice na lata 2004-2007” został sporządzony w 2004 roku i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak: ......................................... 32 6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 ...................................................................................... 34 6.1. CELE EKOLOGICZNE .............................................................................................................................................. 34 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym ........................................................................................................ 34 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ........................................................................................................ 34 6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Spytkowice. ...................................................................................................... 35 7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH .................................................................................... 36 7.1. UWZGLĘDNIENIE ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA W STRATEGIACH SEKTOROWYCH .............................................. 36 7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 36 Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem ................................... 36 7.2. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ............................................................................................................................. 36 7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 37 7.3. UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA ..................................................... 37 7.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 38 7.4. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ................................................................................................. 39 7.4.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 39 7.5. ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM .................................................................................... 40 7.5.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 40 8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ................................................................................. 42 395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 8.1. OCHRONA PRZYRODY ............................................................................................................................................ 42 8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 48 8.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...................................................................................................... 49 8.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 50 8.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI ........................................................................................ 50 8.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 51 8.4. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ .............................................................. 51 8.4.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 52 8.5. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI .............................................................................................................................. 52 8.5.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 54 8.6. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ................................................................................................... 55 Przekształcenia powierzchni ziemi .......................................................................................................................... 56 8.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 57 9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO. ................. 59 9.1. ŚRODOWISKO A ZDROWIE ...................................................................................................................................... 59 9.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 59 9.2. JAKOŚĆ POWIETRZA ............................................................................................................................................... 59 9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 ....................................................................................................................... 63 9.3. OCHRONA WÓD ...................................................................................................................................................... 65 9.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 76 9.3.2 Cel priorytetowy (2009-2012) ........................................................................................................................ 77 9.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...................................................................................................................................... 78 9.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ..................................................................................................................................... 78 9.5.1. Cel średniookresowy do 2016 ....................................................................................................................... 81 9.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ................................................................................................ 82 9.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 84 9.7. POWAŻNE AWARIE ................................................................................................................................................ 85 9.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 86 9.8. WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ........................................................................................... 87 Mapa przedstawia mezoskalową rejonizację Polski pod względem zasobów energii wiatru w kWh z 1m2 skrzydeł w ciągu roku. Wydzielono pięć rejonów o różnych zasobach energii dla wysokości 30 m. n.p.gr. Z mapy tej wynika, że około 60 % kraju posiada dobre warunki do wykorzystania wiatru jako czystego źródła energii. Warunki lokalne terenu mogą sytuację tą dodatkowo polepszyć. ....................................................................................................................................................... 88 W celu sprawdzenia opłacalności zakładania farm wiatrowych potrzebne są szczegółowe badania warunków wiatrowych, ewentualnie można zastosować dane z najbliższej stacji meteorologicznej, lotniska lub innego źródła, jeżeli są to pomiary wiarygodne. .......................................................................................................................................................................... 88 9.8.1. Cel średniookresowy do 2016 r. .................................................................................................................... 90 10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2009 – 2012. ......................... 92 11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. .................... 95 12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA .................................................. 97 13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU .............................................................. 99 WŁASNE ŚRODKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ........................................................................................................ 99 FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ..................................................................................... 100 EKOFUNDUSZ ............................................................................................................................................................. 100 PROGRAMY OPERACYJNE NA LATA 2007-2013 ........................................................................................................... 101 MAŁOPOLSKI REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY NA LATA 2007-2013 ................................................................ 103 PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH ............................................................................................................. 103 FUNDUSZ SPÓJNOŚCI .................................................................................................................................................. 104 PROGRAM LIFE+ ......................................................................................................................................................... 104 NORWESKI MECHANIZM FINANSOWY I MECHANIZM FINANSOWY EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO.......... 104 KREDYTY UDZIELANE NA PREFERENCYJNYCH WARUNKACH ...................................................................................... 105 KOMERCYJNE KREDYTY BANKOWE ............................................................................................................................ 105 WŁASNE ŚRODKI INWESTORÓW .................................................................................................................................. 105 Spis rysunków: Rysunek 1. Położenie Gminy Spytkowice. .................................................................................... 10 Rysunek 2. Gmina Spytkowice...................................................................................................... 11 495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 3. Schemat zaopatrzenia gminy w gaz ziemny z sieci przesyłowych. ............................. 22 Rysunek 4. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Spytkowice. ................................... 24 Rysunek 5. Schemat przebiegu linii kolejowych. ........................................................................... 25 Rysunek 6. Mapa usytuowania planowanego obszaru Natura 2000 PLB120005. ......................... 45 Rysunek 7. Mapa usytuowania planowanego obszaru Natura 2000 PLH12_50. ........................... 46 Rysunek 8. Mapa “Doliny Karpia” .................................................................................................. 47 Rysunek 9. Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2007r. .. 69 Rysunek 10. Ocena wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2007r pod kątem eutrofizacji..................................................................................................................................... 70 Rysunek 11. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie małopolskim. .......................... 72 Rysunek 12. Ocena jakości wód podziemnych w punktach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007r. .................................................................................................................. 74 Rysunek 13. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce. ............................................................ 88 Rysunek 14. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska. ........................................... 98 Spis tabel: Tabela 1. Sołectwa w gminie Spytkowice. ..................................................................................... 12 Tabela 2. Struktura użytkowania gruntów w gminie Spytkowice .................................................... 16 Tabela 3 Liczba ludności w Gminie Spytkowice. ........................................................................... 18 Tabela 4. Podział podmiotów gospodarki narodowej w 2007r. ..................................................... 19 Tabela 5. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2007..................... 19 Tabela 6. Struktura klas bonitacji gruntów w gminie Spytkowice. .................................................. 21 Tabela 7. Struktura głównych zasiewów w gminie......................................................................... 21 Tabela 8. Sieć wodociągowa w gminie Spytkowice. ..................................................................... 26 Tabela 9. Sieć kanalizacyjna w gminie Spytkowice. ...................................................................... 28 Tabela 10. Dane odnośnie gospodarki wodno-ściekowej w gminie za rok 2005 i 2007 ................ 28 Tabela 11. Zasoby geologiczne złóż na terenie gminy Spytkowice. .............................................. 56 Tabela 12. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie powiatu wadowickiego. ........... 62 Tabela 13. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008. ................................................. 62 Tabela 14. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2007. ................................................ 62 Tabela 15. Zakres badań jakości wód powierzchniowych. ............................................................ 67 Tabela 16. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód powierzchniowych w 2007 r. na terenach sąsiadujących z gminą Spytkowice. .............................................................................................. 68 Tabela 17. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2007 roku. .......................... 69 Tabela 18. Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych. ........................................... 71 Tabela 19. Charakterystyka GZWP. .............................................................................................. 73 Tabela 20. Ocena jakości wód podziemnych w 2007r w ppk w okolicach gminy Spytkowice. ....... 74 Tabela 21. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Spytkowice.84 Tabela 22. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Spytkowice w latach 2009-2012. 92 595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Tabela 23. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Gminy Spytkowice.................................................................................................................................... 95 Tabela 24. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem. ................................... 98 1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat objętych presją przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów), znaczną degradację środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie się zasobów surowcowych, ginięcie gatunków zwierząt i roślin, a także pogorszenie stanu zdrowia ludności na terenach przeobrażonych na niespotykaną dotychczas skalę. Dlatego przyjmuje się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Istota rozwoju zrównoważonego polega więc na tym, aby zapewnić zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom możliwości rozwoju. Wskazane zostało również, że ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne. Gminy należą do władz publicznych, zatem na nich również spoczywa obowiązek wykonywania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za jakość życia mieszkańców. Dodatkowym wyzwaniem stało się członkostwo w Unii Europejskiej oraz związane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekającym gminy jest wdrożenie tych przepisów i osiągnięcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywność działań w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwiązań przyjętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczności lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, muszą być prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporządzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełniać wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyrażającym cele i kierunki polityki ekologicznej samorządu Gminy Spytkowice i określającym wynikające z niej działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako główny instrument strategicznego zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania budżetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania się o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w Programie ochrony środowiska posłużą do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa Gminy Spytkowice, które służyć będą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodować polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko. Należy jednak oczekiwać, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada się, że kształtowanie polityki ekologicznej w Gminie Spytkowice będzie miało charakter procesu ciągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “kroczącego”, 695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 polegającej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach. 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla planowania strategicznego, polegającej na: - określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Gminy Spytkowice, zawierającej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z oceną stanu; - określeniu kreatywnej części Programu poprzez konkretyzację (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizację w postaci sformułowania listy działań; - scharakteryzowaniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; - określeniu zasad monitorowania. Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urzędu Gminy w Spytkowicach, ze Starostwa Powiatowego w Wadowicach, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzację, wywiady i sondaże. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bieżące informacje dotyczące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzględnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2008. Program oparty jest na zapisach następujących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. – Warszawa 2008 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować: - stan wyjściowy - cele średniookresowe do 2016 roku - kierunki działań w latach 2009 – 2012 - monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdrożenie Programu - Cele i zadania ujęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - kierunki działań systemowych, - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. - Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. W dokumentach tych określono długoterminową politykę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa małopolskiego, Powiatu Wadowickiego oraz Gminy Spytkowice, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. - Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione: - zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź 795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 - instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym), zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji gminy). Niniejszy dokument będzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie dokumentami wyższego szczebla oraz aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których treść powinna być uwzględniana w Programie. 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY SPYTKOWICE 3.1. Informacje ogólne Pierwsza wzmianka pisana o wsi Spytkowice pochodzi z 1229 r. Został wówczas zwołany wiec, na którym Książę Konrad Mazowiecki przy pomocy panów krakowskich pojmał na mszy świętej księcia śląskiego Henryka Brodatego. Ta krótka notatka może świadczyć o tym, że Spytkowice były na tyle znaczącą miejscowością, iż właśnie tutaj odbyło się spotkanie dostojników. Położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych podnosiło rangę miejscowości, mimo że Spytkowice w owym czasie były w początkowym stadium rozwoju. Do końca XV wieku Spytkowice były wsią książęcą, a w wiekach późniejszych ich dziedzicami byli kolejno przedstawiciele najznamienitszych rodów Rzeczpospolitej: Myszkowscy, Lubomirscy, Opalińscy, Sieniawscy i Potoccy. Świadectwem wspaniałego dziedzictwa kulturowego i duchowego Spytkowic są ich najwspanialsze zabytki: zamek z I połowy XVI wieku, wzniesiony w stylu gotycko-renesansowym, a także wczesnobarokowy kościół dedykowany św. Katarzynie Aleksandryjskiej, z łaskami słynącym obrazem Matki Bożej Spytkowickiej. Budowę tego kościoła rozpoczął biskup warmiński Mikołaj Szyszkowski, a dokończył w 1643 r. podskarbi poznański Łukasz z Bnina Opaliński. Świątynię konsekrował 14 IX 1683 r. bp sufragan krakowski Mikołaj Oborski. Gmina Spytkowice leży blisko ośrodków miejskich, jest łatwo dostępna komunikacyjnie, zachowała w całej swej północnej części tereny niezurbanizowane, po części dzikie, zajęte przez rzekę Wisłę. Stare koryto tej rzeki, tzw. „Wiślisko”, jak i kompleks stawów rybnych z otuliną zieleni, są szczególnie atrakcyjne dla wędkarzy, myśliwych i ornitologów. Zarówno starorzecze, jak rzeka Wisłą, są atrakcyjnymi łowiskami wędkarskimi użytkowanymi przez Polski Związek Wędkarski. Na przestrzeni wieków wraz z rozwojem wsi powstawały kompleksy stawów rybnych. W latach 1872-1908 kiedy dziedzicem był Andrzej Potocki, gospodarka rybacka prowadzona na stawach Zatora i Spytkowic święciła triumfy w Europie, a karp tam hodowany zdobył w 1900 roku Grand Prix na międzynarodowej wystawie w Paryżu. Ostatnim właścicielem Spytkowic był Adam hr. Potocki. Po zakończeniu drugiej wojny światowej spytkowicki zamek został przejęty przez skarb państwa, a majątek ziemski uległ parcelacji. Gmina posiada duże możliwości rozwoju turystyki i rekreacji ze względu na duże kompleksy terenu nadającego się do wykorzystania na ten cel. Rysunek 1. Położenie Gminy Spytkowice. 895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 3.2. Położenie geograficzne i administracyjne Gmina Spytkowice położona w południowej części Polski na terenie województwa małopolskiego, zajmuje obszar o powierzchni ok. 50,08 km2 na którym na koniec 2008r. zamieszkiwało ogółem 9 990 osób. Gęstość zaludnienia wynosi 199 osób/km2 i jest niższa od średniej województwa małopolskiego, która wynosi 216 osób/km2. Gmina Spytkowice stanowi najdalej na północ wysuniętą część powiatu wadowickiego w województwie małopolskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie bielskim. Gmina Spytkowice stanowi najdalej na północ wysuniętą część powiatu wadowickiego w województwie małopolskim. Jej północną granicę stanowi dawne i obecne koryto Wisły, zaś w części południowej sięga po Pogórze Wielickie. Graniczy z dwoma gminami powiatu wadowickiego tj: Tomice i Brzeźnica oraz z gminą Zator w powiecie oświęcimskim, gminą Alwernia w powiecie chrzanowski i gminą Czernichów w powiecie krakowskim. Z dwoma ostatnimi granicę stanowi Królowa Polskich Rzek – Wisła. Obszar gminy podzielony jest na sześć sołectw: Bachowice, Lipowa, Miejsce, Półwieś, Ryczów i Spytkowice. Spytkowice położone są na północno-wschodnim skraju podkarpackiej Kotliny Oświęcimskiej, a zarazem w centralnej części wchodzącej w jej skład Wysoczyzny Spytkowickiej, która opada stromym progiem na północ do Doliny Wisły. Gmina Spytkowice mieści się na pograniczu kilku jednostek fizykogeograficznych. Jej północna część leży w Dolinie Górnej Wisły (fragment Kotliny Oświęcimskiej) , natomiast część południowa należy do Rowu Skawińskiego, Pogórza Wilamowickiego i Pogórza Wielickiego (fragmenty Pogórza Zachodniobeskidzkiego). 995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 2. Gmina Spytkowice. Gmina Spytkowice jest gminą wiejską. Ośrodkiem administracji samorządowej są Spytkowice, spełniające funkcję centrum życia społeczno – gospodarczego gminy. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 44 Gliwice – Kraków oraz sieć dróg powiatowych. W Spytkowicach znajduje się węzłowa stacja kolejowa na skrzyżowaniu szlaków Oświęcim – Kraków i Wadowice – Trzebinia. Gmina oddalona jest o 40 km od królewskiego miasta Krakowa i 20 km od papieskich Wadowic. Inne, mniejsze, ale ważne ośrodki przemysłowe leżące w pobliżu to Skawina (25 km od miejscowości Spytkowice), Oświęcim (22 km). Część terenów gminy Spytkowice (sołectwo Półwieś) należy do Krakowskiego Obszaru Metropolitarnego. Stwarza to szanse na rozwój powiązań komunikacyjnych i infrastrukturalnych z Krakowem, zwłaszcza, że rozwój KOM zapisano jako jedne z celów w strategii rozwoju województwa małopolskiego. W granicach administracyjnych gminy znajduje się Spytkowice i 6 miejscowości posiadających rangę sołectw: Tabela 1. Sołectwa w gminie Spytkowice. Lp. 1. 2. 3. 4. Sołectwo Spytkowice Bachowice Lipowa Ryczów Powierzchnia [ha] 2052,53 1 368,42 86,88 934,38 1095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 5. 6. Miejsce Półwieś 275,97 289,58 Źródło: BIP Spytkowice Spytkowice są ośrodkiem gminnym, położonym w zachodniej części województwa małopolskiego na terenie powiatu wadowickiego przy drodze krajowej 44 Gliwice - Kraków, dzięki czemu ma dogodne połączenia z pobliskimi miastami (Kraków, Skawina, Oświęcim, Wadowice). Wieś zajmuje powierzchnie 2052,53 ha i liczy 3 885 mieszkańców. W skład gminy oprócz Spytkowic wchodzą jeszcze: Bachowice, Miejsce, Lipowa, Ryczów i Półwieś. Wieś rozpostarta na wzgórzach wznoszących się od niziny nadwiślańskiej położona częściowo w Dolinie Górnej Wisły oraz na Pogórzu Wielickim. Na jej obszarze występuje najbardziej urozmaicony na terenie gminy obszar pod względem rzeźby i krajobrazu. Obszar ten charakteryzuje się wyrównanymi szerokimi garbami oraz pojedynczymi wzgórzami, które są rozcięte siecią wąskich, głębokich i nieckowatych dolin deluwialnych. Spłaszczone wierzchowiny wododziałowe garbów schodzą stopniowo, a w wielu miejscach gwałtownie, stromymi stokami do płaskich dolin (pagóry, wąwozy). Spytkowice zaliczają się do najstarszych wsi dawnego księstwa zatorskiego, przez które prowadził bardzo ważny szlak handlowy z Czech i Moraw do Polski. Do dziś zachowało się kilka zabytkowych obiektów m.in. Murowany zamek gotycki z XV w oraz kościół z II poł. XV w. Spytkowice jako obszar starego osadnictwa odznaczają się bogactwem dóbr kultury takich jak: stanowiska archeologiczne (46), zabytki kultury materialnej (m.in. murowany spichlerz kamienny z połowy XIX w. krzyże i liczne kapliczki wotywne. Zamek w Spytkowicach ; wpisany do rejestru zabytków w 1987 r. zbudowany w I poł. XVIw. w stylu gotycko-renesansowym, rozbudowany ok. 1630 r., murowany na trzech skrzydłach ujmujących prostokątny dziedziniec, od frontu szeroka fosa z mostem kamiennym. Podpiwniczony, na parterze od dziedzińca galerie, natomiast na piętrze w skrzydle środkowym. Wieża flankująca elewację frontową z dachem namiotowym, dachy dwuspadowe, pokoje o układzie jednotraktowym. Kościół Parafialny p.w. Św. Katarzyny w Spytkowicach; wpisany do rejestru zabytków w 1978 r. wzniesiony w 2 ćw. XVII w. Budowa rozpoczęta w 1633 przez Mikołaja Szyszkowskiego, biskupa warmińskiego, ukończony przez Łukasza Opalińskiego, podskarbiego poznańskiego, poświęcony w 1683 r. Murowany z kamienia i cegły, jednonawowy, z prezbiterium zamkniętym półkoliście po stronie wschodniej i kwadratową wieżą w elewacji zachodniej /od południa/, sklepiony kolebką na gurtach, z lunetami. Kościół stanowi cenny przykład barokowej architektury sakralnej. W Spytkowicach jest również wiele miejsc gdzie można odpocząć i miło spędzić wolny czas Wieś Bachowice to miejscowość rozpostarta na wzgórzach wznoszących się od niziny nadwiślańskiej koło Zatora i Spytkowic ku Karpatom, położona na Pogórzu Wielickim, o terenie pagórkowatym, otoczona przez trzy lasy. Bachowice liczą 2212 mieszkańców, i zajmują powierzchnię1368,42ha. Przez wieś prowadzi droga powiatowa nr K1769 Spytkowice – Bachowice - Witanowice, oraz ponad 10 km dróg gminnych jest również wiele ścieżek rowerowych, a czyste środowisko i malownicze położenie to walory, które nie tylko pozwalają na wypoczynek mieszkańcom, ale dają podstawę do stworzenia bazy turystyczno rekreacyjnej. Może poszczycić się dużą ilością kapliczek przydrożnych, na uwagę zasługuje kamienny krzyż pokutny Nieustalona jest jego data powstania. Stoi przy drodze na przysiółek Kaniów. Najprawdopodobniej najstarszy zabytek sakralny w Bachowicach. Legenda głosi, iż krzyż wyrósł z ziemi na miejscu gdzie zamordowano duchownego, który jechał z komunią do ciężko chorego. W trakcie podróży został napadnięty przez zbójców, zamordowany i pogrzebany przy drodze. Ponadto w Bachowicach znajduje się Kaplica Św. Bartłomieja zbudowana w XVIII wieku na placu po starym kościele parafialnym. Zlokalizowana w północno-wschodniej części wsi na niewielkim wzniesieniu. Jest również wiele zagród domowych specyficznych dla podbeskidzkiej wsi, istnieją pomniki przyrody i rzadkie okazy roślin i zwierząt. Lipowa to nieduża wioska położona w Kotlinie Oświęcimskiej, w zachodniej części województwa małopolskiego, na terenie powiatu wadowickiego, w gminie Spytkowice w pobliżu drogi powiatowej nr K1774 Spytkowice - Poręba Żegoty. Wieś zajmuje powierzchnie 86,88 ha i liczy 94 1195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 mieszkańców, co składa się na 28 gospodarstw domowych. Na całkowitą powierzchnię sołectwa Lipowa składają się wody otwarte stanowiące 14,5% powierzchni, zabudowa mieszkaniowa wg planu zagospodarowania przestrzennego - 8,5%, lasy i zadrzewienia 1,9%, a pozostała część to użytki zielone oraz uprawy polowe i ogrodnicze. Wieś Lipowa położona jest w terenie depresyjnym rzeki Wisły. Wyodrębniona ona została ze wsi Lipowa Bagienna w wyniku regulacji koryta rzeki Wisły oraz budowy wału przeciwpowodziowego w okresie przedwojennym. Według przekazów ustnych wieś powstała na terenach borów lipowych, z czym identyfikują się jej współcześni mieszkańcy przyjmując gałązkę lipy za symbol w herbie swojej miejscowości. Miejsce to nieduża wioska położona w Kotlinie Oświęcimskiej, w zachodniej części województwa małopolskiego, na terenie powiatu wadowickiego, w gminie Spytkowice przy drodze powiatowej nr K1773 Spytkowice - Miejsce - Palczowice. Wieś zajmuje powierzchnie 275,97 ha i liczy 675 mieszkańców. Nazwa Miejsce powstała wedle legendy, która głosi, że flisacy płynący Wisłą, po przybiciu do brzegu wyznaczyli sobie na tym obszarze miejsce na odpoczynek, nazywając go "miejscem". Na dowód tego, po dzień dzisiejszy, w herbie miejscowości widnieje flisak. Z punktu widzenia geograficznego przeważają tutaj tereny nizinne podnoszące się ku południu systemem terasów akumulacyjnych. Miejscowość leży na utworach czwartorzędowych, głównie mady rzeczne. Od północy graniczy z Wisłą, od wschodu granicą jest Stara Wisła, zaś od południa i zachodu rozciągają się stawy hodowlane. Niedostateczna infrastruktura techniczna i społeczna wsi stanowi istotny problem w procesie rozwoju, obniża standard życia oraz wpływa negatywnie na atrakcyjność wsi, nie tylko dla inwestorów ale również dla rozwoju agroturystyki i rekreacji. Teren miejscowości odznacza się glebami wykształconym z aluwiów rzeki Wisły, o ciężkim poziomie ilastym i gliniastym. Aluwia mają charakter głównie glin lekkich i piasków. Na terenie gminy dominują gleby wysokiej klasy Wieś Ryczów to miejscowość w północno - zachodniej części województwa małopolskiego w północnej części powiatu wadowickiego, zajmuje powierzchnie 9,5 km2 i liczy 2577 mieszkańców. Przez wieś prowadzi droga krajowa nr 44 Kraków -Gliwice, droga powiatowa nr K1772 Tłuczań - Ryczów - Łączany, ponad 10 km dróg gminnych oraz linia kolejowa Kraków Płaszów - Oświęcim. Ze względu na geograficzny podział regionalny Ryczów znajduje się w obrębie dwóch jednostek fizyczno- geograficznych. Część południowa Ryczowa leży w obrębie mezoregionu Pogórza Wielickiego, rozciągającego się od Doliny Skawy na zachodzie po Dolinę Raby na wschodzie i stanowiącego północny kraniec podprowincji fizyczno-geograficznej Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Północna część wsi połażona jest w Dolinie Wisły, na jej prawym brzegu. Makroregion ten nosi nazwę Bramy Krakowskiej i wchodzi w skład podprowincji Podkarpacie Północne. Właśnie tu Karpaty Polskie leżą najbliżej mezozoicznych skał Wyżyny Małopolskiej. Odległość pomiędzy Ryczowem (fliszowe pogórze), a osadowymi skałami wieku jurajskiego leżącym na prawym brzegu Wisły, wynosi niespełna 3 km, jest to więc najwęższe miejsce doliny Wisły pomiędzy Karpatami, a Wyżyną, stad nazwa Brama Krakowska. Położenie Ryczowa w obszarze przejściowym ma olbrzymi wpływ na budowę geologiczną. Południowa część wsi położona jest na utworach fliszowych i mioceńskich. Wieś Półwieś to miejscowość założona w XIII wieku, w XV należała do Mikołaja Szaszorskiego, który sprzedał ją cystersom z Mogiły, w których władaniu była do końca XVIII w. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim. Do dnia 31 grudnia 2006 r. w granicach gminy Brzeźnicy. 3.3. Warunki klimatyczne Obszar gminy odznacza się długim okresem intensywnej wegetacji roślin, wynoszącym 162 dni (gdy średniodobowa temperatura powietrza przekracza 10C). Łączny czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi przeciętnie 224 dni. Przeciętne roczne zachmurzenie wynosi 73 %, przy czym liczba dni pochmurnych wynosi 165. Liczba dni z opadem wynosi średnio 289, przy czym przeważają opady o słabym i bardzo słabym natężeniu. Okres zalegania pokrywy śnieżnej wynosi około 57 dni w ciągu roku. Średnie roczne 1295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 sumy opadów wynoszą od 690 mm (Brzeźnica). Najwyższe miesięczne sumy opadów odnotowano w lipcu i sierpniu, natomiast najniższe – w miesiącach zimowych, szczególnie w lutym. Przeważają wiatry ze składową zachodnią (ponad 57 %), przy czym prędkości wiatru są w większości niskie i wynoszą średnio 2 m/s. Dość znaczny jest także udział cisz (około 8,4 %). Liczba dni z wiatrem silnym (powyżej10 m/s) wynosi około 12,5, natomiast z wiatrem bardzo silnym (ponad 15 m/s) – 2,3. Ponieważ zabudowa gminy zlokalizowana jest głównie na obszarach dolinnych, duży udział wiatrów słabych sprawia, że ona obszarach zamieszkanych panują niekorzystne warunki przewietrzania. Zgodnie z danymi wieloletnimi dla pobliskiej stacji meteorologicznej w Wadowicach, średnioroczna temperatura powietrza wynosi około 7,7C, przy czym najcieplejszy jest lipiec (20,7C), natomiast najchłodniejszy – styczeń (-2,5C). Okres bezprzymrozkowy trwa średnio 172 dni, od 26 kwietnia do 16 października. 3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia Pod względem fizyczno – geograficznym gmina Spytkowice leży w obrębie dwóch dużych jednostek fizjograficznych tj. podprowincji Północne Podkarpacie i podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Północna część gminy położona jest w makroregionie Kotlina Oświęcimska, a pozostały obszar leży na Pogórzu Zachodniobeskidzkim. Biorąc pod uwagę jednostki fizyczno – geograficzne niższego rzędu, w obrębie gminy wyróżnić można: Dolinę Górnej Wisły, Pogórze Wilamowickie, Rów Skawiński i Pogórze Wielickie. Pod względem ukształtowania terenu w gminie wyraźnie wyróżniają się dwie duże formy, tj. płaską (nizinną) podnoszącą się ku południowi systemem tarasów akumulacyjnych (część Kotliny Oświęcimskiej) oraz pagórkowatą, o silnym rozczłonkowaniu dolinami część Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Najwyżej wyniesiony punkt leży na wysokości 341 m n.p.m. (obszary leśne Bachowic), a najniżej położony punkt występuje na wysokości 214 m n.p.m. ( koryto Wisły). Najbardziej urozmaicony obszar pod względem rzeźby i krajobrazu występuje w części środkowej i południowej gminy. Obszar ten charakteryzuje się wyrównanymi szerokimi garbami oraz pojedynczymi wzgórzami, które są rozcięte siecią wąskich, głębokich i nieckowatych dolin deluwialnych. Spłaszczone wierzchowiny wododziałowe garbów schodzą stopniowo, a w wielu miejscach gwałtownie, stromymi stokami do płaskich dolin (wąwozy i parowy), które wyścielone są osadami aluwialnymi. Ukształtowanie terenu powoduje, że gmina ma znaczące walory krajobrazowo-widokowe – zarówno w części równinnej (dolina Wisły) jak pagórkowatej (z wierzchowin garbów rozciągają się widoki w kierunku Beskidu Małego). Ponadto, ze względu na występowanie stoków o średnim nachyleniu powyżej 15 % gmina jest zasobna w grunty rolne nadające się do zalesienia w trybie ustawy z dnia 8 czerwca 2001. Pod utworami miocenu występują karbońskie piaskowce z wkładkami węgli kamiennych i mułowce z wkładkami syderytu, natomiast dolną część pokładów karbońskich stanowią piaskowce, mułowce i wapienie. Pod utworami karbonu dolnego znajdują się dewońskie wapienie i dolomity. Z budowy geologicznej wynika występowanie surowców mineralnych: węgla kamiennego, skał ilastych i kruszyw naturalnych. Prawie cały obszar gminy to potencjalne pole rezerwowe dla górnictwa węgla kamiennego (złoże „Spytkowice”); ewentualna eksploatacja pokładów, zalegających tu na głębokościach 300-800m, jest trudna z uwagi na liczne uskoki. Skały ilaste eksploatowane były na potrzeby budowlane w pobliżu nieistniejącej cegielni w Bachowicach; wyrobisko zostało zadrzewione. W obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego dopuszcza się możliwość ewentualnego powtórnego podjęcia eksploatacji. Największe znaczenie dla gminy ma złoże „Łączany”, o zasobach pospółki ponad 6 mln m 3 i piasku ponad 1 mln m3, zatwierdzone decyzją nr KZK/012/K/3274/75/76 z 1979 r. Docelowa powierzchnia przewidywanej eksploatacji złoża przekroczy 100 ha. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przewiduje się zagospodarowanie przekształcenie przyszłego wyrobiska poeksploatacyjnego jako zbiornik wodny o funkcjach rekreacyjnych. Potencjalnie istotne jest także złoże piasku „Spytkowice” o potencjalnych zasobach około 120 tys m3. Ewentualna eksploatacja złoża doprowadzi do powstania wyrobiska o powierzchni niespełna 2 ha, nadającego się do zagospodarowania jako rekreacyjny zbiornik wodny. 1395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego gminy Spytkowice. 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego Szkielet struktury przestrzennej gminy wyznaczają: - układ komunikacyjny (droga krajowa, drogi powiatowe, gminne), linie kolejowe, doliny rzek, przebiegające sieci elektroenergetyczne i gazowe, które ze względu na strefy techniczne i zagrożenia wyłączają znaczne ilości terenów z zabudowy, duża ilość stawów hodowlanych. Gmina Spytkowice jest gminą wiejską, posiadającą bardzo duże walory turystyczne, nie należy do obszarów uprzemysłowionych. Jednak bezpośrednia bliskość emitorów okolicznych miast, sprzyja przedostawaniu się do gleb różnego rodzaju zanieczyszczeń. Agrotechnika i charakter nawożenia mineralnego oraz oddziaływanie miejscowego przemysłu, nie pozostaje również bez wpływu na stan środowiska naturalnego i jego zanieczyszczenie. Gmina Spytkowice posiada Plan Zagospodarowania Przestrzennego zatwierdzany Uchwałami Rady Gminy Spytkowice. Plan uwzględnia jako wiodący- wielofunkcyjny charakter gminy a także jej walory rekreacyjne z miejscami do wypoczynku, agroturystyki i rolnictwa ekologicznego. Jednocześnie uwzględniono w nim występujące potrzeby w zakresie lokalizacji stref aktywności gospodarczej w których jest lub będzie lokalizowana i prowadzona działalność gospodarcza i komercyjna. W planie położono duży nacisk na ochronę zabytków, walorów krajobrazowych oraz dziedzictwa kulturowego. Ze względu na duże zasoby kruszyw naturalnych zaplanowano teren pod jego eksploatację. Plan uwzględnia także rozwój infrastruktury technicznej i drogowej w aspekcie nowych terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe, rekreacyjne i usługowe oraz do działalności gospodarczej. Obecnie dla terenu Półwsi jest opracowane Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, które zostało uchwalone Uchwałą Rady Gminy Brzeźnica nr XIV/94/00 z dnia 24 lutego 2000r. Gmina posiada 181,9781 ha gruntów komunalnych. Prawie 50 ha tych gruntów uprawianych jest rolniczo (umowa użyczenia), zaś część z nich przeznaczona jest pod zabudowę jako działki budowlane. Pozostałą cześć gruntów komunalnych stanowią: nieużytki – 1,5356 ha, tereny zalesione – 5,9504 ha, tereny zakrzaczone – 2,1969 ha, tereny osiedlowe zabudowane – 6,0222 ha. Ponadto 2,6006 ha gruntów znajduje się w użytkowaniu wieczystym. Należy dążyć do promocji gminy w zakresie dużych możliwości inwestowania w sferę rozwoju usług nieuciążliwych i komercyjnych z położeniem nacisku na walory przyrodnicze oraz przetwórstwo rolno-spożywcze. Planuje się zagospodarowanie gruntów gminnych dzięki realizacji programu budowy ośrodka sportowo-rekreacyjnego za Zamkiem w Spytkowicach oraz prowadzenie właściwie ukierunkowanej gospodarki na terenach wokół stawów, starorzecza Wisły i terenów wędkarskich przez zorganizowanie pól namiotowych, parkingów, itp. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej Gospodarka gruntami jest ściśle związana z planem zagospodarowania przestrzennego Gminy Spytkowice, w szczególności zaś charakteryzuje ją wyłączanie gruntów z produkcji rolnej i leśnej. Ogólnie gminę cechuje zadbanie o zabudowę, estetyczny wygląd elewacji budynków, porządek wokół zabudowań, zagospodarowanie zielenią: kwiatami krzewami i drzewami ozdobnymi. Ten pozytywny wizerunek zabudowy psuje w kilku wsiach zły stan dróg; brak chodników przy drogach, stan nawierzchni jezdni itp. Zgodnie z „Rocznikiem statystycznym Województwa Małopolskiego” oraz danymi z Urzędu Gminy użytkowanie gruntów w gminie przedstawia się następująco: Tabela 2. Struktura użytkowania gruntów w gminie Spytkowice Lp. Rodzaj Wielkość [ha] Udział [%] 1495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Gmina Spytkowice Powiat Województwo 1. 2. Użytki rolne ogółem 3 566 71,2 59,3 53,2 Lasy i grunty leśne 518 9,6 24,1 29,3 914 18,5 16,6 12,4 3. Pozostałe grunty i nieużytki Ogólna powierzchnia gminy wynosi 5008 ha. Użytki rolne stanowią ponad 71 % terenu gminy, lasy i grunty leśne – 9,6 %, a pozostałe grunty – 19 %. W użytkowaniu rolników indywidualnych znajduje się około 98 % użytków rolnych. W strukturze użytków rolnych 83 % stanowią grunty orne, natomiast pozostałe użytki to łąki (8%) i pastwiska (7%). Najmniejszą grupę są sady, które zajmują 2 % użytków rolnych gminy. Mają one najczęściej charakter przydomowy i nie odgrywają znaczącej roli dla gospodarki gminnej. Gmina Spytkowice należy do gmin słabo uprzemysłowionych, w związku z czym działalność inwestycyjna obejmuje jedynie małe zakłady o charakterze produkcyjno - usługowym nastawione na obsługę najbliższego zaplecza jakim jest gmina. Nie tworzą one na obszarze gminy wyodrębniających się obszarów. Rozmieszczone są w rozproszeniu przeważnie wśród istniejącej zabudowy mieszkaniowej, zajmują obiekty adaptowane na potrzeby prowadzonej działalności. 3.5.2. Zabytki Na terenie gminy Spytkowice znajdują się ruchomości oraz nieruchomości objęte ochroną prawną na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Najcenniejsze nieruchomości posiadają wpis do rejestru zabytków prowadzony przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Ochroną prawną objęte są również tereny ochrony konserwatorskiej określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Spytkowice. Spytkowice należą do osad starych, a osadnictwo na ich terenie sięga epoki neolitu i kultury łużyckiej. Badania historyczne i archeologiczne potwierdzają istnienie na terenie Gminy Spytkowice licznych śladów osadnictwa, które koncentrowało się przede wszystkim w dolinach głównych rzek oraz na terenie zalewowym Wisły. Zaliczają się one do najstarszych wsi dawnego księstwa zatorskiego. Przez tereny Spytkowic prowadził bardzo ważny szlak handlowy z Czech i Moraw do Polski. W 1179 roku została utworzona w Spytkowicach komora celna Małopolski. Gmina Spytkowice jako obszar starego osadnictwa odznacza się bogactwem dóbr kultury i architektury, wśród których wyróżnić należy stanowiska archeologiczne, zabytki kultury materialnej oraz liczne krzyże i kapliczki przydrożne. Najcenniejsze z tych zabytków zostały wpisane do rejestru zabytków i należą do nich między innymi: Zamek w Spytkowicach – zbudowany w I połowie XVI wieku przez kasztelana sądeckiego Wawrzyńca Myszkowskiego, w stylu renesansowo-gotyckim, powiększony i przekształcony w okazałą rezydencję wczesnobarokową (około 1630r.) przez biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego. Zniszczony przez pożar i działania wojenne w 1945r. W latach 80-tych i 90-tych XX wieku w zamku przeprowadzono gruntowne prace remontowe i konserwatorskie, podczas których zamkowi przywrócono wczesnobarokowy wygląd i układ przestrzenny. Obiekt jest murowany, o trzech skrzydłach ujmujących prostokątny dziedziniec na którym rośnie 150 letni kasztanowiec, z kwadratową wieżą w południowo-wschodnim narożniku. Wokół zamku rozciąga się zabytkowy zespół parkowy. Po północnej stronie zamku znajdował się w XVIII w. ogród, za nim rozciągały się stawy, a od wschodu zabudowania gospodarcze, z których do dnia dzisiejszego przetrwał budynek tzw. “dawnej gorzelni”. Kościół p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej – w stylu wczesnobarokowym został wzniesiony w I połowie XVII wieku w miejscu starej drewnianej świątyni. Budowa kościoła została rozpoczęta przez biskupa warmińskiego Mikołaja Szyszkowskiego w 1633r., a ukończona przez Łukasza Opalińskiego podskarbiego poznańskiego. Kościół został konsekrowany w 1683r. przez Mikołaja Obarskiego biskupa pomocniczego krakowskiego podczas marszu króla Jana III Sobieskiego na Wiedeń. Kościół jest murowany z kamienia i cegły, jednonawowy z prezbiterium zamkniętym półkoliście absydą. Zasadniczym elementem wystroju wnętrza świątyni jest ołtarz główny, który 1595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 wykonany został w 1645r. przez Jerzego Cymesmana, znanego stolarza krakowskiego. W 1646r. w ołtarzu umieszczono przywieziony z Rzymu obraz przedstawiający męczeństwo św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Bogactwem wnętrza są również ołtarze boczne późnobarokowe z obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Chrystusa Ukrzyżowanego wykonane w latach 1753 – 1754. Obiekt stanowi cenny przykład barokowej architektury sakralnej. Ochroną objęto budynek kościoła wraz z najbliższym otoczeniem, murowanym ogrodzeniem i drzewostanem, a także obiekty położone w ogrodzie wokół miejscowej plebani. Dwór w Ryczowie - zbudowany około 1870r. w stylu pseudoromańskim przez generała Piaseckiego. Dwór na rzucie prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny. Narożnik północno-zachodni ukształtowany w formie sześciobocznej wieżyczki. Dachy dwuspadowe, podkreślone profilowanym gzymsem oraz fryzem arkadowym. Obiekt stanowi przykład unikalnej architektury dworskiej XIX wieku. W otoczeniu znajduje się park dworski założony około 1865r. z układem komunikacyjnym stanowiący połączenie z Dworem. Obiekt pod względem przyrodniczym stanowi rzadką enklawę urządzonej zieleni, reprezentowanej przez kilkadziesiąt starych drzew w wieku 100 – 250 lat. Charakterystyczną cechą starodrzewu jest występowanie kilku rzadkich gatunków takich jak: tulipanowiec amerykański, magnolia drzewiasta i cisy pospolite. W Gminie Spytkowice warto jeszcze zobaczyć kaplicę Św. Bartłomieja w Bachowicach. Zbudowana została w XVII wieku na placu po starym kościele parafialnym, który został przekształcony w XVI wieku na zbór kalwiński, a następnie w XVIII wystawiony na licytacje i rozebrany na zlecenie władz austriackich. Jest to obiekt murowany, w którym umieszczono wyposażenie z dawnego kościoła. Cennym zabytkiem kultury sakralnej na tym terenie jest Kamienny Krzyż Pokutny. Tkwi osadzony w ziemi, przy drodze do przysiółka Kaniów i liczy przeszło 400 lat. Dodatkowo na całym obszarze gminy, a zwłaszcza w jej północnej części, znajduje się kilkadziesiąt stanowisk archeologicznych z epoki kamiennej, neolitu i kultury łużyckiej. Sześć najcenniejszych z nich wpisano do rejestru zabytków. 3.6. Sytuacja demograficzna Według danych pozyskanych z Urzędu Gminy – liczba mieszkańców w gminie Spytkowice na koniec 2008 r. wynosiła 9 990. W latach 2005-2008 nastąpił wzrost liczby mieszkańców o ok. 6,4 % (602 osoby). Spowodowane było to głównie przyłączeniem do gminy (od 1 stycznia 2007 r.) miejscowości Półwieś, liczącej wówczas ok. 540 mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia na koniec 2008 r. wyniosła ok. 199 osób na 1 km2. Szacuje się, że w kolejnych latach będzie następował dalszy przyrost liczby ludności. Tabela 3 Liczba ludności w Gminie Spytkowice. Liczba ludności w roku: 2005 2006 2007 2008 9 388 9 502 9 979 9 990 2009 10 001 Szacunkowo 2012 2016 10 012 10 078 2018 10 123 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urzędu Gminy Spytkowice 3.7. Sytuacja gospodarcza Do niedawna w sposób jednoznaczny określano Gminę Spytkowice jako gminę rolniczą. Obecnie, kierunek zaobserwowany w gminie to również turystyka. Ostatnie lata, mimo pogarszającej się sytuacji makroekonomicznej przyniosły rozwój sfery rzemiosła, usług turystycznych i handlu. Wzrosła zarówno liczba funkcjonujących podmiotów, jak i różnorodność oferowanych przez nie usług i produktów. Szansą na nowe miejsca pracy dla mieszkańców gminy Spytkowice jest rozwój Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego i stref gospodarczych w Skawinie, przede wszystkim na obszarze 130 ha, od granicy Krakowa do ul. Torowej, gdzie powstaje strefa przemysłowa Skawina - Północ. Już 1695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 dzisiaj działa tam kilka dużych firm. Dodatkowo na terenie Skawiny znajduje się obszar o powierzchni 50 ha w bezpośrednim sąsiedztwie Elektrowni Skawina S.A.– przeznaczony pod budownictwo przemysłowe. Do większych firm zaliczyć należy: - Mieszalnię pasz „De Heuse”, - PPHU „SPEC-GAZ”, - PHU „JANPA”, - PBDM „DROG-BUD”, - Przedsiębiorstwo Robót Wodno Inżynieryjnych „PRWI”, - FPHU „ANDMAR”, - FHUP „CEM-BUD”, - PPHU „PULS”, - Wytwórnię napojów „SAHARA”, - Ubojnię drobiu „KO - BO”. Zdecydowaną większość wśród zarejestrowanych jednostek gospodarczych (95%) stanowią mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające do 9 osób. Wśród nich dominują osoby fizyczne prowadzące własną działalność. Świadczy to o dużej przedsiębiorczości lokalnego społeczeństwa, ale jednocześnie wskazuje na ich słabość finansową oraz mniejszą skłonność do innowacji, co znacznie obniża możliwości rozwojowe. Największą koncentrację firm notuje się w Spytkowicach. Podstawową dziedziną działalności przedsiębiorstw jest handel i gastronomia (25%) oraz usługi budowlane i remontowe (25%). Istotną rolę odgrywają także firmy związane ze świadczeniem usług transportowych oraz magazynowych – 13 %. Około 15 % przedsiębiorstw prowadzi działalność produkcyjną. Wśród nich dominują podmioty zajmujące się produkcją odzieży (krawcy) oraz piekarnie i ciastkarnie. W gminie nie występują obszary nadmiernej kumulacji funkcji gospodarczych, zaś uwarunkowania do ich rozwoju są korzystne. Największy rozwój nastąpić powinien w dziedzinie usług turystycznych, decydujących o jakości życia mieszkańców i usług dla rolnictwa. Tabela 4. Podział podmiotów gospodarki narodowej w 2007r. w sektorze publicznym: - podmioty gospodarki narodowej ogółem - państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego ogółem - spółki handlowe - państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego, gospodarstwa pomocnicze w sektorze prywatnym: - podmioty gospodarki narodowej ogółem - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - spółki prawa handlowego - spółki z udziałem kapitału zagranicznego - spółdzielnie - fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne 24 20 - 582 509 11 1 12 Źródło www.stat.gov.pl, 2007r. Równolegle obok działalności przemysłowej funkcjonuje również działalność usługowa prowadzona przez firmy zajmujące się handlem, usługami dla ludności, doradztwem, usługami bankowymi, telekomunikacją, transportem, oświatą. Na terenie gminy działa jedna apteka i 2 punkty apteczne, działają następujące placówki oświatowe: - Przedszkola w Bachowicach, Ryczowie i Spytkowicach, - 3 Zespoły Szkolno Przedszkolne w Spytkowicach, Bachowicach, Ryczowie - Szkoły Podstawowe w Spytkowicach, Ryczowie, Miejscu. 1795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Zadania w zakresie ochrony zdrowia realizuje Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Spytkowicach (w 3 Ośrodkach Zdrowia w Bachowicach, Spytkowicach i Ryczowie). Opieka medyczna sprawowana jest w następujących poradniach: ogólna, pediatryczna, ginekologiczna, stomatologiczna. W/w poradnie udzielają skierowań do poradni specjalistycznych i badań diagnostycznych na terenie Wadowic lub Krakowa . Tabela 5. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2007. Lp. Rok Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych ogółem 1. 2. 3. 4. 5. 6. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 570 592 583 583 588 606 Sektor publiczny Sektor prywatny 22 23 24 25 24 24 548 569 559 558 564 582 Źródło: www.stat.gov.pl W sektorze publicznym w 2007 roku zarejestrowano: 24 podmioty (3,96%), natomiast w sektorze prywatnym 582 (96,04%). 3.8. Rolnictwo Rolnictwo charakteryzują jednostki zróżnicowane pod względem wielkości gospodarstw, jak i kierunku i poziomu produkcji, co powoduje złożoność i zmienność sytuacji ekonomicznej w gospodarstwach rolnych. Ogółem na terenie gminy funkcjonuje 1 630 gospodarstw rolnych. Pod względem areału najwięcej gospodarstw znajduje się w grupie do 1 ha - 686, co stanowi ok. 42,1 % ogółu gospodarstw. Gospodarstw powyżej 10.0 ha działa 16, co stanowi 0,9 % ogółu gospodarstw indywidualnych. Taka struktura wskazuje na znaczne rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Średnia wielkość gospodarstwa w gminie wynosi 1,76 ha. Gmina Spytkowice należy do gmin o charakterze wielofunkcyjnym, choć ciągle dla wielu jej mieszkańców głównym źródłem utrzymania jest prowadzenie indywidualnych gospodarstw rolnych. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 5008 ha. Użytki rolne stanowią ponad 71 % terenu gminy, lasy i grunty leśne – 10%, a pozostałe grunty – 19 %. W użytkowaniu rolników indywidualnych znajduje się około 98 % użytków rolnych. Rolnictwo na terenie gminy ze względu na wspomniane wcześniej duże rozdrobnienie nie ma wyodrębnionych kierunków specjalizacji, lecz nastawione jest w dużej mierze na samozaopatrzenie. Zgodnie z waloryzacją gleb przeprowadzoną w oparciu o kryterium bonitacyjne, na terenie gminy dominują gleby dobre (grunty orne klasy IIIa i IIIb, użytki zielone klasy III) zajmujące 42,29 % powierzchni użytków rolnych, oraz gleby średnie (grunty orne klasy IVa, Ivb, użytki zielone klasy IV) zajmujące 45,36 % powierzchni. Pozostałe klasy gleb mają w gminie znikomy udział: gleby bardzo dobre (grunty orne klasy II i użytki zielone klasy II) zajmują 2,58 % ogólnej powierzchni użytków rolnych, gleby słabe (grunty orne klasy V i użytki zielone klasy V) zajmują 2,54 %, natomiast grunty najsłabsze (grunty orne klasy VI i użytki zielone klasy VI) – zaledwie 0,23 % ogólnej powierzchni użytków rolnych. Największy udział gleb wysokiej klasy (od II do IIIb) ma sołectwo Lipowa (72,5 %), natomiast zdecydowanie najmniejszy – Ryczów (15,4 %). Zgodnie z klasyfikacją kompleksów rolniczej przydatności gleb, w gminie dominują: kompleks 2 pszenny dobry (prawie 30 % gruntów ornych), kompleks 8 zbożowo-pastewny mocny (prawie 21 %), oraz kompleks 11 pszenny dobry śródgórski i podgórski (32,5 %). Większość (około 65 %) gleb odznacza się prawidłowym uwilgotnieniem; pozostałe (37 % użytków zielonych i 21,5 % 1895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 gruntów ornych) są okresowo podmokłe lub nadmiernie uwilgotnione. Blisko 82 % użytków rolnych odznacza się erozją słaba i umiarkowaną, 9,3 % - erozją intensywną, natomiast 2,5 % - erozją silną. Uwarunkowania glebowe powodują, że obszar gminy jest mało podatny dla rozwoju przestrzennego związanego z zabudową. Użytki rolne (zajmujące około 72,2 % powierzchni gminy), lasy (9,9 %) oraz znaczny areał wód (w tym zwłaszcza stawy hodowlane) decydują o wybitnie rolniczej funkcji gminy z udziałem leśnego i wodnego zagospodarowania przestrzeni gminy. Ponad 90 % powierzchni gminy przypada na biotyczne elementy środowiska. Gospodarstwa na terenie gminy to przeważnie gospodarstwa o produkcji wielokierunkowej. W strukturze zasiewów na terenie gminy przeważa uprawa zbóż, która stanowi ok. 75 % ogólnej powierzchni uprawianych gruntów ornych. Jest to głównie uprawa pszenicy oraz mieszanki zbóż z przeznaczeniem na paszę. Wysokie miejsce zajmują ziemniaki, natomiast pozostałe uprawy stanowią znikomy odsetek powierzchni zasianej. W produkcji zwierzęcej przeważa chów kur oraz tuczników i macior na odchów małych prosiąt. Wyraźnie zaznaczył się spadek pogłowia bydła, zwłaszcza krów, w stosunku do lat poprzednich.. W ostatnich latach zauważono duży spadek pogłowia bydła w stosunku do lat poprzednich. W przyszłości rozwój rolnictwa powinien opierać się przede wszystkim na wzroście areału gospodarstw, specjalizacji produkcji, zagospodarowaniu nieużytków przez zalesianie i zadrzewianie oraz rozwijaniu nowych form gospodarowania, w tym agroturystyki połączonej z rolnictwem ekologicznym. Pod względem bonitacyjnym w gminie dominują gleby klas III i IV, które stanowią ok. 90 % wszystkich gruntów rolnych. Najwięcej jest gruntów klasy IV, które stanowią ok. 40 % wszystkich użytków ornych. Gleby najniższych klas V i VI stanowią obszarowo ok. 7 %. Prawie nieobecne są gleby najwyższych klas. Udział gleb poszczególnych klas przedstawia się tabela poniżej: Tabela 6. Struktura klas bonitacji gruntów w gminie Spytkowice. Klasy bonitacji użytków rolnych [%] Gmina I II III IV V Spytkowice 3 50 40 7 VI - Źródło: Strategia Gminy Spytkowice 2007-2015 Duża część gospodarstw produkuje głównie na własny użytek, mniej na sprzedaż przy czym w większości utrzymywane są zwierzęta gospodarskie. Tabela 7. Struktura głównych zasiewów w gminie. Lp. Rodzaj 1. 2. 3. 4. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Pszenica ozima Mieszanki zbożowe jare Ziemniaki Żyto Jęczmień jary Pszenżyto ozime Owies Pszenica jara Jęczmień ozimy Mieszanki zbożowe ozime Powierzchnia [ha] 371,32 339,26 218,52 186,10 151,51 79,75 74,91 65,44 47,22 41,77 1995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 12. 13. 14. 15. 16. Okopowe pastewne Pszenżyto jare Kukurydza na ziarno Warzywa gruntowe Truskawki 29,51 19,56 19,04 7,63 1,00 Źródło danych: www.stat.gov.pl 2002, Powszechny spis rolny Produkcja zwierzęce w gminie, to głównie trzoda chlewna i kury. 3.9. Infrastruktura techniczno - inżynieryjna 3.9.1. Zaopatrzenie gminy Spytkowice w energię cieplną. Teren gminy Spytkowice charakteryzuje się brakiem zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło. Brak jest także lokalnych kotłowni o dużej mocy cieplnej. Dominują indywidualne systemy zasilania budynków. Większość z nich to małe kotłownie lokalne oraz ogrzewanie piecowe. Część obiektów użyteczności publicznej, usługowych i zakładów produkcyjnych posiada własne nowoczesne kotłownie olejowe bądź gazowe – przyjazne dla środowiska naturalnego. Potrzeby grzewcze pokrywane są głównie ze źródeł lokalnych, w większości na paliwo wysokoemisyjne (węgiel, koks). Budynki użyteczności publicznej wyposażone są w lokalne kotłownie opalane gazem. Instalacje spalania paliw stanowią zatem praktycznie wyłącznie lokalne źródła grzewcze budynków wielo- i jednorodzinnych, szkół, przedszkoli itd., będące źródłem „niskiej emisji” zanieczyszczeń. Głównym czynnikiem grzewczym jest węgiel, jego pochodne i gaz ziemny. Sporadycznie występują instalacje centralnego ogrzewania oparte na oleju opałowym, gazie propan-butan lub wykorzystujące odnawialne źródła energii w postaci kolektorów słonecznych. Ogrzewanie elektryczne stosowane jest sporadycznie ze względu na wysokie koszty eksploatacyjne. W kotłowniach lokalnych zasadniczo spalany jest węgiel o bardzo dobrych parametrach, sortymentu orzech I lub II (wartość opałowa 30 MJ/kg, zawartość popiołu 7¸8 %, zawartość siarki 0,6-0,8 %). Większość budynków mieszkalnych, gdzie stosowane są paleniska indywidualne jest natomiast opalanych tanim węglem o złych parametrach (miał węglowy „muł” i „flot” o wartości opałowej 20¸24 MJ/kg, zawartości popiołu do 24 %, zawartości siarki 0,8-0,9 %) i proces ten nasila się w ostatnim okresie z przyczyn ekonomicznych. 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Zaopatrzenie terenu województwa małopolskiego w gaz ziemny wysokometanowy odbywa się z krajowego systemu przesyłowego gazociągami wysokiego ciśnienia. Województwo małopolskie zaopatrywane jest w gaz ziemny wysokometanowy podgrupy GZ-50, poprzez system gazociągów wysokiego ciśnienia ze strony województwa śląskiego. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokoprężny DN 500, PN 6,3 MPa, relacji Zelczyna – Oświęcim (na terenie gminy dł. ok. 7 km), sieć gazownicza jest dobrze rozwinięta, gmina jest całkowicie zgazyfikowana (około 94,5 km sieci na terenie gminy). Istniejąca stacja redukcyjno – pomiarowa obsługuje cały obszar gminy. Sieć średnioprężna (do R40) pozwala na podłączenie wszystkich gospodarstw do odbioru gazu ziemnego. Obecnie na terenie gminy znajduje się ponad 1 850 odbiorców gazu. 2095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 3. Schemat zaopatrzenia gminy w gaz ziemny z sieci przesyłowych. Źródło: www.gaz-system.pl Według źródła www.stat.gov.pl w gminie Spytkowice: - długość czynnej sieci gazowej wynosi 6 888 m, - długość czynnej sieci rozdzielczej wynosi 94 517 m, - czynne połączenia do budynków 2 478 szt., - ilość odbiorców domowych wynosi 1 817, - ogrzewający mieszkania 1 096, - zużycie gazu 1 042 tys.m3/rok. Z sieci gazowej obecnie korzysta 74,1 % mieszkańców gminy. Na niezgazyfikowanych obszarach gminy mieszkańcy gminy korzystają z gazu płynnego w butlach. 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energię elektryczną Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej, które powiązane są ze sobą poprzez: - elektryczną sieć przesyłową obejmującą najwyższe napięcia 750, 400 i 220 kV, - sieć dystrybucyjną (napięcia 110, 30, 20, 15 i 6 kV), - sieci niskiego napięcia. Podstawowymi elementami każdej sieci są stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej właścicielem są Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napięcia podlegają w większości zakładom energetycznym. Przez teren gminy przebiega jedna napowietrzna linia energetyczna najwyższych napięć: - linia 400kV Byczyna-Skawina (dł. ok. 7,5 km na terenie gminy). Przebiegają także linie sieci dystrybucyjnych wysokich napięć 110 kV. Głównym zadaniem linii 110 kV jest „rozdział” energii elektrycznej, wprowadzonej do tej sieci przez transformacje NN/110 kV w poszczególne rejony województwa oraz jej tranzyt poza jego granice. Linie 110 kV są liniami jedno oraz dwutorowymi. Przez gminę przebiega kilka napowietrznych linii elektroenergetycznych 110kV: - linia wysokiego napięcia 110 kV Spytkowice Górki – Lipowa (dł. ok. 5 km), - linia wysokiego napięcia 110 kV Laskowa-Borek Szlachecki (dł. ok. 6,9 km) oraz 45,1 km linii napowietrznych 15 kV, a także linie elektroenergetyczne przesyłowe 30kV które zasilają główny punkt zasilania trakcji PKP na terenie gminy Spytkowice. 2195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Powierzchnia terenów pod liniami wysokiego napięcia, wyłączonych z zabudowy, wynosi prawie 120 ha. Na terenie gminy znajduje się ponadto 29 stacji transformatorowych 15/0,4 kV. Odbiorcy z terenu gminy zasilani są z dwóch Głównych Punktów Zasilania GPZ 110/SN: - GPZ Zator, - GPZ Wadowice, których podstawowym zadaniem jest zapewnienie dostaw mocy i energii elektrycznej odbiorcom komunalno-bytowym i drobnym odbiorcom przemysłowym. Funkcja ta jest realizowana poprzez zasilaną z poszczególnych GPZ-tów sieć średniego, a następnie niskiego napięcia. Uzupełnieniem sieci zasilania gminy w energię elektryczną są stacje transformatorowe. Dostarczona energia w formie SN 15kV jest przetwarzana poprzez stacje transformatorowe 15/0,4kV na niskie napięcia i w takiej formie przekazywana do odbiorców. Stacje transformatorowe i sieć pokrywają jednolicie obszar gminy. Urządzenia i sieci posiadają rezerwę możliwości dostarczania energii odbiorcom, a zaopatrzenie w energię elektryczną na tych terenach nie stanowi problemu co może mieć decydujące znaczenie dla rozwoju gminy. W najbliższym czasie nie należy spodziewać się znaczących przyrostów zapotrzebowania na energię elektryczną. 3.9.4. Infrastruktura transportowa. Na terenie gminy występują dwa systemy komunikacyjne: drogowy – odgrywający najistotniejszą rolę w obsłudze komunikacyjnej mieszkańców gminy oraz system kolejowy - pełniący funkcję uzupełniającą w powiązaniach komunikacyjnych gminy. Na terenie gminy istnieje dogodna komunikacja, tak drogowa jak i kolejowa. Każde sołectwo ma połączenie autobusowe z siedzibą gminy oraz siedzibą powiatu. Północną granicą gminy stanowi rzeka Wisła, która jest mało eksploatowana, ale ruch żeglarski jest na niej możliwy. W Spytkowicach na przysiółku Przewóz znajduje się przeprawa promowa, która łączy gminę Spytkowice z gminą Alwernia. Transport drogowy. Obecnie przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 44 , a sieć dróg powiatowych i gminnych na terenie gminy jest dostatecznie gęsta i zapewnia możliwość dojazdu do wszystkich miejscowości oraz dobre powiązania wszystkich miejscowości gminy z siedzibą gminy. Drogi gminne stanowią uzupełnienie podstawowego układu sieci dróg. Zapewniają przede wszystkim powiązania pomiędzy wsiami gminy i są jednocześnie trasami transportu rolnego, ułatwiającymi dojazd do pól uprawnych mieszkańców gminy. Kluczowe połączenie zewnętrzne stanowi droga krajowa nr 44, która zapewnia połączenie Spytkowic z Wadowicami. Stan obciążenia dróg ruchem określa się jako średni. Przez teren gminy przebiegają także cztery drogi powiatowe: - K1773 Spytkowice – Miejsce - Palczowice, na długości 4,20km, - K1774 Spytkowice – Poręba - Żegoty (przebiega w poprzek rzeki Wisły, ciągłość drogi zapewniona jest przez przeprawę promową), na długości 4,76km. - K1769 Spytkowice – Bachowice - Witanowice na długości 5,97km, - K1772 Tłuczań – Ryczów - Łączany, na długości 4,35km, Łączna długość dróg powiatowych na terenie gminy Spytkowice wynosi 19,28km. Na obszarze gminy znajduje się 66,42 km dróg gminnych, z czego 45,10 km posiada nawierzchnię ulepszoną bitumiczną, 14,10 km nawierzchnię żwirową i 7,17 km nawierzchnię gruntową. Stan techniczny dróg jest jednak niezadowalający, duża liczba dróg wymaga modernizacji, remontu i napraw. Komunikację zbiorową drogową zapewniają również mikrobusy kilku firm. Prowadzą one kilkanaście kursów dziennie do Krakowa, Wadowic, Skawiny, Oświęcimia i Zatora. PKS Wadowice prowadzi trzy kursy w ciągu dnia ze Spytkowic do Wadowic, natomiast PKS Oświęcim dwa kursy ze Spytkowic do Oświęcimia. Do autostrady A4 jest 25 km z miejscowości Spytkowice. Dostęp do autostrady będzie jeszcze szybszy dzięki planowanej budowie obwodnicy Skawiny. Gmina oddalona jest od lotniska w Balicach, które jest drugim po Okęciu w Warszawie portem lotniczym w Polsce, o 29 km jadąc przez Czernichów i 40 km przez Skawinę i dalej autostradą. 2295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 4. Mapa poglądowa rozkładu dróg na terenie gminy Spytkowice. Z punktu widzenia oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska najistotniejsze znaczenie ma przebiegająca przez teren gminy droga krajowa nr 44. Ogólnie rzecz ujmując, od kilkunastu lat w kraju można zaobserwować stały wzrost natężenia ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich. Na podstawie porównania GPR 2000 i GPR 1995 wzrost ruchu w latach 1995÷2000 wynosi średnio w skali województwa dla dróg krajowych 24% (w skali kraju 31%), zaś dla dróg wojewódzkich 20% (w skali kraju 32%). Transport kolejowy Przez północną część gminy przebiegają dwie magistralne linie kolejowe: Oświęcim - Kraków Płaszów i Wadowice - Trzebinia, z wielotorową stacją rozrządową w Spytkowicach. Po liniach tych kursują zarówno pociągi towarowe, jak i osobowe. Równolegle do drogi krajowej biegnie linia kolejowa z Krakowa przez Skawinę, Brzeźnicę do Oświęcimia. Odbywa się na niej ruch zarówno towarowy, jak i pasażerski. PKP prowadzi cztery relacje w ciągu dnia ze Spytkowic do Krakowa oraz cztery relacje do Oświęcimia. 2395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 5. Schemat przebiegu linii kolejowych. 3.9.5. Zaopatrzenie w wodę Do prowadzenia całokształtu gospodarki wodno - kanalizacyjnej na terenie Gminy Spytkowice jest powołany Zakład Budżetowy pod nazwą Gminny Zakład Usług Wodnych w Spytkowicach. Zakład swoją działalnością obejmuje obszar gminy Spytkowice. Przedmiotem działalności zakładu jest wykonywanie zadań o charakterze użyteczności publicznej. Podstawowym celem zakładu jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług w zakresie: - zaopatrzenia i sprzedaży wody, - oczyszczania i odprowadzania ścieków, - budowy, eksploatacji, naprawy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz usuwania awarii sieci. Gmina korzysta z własnych ujęć wody. Zaopatrzenie w wodę odbiorców realizowane jest przez wodociąg grupowy „Spytkowice – Ryczów” oraz wodociąg „Bachowice”. Wodociąg „ Spytkowice – Ryczów ” zaopatruje w wodę sołectwa: Spytkowice, Miejsce, Lipowa, Ryczów i Półwieś, a także na podstawie zawartej umowy z Gminą Brzeźnica dostarcza wodę do miejscowości Łączany i Chrząstowice. Wodociąg „Bachowice” zaopatruje sołectwo Bachowice, część Spytkowic i Ryczowa. W czerwcu 1998 r. wymienione wyżej sieci wodociągowe zostały ze sobą połączone i mogą obecnie współpracować ze sobą zapewniając mieszkańcom stały dostęp do wody. Wodociąg grupowy „ Spytkowice – Ryczów ” jest zasilany w wodę z ujęć wód podziemnych: -ujęcie „Spytkowice – Kępki”, w skład którego wchodzą dwie studnie wiercone (podstawowe) Sk-3 i Sk – 4 o sumarycznej wydajności eksploatacyjnej Q = 116,6 m3/h, oraz studnia awaryjna Sk – 5 o wydajności Q = 46,5 m3/h, -ujęcie „Spytkowice – Dolne” (awaryjne), w skład którego wchodzi studnia podstawowa S– 2a o wydajności eksploatacyjnej Q = 48 m3/h. Wodociąg „Bachowice” jest zasilany z ujęcia ze źródeł w Bachowicach, w skład którego wchodzą trzy źródła („Ujście”, „Olsza ” i „Czarcza”) o sumarycznej wydajności eksploatacyjnej Q=15,3 m3/ h. Jakość wody z eksploatowanych i awaryjnych ujęć odpowiada warunkom stawianym wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi, podanym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Woda nie wymaga uzdatniania, jest tylko profilaktycznie chlorowana roztworem podchlorynu sodu w dawkach obowiązujących w normie . 2495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Sieć wodociągowa działa na zasadzie współpracy ze zbiornikami wyrównawczymi. Na ujęciu „Spytkowice – Kępki” ze studni Sk – 3 woda jest tłoczona do zbiornika wyrównawczego V=400 m3 w Spytkowicach Górnych, a ze studni Sk- 4 do zbiornika V=200 m3 w Półwsi oraz poprzez przepompownię Ryczów do zbiornika V=100 m3 w Ryczowie Górnym. Z ujęcia ze źródeł w Bachowicach poprzez pompownię woda jest tłoczona bezpośrednio do sieci wodociągowej w Bachowicach, a nadwyżki wody gromadzone są w wybudowanym w Bachowicach – Kaniowie zbiorniku wyrównawczym V=300 m3. Ujęcia dla wodociągów grupowych mają strefy ochrony bezpośredniej oznakowane w terenie. Ujęcie w Spytkowicach-Kępkach ma ponadto wyznaczoną strefę pośrednią zewnętrzną, natomiast ujęcie w Bachowicach – strefę ochrony pośredniej wewnętrznej i strefę ochrony pośredniej zewnętrznej. Ww wodociągi zaopatrują w wodę 2595 odbiorców gminy Spytkowice. Ogółem na terenie całej gminy znajduje się 83,9 km sieci wodociągowej oraz 63,1 km przyłączy wody. Sieć wodociągowa pozwala na zaopatrzenie w wodę skupisk zabudowy zagrodowej oraz obiektów użyteczności publicznej i posiada wystarczającą przepustowość i wydajność. Potrzeby ludności w tym zakresie są całkowicie zaspokojone. W zakresie zaopatrzenia ludności w wodę pitną przewiduje się modernizację istniejącej sieci wodociągowej i przyłączy starego typu na nowe oraz wykonanie stosownych odwiertów celem lokalizacji nowych punktów ujęć wody podziemnej. Tabela 8. Sieć wodociągowa w gminie Spytkowice. Wodociągi Lp jm. Gmina 2005 2008 Woda pobrana z ujęć dam3 481 496 2. Woda pobrana na cele technologiczne dam3 58,0 89 3. Straty wody dam3 80,9 65,6 4. Zakup hurtowy wody dam3 - 2,1 5. Sprzedaż hurtowa wody dam3 50,1 20,9 Woda dostarczona, w tym: dam3 292,0 322,6 gospodarstwom domowym dam3 257,8 270,2 na cele produkcyjne dam3 29,2 44,1 na pozostałe cele dam3 5,0 8,3 ujęć wody: m3/d 2 800 2 800 uzdatniania: m3/d 2 800 2 800 całego wodociągu: m3/d 2 800 2 800 77,3 83,9 1. 6. 7. Dobowa zdolność produkcyjna razem: 8. Długość czynnej sieci rozdzielczej (bez przyłączy) km 9. Długość połączeń wodociągowych prowadzących do budynków km 56,7 63,1 10. Połączenia do budynków szt 2 060 2 285 11. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 9 290 9 962 Źródło: dane pozyskane z GZUW w Spytkowicach 3.9.6. Odprowadzenie ścieków Stan istniejący Gmina nie posiada w pełni zorganizowanego systemu odprowadzania i utylizacji ścieków komunalnych. Część ścieków nie objęta systemem kanalizacyjnym jest gromadzona w zbiornikach przydomowych tzw. szambach i wywożona taborem asenizacyjnym. Na terenie gminy Spytkowice funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków: 1. Oczyszczalnia Ścieków Bachowice: oczyszczalnia ścieków gospodarczo – bytowych dla Zespołu Szkolno - Przedszkolnego, Domu Strażaka i budynków mieszkalnych w Bachowicach jest oczyszczalnią mechaniczno – biologiczną o przepustowości 34,0 m3/dobę . Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest potok Spytkowicki, prawobrzeżny 2595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 dopływ Wisły. Przyjęta technologia oczyszczania ścieków pozwala na pełne mechaniczno – biologiczne oczyszczanie ścieków z redukcją związków biogennych. Ścieki surowe z terenu części zabudowy Bachowic (40 gospodarstw), w tym Zespołu Szkół i Domu Strażaka doprowadzane są grawitacyjnie na teren oczyszczalni za pośrednictwem sieci kanalizacyjnej o długości 3,4 km. Z pozostałych gospodarstw sołectwa Bachowice ścieki odprowadzane są najczęściej do bezodpływowych zbiorników. Aby całkowicie wykorzystać docelową przepustowość oczyszczalni w 2009 roku wybudowano nowy odcinek sieci kanalizacyjnej o łącznej długości 0,2 km wraz z przyłączem do nowego budynku Ośrodka Zdrowia w Bachowicach. Nowy odcinek sieci umożliwi przyłączenie kolejnych budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej. 2. Oczyszczalnia Ścieków Spytkowice – Przewóz: Oczyszczalnia ścieków w miejscowości Spytkowice jest oczyszczalnią mechaniczno – biologiczną typu „ECOLO – CHIEF” o maks. przepustowości 300 m3/dobę. Ścieki surowe doprowadzane są do oczyszczalni grawitacyjnie za pomocą kolektora o łącznej długości 12,4 km a po oczyszczeniu odprowadzane są do rzeki Wisły poprzez układ istniejących rowów melioracyjnych. W 2007r. na terenie gminy znajdowało się 15,4 km zbiorczej sieci kanalizacyjnej, która obsługiwała 1 063 osoby z rzeczywistych 9 997 mieszkańców gminy, co stanowi 10,6 % mieszkańców gminy. Stosunek sieci kanalizacyjnej do wodociągowej wynosi: 11,8%. Niski wskaźnik wskazuje na duże zagrożenie dla czystości wód i gleb. W województwie małopolskim wskaźnik ten wynosi 48,8%, a w powiecie wadowickim 36,9 %. Widać ogromną dysproporcję pomiędzy gminą Spytkowice, a powiatem i województwem w zakresie ilości osób korzystających z sieci kanalizacyjnej. Wynika to także z faktu, że dane uwzględniają miasta, gdzie infrastruktura kanalizacyjna w Polsce jest znacznie lepiej rozwinięta niż na obszarach wiejskich. Gmina posiada zatwierdzony przez Radę Gminy program docelowy w zakresie kompleksowego rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej na terenie Gminy Spytkowice. Przewiduje on wykonanie 64km zbiorczej sieci kanalizacyjnej i rozbudowę istniejącej oczyszczalni ścieków w Spytkowicach – Przewozie do przepustowości około 800 m3/dobę co umożliwi przyłączenie całej wsi Spytkowice wraz z miejscowościami Ryczów, Miejsce, Lipowa i części wsi Bachowice oraz budowę nowej oczyszczalni ścieków o przepustowości około 150 m3/d w Bachowicach dla pozostałej części wsi Bachowice. W związku ze zmianą granic administracyjnych gminy poprzez przyłączenie sołectwa Półwieś gmina dokona aktualizacji koncepcji, w której zostanie ujęte to sołectwo. Realizacja takiego programu całkowicie rozwiązałaby problemy gospodarki ściekowej w Gminie Spytkowice. Gmina Spytkowice czyni również starania w sprawie wprowadzenia zmian do planu Aglomeracji Spytkowice i objęcie jej zasięgiem miejscowości Półwieś. Obecnie Aglomeracja Spytkowice swym zasięgiem obejmuje pięć tzw. „starych sołectw”. Została ona uwzględniona w Krajowym Programie Ścieków Komunalnych w załączniku 2-2-159 przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 7 czerwca 2005r. i wyznaczona Rozporządzeniem Nr 19/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 15 maja 2006r. Na terenie gminy Spytkowice wyodrębniona jest również zabudowa nie objęta kanalizacją grupową. Rezygnacja z budowy kanalizacji grupowych w niektórych miejscach podyktowana jest rozproszonym charakterem zabudowy, a co za tym się wiąże znacznymi kosztami jednostkowymi w przeliczeniu na poszczególne gospodarstwa domowe. Na terenach tych gospodarka ściekowa opiera się na powszechnym – przejściowym gromadzeniu ścieków w zbiornikach wybieralnych i wywożeniu ich do oczyszczalni ścieków, a także na pola uprawne lub nielegalne wylewiska oraz na bezpośrednim odprowadzaniu ścieków do odbiornika. Trudna do oszacowania jest ilość ścieków wywożona do punktów zlewnych lub bezpośrednio do oczyszczalni ścieków. Prawdopodobnie część tych ścieków trafia bezpośrednio do gruntu i wód, w związku z tym istnieje zagrożenie dla stanu wód podziemnych. 2695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Tabela 9. Sieć kanalizacyjna w gminie Spytkowice. Lp 1. 2. 3. Kanalizacja Jednostka 2008 dam3 31,0 48,0 od gospodarstw domowych dam3 18,5 27,8 od jednostek działalności produkcyjnej dam3 0,0 8,2 km 15,4 15,8 km 6,4 8,0 szt. 274 296 osoba 1 013 1 080 Ścieki odprowadzone komunalne razem, w tym: Długość czynnej sieci sanitarnej (bez przykanalików) na ścieki bytowo - gospodarcze Długość połączeń Gmina 2005 kanalizacyjnych prowadzących budynków i innych obiektów 4. Połączenia do budynków 5. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej. do Źródło: dane pozyskane z GZUW w Spytkowicach Realizacja kolejnych zamierzeń inwestycyjnych w zakresie infrastruktury kanalizacyjnej przyczyni się do znacznej likwidacji takich negatywnych zjawisk jak: odprowadzanie ścieków do rowów czy bezpośrednio do gruntu. Tabela 10. Dane odnośnie gospodarki wodno-ściekowej w gminie za rok 2005 i 2007 Komunalne oczyszczalnie ścieków Ścieki oczyszczane odprowadzane ogółem Ścieki oczyszczane razem Ścieki oczyszczane biologicznie Ładunki zanieczyszczeń: BZT5 ChZT Zawiesina Azot ogólny Fosfor ogólny Osady wytworzone w ciągu roku Jednostka 2005 2007 dam3/rok dam3/rok dam3/rok 31,0 31,0 31,0 49,0 49,0 49,0 kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok kg/rok Mg 328 1335 538 689 152 51,0 194 1740 172 607 88 55,0 Źródło: dane pozyskane z GZUW w Spytkowicach Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie miejscowości powstają ścieki opadowe. Ten rodzaj ścieków związany jest z występowaniem zwartej zabudowy z małą ilością odsłoniętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie tych wód i odprowadzanie poza obręb miejscowości. Zanieczyszczenia wód ujmowanych do kanalizacji opadowej może mieć różne przyczyny: - zanieczyszczenie obejść wiejskich odchodami zwierzęcymi, resztkami pasz itp. - zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi, - śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie przygotowanych, - zanieczyszczenie dróg i ulic wynikające z ruchu samochodów i pieszych. Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne i substancje ropopochodne. 4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska Gminy Spytkowice przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń rozwojowych gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. 2795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. 4.1. Uwarunkowania zewnętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy Spytkowice. Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego względu, konieczne jest przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska. Główne uwarunkowania zewnętrzne dla Gminy Spytkowice w zakresie ochrony środowiska wynikają z następujących dokumentów: - strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, województwa małopolskiego, Powiatu Wadowickiego oraz Gminy Spytkowice, - strategii rozwoju regionalnego kraju, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa małopolskiego, - polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa małopolskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, leśnictwa). 4.1.1. Zasady realizacji programu Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016", „Programie Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014” oraz w dostosowanej do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego programu. W świetle priorytetów aktualnej polityki ekologicznej Państwa, planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6 Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Zgodnie z ostatnim przeglądem wspólnotowej polityki ochrony środowiska do najważniejszych wyzwań należy zaliczyć: - działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, - przystosowanie do zmian klimatu, - ochrona różnorodności biologicznej. 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Państwa Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywać się będzie w osiąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty. Osiąganiu powyższych celów służyć będzie realizacja następujących priorytetów i zadań: 2895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 1. Kierunki działań systemowych polegające na: - uwzględnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, - aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska, - zarządzaniu środowiskowym, - udziale społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, - rozwoju badań i postępie technicznym, - odpowiedzialności za szkody w środowisku, - uwzględnianiu aspektu ekologicznego w planowaniu przestrzennym. 2. Ochrona zasobów naturalnych polegająca na: - ochronie przyrody, - ochronie i zrównoważonym rozwoju lasów, - racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi, - ochronie powierzchni ziemi, - gospodarowaniu zasobami geologicznymi. 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego polegające na: - środowisko a zdrowie, - jakość powietrza, - ochrona wód, - gospodarka odpadami, - oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, - substancje chemiczne w środowisku. 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. Program nie formułuje celu generalnego i podkreśla pierwszorzędną potrzebę zachowania dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównoważonego i harmonijnego rozwoju. Cele perspektywiczne, nawiązują do Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na zmiany klimatu, nie formułuje się w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia związane z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływających na środowisko, zostały omówione w poniższych celach wraz z kierunkami działań. Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych dążeń, które spełniają rolę osi priorytetowych – wyznaczają jednocześnie grupy celów realizacyjnych. Cele:1 1. 2. 3. 4. Włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych Planowanie przestrzenne zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju Edukacja ekologiczna społeczeństwa i dostęp do informacji Innowacyjność prośrodowiskowa. 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY SPYTKOWICE. „Program ochrony środowiska dla gminy Spytkowice na lata 2004-2007” został sporządzony w 2004 roku i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 1 Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 2995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak: Ochrona jakości wód powierzchniowych i wód podziemnych oraz ich wykorzystanie: Na terenie gminy Spytkowice w zakresie zaopatrzenia w wodę w latach 2005-2008 zrealizowano następujące zadania: - wymieniono odcinek sieci wodociągowej w Miejscu przy ul. Floriana, - wybudowano sieć wodociągową PCV $ 90 o dł. 330 mb w Ryczowie ul. Krakowska, - wykonano nowy odwiert w miejscowości Spytkowice, - zakupiono pompy G.C.5.05.2.1 2 z silnikiem SM8/18,5 kW - 380/V. W analizowanym okresie wykonano szereg zadań związanych z budową sieci kanalizacji burzowej oraz sanitarnej. Wykonano: - chodnik i kanalizację burzową przy ul. ks. Gołby w Bachowicach, - kanalizację burzową przy ul. Floriana w Miejscu, - kanalizację burzową i chodnik ul. Kasztelańska w Spytkowicach, - kanalizację burzową i chodnik ul. Jana III Sobieskiego w Ryczowie, - kanalizację burzową (odwodnienie) ul. Myto w Spytkowicach, - kanalizację burzową we wsi Ryczów przy ul. Tęczowej, - kanalizację sanitarną w Bachowicach – etap II, - kanalizację we wsi Spytkowice (przyłącza, oraz inwentaryzacja powykonawcza przyłączy kanalizacyjnych, - odcinek sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączeniem budynku OSP w Bachowicach, - 100 m chodnika ul. Zamkowa w Spytkowicach. Opracowano projekty kanalizacji burzowej i chodnika we wsi Spytkowice ul. Wadowicka cd. do granicy z Bachowicami, Bachowice ul. Stefczyka cd. do granicy Spytkowic, Bachowice ul Ks. Gołby cd od ul. Kaniów do Boru oraz we wsi Miejsce ul. Floriana w kierunku szkoły. Wykonanie projektu budowy chodnika ul. Zamkowa w Spytkowicach (od remizy do mostku w stronę Kępek). Udzielono pomocy rzeczowej Samorządowi Powiatu w Wadowicach w zakresie: budowy kanalizacji burzowej i chodnika w ciągu drogi powiatowej Nr 1769 K (04 – 203) Spytkowice – Bachowice – Witanowice, ul. Ks. Gołby w Bachowicach w km 4 + 450 ÷ 5 + 471 (strona lewa) oraz poszerzenie jezdni po stronie projektowanego chodnika Gospodarka odpadami Szczegółowy zakres zrealizowanych zadań związanych z gospodarką odpadami przedstawiono w oddzielnym opracowaniu „Aktualizacja planu gospodarki odpadami na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2016” Ochrona powietrza atmosferycznego Rozpoczęto opracowanie projektu architektoniczno-budowlanego „przebudowy, nadbudowy wraz ze zmianą konstrukcji dachowej w budynkach ZS-P i SP nr 2 w Spytkowicach”. Przyznano dotację dla Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. Katarzyny w Spytkowicach, na remont dachu i wymianę pokrycia dachowego budynku wczesnobarokowego Kościoła Parafialnego p.w. św. Katarzyny w Spytkowicach. Ochrona przed hałasem W latach 2005-2008 przeprowadzono szereg modernizacji i remontów ulic na terenie gminy: - ul. Myto w Spytkowicach, - ul. Konwaliowej do połączenia z ul. Św. Jana w Spytkowicach, - placu targowego i ul. Starowiejskiej w Spytkowicach, - ul. Nowej w Spytkowicach (Osiedle-Przewóz) – wykonanie podkładu żwir. na dł. 100 mb, - ul. Św. Jana w Spytkowicach (nowe osiedle), - ul. Nadwiślańska w Lipowej II etap, - ul. Szkolna w Spytkowicach, 3095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 - ul. Szkolna w Ryczowie, ul. Leszczynowa I etap. Gmina podpisała z województwem Małopolskim umowę o dofinansowanie projektu „Remont dróg gminnych w miejscowościach Spytkowice i Ryczów w Gminie Spytkowice”. Ochrona przyrody i krajobrazu: Przyjęto i opracowano Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla gminy Spytkowice na lata 2007-2010 Wspierano zadania służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju: 1. Zakup karmy celem dokarmiania zwierzyny i ptactwa w okresie zimowym. 2. Zakup sadzonek drzew miododajnych oraz drzew na obsadzanie nieużytków. 3. Zakup narybku w celu zarybienia akwenów wodnych położonych na terenie Gminy Spytkowice 4. Zakupu lekarstw do zwalczania chorób u pszczół dla hodowców pszczół celem ochrony rodzin pszczelich. 5. Zakup młodych kuropatw dla Kół Łowieckich działających na terenie Gminy Spytkowice celem zasilania łowisk. 6. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Naczelną zasadą przyjętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. 6.1. Cele ekologiczne Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska, a także zakres przeobrażeń na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a także przyjęcie zadań z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie gminy. 3195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie Gminy Spytkowice, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Spytkowice na lata 20092012 z perspektywą 2013-2016 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych. 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar zadania przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny), konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych zabezpieczenia środków na realizację lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), efektywność ekologiczna przedsięwzięcia, znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej, spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju gospodarczego Gminy. 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym - możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi, zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze Strategii rozwoju województwa małopolskiego, zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w “Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” i „Programie Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014”, zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo, skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia), wieloaspektowość efektów ekologicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska), w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodność proponowanych zadań z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działań w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. 6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Spytkowice. Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele dla Gminy Spytkowice z zakresu ochrony środowiska: - środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, - wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii. 3295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 7. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH 7.1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Stan wyjściowy Wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, mają więc wpływ na jego stan obecny i przyszły. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować środowisko w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Tak więc kryteria zrównoważonego rozwoju powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych. Dokumenty te, zgodnie z art. 46 ustawy z dn. 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska teraz i w przyszłości. 2 7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Dążenie, aby projekty dokumentów strategicznych były zgodne z obowiązującym prawem 7.2. Zarządzanie środowiskowe Stan wyjściowy: Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ) zapewniają włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnień do kompetencji jej zarządu. Systemy te są dobrowolnym zobowiązaniem się organizacji w postaci przedsiębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działań mających na celu zmniejszanie oddziaływań na środowisko, związanych z prowadzoną działalnością. Posiadanie przez daną firmę prawidłowo funkcjonującego SZŚ gwarantuje, iż firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pięcioleciu nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Blisko 1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z normą PN - EN ISO 14001. Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia możliwości rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwszą krajową organizacją w tym systemie zarejestrowano we wrześniu 2005 r. Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) (ang. Eco-Management and Audit Scheme) to system zarządzania środowiskowego, w którym dobrowolnie mogą uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności środowiskowej. Podstawowe zasady systemu określa rozporządzenie 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji we wspólnotowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Rozporządzenie z dniem 1 maja 2004 r. zaczęło obowiązywać w Polsce. System EMAS wykazuje duże podobieństwo do normy ISO 14001. Od roku 2001 treść normy ISO 14001 została włączona do rozporządzenia EMAS, pozwalając na ograniczenie się do identyfikacji dodatkowych wymagań stawianych organizacjom w systemie EMAS. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego w oparciu o wymagania normy ISO 14001 można traktować jako krok w kierunku rejestracji w systemie EMAS W gminie Spytkowice m.in. Mieszalnia Pasz „De Heuse” (dawniej HIMA sp. z o.o) posiada certyfikaty jakości 9001:2000 i HACCP. 2 Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 – Warszawa 2008 3395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, Gmina Spytkowice udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska Gmina Spytkowice, Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi Organizacje pozarządowe Prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów Gmina Spytkowice danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej Zachęcanie organizacji do wzięcia udziału w programach szkoleniowo- Gmina Spytkowice informacyjnych dotyczących EMAS Wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska Gmina Spytkowice Rodzaj zadania Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Monitorowanie elementów środowiska Jednostka odpowiedzialna GFOŚiGW 7.3. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Stan wyjściowy Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a więc i obowiązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsiębiorców technologii (a raczej ich niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilości odpowiednich jakościowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społeczeństwie, szacunku do otaczającej przyrody. Nie chodzi również tylko o edukację w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony w ramach systemu oświaty, ale o kształtowanie świadomości ekologicznej w każdej dziedzinie życia, mającej jakikolwiek związek z ochroną środowiska. Na terenie Gminy Spytkowice prowadzone były m.in. działania/programy: - „Sprzątanie Świata”, - „Sprzątanie Lasu”, - „Klęska powódź czy huragan Straż Pożarna Ci pomaga”. Gmina Spytkowice zajęła trzecie miejsce w konkursie „Mądra Gmina 2008” (II miejsce w 2007r.) w kategorii gmin średnich. Uroczystość wręczenia statuetek i dyplomów odbyła się 24 marca 2009, podczas konferencji Forum Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Małopolski odbywającej się w MISTiA. Laureaci Konkursu zostali wyłonieni w oparciu o kryterium uczestnictwa pracowników gminy, instytucji publicznych, organizacji pozarządowych oraz przedsiębiorców funkcjonujących na terenie danej gminy, w organizowanych przez FRDL MISTiA szkoleniach i konferencjach oraz przynależności do działających przy Instytucie forów. Gmina posiada dogodne warunki do aktywnego wypoczynku dzięki przebiegającym po jej terenie dobrze oznakowanym ścieżkom rowerowym. Obecnie znajduje się tu około 20km tych szlaków, a w najbliższym czasie planuje się oznakowanie kolejnych 15km. Pokonując ich kolejne kilometry można podziwiać piękno spytkowickiej przyrody, zabytki oraz liczne kapliczki i krzyże przydrożne. Walory przyrodnicze, krajobrazowe i architektoniczne znajdujące się na nich zostały zebrane 3495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 i opisane w przewodniku rowerowym pt. ”Ziemia Oświęcimsko-Zatorska”. Szlaki te zostały wytyczone przez Towarzystwo na rzecz Ziemi przy pomocy i dofinansowaniu starostwa powiatowego i budżetu gmin. Na terenie gminy Spytkowice znajdują się szlaki o następujących nazwach: - „Trasa zamkowa” Trasa wiedzie przez: Osiek – Zator (Grodzisko) – Bachowice, długość trasy: 29,8 km, - „Wycieczka do Ryczowa” Trasa wiedzie przez: Bachowice – Wróblówki – Ryczów – Kaniów – Bachowice, długość trasy: 9,3 km, - „Dookoła stawów pełnych karpia” Trasa wiedzie przez: Bachowice – Kaniów – Ryczów Chałupki – Spytkowice Kępki – Miejsce – Smolice – Palczowice – Grodzisko, - „Wiślana Trasa Rowerowa” – element blisko 1000 km trasy wzdłuż rzeki Wisły, jej część przebiega również przez gminę Spytkowice (łączna długość trasy na terenie gminy Spytkowice to 10,7 km). Dodatkowo na terenie gminy znajdują się szlaki rowerowe wyznaczone wspólnie przez sześć gmin w ramach realizacji projektu pn. „Dolina Karpia”. Są to następujące szlaki: - Czerwony Szlak Doliny Karpia biegnący z Osieka do Brzeźnicy. Szlak łączy się z niebieskim szlakiem Doliny Karpia, a jego długość wynosi 38,5 km, - Niebieski Szlak Doliny Karpia biegnący z Laskowej do Ryczowa, będący przedłużeniem zielonego szlaku Doliny Karpia, który łączy się z niebieską nitką Greeways, - Żółty Szlak Doliny Karpia biegnący z Podolsza do Ryczowa. Szlak łączy się z czerwonym szlakiem Doliny Karpia, a jego długość wynosi 23,3 km, - Czarny Szlak Doliny Karpia biegnący z Ryczowa do Łączan. Szlak łączy się z niebieską nitką Szlaku Wiślanego, a jego długość wynosi 4,7 km. Na terenie gminy wyznaczono również dwie ścieżki przyrodnicze pn. ”Za Zamkiem...” i “Górki Bachowskie – Buczyna”, których atrakcje zostały opisane w przewodnikach. Pokonując ich trasy można odnaleźć wiele interesujących widoków oraz wspaniały świat roślin i zwierząt. Wiodą one przez tereny, na których występują rośliny objęte ścisłą ochroną oraz stanowiska roślin rzadkich. Spotkamy tu wiele różnych zwierząt, a zwłaszcza ptaków, które znalazły tutaj dogodne warunki do życia i rozrodu. Cisza, spokój, piękno przyrody, a przede wszystkim obfitość ryb i grzybów powoduje, iż tereny, przez które przebiegają ścieżki, są doskonałym miejscem dla wędkarzy, grzybiarzy a także wszystkich turystów i mieszkańców, którzy chętnie tu odpoczywają. 7.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą: „myśl globalnie, działaj lokalnie” Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej Gmina Spytkowice Wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji Gmina Spytkowice ekologicznej dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji popularno-naukowych związanych z tematyką środowiskową Wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o Gmina Spytkowice zasięgu ponadgminnym Gmina Spytkowice, Współdziałanie władz gminnych z mediami w zakresie prezentacji stanu Organizacje środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony pozarządowe Gmina Spytkowice, Udział przedstawicieli Urzędu Gminy w szkoleniach z zakresu Organizacje publicznego dostępu do informacji o środowisku pozarządowe Rodzaj zadania 3595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego Gmina Spytkowice ochronie przez wszystkie instytucje publiczne Gmina Spytkowice, Edukacja ekologiczna oraz promowanie działalności proekologicznej GFOŚiGW 7.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Stan wyjściowy 3 października 2008 roku Sejm uchwalił w ustawę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, która określa zasady odpowiedzialności za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do dyrektywy unijnej z 2004 roku. Zasada zakładająca, że zanieczyszczający środowisko płaci, jest stosowana w Polsce już od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwiązaniem kompatybilnym z jednolitą polityką w tym zakresie w Unii. Ustawa określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. Z powodu nie wywiązywania się sprawców z tego obowiązku, instytucje publiczne ponoszą straty w wysokości od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) będą mogły zgłaszać zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie będzie można rozpoznać sprawcy lub nie będzie można wobec niego rozpocząć egzekucji, naprawą szkody zajmie się regionalny dyrektor ochrony środowiska. Na nim ciąży również obowiązek podjęcia działań w przypadkach wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi albo pojawienia się nieodwracalnych szkód w środowisku. Jeśli zagrożenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym będzie minister środowiska. Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej z występowaniem szkody w środowisku: - odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych, - obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska, - odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych. Chociaż polskie podejście do kwestii odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku jest szersze od wspólnotowego, to w najbliższych latach polityką w tym zakresie kształtować będą przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w środowisku. Do zadań Głównego Inspektora Ochrony Środowiska należeć będzie prowadzenie rejestru zagrożeń i szkód w środowisku. 7.4.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizacja możliwości wystąpienia szkody Kierunki działań: Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach Inspektorat Ochrony naprawczych Środowiska Prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody Inspektorat Ochrony w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz Środowiska, organizacje podmiotów gospodarczych pozarządowe Rodzaj zadania 3695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 7.5. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Stan wyjściowy Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym gminom na racjonalną gospodarkę terenami. Poza planem miejscowym w systemie planowania przestrzennego występują instrumenty pomocnicze, w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w tym zakresie samorządów wszystkich szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad ochrony środowiska. 7.5.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań Gmina Spytkowice ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko Wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed Gmina Spytkowice zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników Gmina Spytkowice monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu Rodzaj zadania Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Regionalny Dyrektor Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już Ochrony Środowiska, na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Państwowy Powiatowy przestrzennego Inspektor Sanitarny Rodzaj zadania 8. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 8.1. Ochrona przyrody Stan wyjściowy – dominujące w gminie zbiorowiska roślinne. Na obszarze byłego województwa bielsko-bialskiego stwierdzono występowanie 99 zespołów roślinnych, które należą do 26 klas roślinności. Wśród roślin naczyniowych stwierdzono występowanie 1403 gatunków, co stanowi 51 % flory naczyniowych Polski, w tym 104 gatunki pod ochroną całkowitą i 13 gatunków pod ochroną częściową. Wśród mszaków stwierdzono 487 gatunków, co stanowi 52,6 % flory mszaków Polski, w tym 331 gatunków mchów i 161 gatunków wątrobowców. 3795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Gmina Spytkowice w swej północnej części położona jest w makroregionie Kotlina Oświęcimska, natomiast jej pozostały teren leży na Pogórzu Zachodniobeskidzkim. Takie położenie sprawia, że na granicy z rzeką Wisłą teren gminy jest płaski z licznymi wodami stojącymi, utworzonymi przez stare koryto rzeki i stawy hodowlane o powierzchni ok. 300 ha, zaś w kierunku południowym ukształtowanie terenu zmienia się w pagórkowate z licznymi wąwozami, zagajnikami oraz lasami o powierzchni 518 ha. Urozmaicone położenie i różnorodność ukształtowania terenu stanowią o bogactwie szaty roślinnej i świata zwierzęcego na terenie gminy. Pomimo znacznej antropizacji środowiska, obszar gminy jest zasobny w gatunki roślin i zwierząt, cenne drzewa, zabytkowe tereny zieleni urządzonej oraz zbiorowiska nieleśne i leśne o cechach naturalnych lub półnaturalnych. Na terenie gminy występuje 546 gatunków roślin, z czego 463 to gatunki rodzime. We florze dominują gatunki leśne (113), łąkowe (108), zaroślowe (90) i nadwodne (87), w tym 8 gatunków roślin objętych ochroną ścisłą, 6 gatunków objętych ochroną częściową i 14 gatunków roślin rzadkich. Spośród gatunków chronionych (Rozporządzenie MŚ z dnia 11 września 2001) na terenie gminy występują: barwinek pospolity, kotewka orzech wodny, bluszcz pospolity, grzybieńczyk wodny, grążel żółty, skrzyp olbrzymi, kruszczyk szerokolistny, storczyk szerokolistny i wawrzynek wilczełyko, natomiast objętych ochroną częściową – centuria pospolita, kalina koralowa, kopytnik pospolity, konwalia majowa, kruszyna pospolita i marzanka wonna. Wśród kilkunastu gatunków rzadkich na największa uwagę zasługują cieszynianka wiosenna, czermień błotna i turzyca zgrzebłowata. Obszary przyrodniczo cenne Na terenie gminy znajdują się dwa cenne parki podworskie: w Ryczowie i Spytkowicach. Park w Ryczowie, założony w 1865 roku, ma powierzchnię 3,5 ha. Pozostałością dawnych założeń są fragmenty drzewostanu w wieku 100-250 lat z udziałem jesionów, dębów szypułkowych, lip drobnolistnych i cisów, a także okazów rzadkich gatunków egzotycznych – jak tulipanowiec, platan klonolistny i magnolia drzewiasta. Drzewostan parkowy w Spytkowicach (a właściwie resztki parku zamkowego), zachował się częściowo w formie zwartej a także jako skupiska, pojedyncze drzewa lub szpalery, łącznie na powierzchni 6 ha. Pozostałością dawnych założeń są m.in.: kilkanaście lip drobnolistnych, buki, dęby szypułkowe, kasztanowce białe, jesiony i żywotniki zachodnie. Wśród zachowanej zieleni przykościelnej i cmentarnej, na uwagę zasługują: - pomnikowe okazy żywotników zachodnich na cmentarzu w Ryczowie, - zadrzewienie przy kościele zabytkowym w Spytkowicach, - zadrzewienie na placu po kościele drewnianym w Ryczowie. Najcenniejszym obiektem przyrodniczym gminy są Stawy Spytkowickie, stanowiące element jej krajobrazu od XIV wieku. Odnotowano tu ponad 200 gatunków ptaków, z czego 124 lęgowych. W otoczeniu stawów występują trzciny, oczerety, szuwary wielkoturzycowe i zarośla wierzbowe, a w sąsiedztwie - półnaturalne łąki świeże i zbiorowiska pastwiskowe. Zagrożeniem dla stawów jest eutrofizacja wód, wycinanie szuwarów i trzcinowisk w okresie lęgowym, wypalanie traw, a także okresowe osuszanie i pozostawianie niektórych stawów niezapełnionych. Innym cennym obiektem jest wąwóz położony w obrębie leśnym Kalwaria, gdzie zachował się podgórski łęg jesionowy oraz lasy grądowe i buczyna z kilkoma gatunkami roślin chronionych. W 1997, w ramach waloryzacji przyrodniczej ówczesnego województwa bielskiego, zaproponowano objęcie obu obiektów ochroną jako rezerwaty częściowe. Do cennych przyrodniczo terenów gminy należą także proponowane użytki ekologiczne: „Starorzecze Wisły” o powierzchni 16,8 ha oraz „Łączany” - fragment terasy zalewowej Wisły o powierzchni 34,2 ha. Rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych. Na terenie gminy Spytkowice nie ma zlokalizowanych rezerwatów przyrody. Obszary chronionego krajobrazu tworzone są w celu zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów o różnych typach ekosystemów. Zwyczajowo przyjęło się, że obejmują tereny większe od parku krajobrazowego o walorach przyrodniczo-krajobrazowych 3895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 charakterystycznych dla danego regionu. Działalność gospodarcza na takim obszarze nie ulega poważniejszym ograniczeniom, lecz powinna być prowadzona w sposób nie naruszający stanu względnej równowagi ekologicznej. Szczególnymi celami ochrony obszarów jest zachowanie terenów o walorach przyrodniczych i kulturowych oraz stabilizacja środowiska przyrodniczego przez tworzenie tzw. korytarzy ekologicznych. Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów. Na terenie gminy obszary chronionego krajobrazu nie występują. Użytki ekologiczne: Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”. Na terenie gminy obecnie nie występują. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska, o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r., Dz. U. 2004 r., Nr 92, poz. 880). Na obszarze gminy znajduje się 8 pomników przyrody w postaci pojedynczych drzew lub grup drzew, a wśród nich - największy w Polsce okaz tulipanowca amerykańskiego rosnący w parku pałacowym w Ryczowie. Ponadto w różnych częściach gminy wykazano istnienie 28 egzemplarzy pojedynczych drzew i jednego szpaleru, zasługujących na ochronę jako pomniki przyrody. W październiku 2009 roku ustanowiono dodatkowo jako pomnik przyrody drzewo dąb szypułkowy o wysokości 29,7 m mieszczący się w miejscowości Bachowice. Istnieje także propozycja utworzenia pomnika florystycznego „Górki Spytkowickie” dla zachowania stanowiska skrzypu olbrzymiego. Obszary NATURA 2000 Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniejących parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w naszym kraju od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Obecnie na terenie gminy został wyznaczony jeden obszar Natura 2000 „Dolina Dolnej Skawy” (rozp. MŚ z dn. 27.10.2008r. Dz.U. 198 poz. 1226). Dolina Dolnej Skawy PLB120005, powierzchnia 7 389,7 ha (517,2 ha na terenie gminy Spytkowice): Klasy siedlisk: inne tereny (miasta, wsie, drogi, śmietniska, kopalnie, tereny przemysłowe) lasy liściaste lasy mieszane siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie) siedliska rolnicze (ogólnie) % pokrycia – 1 %, – 7 %, – 1 %, – 18 %, – 45 %, 3995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 wody śródlądowe (płynące i stojące) – 28 %. OPIS OBSZARU Obszar obejmuje największe kompleksy stawów w dolinie górnej Wisły. Stawy położone są ze wszystkich stron małego miasteczka Zator. Prowadzona jest tu intensywna hodowla ryb, ale wiele stawów jest mocno zarośniętych roślinnością wodną. W ostoi znajdują się żwirownie z wyspami, chętnie zasiedlanymi przez ptaki. WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE W ostoi występuje co najmniej 16 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Jedno z nielicznych w Polsce stanowisk lęgowych podgorzałki; bardzo liczna populacja rybitwy zwyczajnej, rybitwy białowąsej, rybitwy białoskrzydłej i ślepowrona. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1 % populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bączek (PCK), mewa czarnogłowa, podgorzałka (PCK), rybitwa białowąsa (PCK), rybitwa rzeczna, ślepowron (PCK), cyranka, czernica, gęgawa, głowienka, kokoszka, krakwa, perkoz dwuczuby, rybitwa białoskrzydła (PCK), sieweczka rzeczna, śmieszka, zausznik; stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają: bąk (PCK), krwawodziób, perkozek. ZAGROŻENIA Zaniechanie lub intensyfikacja gospodarki stawowej, likwidacja wysp na stawach, likwidacja szuwarów i roślinności wodnej na stawach, regulacja rzek i wycinanie zakrzaczeń nadrzecznych, wprowadzenie masowej rekreacji połączonej ze sportami wodnymi w nieużytkowanych żwirowniach. STATUS OCHRONNY Występują następujące formy ochrony: Rezerwat Przyrody: - Przeciszów (85,1 ha) - Żaki (17,5 ha) Obszar Chronionego Krajobrazu: - Jurajskich Parków Krajobrazowych 4095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 6. Mapa usytuowania planowanego obszaru Natura 2000 PLB120005. Planowane jest poza tym utworzenie kolejnego obszaru Natura 2000: Wiśliska PLH12_50, o powierzchni 48,7 ha. Nazwa siedliska: Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphenion, Potamion – stopień pokrycia 94,05%. Klasy siedlisk: - siedliska rolnicze - torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki - wody śródlądowe (stojące i płynące) % pokrycia - 3% – 39%, – 58%. Obszar obejmuje system trzech starorzeczy rzeki Wisły (tzw. wiślisk). W skład systemu wchodzą wiślisko Miejsce, Oko i Krajskie. Zbiorniki są częściowo ze sobą połączone, a starorzecze Miejsce jest połączone rowem z rzeką Wisłą. Wszystkie trzy starorzecza są typowo wykształconymi, dojrzałymi ekosystemami wodnymi. Najlepiej zachowane pod względem roślinnym jest wiślisko Miejsce, następnie Krajskie i Oko. W wiśliskach można wyróżnić strefowe pasy roślinności w zależności od głębokości (odległości od brzegów). Dobrze wykształcone są zarówno zbiorowiska roślin bagiennych (pasy szuwarów) jak również typowe zbiorowiska roślin wodnych (pływających i zanurzonych). Z ciekawszych gatunków można wymienić Nymphaea alba, Nuphar luteum, Potamogeton lucens, Potamogeton obtusifolius, Myriophyllum spicatum. Powierzchnia zajmowana przez siedlisko w obszarze równa się powierzchni fitolitoralu, który jest najlepiej rozwinięty w wiślisku Miejsce (70%), Krajskim (50%) i Oko (40%). WARTOŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE Obszar grupuje największe i najlepiej zachowane starorzecza w województwie małopolskim. Z uwagi na fakt, że roślinność wodna uznawana jest globalnie za zagrożoną lub nawet ginącą, ochrona starorzeczy, zwłaszcza tych dobrze zachowanych, powinna być działaniem o wysokim priorytecie. Bliskie sąsiedztwo innych zbiorników wodnych (głównie 4195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 stawów) zapewnia przepływ genów pomiędzy populacjami. Proponowany obszar jest również niezwykle cenny dla ochrony ptaków oraz płazów. ZAGROŻENIA Najważniejszym zagrożeniem jest postępująca eutrofizacja (zanieczyszczenia komunalne). Wszystkie trzy starorzecza są terenami dzierżawionymi przez Polski Związek Wędkarski. Sztuczne dokarmianie ryb może również być przyczyną postępującej eutrofizacji. Zagrożeniem jest również wprowadzanie do zbiorników obcych gatunków ryb, zwłaszcza roślinożernych (np. amur). W celu poprawienia warunków ekologicznych siedliska należy objąć ochroną tereny zlewni bezpośredniej, zlikwidować "dzikie" wysypiska śmieci, uregulować gospodarkę ściekową. Należy również odłowić obce gatunki ryb i wprowadzić zakaz ich dalszej introdukcji. Własność: Łowiska PZW Spytkowice. Rysunek 7. Mapa usytuowania planowanego obszaru Natura 2000 PLH12_50. Fauna: Wśród zwierząt na obszarze gminy rozpoznano bardzo liczne gatunki motyli i innych owadów, a także ptaków, ssaków, gadów, płazów i ryb. Spośród ssaków - występuje m.in. 6 gatunków nietoperzy, spośród ptaków (których najważniejszą ostoją jest kompleks stawów spytkowickich) – błotniak zbożowy, gągoł, kazarka, kormoran, rybołów, kropiatka, ostrygojad, sowa błotna, wąsatka, mewa mała, rybitwa białoczelna, rybitwa białoskrzydła, sieweczka obrożna. Wśród 9 stwierdzonych gatunków płazów występują: kumak nizinny, traszka zwyczajna, ropucha szara i ropucha zielona wśród ryb – m.in. słonecznica i różanka. Wisła ze starorzeczami oraz stawy stwarzają dogodne warunki lęgowania ptaków wodno-błotnych, w tym wiele gatunków gniazdujących. Odnotowano tu ponad 200 gatunków ptaków, z których większość należy do gatunków rzadkich i chronionych. Występują tu między innymi: perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena), perkoz zausznik (Podiceps nigricollis), bąk (Botaurus stellaris), bączek (Ixobrychus minutus), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), rybitwa czarna (Chlidonias niger). Stwierdzono też gnieżdżenie się ślepowrona (Nycticorax nycticorax) i rybitwy białowąsej (Chlidonias hybrydus). Znakomite warunki do rozrodu znalazły tu liczne gatunki płazów i gadów: żaby, ropuchy, rzekotki, zaskrońce, jaszczurki. Ze ssaków widuje się tu sarny, lisy, kuny, jeże, wiewiórki, nietoperze, a od jakiegoś czasu także bobry i wydry. Bardzo atrakcyjnym miejscem dla wędkarzy, myśliwych i ornitologów jest starorzecze Wisły i kompleks stawów rybnych z otuliną zieleni. Cały ten pas, porośnięty krzewami i zaroślami wodnymi to wylęgarnia ptactwa w liczbie gatunków rzadko już spotykanych. Gnieżdżą się tutaj 4295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 kormorany, bociany białe i czarne, gęgawy, perkozy dwuczuby i zauszniki oraz ślepowrony, które są ptasim symbolem tych terenów. Duża linia brzegowa “Wiśliska” jest bogato ukształtowana, porośnięta krzewami, a w wodach żyją licznie prawie wszystkie gatunki ryb słodkowodnych, wśród których znajdujemy: szczupaka, okonia, lina, leszcza, a przede wszystkim karpia, który jest “królem” tutejszych wód. Tereny te zasiedla również wiele innych gatunków fauny jak: sarna, lis, zając, kuna leśna, jeż, wiewiórka, kret. W związku z występowaniem na terenie gminy Spytkowice licznych stawów rybnych i zbiorników wodnych rozpoczęto wraz z gminami Zator, Przeciszów, Osiek Polanka Wielka, Brzeźnica i Tomice realizację projektu pn. „Dolina Karpia”. Celem ogólnym projektu jest stworzenie warunków wypromowania terenu, zapewnienie spójnego rozwoju i stworzenie nowych miejsc pracy. Projekt realizowany jest poprzez stworzenie kompleksowej i spójnej oferty turystycznej opartej na naturalnych zasobach środowiska, poprawę i rozwój infrastruktury technicznej, lokalny rozwój turystyki i wypromowanie produktu regionalnego jakim jest przede wszystkim “Karp” oraz inne gatunki ryb hodowane w kompleksie stawów spytkowickich. Rysunek 8. Mapa “Doliny Karpia” Źródło: Ulotka informacyjna “Leader+ Spójny Rozwój Gmin Doliny Karpia”. 8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zachowanie bogatej różnorodności biologicznej Kierunki działań: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych: Zadania własne: Rodzaj zadania Zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w Jednostka odpowiedzialna istniejących Gmina Spytkowice, 4395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Jednostka odpowiedzialna kompleksach leśnych Nadleśnictwo Ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej Nadleśnictwo, Gmina Spytkowice Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem Nadleśnictwo, Gmina użytkowania Spytkowice Ochrona starych i nowych pomników przyrody Gmina Spytkowice, GFOŚiGW Rodzaj zadania Ochrona fauny i flory: Zadania własne: Rodzaj zadania Zachowanie istniejących zbiorników wodnych Ograniczanie inwestycji uciążliwego przemysłu Jednostka odpowiedzialna Organizacje pozarządowe, Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego: Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Gmina Spytkowice, Wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni Organizacje pozarządowe, Nadleśnictwo, Rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach Organizacje interesujących przyrodniczo pozarządowe, Gmina Spytkowice Zachowanie istniejącej zieleni urządzonej Gmina Spytkowice Urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień i Gmina Spytkowice, parków GFOŚiGW Gmina Spytkowice, Bieżące utrzymanie oraz odbudowa rowów GFOŚiGW Wykonanie projektu zagospodarowania terenu dla zespołu zamkowoparkowego położonego w Spytkowicach „przeznaczonego na tereny Gmina Spytkowice rekreacyjno-wypoczynkowe w ramach projektu turystycznego pn. Dolina Karpia” Remont wpisanego do rejestru zabytków kościoła parafialnego pw. Św. Katarzyny oraz zabytkowego Domu Sióstr Sercanek w Gmina Spytkowice Spytkowicach Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami oraz dotacje celowe na dofinansowanie prac remontowych i konserwatorskich obiektów zabytkowych udzielane zgodnie z warunkami określonymi w Uchwale Rady Gminy Spytkowice Nr V/42/07 z dn. 30.03.2007r. w sprawie zasad Gmina Spytkowice i trybu postępowania, udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków Rodzaj zadania 4495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 8.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Stan wyjściowy – lasy: Lasy spełniają istotną rolę w odniesieniu do hydrosfery i atmosfery. Oprócz tego posiadają funkcje produkcyjne i społeczne, a przede wszystkim rekreacyjne. W gminie Spytkowice lasy zajmują ok. 9,6 % powierzchni gminy. Wskaźnik lesistości gminy jest stosunkowo niski, wyższy dużo niższy od przeciętnej lesistości powiatu (23,4 %), a także niższy od wskaźnika dla województwa (28,5 %) i kraju (27,5 %). Lasy obszaru gminy Spytkowice to w zdecydowanej większości lasy państwowe, znajdujące się częściowo w I grupie zagrożeń przemysłowych (zagrożenia słabe), a częściowo – w grupie II (zagrożenia średnie). Mają one na ogół korzystną strukturę wiekową (57 % powierzchni przypada na drzewostany starszych klas wieku). Dominują drzewa liściaste z przeważającym udziałem buka, a w dalszej kolejności – brzozy, dębu i grabu. W grupie drzew iglastych przeważa sosna. Obszary leśne występują głównie na siedliskach lasu świeżego. Lesistość gminy jest niewystarczająca dla poprawnego funkcjonowania jej obszaru jako element korytarza ekologicznego związanego z układem dolin rzecznych. Sytuację można poprawić poprzez zalesienie odłogów, nieużytków porolnych, gruntów o znacznym nachyleniu oraz gleb najsłabszych. Lasy w obrębie gminy znajdują się pod administracją Lasów Państwowych – w obszarze nadleśnictwa Andrychów. 8.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, urządzanie i utrzymanie zieleni, zadrzewień, zakrzewień na terenach będących własnością gminy Jednostka odpowiedzialna Gmina Spytkowice Powiat Wadowice, Nadleśnictwo, Właściciele gruntów Wojewoda, Marszałek, Aktualizacja granicy polno-leśnej w miejscowych planach Powiat Wadowice, zagospodarowania przestrzennego Nadleśnictwo Renaturalizacja obszarów leśnych Nadleśnictwo Inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod kątem pełnego Nadleśnictwo, Gmina uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy Spytkowice rolno-leśnej w planach zagospodarowania przestrzennego Zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieużytków i Nadleśnictwo, terenów zdegradowanych i przekształconych właściciele gruntów Stały nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych Nadleśnictwo Prowadzenie ciągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu Gmina Spytkowice, podnoszenia świadomości w zakresie celów i korzyści z trwale Nadleśnictwo zrównoważonej gospodarki leśnej Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwiększenia Lesistości 4595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Jednostka odpowiedzialna Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo Nadleśnictwo Zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów Inwentaryzacja zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego Zachowanie istniejących kompleksów leśnych Prowadzenie gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem pozaprodukcyjnych funkcji lasu Ochrona gleb leśnych Nadleśnictwo Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom Nadleśnictwo niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci) 8.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Stan wyjściowy W ramach tego zagadnienia pod uwagę należy wziąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonności, odpadowości, wodochłonności i energochłonności produkcji przemysłowej. Jest to podejście korzystne zarówno ze względów ochrony zasobów środowiska, jak też ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego mają szansę ponosić niższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukować koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne większość przedsiębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osiągnięcia zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez: - wymianę starych odcinków sieci wodociągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii, - stosowanie w miarę możliwości zamkniętych układów obiegu wody, - odpady przemysłowe są gromadzone, przechowywane i przekazywane jednostkom do tego celu upoważnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami), - wprowadza nowe małoodpadowe technologie, - sukcesywnie wymienia się tradycyjne sieci ciepłownicze na preizolowane oraz modernizuje węzły cieplne, - przeprowadza termomodernizacje budynków, - dokonuje wymiany pieców węglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne - zarządcy budynków sukcesywnie wprowadzają w każdym budynku liczniki dostarczanej energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczniki na ciepłą i zimną wodę. 8.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody Kierunki działań: Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w Powiat Wadowice, przedsiębiorstwach Podmioty gospodarcze Promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska Podmioty gospodarcze naturalnego Rodzaj zadania 4695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Promowanie wprowadzania systemów wielokrotne użytkowanie materiałów recyklingu umożliwiających Podmioty gospodarcze trudniące się segregacją odpadów 8.4. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią Stan wyjściowy Wodostany i przepływy największych rzek przepływających przez gminę w dużej mierze znacznie zmieniają się pod wpływem warunków atmosferycznych. Wysokie stany wód występują przede wszystkim w okresie wiosennych roztopów (marzec, kwiecień) oraz w czasie deszczy nawalnych (czerwiec, lipiec) w związku z szybszym spływem powierzchniowym. Rzeki obszaru przylegającego do gminy mają charakter górski lub podgórski, i charakteryzują się katastrofalnymi wezbraniami. Średnioroczne przepływy Wisły w profilu Smolice wynoszą 83,40 m3/s, natomiast przepływy Skawy przy ujściu do Wisły – 16,5 m3/s po intensywnych opadach bywają nawet kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy większe. Maksymalny przepływ Wisły w profilu Smolice, odnotowany w 1970 roku, wyniósł 2120 m3/s, natomiast przepływ powodziowy w 1997 roku – 1700 m3/s. Maksymalny przepływ Skawy w profilu Zator, odnotowany w 1958 roku, wyniósł 1050 m3. Odcinek rzeki Wisły na wysokości gminy Spytkowice jest obwałowany. Jednakże, w z związku z opisanymi wyżej uwarunkowaniami, północna część gminy (do linii kolejowej Skawina-Oświęcim) objęta jest zagrożeniem powodziowym. Zagrożenie jest tym większe, że pobliski stopień wodny w Łączanach spiętrza wodę do poziomu wyższego niż tereny na zawalu. Ponadto, przy dłużej utrzymujących się opadach występuje zagrożenie na terenach po południowej stronie wałów Wisły, gdzie gromadzą się wody potoków. Najbardziej narażona na zalewania jest część gminy przylegająca do Potoku Spytkowickiego oraz obszar od strony stawów hodowlanych w Zatorze. Dokładna ocena zagrożenia powodziowego dla terenu gminy nie została dotychczas sporządzona. Do istotnych zadań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej należy m.in. wyeliminowanie zagrożeń ze strony Potoku Spytkowickiego oraz budowa przepompowni w sołectwie Miejsce. Do zmniejszenia zagrożeń przyczyniają się, oprócz obwałowań, przepompownie, śluzy syfonowe, rurociągi oraz rowy melioracyjne. Administratorem wszystkich tych obiektów jest Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie. W plany władz województwa wobec trenu gminy Spytkowice wchodzi budowa na jej terenie zbiorników retencyjnych, zlokalizowanych w dolinie Wisły, których głównym przeznaczeniem ma być ochrona przeciwpowodziowa. 8.4.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zabezpieczenie przed skutkami powodzi Kierunki działań: Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna RZGW Kraków, Systematyczna konserwacja rzek i cieków WZMiUW Przystosowanie terenów międzywala do szybkiego reagowania w RZGW Kraków, Gmina przypadku powodzi (wycinanie lasów i zarośli łęgowych, odnowa Spytkowicea, użytków zielonych, konserwacja rowów melioracyjnych) WZMiUW, Spółki wodne, właściciele terenu Stworzenie systemu szybkiego ostrzegania i reagowania w przypadku RZGW Kraków, Gmina zagrożenia powodzią Spytkowice Opracowanie planu awaryjnego na wypadek powodzi, uwzględniającego RZGW Kraków, Gmina ochronę obiektów wrażliwych na terenie gminy (np. oczyszczalni Spytkowice ścieków, ujęć wód, terenów zabytkowych i przyrodniczo cennych, składowisk odpadów, itp.) Ochrona przed powodzią – odbudowa i konserwacja urządzeń Gmina Spytkowice, Rodzaj zadania 4795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 przeciwpowodziowych Budowa przepompowni we wsi Miejsce WZMiUW, RZGW Kraków RZGW Kraków, WZMiUW 8.5. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyjściowy: Teren gminy charakteryzuje się średnią bonitacją gruntów. Przeważają gleby średniej jakości. W gminie Spytkowice dominują głównie gleby klasy III i IV. Występowanie gleb tych klas powoduje, że największą powierzchnię zajmuje uprawa zbóż. Zarówno na osadach aluwialnych doliny Wisły (część północna gminy do torów kolejowych Kraków-Oświęcim) jak na podłożu lessopodobnym (pozostała część gminy), wykształciły się urodzajne gleby. W części północnej są to przede wszystkim mady, natomiast w części środkowej i południowej – gleby brunatne wyługowane, gleby brunatne kwaśne oraz gleby bielicowe i pseudobielicowe. Wymienione rodzaje gleb tworzą prawie 97 % ogólnego areału użytków rolnych. Na omawianym terenie można wyróżnić następujące typy gleb: - bielicowe i pseudobielicowe – w profilu tych gleb występują charakterystyczne poziomy genetyczne. Pod poziomem próchniczym występuje poziom wymycia o barwie popielatej lub jasnożółtej. Głębokość tego poziomu sięga ok. 40 – 50 cm. Poniżej występuje poziom wymycia produktów wietrzenia substancji mineralnej poziomu próchniczego i poziomu wymycia niektórych związków organicznych. Poziom ten sięga najczęściej do ok. 70 –80 cm. Poniżej występuje poziom przejściowy do skały macierzystej lub skała macierzysta, - brunatne – wśród nich wyróżniamy trzy podtypy: gleby brunatne właściwe, w których odczyn glebowy (pH) w całym profilu jest obojętny lub zasadowy, gleby brunatne wyługowane, wykazujące w wierzchnich poziomach odczyn kwaśny lub lekko kwaśny, w głębszych poziomach odczyn gleby wzrasta, gleby brunatne kwaśne, w których odczyn glebowy w głębszych poziomach jest kwaśny lub bardzo kwaśny. Gleby brunatne wykształciły się z różnych skał macierzystych. Charakteryzują się tym, że pod poziomem próchniczym występuje mniej lub bardziej wykształcony poziom brunatnienia. Poziom ten powstał w wyniku wietrzenia utworu macierzystego, w warunkach dobrego dostępu powietrza, przy czym produkty wietrzenia nie są wymywane. Kolor brunatny pochodzi głównie ze związków żelazistych, tworzących na cząsteczkach glebowych otoczki, - mady – są to mady lekkie, w których przeważają osady pyłowe. Wytworzone są z utworów glebowych naniesionych przez wody rzek. Odczyn ich jest obojętny lub lekko zasadowy. Pola nawożone są w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych. Zanieczyszczenie gleb Do głównych czynników powodujących degradację chemiczną gleb zalicza się: - nadmierną zawartość metali ciężkich takich jak: kadm, miedź, nikiel oraz innych substancji chemicznych, np. ropopochodnych, - zasolenie, - nadmierną alkalizację, - zakwaszenie przez związki siarki i azotu, - skażenie radioaktywne. Na terenie gminy nie ma rozwiniętego przemysłu w związku z powyższym nie należy przewidywać wprowadzania zanieczyszczeń do gleb z terenu gminy, natomiast zanieczyszczenia niewątpliwie migrują z terenów sąsiednich, bardziej uprzemysłowionych. Gospodarka rolna prowadzona jest na terenie gminy w sposób prawidłowy z "dużą kulturą rolną". Pola nawożone są w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych. 4895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Skład chemiczny gleb uwarunkowany jest wieloma czynnikami naturalnymi i antropogenicznymi. Głównie zależy od budowy geologicznej i geomorfologii terenu oraz warunków klimatycznych, które decydują o przebiegu procesów wietrzenia skał oraz uruchamianiu, migracji i akumulacji pierwiastków w środowisku. Zakresy stężeń występujących w glebach pierwiastków śladowych są bardzo ważne, bowiem niektóre z nich są konieczne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin i zwierząt, z drugiej strony nadmiar tych pierwiastków w glebie może być szkodliwy dla organizmów żywych. Na obszarach nieuprzemysłowionych wysokie zawartości potencjalnie szkodliwych pierwiastków w glebach mogą być jedynie związane z wietrzeniem i erozją wychodni okruszcowanych skał lub płytko zalegających złóż mineralnych. Koncentracje pierwiastków śladowych i trwałych zanieczyszczeń organicznych w glebach są przede wszystkim wynikiem różnorodnej działalności gospodarczej człowieka prowadzonej na terenie, efektem funkcjonowania miast oraz depozycją z atmosfery. W zanieczyszczonych glebach odnotowywane są najczęściej podwyższone stężenia metali lub metaloidów, które miały lub mają obecnie szerokie zastosowanie w gospodarce lub uruchamianych procesach podczas przetwarzania surowców m.in.: rtęci, kadmu, srebra, arsenu, chromu, miedzi, niklu, ołowiu, cynku, selenu i talu. We współczesnych glebach często obserwowana jest również podwyższona zawartość trwałych zanieczyszczeń organicznych m.in. wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oraz ksenobiotyków tj. pestycydów chloroorganicznych, które przez kilkadziesiąt lat stosowane były w wysokich dawkach na całym globie, a także polichlorowanych bifenyli (PCBs), szeroko wykorzystywanych w produkcji przemysłowej do lat siedemdziesiątych. Problem zanieczyszczenia gleb jest bardzo istotny ze względu na możliwość ich pośredniego lub bezpośredniego negatywnego oddziaływania na zdrowie człowieka. Zanieczyszczenia z gleb mogą przenikać do organizmu człowieka pośrednio przez: − spożywanie roślin, które pobierały szkodliwe składniki z zanieczyszczonych gleb lub zostały zanieczyszczone poprzez depozycję z atmosfery cząsteczek wyemitowanych przez zakłady przemysłowe lub uległy erozji wietrznej lub ablacji deszczowej, − spożywanie wody, która została skażona w wyniku migracji szkodliwych składników z zanieczyszczonej gleby do wód podziemnych lub powierzchniowych. Zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi występują również wzdłuż dróg, zwłaszcza tych po których przemieszczają się największe ilości pojazdów (droga krajowa nr 44). Przeprowadzane badania gleb na terenie województwa małopolskiego obejmowały sieć 17 punktów kontrolno – pomiarowych badań gleb. Na terenie powiatu wadowickiego był zlokalizowany jeden punkt pomiarowy (Wadowice – Chocznia, pomiar zanieczyszczeń komunikacyjnych). 11 punktów zlokalizowanych było w strefie oddziaływania zanieczyszczeń przemysłowych, 1 punkt (Wadowice-Chocznia - gmina Wadowice) zlokalizowany jest w strefie oddziaływania zanieczyszczeń komunikacyjnych, 1 punkt w strefie oddziaływania zanieczyszczeń komunalnych oraz 4 punkty bez wyraźnego oddziaływania zanieczyszczeń. Monitorowane obszary reprezentowane są przez 5 typów i podtypów gleb, najliczniejszą grupę stanowią gleby płowe (5 punktów) oraz gleby brunatne wyługowane i mady brunatne (po 4 punkty). Wartość rolnicza gleb punktów kontrolno-pomiarowych jest również zróżnicowana i mieści się w przedziale od klasy I (gleby najlepsze) do klasy V (gleby słabe). Ponad 50% punktów kontrolnych zlokalizowane zostało na glebach zaliczonych do klasy III, IIIa, IIIb, co nie w pełni odzwierciedla stan bonitacji gleb ornych w województwie (klasa III – 26,5 % powierzchni województwa). Aktualnie obowiązujące kryteria oceny zawartości zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi zawarte są w załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Rozpoznanie stanu gleb użytkowanych rolniczo pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi jest istotne z uwagi na produkcję bezpiecznej żywności dla człowieka. Występowanie w glebach podwyższonych zawartości metali ciężkich będące następstwem działalności ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzację, nadmierną chemizację rolnictwa, powoduje degradację biologicznych właściwości gleb, skażenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszczeń do łańcucha żywieniowego. Wyniki badań gleb w punktach kontrolno-pomiarowych wykazały, że ich zanieczyszczenie łączne wszystkimi metalami (Cd, Cu, Ni, Pb, Zn) jest niewielkie. W glebach 9 (53 % zbioru) punktów 4995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 stężenie analizowanych metali ciężkich nie przekracza wartości granicznych ustalonych dla 0° zanieczyszczenia, poziom zanieczyszczenia 7 profili (41% zbioru) nie przekracza wartości dopuszczalnych, ustalonych dla I° (zawartość podwyższona) zanieczyszczenia. Gleba jednego profilu wykazuje zanieczyszczenie charakterystyczne dla gleb średnio zanieczyszczonych (III°). Nadmierna zawartość metali ciężkich degraduje biologiczne właściwości gleb, powoduje zanieczyszczenie łańcucha żywieniowego i wód gruntowych. Szczególne zagrożenie stwarzają one w glebach kwaśnych, przechodzą bowiem w formy łatwo dostępne dla roślin. Jedną z przyczyn zakwaszenia gleb są kwaśne opady, wprowadzające do gleby jony siarczanowe, azotanowe, chlorkowe i hydronowe oraz inne zanieczyszczenia wymywane z atmosfery. Degradujące działanie kwaśnych opadów na podłoże oraz zwiększonego zakwaszenia gleby polega na rozkładzie minerałów pierwotnych i wtórnych, uwalnianiu z glinokrzemianów glinu, który w formie jonowej ma właściwości toksyczne, wymywaniu składników mineralnych z kompleksu sorpcyjnego oraz na znacznym zmniejszaniu aktywności mikroorganizmów. W gminie Spytkowice nie były przeprowadzane badania gleb. 8.5.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach Nadleśnictwo, rolniczego użytkowania, w tym ich zalesianie właściciele gruntów Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, leśnym i Właściciele gruntów rekreacyjno-wypoczynkowym Właściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem Gmina Spytkowice, otaczających je systemów naturalnych i ich zdolności do autoregulacji ARiMR m.in. poprzez wdrażanie programów rolno-środowiskowych Przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza Gmina Spytkowice Rodzaj zadania Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna WIOŚ, Powiat Prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi Wadowice Przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich ARiMR, Organizacje zabiegów na gruntach o nachyleniu powyżej 10% pozarządowe Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak ARiMR, Organizacje najdłuższe utrzymywanie pokrywy roślinnej w postaci wprowadzenia pozarządowe upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów Racjonalne użycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na ARiMR, Organizacje terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i pozarządowe agromelioracyjnych) w celu zwiększenia udziału materii organicznej w glebie Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych ARiMR, Organizacje przez czynniki antropogeniczne pozarządowe Rodzaj zadania 8.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Stan wyjściowy: 5095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Pod względem budowy geologicznej gmina Spytkowice charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem budowy. Gmina Spytkowice położona jest częściowo na utworach fliszowych nasuniętych Karpat (w części południowej) i na utworach mioceńskich przedgórza Karpat. Na zerodowanych częściowo utworach fliszowych (w południowej części gminy) i na utworach mioceńskich (w pozostałej części gminy) znajdują się różnej miąższości utwory czwartorzędowe. Pod utworami miocenu występują utwory karbonu górnego i dolnego. Z budowa geologiczną związane jest występowanie surowców mineralnych. Na terenie gminy występują: Węgiel kamienny - gmina położona jest na bogatych pokładach węgla kamiennego. Przed II wojną światową rozpoczęto tutaj budowę kopalni, jednak ze względu na trudne warunki eksploatacyjne budowy nie ukończono. Pokłady te zalegają na głębokości od 300 do 800 m, a ponad 98 % obszaru gminy to pole rezerwowe górnictwa węgla kamiennego. Skały ilaste - ilaste surowce ceramiki budowlanej eksploatowane były od 1929 roku w jedynej, obecnie nieczynnej i nieistniejącej cegielni zlokalizowanej w Bachowicach. Surowiec przydatny był do produkcji cegieł. Obecnie złoże jest nieczynne, ale jego eksploatacja jest ciągle możliwa. Kruszywa naturalne - występują udokumentowane duże złoża piasku i pospółki “Łączany”. Tereny te w ustaleniach miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Spytkowice, przeznaczone są do eksploatacji jako tereny wydobywcze kruszywa, a powstały w wyniku eksploatacji duży zbiornik wodny powinien w przyszłości pełnić funkcję rekreacyjną. Wody geotermalne - zalegają na głębokości 2550m do 2960m, temperatura tych wód wynosi około 90oC, a ich zasoby to 8,4km3. Charakterystykę złóż przedstawiono w tabeli poniżej: Tabela 11. Zasoby geologiczne złóż na terenie gminy Spytkowice. Lp. Nazwa obszaru górniczego Kopalina Zasoby geologiczne bilansowane/prze mysłowe [tys. ton] 1. Spytkowice Węgiel kamienny 662 614/- 2. Bachowice Surowce ilaste ceramiki budowlanej 140/- 3. Łączany Kruszywa naturalne 17 345/- Źródło: www.pgi.gov.pl Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływań, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie poziomów wodonośnych z potencjalną możliwością ich zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni terenu następuje przede wszystkim w wyniku powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, często o dużej powierzchni. Przekształcenia powierzchni ziemi W związku z pojawiającymi się w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki w zakresie ochrony środowiska metodyki z terenami zdegradowanymi w wyniku działalności gospodarczej, obowiązki inwentaryzacji postępowania i weryfikacji takich terenów przekazano w ręce starostów. Praktyka ta w założeniu, doprowadzić ma do zmniejszenia ilości i wielkości terenów poprzemysłowych, które wymagają działań naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.). Pozwoli to na racjonalne połączenie sfery ochrony środowiska ze sferą gospodarczą, 5195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 uwzględniając tym samym zasady zrównoważonego rozwoju. Wynikające stąd założenie mówi, że tereny poprzemysłowe nie powinny być nieużytkami gospodarczymi. Zarządzanie terenami naznaczonymi działalnością gospodarczą z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska należy rozpatrywać biorąc pod uwagę właściwy podział tych terenów. Istnieje bowiem konieczność zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwolą na właściwsze i trafniejsze podjęcie działań naprawczych. Wspomniane wcześniej klasy terenów zdegradowanych to: - tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagają oczyszczenia), - tereny poprzemysłowe zdegradowane pod względem morfologicznym – fizycznym (rekultywacja likwidująca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu), - tereny nie pełniące już funkcji gospodarczych. Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada się jeszcze zagadnienie rodzaju odpowiedzialności odnośnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialność bezpośrednia, kiedy sprawca degradacji środowiska jest określony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz odpowiedzialność pośrednia (odpowiedzialność władz publicznych) w przypadku, gdy sprawca nie jest znany lub egzekucja obowiązku jest bezskuteczna. W Polsce dość istotnym problemem są tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których nie ma możliwości egzekwowania zasady ”zanieczyszczający płaci”, co powoduje automatyczne przeniesienie odpowiedzialności na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie działały przedsiębiorstwa państwowe. Odrębnym zagadnieniem związanym z właściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi są odpowiednie podstawy prawne. Uwarunkowania prawne w tym zakresie można odnaleźć w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Ustawa ta określa zasady odpowiedzialności za naprawę szkód w środowisku. m.in. art. 15 określa, że „jeżeli podmiot korzystający ze środowiska nie podejmie działań zapobiegawczych i naprawczych, organ ochrony środowiska, w drodze decyzji, nakłada na niego obowiązek przeprowadzenia tych działań”. Ustawą z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko wprowadzono zasadę udostępnienia informacji (art. 9) dotyczących m.in. stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami. Artykuł 21 mówi, że w publicznie dostępnych wykazach zamieszcza się dane m.in.. (pkt 23 f) z zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska o wnioskach o wydanie decyzji i o decyzjach w sprawie rekultywacji zanieczyszczonej gleby lub ziemi, jeżeli zanieczyszczenie zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynikało z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. Ponadto (art. 161) ww. ustawy określa, że Wojewodowie przekażą właściwym regionalnym dyrektorom ochrony środowiska niezwłocznie po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy: 1) akta spraw dotyczących rekultywacji zanieczyszczonej gleby lub ziemi wraz z pełną posiadaną dokumentacją, 2) rejestry zawierające informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi – które otrzymali od starostów na podstawie ustawy zmienianej w art. 152. Pewne odnośniki dotyczące ochrony powierzchni ziemi uwzględnia także ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 16 kwietnia 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami), ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 – tekst jednolity, z późniejszymi zmianami). 5295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Przedstawione powyżej założenia dotyczące właściwego gospodarowania terenami poprzemysłowymi oraz umocowania prawne w tym zakresie pozwalają na nadanie właściwego toku rozumowania i analizowania problemu na terenie gminy Spytkowice. 8.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego Kierunki działań Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Przedsiębiorcy, Rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin właściciel złoża Inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji Powiat Wadowice Stworzenie inwentaryzacji złóż kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji WIOŚ bez koncesji Rodzaj zadania Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez Starosta wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalności Gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych Marszałek, Starosta Dążenie do uzyskiwania informacji z jednostek ministerialnych Marszałek, Starosta i wojewódzkich o ilości, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złóż Marszałek, Starosta, Opiniowanie studiów i planów uwarunkowań kierunków instytucje zgodnie z zagospodarowania przestrzennego ustawą Weryfikacja ustaleń istniejących planów zagospodarowania Wójt przestrzennego i studiów uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego Ochrona terenów perspektywicznych pod względem wydobycia kopalin Starosta Rodzaj zadania 9. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO. 9.1. Środowisko a zdrowie Stan wyjściowy Jakość środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 % zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju aż 80 % chorób, pośrednio wpływa też na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dostępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie możliwości wypoczynku i wrażeń estetycznych. Dlatego też program ochrony środowiska powinien ujmować zjawiska globalne i długofalowe, wpływające zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do największych problemów mających wpływ na stan zdrowia ludzi należą: - jakość wody przeznaczonej do spożycia, 5395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 - zanieczyszczenie wód gruntowych, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, emisja hałasu. Główne kierunki działań na rzecz środowiska i zdrowia zostały określone w przyjętym przez Radę Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie”. 9.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia Kierunki działań: Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Wzmożenie monitoringu jakości wody do spożycia przez ludzi organy Państwowej szczególnie w odniesieniu do zawartości w wodzie wielopierścieniowych Inspekcji Sanitarnej węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ciężkich Wzmocnienie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze organy Państwowej szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz Inspekcji Sanitarnej, substancje chemiczne niebezpieczne Państwowa Inspekcja Pracy Promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagrożeń oraz profilaktyka Organizacje chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich pozarządowe powstawania Rodzaj zadania 9.2. Jakość powietrza Stan wyjściowy Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest większość zanieczyszczeń powstających na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalności człowieka. Współcześnie coraz trudniej jest wskazać rejony, w których powietrze atmosferyczne byłoby całkowicie wolne od zanieczyszczeń. W skali kraju największym wytwórcą zanieczyszczeń powietrza jest sektor energetyczny, z którego pochodzi ponad 70% emisji oraz przemysł cementowo - wapienniczy i chemiczny. Pomimo wyraźnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokojący pozostaje wysoki poziom emisji pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego, czyli tzw. emisji „niskiej”. Niska emisja zanieczyszczeń powietrza jest emisją pochodzącą z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych najczęściej węglem tanim, a wiec o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania. Mimo stosunkowo niewielkiego udziału niskiej emisji w globalnej emisji zanieczyszczeń, jej wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia jest istotny, głównie ze względu na lokalizacje tych źródeł oraz warunki wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery. Z procesem spalania węgla, zwłaszcza w nisko sprawnych paleniskach indywidualnych i małych kotłach z rusztem stałym związana jest emisja benzo(α)pirenu należącego do grupy węglowodorów aromatycznych. Znacznym problemem jest również emisja ze środków transportu. W dużych ośrodkach przemysłowych udział zanieczyszczeń komunikacyjnych jest porównywalny z zanieczyszczeniami pochodzącymi z emitorów przemysłowych i energetycznych. Szczególnie uciążliwe są zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą 5495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Biorąc pod uwagę tendencje zmian emisji NOx zwraca uwagę rosnący z roku na rok poziom emisji ze źródeł mobilnych, przy spadku emisji tego zanieczyszczenia ze źródeł stacjonarnych. Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na dwie grupy: zanieczyszczenia gazowe – związki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki siarki, tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływają na stan atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4) i tlenki azotu (Nox). Nazywamy je gazami cieplarnianymi, ponieważ są odpowiedzialne za globalne ocielenie, spowodowane zarówno działalnością człowieka, jak też procesami naturalnymi; zanieczyszczenia pyłowe: - pyły o działaniu toksycznym – są to pyły zawierające metale ciężkie, pyły radioaktywne, azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych, - pyły szkodliwe – pyły te mogą działać uczulająco; zawierają one krzemionkę, drewno, bawełnę, glinokrzemiany; - pyły obojętne – które mogą mieć działanie drażniące; zawierają głównie związki żelaza, węgla, gipsu, wapienia. Gmina Spytkowice jest gminą na której terenie głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są zanieczyszczenia komunikacyjne (liniowe), zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł niskiej emisji, oraz w niewielkim stopniu przemysłowe (punktowe). Stopień zanieczyszczenia w dużej mierze zależy od siły i kierunku (zasięg przenoszonych zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych zanieczyszczeń). W gminie w dużej mierze zauważalna jest też emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla kamiennego w kotłowniach i paleniskach indywidualnych. Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji jest trudna do oszacowania, ze względu na dużą ilość źródeł niskiej emisji, nie jest również możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Z uwagi na położenie gminy między dużymi miastami takimi jak Wadowice, Oświęcim, Kraków, Skawina i Chrzanów - znaczny wpływ na stan powietrza atmosferycznego mają nawiewane z okolicznych terenów zanieczyszczenia przemysłowe. Monitoring W województwie małopolskim system monitorowania jakości powietrza zmieniał się na przestrzeni ostatnich lat i prowadzony był przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Delegatury w Nowym Sączu i Tarnowie oraz Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Krakowie. Wyniki badań uzyskane w ramach monitoringu jakości powietrza gromadzono i archiwizowano w wojewódzkiej bazie danych JPOAT, zlokalizowanej w WIOŚ w Krakowie a następnie przekazywano do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. w oparciu o następujące pomiary: automatyczne, na stacjach należących do WIOŚ, manualne, prowadzonych przez WIOŚ, a także przez Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną, pasywne, prowadzone przez WIOŚ, Pomiary są dokonywane w 11 strefach, na jakie zgodnie z obowiązującymi przepisami zostało podzielone województwo małopolskie. Mierzono stężenie substancji w zróżnicowanej ilości stacji pomiarowych, uzależnionej od poziomu zanieczyszczenia oraz sposobu pomiaru. Największa ilość stacji automatycznych, które pozwalają na uzyskanie wyników wysokiej jakości, z optymalnym dla każdej substancji czasem uśrednienia wyników pomiaru, była zlokalizowana w Aglomeracji krakowskiej. Dwie stacje automatyczne pracowały w strefie chrzanowsko-olkuskiej (w Olkuszu i Trzebini) a po jednej w miastach Nowy Sącz i Tarnów oraz strefie krakowskowielickiej (Skawina), gorlicko-limanowskiej (Szymbark – stacja służąca do oceny zanieczyszczenia powietrza z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin) i nowotarsko-tatrzańskiej (Zakopane). Pomiary wysokiej jakości, obejmujące stacje automatyczne i stanowiska manuale oraz pomiary pasywne (wskaźnikowe) były uzupełnione okresowymi pomiarami w stacji mobilnej 5595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 i przewoźnej w Miechowie, Niepołomicach i Wadowicach. W ramach dostosowywania szeregu przepisów do standardów unijnych w 2002 roku weszły w życie istotne akty prawne – Ustawa Prawo Ochrony Środowiska wraz z kolejnymi rozporządzeniami – rzutujące na ocenę czystości powietrza. W zakresie emisji określane są instalacje, w tym także energetyczne, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji energetycznych kryterium decydującym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób liczna grupa źródeł energetycznych, które wymknęły się procedurom decyzyjnym organów administracyjnych. Do źródeł takich np. należą te, których łączna nominalna moc wynosi od 1MW do: 5 MW w przypadku spalania węgla kamiennego, 10 MW w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów, 15 MW w przypadku spalania gazu, oraz inne niż energetyczne o nominalnej mocy cieplnej od 0,5MW do 1 MW, opalane węglem kamiennym, koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym, olejem opałowym, benzyną, paliwem gazowym, z których: wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzą wyłącznie ze spalania tych paliw lub wprowadzane do powietrza gazy lub pyły pochodzące z prowadzonych w tych instalacjach procesów innych niż spalanie paliw nie powodują przekroczenia 10% dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu albo 10% wartości odniesienia. Oprócz źródeł energetycznych wymienia się szereg innych instalacji o charakterze produkcyjnym i usługowym, np. instalacje do lakierowania lub malowania zużywające mniej niż 1 Mg w ciągu roku wyrobów lakierowych, oczyszczalnie ścieków, huty szkła o wydajności mniejszej niż 1 Mg/dobę, punkty gastronomii, itp. Mimo, iż w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 22.12.2004 r (Dz.U. nr 283, poz. 2839) określono rodzaje instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia do organów ochrony środowiska w chwili rozpoczęcia działalności, to i tak aktualne przepisy prawa można uznać za bardziej liberalne dla ochrony powietrza, niż obowiązujące przed 2001 rokiem. W związku z tym cała grupa źródeł, w tym przede wszystkim energetycznych, pozostaje niezidentyfikowana, a należą do niej m.in. źródła: opalane węglem kamiennym o łącznej nominalnej mocy do 0,5 MW , opalane koksem, drewnem, słomą, olejami i paliwem gazowym o łącznej nominalnej mocy do 1 MW. Źródła te wraz z wieloma o charakterze produkcyjnym powodują właśnie niską i średnią emisję, w tym emisję energetyczną wywierającą decydujący wpływ na lokalne poziomy imisji. Zmieniły się także akty prawne w zakresie imisji. Rozporządzeniami Ministra Środowiska z dnia 17.12.2008r. (Dz. U. Nr 5, poz.31) wprowadzono nowe normy graniczne (górne i dolne progi oszacowania), określono poziomy alarmowe oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, a także określono zasady oceny poziomów substancji w powietrzu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Nowe przepisy wprowadziły inne okresy uśredniania wartości stężeń, rozdzieliły wartości kryterialne dla SO2, NOx i O3 na dotyczące ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin i ekosystemów, a także zlikwidowały normę średnioroczną dla SO2 w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi nie uległ zmianie poziom dopuszczalny średnioroczny dla NO2, zaostrzono zaś kryterium w stosunku do pyłu zawieszonego zmniejszając normę do 40 g/m3. Jakość powietrza Na podstawie wyników badań wykonana została roczna ocena jakości powietrza w województwie, a wyniki klasyfikacji stref przekazano władzom samorządowym i wojewódzkim. Na terenie Gminy Spytkowice Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie nie prowadzi bezpośredniego monitoringu powietrza poprzez stacje pomiarowe zlokalizowane na terenie gminy. Wszystkie parametry mierzone są w skali powiatu wadowickiego (strefy myślenicko – suskiej PL.12.10.z.03). Lokalizacje stacji pomiarowych w najbliższym otoczeniu gminy Spytkowice przedstawia poniższa tabela: 5695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Tabela 12. Lokalizacja i parametry stacji pomiarowych na terenie powiatu wadowickiego. Właściciel stacji WIOŚ WIOŚ WSSE WIOŚ Lokalizacja stacji Wadowice, ul. Kopernika Wadowice, ul. Wojtyłów Andrychów, ul. Krakowska Wadowice, oś Pod Skarpą Wadowice, oś Pod Skarpą (mobilna) WIOŚ Pasywne Pasywne Manualne Manualne Oznaczana substancja C6H6 SO2, NO2 SO2 PM10 automatyczne SO2, NO2, PM10 Typ pomiaru Uwagi Pomiary okresowe Źródło: Raport o stanie środowiska województwie małopolskim WIOŚ Kraków, 2007 r. Na potrzeby oceny bieżącej (rocznej) wykonano klasyfikację stref w oparciu o następujące założenia: klasa A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej; nie jest wymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza, klasa B - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji; należy określić obszary przekroczeń wartości dopuszczalnych, klasa C - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji; niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP. Tabela 13. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2008. Ochrona zdrowia Strefa Strefa myślenicko suska SO2 NO2 C6H6 A A A Ochrona roślin CO PM10 Pb As Cd Ni B(a)P O3 A C A A A A C A SO2 NOx O3 A A A Źródło: Raport o stanie środowiska województwie małopolskim WIOŚ Kraków, 2008 r. Tabela 14. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2007. Ochrona zdrowia Strefa Strefa myślenicko suska SO2 NO2 C6H6 A A B Ochrona roślin CO PM10 Pb As Cd Ni B(a)P O3 SO2 NOx O3 A C A A A A C A A A A Źródło: Raport o stanie środowiska województwie małopolskim WIOŚ Kraków, 2007 r. W wyniku przeprowadzonej oceny jakości powietrza strefę myślenicko - suską dla kryterium oceny zdrowia zakwalifikowano do klasy C pod względem zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM10 i benzo(α)pirenem, z uwagi na: - przekroczenie dopuszczalnej częstości przekraczania poziomu dopuszczalnego 24godzinnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym, - przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym, - przekroczenie poziomu docelowego benzo(α)pirenu w roku kalendarzowym; W związku z tym, dla zanieczyszczeń zaklasyfikowanych do klasy C wymagane jest opracowanie „Programu Ochrony Powietrza” dla obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych. Biorąc pod uwagę kryterium ochrony roślin żadna strefa w województwie nie została zakwalifikowana do opracowania programów ochrony powietrza. Marszałek Województwa Małopolskiego w związku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 i benzo(α)piranu, zgodnie ustawą Prawo ochrony środowiska jest zobowiązany uchwalić Program Ochrony Powietrza (POP) po wcześniejszym zaopiniowaniu przez Starostę Wadowickiego. Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo – finansowo - czasowego, którego wdrożenie pozwoli na realizację ustalonych zadań prowadzących do zmniejszenia poziomu w/w substancji do poziomu dopuszczalnego. 5795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 W dniu 27 kwietnia 2009 roku na podstawie art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z 7 listopada 2008 r.) Zarząd Województwa Małopolskiego poinformował o rozpoczęciu procedury udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie utworzenia Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego (w tym dla strefy myślenicko – suskiej). 1. Postępowanie, którego przedmiotem jest opracowanie Projektu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego prowadzone jest z urzędu, na podstawie art. 91 ust. 9 ustawy Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z p6in. zm.). 2. Zgodnie z art. 91 ust. 3 ww. ustawy Sejmik Województwa Małopolskiego jest organem właściwym do określenia w drodze uchwały Programu ochrony powietrza dla stref, o których mowa w art. 89 ust.1 pkt 1 tej ustawy. Uwagi i wnioski, które zostaną przeanalizowane w ramach opracowania projektu dokumentu można było składać w terminie do 31 maja 2009r., elektronicznie lub pisemnie. Po opracowaniu projektu Programu ochrony powietrza dla wojew6óztwa małopolskiego zostanie on upubliczniony i poddany konsultacjom społecznym. 9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Gminy Spytkowice oraz utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Prowadzenie remontów istniejących dróg m.in. zmiana nawierzchni Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne źródła energii Wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu Realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w gospodarstwach domowych Jednostka odpowiedzialna Gmina Spytkowice, Powiat, Zarządy dróg Gmina Spytkowice, Powiat, Organizacje pozarządowe Gmina Spytkowice, Powiat, Organizacje pozarządowe Gmina Spytkowice, Przedsiębiorstwa komunikacyjne, Zarządy dróg Powiat Wadowice, Gmina Spytkowice, WFOŚiGW Powiat Wadowice, Gmina Spytkowice, Organizacje pozarządowe Gmina Spytkowice, Powiat Wadowice, Organizacje pozarządowe 5895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Gmina Spytkowice, wymagań Powiat Wadowice, Organizacje pozarządowe Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł Gmina Spytkowice komunalnych m.in. wymian kotłów węglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa Gmina Spytkowice, Termomodernizacja - „remont elewacji budynku administracyjno- Zakład Usług warsztatowego wraz z wymianą okien” – siedziba ZUK Komunalnych w Spytkowicach Termomodernizacja - wykonanie projektu architektoniczno-budowlanego Gmina Spytkowice „przebudowy, nadbudowy wraz ze zmianą konstrukcji dachowej w budynkach ZS-P i SP nr 2 w Spytkowicach” Wykonanie remontu kotłowni wraz z wymianą pieca CO w Zespole Gmina Spytkowice Szkolno-Przedszkolnym w Bachowicach Szkolenia dla podmiotów gospodarczych dotyczących ochrony środowiska w zakresie Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Uchwalenie przez Marszałka Województwa Małopolskiego Programu Marszałek, Starosta Ochrony Powietrza po zaopiniowaniu przez Starostę Wadowickiego oraz jego realizacja Usprawnienie organizacji ruchu drogowego Zarządcy dróg, Gmina Spytkowice Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Organy zgodnie z wymaganiami obowiązującego prawa w zakresie ochrony środowiska ustawą Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na Regionalny Dyrektor środowisko planowanych przedsięwzięć Ochrony Środowiska Zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo Podmioty gospodarcze biopaliwa) Sprzątanie dróg przez ich zarządców w szczególności systematyczne Zarządcy Dróg sprzątanie na mokro dróg, chodników, w miejscach zagęszczonej Powiatowych, zabudowy ze szczególną starannością po sezonie zimowym, po Gminnych ustąpieniu śniegów - przedsiębiorstwa komunalne Modernizacja ciepłowni lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu Zarządcy optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw nieruchomości Spełnienie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie jakości Podmioty gospodarcze powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa Wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania Podmioty gospodarcze gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w WIOŚ zakresie gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska Prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji WIOŚ ochrony środowiska w związku z uciążliwościami zgłaszanymi przez społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uciążliwych zapachów Rodzaj zadania 9.3. Ochrona wód 5995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Stan wyjściowy - wody powierzchniowe: Gmina Spytkowice położona jest w prawostronnej części dorzecza Wisły (około 87,5 % powierzchni) i Skawy. Do Wisły wody z terenu gminy odprowadzane są poprzez zlewnie: Potoku Spytkowickiego (12,7 km2), Potoku Półwiejskiego (19,6 km2) i Starej Wisły (8,9 km2). Do Skawy wody odprowadzane są z południowo-zachodniej części gminy (Bachowice, Górki Spytkowskie i Górki Bachowskie) poprzez Czarczówkę (powierzchnia zlewni 5,8 km2). Północną granicę gminy stanowi Wisła – wraz ze swoim starorzeczem. Wśród pozostałych cieków największymi są: - Potok Spytkowicki (prawy dopływ Wisły) - Potok Półwiejski (prawy dopływ Wisły), - Czarczówka – prawy dopływ Skawy. Na terenie gminy znajdują się również kompleksy stawów hodowlanych użytkowanych przez Gospodarstwo Rybackie w Zatorze. Powierzchnia stawów wynosi blisko 306 ha. Stan wód powierzchniowych Obecnie klasyfikacje wód powierzchniowych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. Nr 162, poz. 1008). Z uwagi na to, że badania jakości wód były prowadzone przed wejściem w życie rozporządzenia oparto się na nieobowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu interpretacji i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz. 284). Ocenę jakości wód powierzchniowych do połowy 2008 roku, zgodnie z zaleceniem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wykonano według wyżej cytowanego nieobowiązującego rozporządzenia (Dz.U. Nr 32, poz. 284), które straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. (Dz. U. Nr 32, poz. 284 nieobowiązujące) oraz z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie klasyfikacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód, Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu poniższa tabela przedstawia zakres badań wód powierzchniowych: Tabela 15. Zakres badań jakości wód powierzchniowych. 6095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Wskaźniki jakości Jednostka wody Wskaźniki fizyczne oC Temperatura wody Zawiesiny ogólne mg/l Odczyn pH Barwa Pt/l Wskaźniki tlenowe Tlen rozpuszczony mg O2/l BZT5 mg O2/l ChZT – Mn mg O2/l ChZT – Cr mg O2/l Wskaźniki biogenne Amoniak mg NH4/l Azot Kjeldahla mg N/l Azotany mg NO3/l Azotyny mg NO2/l Azot ogólny mg N/l Fosforany mg PO4/l Fosfor ogólny mg P/l Wskaźniki zasolenia Przewodność w 20 0C μS/cm Substancje rozpuszczone mg/l Zasadowość ogólna mg CaCO3/l Siarczany mg SO4/l Chlorki mg Cl/l Wapń mg Ca/l Magnez mg Mg/l Chlorofil „a” μg/l Wskaźniki mikrobiologiczne Liczba bakterii grupy coli w 100 ml Liczba bakterii grupy coli w 100 ml typu kałowego W zakresie monitoringu Operacyjnego Regionalnego - Operacyjnego Regionalnego - Operacyjnego Regionalnego Operacyjnego Regionalnego - Operacyjnego Regionalnego Badania jakości wód powierzchniowych na terenie całego województwa małopolskiego, jak również na terenie powiatu wadowickiego oraz gminy Spytkowice przeprowadza WIOŚ w Krakowie. W 2007 roku w województwie małopolskim wykonano ocenę jakości wód według pięciu klas w 40 punktach monitoringu diagnostycznego, zlokalizowanych na 20 rzekach i potokach oraz w 7 p.p.k na 3 zbiornikach zaporowych. N terenie gminy Spytkowice WIOŚ nie prowadził bezpośrednich badań w ramach monitoringu operacyjnego wód powierzchniowych, badania prowadzone były na terenie sąsiednich gmin w punktach pomiarowo – kontrolnych opisanych w tabeli: Tabela 16. Przekroje pomiarowo–kontrolne wód powierzchniowych w 2007 r. na terenach sąsiadujących z gminą Spytkowice. Lp. Nazwa cieku – przekrój – nazwa ppk km 1. Wisła – Jankowice (gm. Babice) 22,4 2. Skawa – Zator (gm. Zator) 4,8 Lokalizacja Rodzaj monitoringu monitoring diagnostyczny monitoring diagnostyczny Źródło: Raport o stanie środowiska województwie małopolskim w 2007 r., WIOŚ 2007 Kraków. Ogólnie przy uwzględnieniu kategorii jakości wody charakteryzuje się w podziale wód na pięć klas jakości: klasa I – wody o bardzo dobrej jakości klasa II – wody dobrej jakości klasa III – wody zadawalającej jakości klasa IV – wody niezadowalającej jakości 6195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 klasa V – wody złej jakości Rysunek 9. Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2007r. Na podstawie wyników przeprowadzanych przez WIOŚ w Krakowie badań, dokonano ogólnej oceny wód powierzchniowych w Gminie Spytkowice kontrolowanych w 2007 roku. Tabela 17. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2007 roku. Wskaźniki które zadecydowały o klasie wód Nazwa rzeki km Klasa przekrój fizyko-chemiczne Bakteriologiczne Wisła – Jankowice 22,4 V Skawa - Zator 4,8 IV V: zawiesina, og., ChZT-Cr, azotyny, przewodn. Elektrolityczna, substancje rozp. ogólne, chlorki, żelazo og. IV: barwa,ChZT-Cr, III: BZT5, azot Kjeldahla, azotyny zasadowość ogólna IV: liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli V: liczba bakterii coli fek., ogólna liczba bakterii coli Źródło: Raport o stanie środowiska województwie małopolskim w 2007r., WIOŚ Kraków. Rzeka Wisła i Skawa w badanym zakresie zaliczają się do wód V i IV klasy. Ich wody w gminie Spytkowice wykazują zanieczyszczenie pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym. Największe przekroczenia dopuszczalnych wartości klasy czwartej i piątej stwierdzono w zakresie substancji biogennych, ogólnej liczby bakterii coli. Wpływ na zanieczyszczenie związkami biogennymi ma przede wszystkim stan gospodarki wodno – ściekowej w zlewni rzek. Zauważyć należy, iż wiele miejscowości w zlewni nie posiada kanalizacji. Substancje biogenne dostają się do rzeki głównie poprzez spływy powierzchniowe. 6295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 10. Ocena wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2007r pod kątem eutrofizacji. Zgodnie z ustawą Prawo wodne jako eutrofizację rozumie się wzbogacanie wody biogenami, głównie związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Efektem eutrofizacji są tzw. „zakwity” czyli duże skupiska glonów, które znikają po wyczerpaniu się zasobów materii. Zakwity powodują zamieranie fauny wodnej, wskutek odtlenienia wód oraz zanikanie roślinności z powodu niedoboru światła. Nieuregulowana gospodarka ściekowa w obszarach wiejskich, jak również spływy powierzchniowe z pól uprawnych w znacznym stopniu przyczyniają się do eutrofizacji. Na obszarze całego powiatu wadowickiego wody powierzchniowe w większości kontrolowanych przekrojów nie stwierdzono przekroczeń wartości granicznych wskaźników eutrofizacji. Jakość wód kontrolowanych przez organy Inspekcji sanitarnej: Badanie jakości wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów pitnych i rekreacyjnych leży w gestii Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która na terenie województwa w 2007 roku prowadziła kontrole jakości wód w 26 punktach pomiarowo – kontrolnych (17 rzek i 1 zbiornik). Zgodnie z rozporządzeniem, ustala się w zależności od warunków granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania, w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia. Dla parametrów podaje się wynik klasyfikacji w postaci: A1 – oznacza wodę wymagającą prostego uzdatniania fizycznego, A2 – oznacza wodę wymagającą typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, A3 – oznacza wodę wymagającą wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, Non – oznacza wodę powierzchniową gorszej jakości niż jakość klasy A3, która nie może być ujmowana w celu przeznaczenia na wodę do picia. W zakresie wód ujmowanych do zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia w 2007 roku przeprowadzono w województwie badania 17 rzek oraz 1 zbiornika (łącznie w 26 punktach 6395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 pomiarowo-kontrolnych). Jakość wód w badanych punktach pomiarowych była zróżnicowana i odpowiadała klasom A1 – A3. W punkcie pomiarowym badania jakości wód na ujęciach powierzchniowych w 2007r. (WSSE w Krakowie) określono kategorię A3. Ogólnie, na terenie województwa małopolskiego jedynie w dwóch punktach pomiarowych zaobserwowano poprawę jakości wód. Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych określana jest zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U.2002.176.1455). Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinny podlegać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Biorąc pod uwagę teren całego województwa małopolskiego, badania pod kątem bytowania ryb prowadzono na 65 rzekach i potokach oraz na 3 zbiornikach zaporowych, łącznie w 104 punktach pomiarowych. Tabela 18. Przydatność do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Punkt pomiarowo Przydatność wód dla kontrolny Rzeka Wskaźniki degradujące bytowania ryb nazwa km Wisła Jankowice 22,4 nieprzydatne Skawa Zator 4,8 nieprzydatne O2, BZT5, zawiesina ogólna, azot amonowy, azotyny, niezjonizowany amoniak, fosfor ogólny azotyny, fosfor ogólny Badania wykazały, że tylko w 2 punktach wody są przydatne do bytowania ryb łososiowatych, w 5 punktach stwierdzono przydatność do bytowania ryb karpiowatych – na terenie całego województwa małopolskiego. Wody w pozostałych 97 przebadanych w 2007r punktach pomiarowych w systemie monitoringu rzek - nie spełniały wymagań, jakim powinny podlegać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych w tym rzeki Wisła i Skawa z terenu gminy Spytkowice). Przyczyną był przede wszystkim zbyt wysoki, w stosunku do wymaganego, poziom azotynów i fosforu ogólnego notowany praktycznie we wszystkich punktach kontrolnych. W okresie gwałtownych wezbrań w wodach badanych cieków notowano wysokie stężenia zawiesin ogólnych. Zjawisko to powtarza się corocznie i zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, wyników tych można nie uwzględniać, jako uzyskanych z prób pobranych podczas wyjątkowych warunków pogodowych. Stan wyjściowy - wody podziemne: Wody podziemne stanowią zwykle podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę pitną. Obserwuje się zanieczyszczenie wód głębinowych związkami: azotu (azotany i azotyny) oraz amoniaku. Wielkość oddziaływania zanieczyszczeń na środowisko wodne jest bezpośrednio związana z poziomem intensywności użytkowania gleb i stopniem koncentracji produkcji zwierzęcej w poszczególnych rejonach – obszarach zlewni. Do środowiska wodnego dostają się niespożytkowane przez uprawy składniki nawozów mineralnych i naturalnych oraz inne substancje używane aktualnie w produkcji rolniczej. Obszar gminy Spytkowice jest zasobny w wody podziemne. Południowo-zachodni kraniec gminy mieści się w zasięgu czwartorzędowego GZWP nr 444. Jednak także w pozostałej części gminy poziom czwartorzędowy jest reprezentowany; przeciętna potencjalna wydajność otworów studziennych wynosi 10-30 m3/h. W aluwiach rzecznych zwierciadło wody znajduje się prawie na powierzchni gruntu i pozostaje w hydraulicznym związku z wodami powierzchniowymi. Na terenach lessowych zwierciadło wody leży na głębokości 1-5 m ppt, natomiast na wierzchowinach – na głębokości 10 i więcej metrów. 6495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 11. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie małopolskim. Piętro wodonośne czwartorzędu występuje w osadach aluwialnych, które charakteryzują się dobrą przepuszczalnością. Miąższość warstwy wodonośnej na tym obszarze w dolinie Skawy nie przekracza 5 m, amplituda wahań zwierciadła wody we wszystkich utworach tego typu wynosi zaledwie 1-2 m i nie jest spowodowana zmianami sezonowymi. Potencjalna wydajność typowego otworu na obszarze gminy w dolinie Skawy wynosi 2-5 m sześć./h, dla wszystkich utworów czwartorzędowych wydajność jednostkowa wynosi 1-10 m sześć./h. Chemizm wykazujący zmienność przedstawia się następująco: sucha pozostałość 100-500 mg/l, twardość ogólna - 1,56,0 mv/l, żelazo do 7,0 mg/l, mangan do 9 mg/l, a wolny i agresywny dwutlenek węgla kilka do kilkudziesięciu mg/l. Występuje w tych wodach 18 typów chemicznych wód, głównie: HCO 3-Ca, HCO3-SO4-Cl-Ca-Mg, a w mniejszości HCO3-Ca-Mg, HCO3-SO4-Ca-Mg, HCO3-Cl-Ca-Mg, SO4HCO3-Ca-Mg i Cl-SO4-Ca-Mg. GZWP 444 Dolina rzeki Skawy znajduje się w utworach czwartorzędowych, w ośrodku porowym, ma całkowitą powierzchnię 86 km2, szacunkowe zasoby dyspozycyjne - 16,5 tyś m3/dobę, średnią głębokość ujęć - 8 m. 6595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Charakterystykę zbiornika przedstawia poniższa tabela: Tabela 19. Charakterystyka GZWP. Nazwa zbiornika Numer Stratygrafia Powierzchnia GZWP (km2) Wiek utworów wodonośnych Typ zbiornika Klasa jakości wód Średnia głębokość ujęć (m) Szacunkowe zasoby dyspozycyjne(tys. m 3/d): Dolina rzeki Skawy 444 QD 86 czwartorzęd porowy II - III 8 16,5 Ważnym problemem jest ochrona wód zbiornika przed zanieczyszczeniami, zwłaszcza pochodzącymi z produkcji rolniczej oraz ściekami bytowo-gospodarczymi. Większa część terenu charakteryzuje się dobrą izolacją powierzchniową użytkowego poziomu wodonośnego, jednak konieczne jest podjęcie działań zapobiegawczych przed przenikaniem zanieczyszczeń do wód. Monitoring jakości wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny. Wyznaczane są również sieci regionalne. W województwie małopolskim monitoring regionalny prowadzi Państwowy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Celem badań w sieci krajowej jest obserwowanie jakości wód podziemnych poza rejonami zagrożeń. Monitoring jakości zwykłych wód podziemnych jest jednym z elementów państwowego monitoringu środowiska koordynowanego i finansowanego przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Duże zasoby stosunkowo dobrej i łatwo dostępnej wody zbiorników podziemnych sprawiają, że gminie nie grozi deficyt wody. Konieczne jest jednak podjęcie silnych starań, które zapobiegną degradacji tych wód. Podstawowym problemem do rozwiązania w zakresie ochrony wód podziemnych musi być kompleksowe rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej. Jakość wód podziemnych Obecnie klasyfikacje wód podziemnych określa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143, poz. 896). Z uwagi na to, że badania jakości wód były prowadzone przed wejściem w życie rozporządzenia oparto się na nieobowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu interpretacji i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32, poz. 284), które straciło moc prawną z dniem 1 stycznia 2005 roku. Ocenę jakości wód podziemnych przeprowadza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Ocenę przeprowadzono w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji do prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Rozporządzenie to zmieniało dotychczasowy sposób oceny jakości wód podziemnych określony w klasyfikacji jakości zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu środowiska na podstawie oceny wskaźników fizycznych i chemicznych (PIOS 1995), który zakładał podział wód na cztery klasy jakościowe. W rozporządzeniu wprowadzono także nowy sposób prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych. Zmiany w klasyfikacji wód spowodowały, że w poniższej ocenie nie ma odniesienia do wyników badań uzyskanych w latach poprzednich. W 2007 roku w ramach sieci krajowej monitoringu wód podziemnych prowadzono badania diagnostyczne w 53 punktach. Część punktów sieci monitoringu diagnostycznego wchodzi także do sieci monitoringu operacyjnego. W województwie małopolskim punkty monitoringu 6695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 operacyjnego zlokalizowane są w jednolitych częściach wód podziemnych, które zostały uznane za potencjalnie zagrożone. Przy zastosowaniu pięciostopniowej klasyfikacji wód podziemnych w 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadzał badania dla punktów pomiarowych GZWP 444. Na terenie gminy Spytkowice nie były bezpośrednio zlokalizowane punkty pomiarowe monitoringu, natomiast badane były wody podziemne w punktach zlokalizowanych w ppk na terenie sąsiednich gmin (powiat Wadowice): Tabela 20. Ocena jakości wód podziemnych w 2007r w ppk w okolicach gminy Spytkowice. Nr Powiat Klasa Lp. Stratygrafia Miejscowość JCWPd Monbada wody 1. 103 Cr3+1 2. 2251 T 3. 2250 Q Babica (gm. Wadowice) Przeciszów (gm. Przeciszów) Gierałtowice (gm. Wieprz) 152 148 II IV 148 I Wadowice Rysunek 12. Ocena jakości wód podziemnych w punktach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007r. Dla wód kontrolowanych w badanych punktach dokumentowane są objawy zwiększonego zanieczyszczenia wód podziemnych związkami NH4, manganu i żelaza. Stwarza to konieczność szczególnego zwrócenia uwagi na czynniki mające największy wpływa na zanieczyszczenia wód podziemnych, aby nie dopuścić do dalszego pogorszenia stanu wód w zbiornikach podziemnych. 6795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Ze względu na to, że badania monitoringowe wód podziemnych nie obejmują zanieczyszczeń bakteriologicznych, ocenę wykonano dla badanych wskaźników fizykochemicznych. Porównanie wyników badań monitoringowych z wartościami dopuszczalnymi określonymi w rozporządzeniu pozwala stwierdzić, że 25,9% badanych wód nie spełnia wymagań jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W większości przypadków (ok. 64,2%) o ocenie takiej decydowały zanieczyszczenia geogeniczne (np. żelazo, mangan), natomiast w około 35,8% - zanieczyszczenia antropogeniczne. Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych Jakość wód na obszarach zabudowanych, a szczególnie wiejskich jest niewłaściwa, stanowiąc wynik nieprawidłowości w gospodarce ściekami. Wody opadowe spływając po zetknięciu z powierzchnią ziemi, stanowią źródło zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obciążonych działalnością człowieka, stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło - mineralne nawożenie gleby, chemiczne środki ochrony roślin, składowanie odpadów). Istotnym elementem, wpływającym na zagrożenie jakości wód podziemnych jest nieprawidłowe prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawierają znaczne ilości materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu może przedostawać się do potoków lub infiltrować do wód podziemnych). Nadrzędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania, jak również przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jakości dla obecnych i przyszłych użytkowników, a także zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach. Zagrożeniem dla wód może być: o brak kompleksowej kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, przepełnione szamba oraz wylewanie gnojowicy na pola, o źle prowadzona gospodarka gnojowicą i gnojówką w gospodarstwach rolnych oraz niekontrolowane stosowanie nawozów sztucznych, o "dzikie wysypiska". Na obszarze gminy Spytkowice dominującą rolę odgrywa produkcja rolnicza, więc na zanieczyszczenia główny wpływ mają: o zrzuty ścieków komunalnych, głównie z rozproszonych miejscowości wiejskich, o ścieki powstające przy produkcji zwierzęcej (gnojówka, wody gnojowe, soki kiszonkowe), o spływy z powierzchni pól. o Poważnym problemem są także nieskanalizowane wsie i ścieki bytowogospodarcze gromadzone: w szambach, odprowadzane wprost do cieków poprzez szczątkowe kanalizacje burzowe a także do szeregu obniżeń, oczek wodnych i stawów, które w efekcie końcowym wpływają na jakość wód podziemnych. Ścieki komunalne i przemysłowe Obserwowany od kilku lat znaczny spadek zużycia wody i przyczyniające się do tego zjawiska m.in. stosowanie obiegów zamkniętych w przemyśle, zmiany w technologii produkcji na mniej wodochłonne, upadek wielu gałęzi przemysłu, ale również bardziej racjonalne gospodarowanie woda, zarówno wśród odbiorców zbiorowych jak i indywidualnych, wpływa na ilość odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych. Podobnie jak zużycie wody – ilość ścieków systematycznie obniża się, przy czym spadek ten szczególnie dotyczy użytkowników komunalnych (ilość ścieków odprowadzanych bezpośrednio z zakładów przemysłowych utrzymuje się od lat na zbliżonym poziomie). Zmienia się również wielkość i charakter zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych. O ile w latach poprzednich dominowały zanieczyszczenia wnoszone ze źródeł punktowych, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, tak obecnie – ze względu na ilość i standard oddawanych do eksploatacji oczyszczalni ścieków – dominować zaczynają zanieczyszczenia ze źródeł obszarowych. Na ich charakter składają się zarówno nie oczyszczone ścieki z terenów nie objętych jeszcze kanalizacją jak też i wymywane z terenów zabudowanych, łąk, pastwisk i pól 6895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 uprawnych przez opady atmosferyczne substancje zanieczyszczające, w szczególności składniki nawozów mineralnych i organicznych, środki ochrony roślin, odcieki i osady. Rejestrowana w 2007 roku w systemie statystyki państwowej ilość ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczania w województwie małopolskim wynosiła 96 402,8 dam3, z czego 95 736 dam3 stanowiły ścieki oczyszczane, a 666,8 dam3 ścieki nieoczyszczane. W ściekach oczyszczanych: - 89 dam3/rok stanowiły ścieki oczyszczane mechanicznie, - 53 099 dam3/rok stanowiły ścieki oczyszczane biologicznie, - 42 548 dam3/rok stanowiły ścieki z podwyższonym usuwaniem miogenów. Prowadzone są działania zmierzające do racjonalizacji zużycia wody, zarówno na cele produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zwłaszcza urealnienie poziomu opłat zwiększyło zainteresowanie użytkowników wody stosowaniem oszczędniejszych rozwiązań technologicznych, a czasami po prostu zmniejszeniem jej marnotrawstwa. Racjonalizacji zużycia wody sprzyja również upowszechnienie pomiaru jej zużycia oraz wprowadzenie zamkniętych obiegów wody. 9.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Utrzymanie i osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym jak i ilościowym. Oznacza to, że wody powierzchniowe powinny pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę i jednocześnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, być przydatne do: - wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę do picia, - celów kąpielowych, - bytowania ryb, spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych. Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym Rozbudowa istniejącej sieci kanalizacyjnej i deszczowej dla miejscowości dla w których jest to ekonomicznie uzasadnione. Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków (lokalne i przydomowe oczyszczalnie ścieków w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej lecz w terenach poza strefami zasilania istniejących i planowanych ujęć wód podziemnych przewidzianych do zaopatrzenia mieszkańców w wodę pitną. Ochrona wód Wymiana na nowy - odcinek sieci wodociągowej w Miejscu przy ul. Floriana – II etap Budowa chodnika i kanalizacji burzowej przy ul. ks. Gołby w Bachowicach Jednostka odpowiedzialna Gmina Spytkowice, Powiat, WIOŚ Kraków, Organizacje pozarządowe Gmina Spytkowice, WIOŚ Kraków, Gminy, Organizacje pozarządowe, ARiMR Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice, Gmina Spytkowice, GZUW w Spytkowicach Gmina Spytkowice 6995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Budowa chodnika i kanalizacji burzowej przy ul. Floriana w Miejscu Gmina Spytkowice Wykonanie podkładu geodezyjno-wysokościowego i projektu kanalizacji Gmina Spytkowice w Spytkowicach - etap II Budowa kanalizacji sanitarnej w Bachowicach – etap II Gmina Spytkowice Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych Budowa szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt Rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, dostosowanie jej do wymagań wspólnotowych Wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego Jednostka odpowiedzialna Powiat, WIOŚ Kraków Podmioty gospodarcze, Mieszkańcy gminy WIOŚ Kraków Podmioty gospodarcze 9.3.2 Cel priorytetowy (2009-2012) Zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych Kierunki działań: Zadania własne: Rodzaj zadania Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o RLM od 2 000 do 15 000 Jednostka odpowiedzialna Gmina Spytkowice, Gminny Zakład Usług Wodnych w Spytkowicach 9.4. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została omówiona w Planie Gospodarki Odpadami na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2016 stanowiącym oddzielny załącznik. 9.5. Oddziaływanie hałasu Stan wyjściowy: Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją gminy. Odczuwany jest przez ich mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na samopoczucie i środowisko. Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół 7095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i czasu trwania. Podstawę prawną działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Artykuł 112 stwierdza: “Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”. Dodatkowo uwzględnić należy rozwiązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobliżu tras komunikacyjnych w ramach tzw. charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku). Pozostałe ustalenia dotyczące hałasu i wibracji zawarte są w następujących aktach prawnych: Prawo o ruchu drogowym, o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, o drogach publicznych, o Inspekcji Ochrony Środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, Prawo budowlane, o autostradach płatnych oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach. Wartości progowe poziomów hałasu określają: - rozporządzanie MŚ z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Wartości progowe poziomów hałasu wyrażone są za pomocą równoważonego poziomu hałasu i odnoszą się odrębnie dla dróg i linii kolejowych, odrębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a także startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalając wartości dla pory dziennej i nocnej, - rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 21 grudnia 2005 roku w sprawie wymogu dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz.U. Nr 263/05 poz. 2202), - wspólnotowe regulacje prawne, w tym Dyrektywa 2002/49/EC z dnia 25.06.2002 w sprawie oceny i zarządzania hałasem środowiskowym. Inny ważny zapis dotyczy oceny stanu akustycznego środowiska, którą to ocenę dokonuje się obowiązkowo dla: aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. oraz terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów (drogi, linii kolejowej, lotniska) może powodować przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu. Obowiązek sporządzenia mapy akustycznej spoczywa na staroście Powiatu Wadowickiego z jednoczesnym uwzględnieniem informacji wynikających z map akustycznych sporządzonych przez zarządzających obiektami mogącymi powodować przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu. Gdy eksploatacja instalacji powodującej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy, wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, tramwajowych, lotnisk oraz portów zarządzający tymi obiektami zobowiązany jest do wykonywania pomiarów i sporządzania map akustycznych terenów na których występują przekroczenia i zastosowania odpowiednich zabezpieczeń akustycznych. Mapy akustyczne należy aktualizować co 5 lat. W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej uwzględnione zostały również uwarunkowania zawarte w prawie wspólnotowym. Zagadnienia związane z hałasem podzielone zostały na cztery kategorie: 7195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 emisje hałasu z pojazdów silnikowych: Dyrektywy 78/1015/EWG (motocykle) i 96/20/WE (pojazdy silnikowe) wprowadzające limity poziomu natężenia dźwięku, emisje hałasu ze sprzętu domowego: Dyrektywa ramowa 86/594/EWG, emisje hałasu z samolotów: Dyrektywy 80/51/EWG (samoloty ponaddźwiękowe), 89/629/EWG (samoloty odrzutowe), 92/14/EWG (ograniczenie eksploatacji samolotów), sprzęt i maszyny budowlane: Dyrektywa ramowa 84/532/EWG (dopuszczalne poziomy mocy akustycznej) oraz siedem dyrektyw “córek”: 84/533/EWG (sprężarki), 84/534/EWG (żurawie wieżowe), 84/535/EWG (generatory prądu), 85/537/EWG (kruszarki betonu), 85/538/EWG (kosiarki do trawy), 86/662/EWG (koparki hydrauliczne). Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach użyteczności publicznej. W roku 2007, analogicznie do lat poprzednich, na terenie województwa przeprowadzano szereg działań, które zakończyły się pomiarami akustycznymi w porach dziennej i nocnej. Działania te objęły zarówno pomiary kontrolne, jak i monitoringowe. W 2007 roku pomiary poziomu dźwięku wykonano w 16 punktach pomiarowych na obszarze całego województwa. Największe przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu wykazano w porze nocnej, gdzie najwyższe zmierzone wartości dochodziły do 72 dB, przy dopuszczalnym poziomie w nocy 50 dB. Hałas przemysłowy Problemy z hałasem przemysłowym mogą wystąpić w otoczeniu dużych zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływujących na klimat akustyczny należy do zadań WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli są zawarte w raportach WIOŚ. Hałas przemysłowy w gminie Spytkowice stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, nie występują obszary gdzie hałas przemysłowy byłby uciążliwy, gdyż nie ma zakładów przemysłowych mogących emitować hałas przekraczający dopuszczalne wartości. Nie ma również zakładów posiadających decyzję administracyjną dla emisji hałasu. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Wewnątrz hal przemysłowych hałas sięga poziomu 80 – 125 dB i w znacznym stopniu przenosi się na tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od 50 dB (mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe). Z uwagi na słabo rozwinięty przemysł na terenie gminy, skutki hałasu przemysłowego nie są w szerokim zakresie uciążliwe dla mieszkańców. Pewną uciążliwość powodują zakłady rzemieślnicze i usługowe zlokalizowane blisko zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny gminy Spytkowice nie jest znaczący, jednak są one przyczyną lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszkańców. Do zakładów takich należą najczęściej: warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie. Nie stwierdza się także uciążliwości akustycznych związanych z prowadzeniem imprez masowych. Hałas komunikacyjny Klimat akustyczny na terenie gminy Spytkowice kształtuje również w znacznej mierze ruch komunikacyjny, hałas komunikacyjny drogowy: 7295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decydującym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest związany z modernizacją i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje się, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów. Na poziom hałasu drogowego w pobliżu zabudowy mieszkalnej mają wpływ przede wszystkim: natężenie ruchu komunikacyjnego, udział transportu ciężkiego w strumieniu ruchu, odległość zabudowy mieszkalnej od drogi, prędkość ruchu pojazdów (ze wzrostem prędkości hałas rośnie), typ i stan techniczny pojazdów, nachylenie drogi, stan nawierzchni oraz płynność ruchu. Większość hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje się zmiennymi poziomami w czasie. Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiegają będące źródłami hałasu drogowego droga krajowa oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łączących gminę Spytkowice z innymi ośrodkami. Występuje nakładanie się ruchu tranzytowego z ruchem lokalnym, co stwarza znaczne utrudnienia dla uczestników ruchu drogowego i uciążliwości dla terenów otaczających. Ocenia się, że przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu komunikacyjnego występują na terenach zabudowanych, położonych wzdłuż dróg. Dotyczy to głównie drogi krajowej nr 44 przechodzącej przez teren gminy. Wyniki Generalnego Pomiaru Ruchu prowadzonego na terenie województwa małopolskiego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad corocznie wykazują, że dla tego typu dróg - SDR wykazuje wartość systematycznie rosnącą. hałas komunikacyjny kolejowy Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Na terenie gminy istotne znaczenie posiadają obie linie kolejowe, a szczególnie linia kolejowa Oświęcim - Kraków przebiegająca w pobliżu zabudowy Spytkowic. Jednakże brak wcześniejszych pomiarów hałasu komunikacyjnego nie pozwala na jednoznaczne określenie wielkości i zasięgu przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Badania, wykonane na tego typu liniach, wykazują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu (tj. 50 dB dla pory nocy) w odległości 150 m od skrajnego toru (udokumentowano 55 dB - stanowiący dopuszczalny poziom hałasu dla pory dnia, dla zabudowy mieszkaniowej). Hałas osiedlowy i mieszkaniowy Ponad 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania “oszczędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewnątrz osiedlowy spowodowany jest przez pracę silników samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową itp. Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodnokanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB. Wibracje Źródła wibracji można podzielić na dwa główne rodzaje: wibracje pochodzące od narzędzi i urządzeń, wibracje przenoszone z podłoża, np. z drgających platform, podłóg, siedzeń w pojazdach mechanicznych itp. 7395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Szkodliwość wibracji zależy od wielkości natężenia źródła charakteru zmian, w czasie oraz długotrwałości działania. Na wibracje narażony jest każdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu codziennym. Wibracje i wstrząsy, podobnie jak hałas, przenoszone są przez wzbudzone do drgań konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka są zmiany w układzie nerwowym, krążenia, narządach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego też wibracje należy zmniejszać lub likwidować w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podłoży (guma, korek), ekranów tłumiących wibracje itp. 9.5.1. Cel średniookresowy do 2016 Dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe Kierunki działań Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Budowa ścieżek rowerowych Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice, Wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego Zarządy dróg Gmina Spytkowice, Modernizacja nawierzchni dróg Zarządy dróg Gmina Spytkowice, Usprawnianie organizacji ruchu drogowego Zarządy dróg Przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. Gmina Spytkowice lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości hałasu Utrzymanie dróg publicznych gminnych Gmina Spytkowice Dofinansowanie do utrzymania dróg powiatowych Gmina Spytkowice Rodzaj zadania Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez określonych prawem Zarządy dróg, WIOŚ zarządców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników Kraków pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymogami Powiat Wadowice obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska Tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z Powiat Wadowice prowadzonego monitoringu przez Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Krakowie, od zarządców dróg publicznych z pomiarów emisji oraz zgłoszeń w związku z występującą uciążliwością emisji hałasu Ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Powiat Wadowice, środowisku przez właściwe organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Kraków Powiat Wadowice, Szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań Organizacje dotyczących ochrony środowiska pozarządowe Rodzaj zadania 7495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 9.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Stan wyjściowy: Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii. Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię, widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące: promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym, promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizującego istotne są mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej (VLF) i ekstremalnie niskiej częstotliwości (FW). Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości podstawowe: poziom promieniowania gamma, obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka, stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi w wyniku wchłonięcia izotopów drogą pokarmową. Źródła promieniowania elektromagnetycznego: Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu, węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu). Również wytwarzane są przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemyśle, badaniach naukowych. Promieniowanie niejonizujące. W odniesieniu do gminy Spytkowice źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego są anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe wysokich napięć i stacje transformatorowe. 7595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm. – dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121 i 122). Ochrona przed polami polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. /Dz. U. Nr 192, poz. 1883/. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Krakowie został ustawowo zobowiązany do wykonywania w ramach PMŚ zadań związanych z okresowymi badaniami kontrolnymi poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dla dwóch rodzajów terenów: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową miejsc dostępnych dla ludności. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadził pomiary natężenia promieniowania elektromagnetycznego w 11 punktach monitoringowych na terenie województwa małopolskiego, biorąc pod uwagę tereny o wysokiej gęstości zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości natężenia pól elektromagnetycznych w żadnym z punktów. Na terenie gminy Spytkowice w 2007 roku nie zlokalizowano żadnego punktu pomiarowego PEM. Przeprowadzono również kilkanaście pomiarów kontrolnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Powodem większości były skargi, zazwyczaj na stacje bazowe telefonii komórkowej. W ramach każdej kontroli wykonano pomiary w kilkudziesięciu pionach pomiarowych. Przeglądając kilkaset wyników pomiarów stwierdzić można, że tylko w pojedynczych przypadkach wielkości zarejestrowane osiągają kilka procent wartości dopuszczalnych, w pozostałych przypadkach są poniżej wartości oznaczalności (około 2% wartości dopuszczalnych). Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Obecnie WIOŚ w Krakowie nie posiada wykazu terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz miejsc dostępnych dla ludności ponieważ przeprowadzone badania nie wykazały takich przekroczeń. Źródła mikrofal Najczęściej spotykanymi źródłami mikrofal są urządzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii komórkowej, na terenie gminy Spytkowice jednakże nie został zlokalizowany żaden maszt nadawczo-odbiorczy. Urządzenia takie znajdują się zwykle na specjalnych masztach bądź wysokich kominach i budynkach w następujących lokalizacjach. Tabela 21. Urządzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Spytkowice. Lp. Operator 1. 2. 3. PLUS PLUS ORANGE Pasmo Lokalizacja, adres GSM900 GSM900 GSM900, 1800 Bachowice, Dębowa, Dębowa - Boczna Spytkowice, Półwieś, wieża PTK Centertel Półwieś, dz. Nr 121/122 W odniesieniu do szkodliwości i wywierania wpływu w zakresie mikrofalowym największy niepokój wśród społeczeństwa budzi telefonia komórkowa. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, 7695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 objawiający się ogromną liczbą samych telefonów oraz licznością stacji bazowych instalowanych na budynkach, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu łączności. Wyzwala to w ludziach ogromne emocje i budzi niepokój o zagrożenie dla zdrowia człowieka, przeprowadzane jednakże systematycznie pomiary nie potwierdzają tych obaw. Planowanie nowych lokalizacji dla stacji bazowych telefonii komórkowych powinno na każdym etapie uwzględniać obowiązujące wymogi prawne i budowlane. 9.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Ochrona mieszkańców Gminy Spytkowice przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Kierunki działań: Zadania koordynowane: Jednostka odpowiedzialna Prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska WIOŚ Kraków w zakresie przestrzegania obowiązujących pomiarów prawem dotyczącym ochrony środowiska Prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na ochronę ludzi przed WIOŚ Kraków szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi Monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych WIOŚ Kraków na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi Tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z Marszałek, Starosta wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska Skuteczne uniemożliwianie dostępu do strefy o podwyższonym poziomie Podmioty gospodarcze emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwości Modernizowanie sieci przebiegających w obszarach zurbanizowanych Właściciele sieci Marszałek, Regionalny Wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania Dyrektor Ochrony planowanych przedsięwzięć Środowiska Wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych Podmioty gospodarcze, w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony WIOŚ Kraków środowiska Rodzaj zadania 9.7. Poważne awarie Stan wyjściowy: Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. wprowadza w miejsce nazwy dotychczas stosowanej – “nadzwyczajne zagrożenie środowiska” problematykę pod nazwą “poważne awarie” wraz z odpowiednimi regulacjami. Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy: poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. poważna awaria przemysłowa przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie. 7795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Zgodnie z Ustawą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed poważnymi awariami zobowiązani są zarówno prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienie awarii, jak i dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady zaliczania zakładów do zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r (Dz.U. Nr 58, poz. 535). W zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku lub zakład o dużym ryzyku. Na terenie województwa małopolskiego służby ochrony przeciwpożarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za względu na stopień zagrożeń awariami przemysłowymi. Na ogólna liczbę 19 zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej awarii wyróżniono 11 zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZDR) i 8 zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Żaden z tych zakładów nie jest zlokalizowany na terenie gminy Spytkowice. Na terenie województwa małopolskiego nie występują grupy zakładów o zwiększonym ryzyku, bądź o dużym ryzyku, których zlokalizowanie w niedużej odległości od siebie mogłoby zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia awarii przemysłowej lub pogłębić jej skutki Źródłem zagrożeń środowiskowych jest również załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych, w szczególności zaś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu jezdnego (prawdopodobieństwa wypadku lub awarii w transporcie drogowym). Z uwagi na konfliktowość przewożonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny być przy zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwa dla mieszkańców i środowiska. Należy przyjąć, że występuje statystyczne prawdopodobieństwo potencjalnego wystąpienia awarii komunikacyjnych, mogących zagrozić środowisku - obszarami szczególnego są tereny zlokalizowane w pobliżu głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej, charakteryzujących się największym natężeniem ruchu tego rodzaju przewozów. Należą do nich na pewno drogi krajowe i wojewódzkie. Zadania koordynacji m.in. prac związanych z poważnymi awariami i ewentualnie powstałymi zagrożeniami regulują stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powiązaniu z działaniem służb ratowniczych (strażą pożarną, policją, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodociągowo-kanalizacyjnym). Powinny być one zawarte w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego. Na obszarze gminy Spytkowice nie ma obiektów magazynujacych substancje niebezpieczne w ilościach mogących stanowić potencjalną przyczynę wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia, nie odnotowano również zdarzeń o znamionach nadzwyczajnego zagrożenia środowiska. Natomiast przebiegająca przez teren Gminy droga krajowa nr 44 jest ujęta w planach operacyjnoratowniczych, opracowanych przez PSP dla powiatu wadowickiego.. W gminie funkcjonuje 7 jednostek Związku OSP RP tj; Spytkowice, Bachowice, Ryczów, Ryczów – Chałupki, Miejsce, Półwieś i Lipowa. Jednostki działają na podstawie ustawy o stowarzyszeniach. Wszystkie jednostki wyposażone są w podstawowy sprzęt przeciwpożarowy, Decyzją Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej: - Nr VI/81 KSRG z dnia 17 maja 2004roku - Ochotnicza Straż Pożarna Spytkowice w dniu 16 lipca 2004 roku, - Nr VI/107/KSRG z dnia 20 listopada 2007r., - Ochotnicza Straż Pożarna Bachowice w dniu 12 marca 2008 roku zostały włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego (KSRG). w związku z czym działania ratownicze mogą prowadzić na terenie gminy, powiatu, województwa i kraju. Wszystkie jednostki OSP na terenie gminy, posiadają strażnice wraz z garażami, w których przechowywane są samochody pożarnicze i sprzęt przeciwpożarowy. Dodatkowo na wyposażeniu OSP Miejsce znajdują się motopompy typu „Nil” dla zabezpieczenia przed napływającymi wodami powierzchniowymi. Przy niekorzystnym kierunku wiatru z północnego zachodu występuje potencjalna, choć teoretycznie niewielka możliwość zagrożenia chemiczno-ekologicznego chmurą amoniaku lub chloru w przypadku poważnej awarii przemysłowej na terenie Firmy Chemicznej „Dwory” S.A., w Oświęcimiu (ul. Chemików 1). Na terenie gminy nie ma aktualnie obiektów, składowisk i instalacji, posiadających materiały niebezpieczne w ilościach przekraczających wartości progowe, określone w Dyrektywie Rady UE 7895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 z 1996 r., jak też stwarzających, w myśl przepisów prawa ochrony środowiska duże lub zwiększone ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (wg. rozporz. Min. Gosp. z 9 kwietnia 2002 r.). 9.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii Kierunki działań: Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii, w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań Promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych Monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji Opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom Opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia poważnej awarii Utrzymywania w gotowości służb ratowniczych na wypadek zaistnienia poważnej awarii Jednostka odpowiedzialna Straż Pożarna Organizacje pozarządowe WIOŚ Kraków Straż Pożarna Straż Pożarna Straż Pożarna 9.8. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Stan wyjściowy: W Polsce zakłada się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Rodzaje energii odnawialnej: 1. energia biomasy, 2. energia geotermalna, 3. energia słoneczna, 4. energia wiatru, 5. energia wodna, 6. energia otoczenia, 7. energia fal morskich, przypływów i odpływów, 8. inne. Energia biomasy Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpośrednie spalanie drewna, słomy, odpadków produkcji roślinnej lub roślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz tzw. malwy pensylwańskiej itp.). Biopaliwo gazowe (biogaz) wytworzone w procesie fermentacji pojawia się na składowiskach odpadów komunalnych oraz oczyszczalniach ścieków. W tych obiektach wystarczy zabudować instalację odzysku gazu, aby mieć biogaz do spalania w kotłach lub silnikach spalinowych 7995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 i produkować ciepło i energię elektryczna, przede wszystkim na użytek własny. Instalacji takich jest niewiele na terenie całego województwa, na terenie gminy Spytkowice nie występują. Na stacjach paliwowych w Polsce istnieje sprzedaż dwóch rodzajów biopaliw: oleju napędowego z dodatkiem 20 proc. biokomponentów i biodiesla w 100 proc. wyprodukowanego z biomasy. W niedługim czasie będzie możliwość tankowania pierwszego biopaliwa do aut benzynowych. Benzyna ta w 70 – 85 proc. produkowana będzie z etanolu pochodzenia roślinnego, czyli zbóż, trzciny cukrowej i buraków cukrowych. Położenie i gospodarka rolna gminy stwarza potencjalne możliwości wykorzystania słomy oraz upraw roślin energetycznych. Na terenie gminy nie przyjęły się uprawy roślin energetycznych (występują tylko niewielkie powierzchnie uprawy wierzby energetycznej), nie są zlokalizowane również kotłownie wykorzystujące energię z biopaliw. Energia wiatru Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to większe zainteresowanie często jednak nie idzie w parze z wiedzą na temat tego typu przedsięwzięć i sposobie ich realizacji. Jest to o tyle niepokojące, ze wielu inwestorów posiadając odpowiednie środki może wstrzymać się od wybudowania parku wiatrowego i stracić po pierwsze okazje do zainwestowania swoich pieniędzy, po drugie zaś zaufanie do samej idei inwestowania w energetykę wiatrowa. Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezbędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla terytorium naszego kraju nie istnieją gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które można by wykorzystać przy planowaniu terenu posadowienia turbin. W Polsce, przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do wykorzystania energii wiatru uznaje się taki, dla którego średnia roczna prędkość wiatru na 70 m n.p.g. jest nie mniejsza niż 6 m/s. 8095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rysunek 13. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce. Mapa przedstawia mezoskalową rejonizację Polski pod względem zasobów energii wiatru w kWh z 1m2 skrzydeł w ciągu roku. Wydzielono pięć rejonów o różnych zasobach energii dla wysokości 30 m. n.p.gr. Z mapy tej wynika, że około 60 % kraju posiada dobre warunki do wykorzystania wiatru jako czystego źródła energii. Warunki lokalne terenu mogą sytuację tą dodatkowo polepszyć. W celu sprawdzenia opłacalności zakładania farm wiatrowych potrzebne są szczegółowe badania warunków wiatrowych, ewentualnie można zastosować dane z najbliższej stacji meteorologicznej, lotniska lub innego źródła, jeżeli są to pomiary wiarygodne. Energia elektryczna wyprodukowana w siłowniach wiatrowych uznawana jest za energię czystą, proekologiczną, gdyż nie emituje zanieczyszczeń materialnych do środowiska ani nie generuje gazów szklarniowych. Siłownia wiatrowa ma jednakże inne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i ludzkie, które bezwzględnie należy mieć na uwadze przy wyborze lokalizacji. Dlatego tez lokalizacja siłowni i farm wiatrowych podlega pewnym ograniczeniom. Jest rzeczą ważną, aby w pierwszej fazie prac tj. planowania przestrzennego w gminie zakwalifikować bądź wykluczyć miejsca lokalizacji w aspekcie wymagań środowiskowych i innych. W ten sposób postępując uniknie się zbędnych kosztów, straty czasu oraz otwartego konfliktu z mieszkańcami i ekologami. Wstępna analiza lokalizacyjna powinna obejmować określenie minimalnej odległości od siedzib ludzkich w aspekcie hałasu (w tym infradźwięków), wymogi ochrony krajobrazu w odniesieniu do obszarów prawnie chronionych np. parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody itp., oraz wymogi ochrony środowiska przyrodniczego, w aspekcie siedlisk zwierzyny i ptactwa, tras przelotu ptaków. Aktualnie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie ma wyznaczonych terenów pod tego typu inwestycje, nie przewiduje się również wprowadzenia takich zmian w najbliższym czasie. 8195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Energia wodna: W naszym kraju udział energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie 1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynoszą ok. 23 tys. GWh rocznie. Zasoby techniczne szacuje się na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielkość ta to niemal 10% energii elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powyższe dane obejmują jedynie rzeki o znaczących przepływach. Przy uwzględnieniu pozostałych rzek, kwalifikujących się jedynie do budowy małych elektrowni wodnych (MEW), ich wartość jeszcze wzrośnie. Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w określonym miejscu znacznego spadu dużej ilości wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma największe uzasadnienie w okolicy istniejącego wodospadu lub przepływowego jeziora leżącego w pobliżu doliny. Miejsca takie jednak nieczęsto występują w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu wykonuje się konieczne budowle hydrotechniczne. Na terenie gminy Spytkowice nie ma zlokalizowanych MEW. Energia geotermalna Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczających je skałach. Zasoby te są w Polsce ogromne i są odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody z powrotem włączane są do miejsca pobrania. Pod względem energetycznym najlepiej jest eksploatować wody wysokotemperaturowe, jednak występują one zwykle bardzo głęboko, nawet na głębokościach poniżej 3000m. Słabe rozpoznanie głębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wiąże się z ryzykiem finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejszą głębokość występowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sobą mniejsze ryzyko, ale jest też energetycznie mniej korzystne. Budowa wgłębna na terenie gminy nie została rozpoznana wierceniami i profilowaniem geofizycznym na dużych głębokościach. Ten stopień rozpoznania budowy geologicznej wynikający z badań kartograficznych i studiów terenowych zwykle pozwala na wytypowanie perspektywicznych serii skalnych dla geotermii do przewiercenia otworem poszukiwawczym, który w przyszłości mógłby spełniać rolę otworu eksploatacyjnego. Proponowane rozpoznanie wiertnicze może dostarczyć informacji na temat rozszerzenia poszukiwań wód geotermalnych przydatnych do zastosowania w gminnym ciepłownictwie, jakkolwiek teren gminy leży w strefie występowania podwyższonych temperatur wód podziemnych, które mogą stanowić alternatywne źródło ciepła dla jej terenu. Na głębokości ok. 3000m temperatura wód wynosi ok. 105 oC, co może stanowić przesłankę dla możliwości wykorzystania energii geotermalnej ze źródeł głębokich. Na obszarze gminy znajdują się znaczne, perspektywiczne zasoby wód geotermalnych mogące w przyszłości stanowić ważne, uzupełniające źródło energii. Szacuje się je na 8,4 km 3, z których można odebrać energię równoważną 63,1 mln t.p.u., z czego 90 % przypada na zasoby karbońskie i dewońskie. Najważniejszy wśród nich jest zbiornik węglowy położony na głębokościach 2550 do 2960 m, o temperaturze 90C i zasobach 4,2km3. Z budowy geologicznej (naprzemienne występowanie piaskowców i łupków) i ukształtowania terenu wynika potencjalna podatność terenu na ruchy osuwiskowe. Takich zjawisk jak dotąd na terenie gminy nie odnotowano, jednak w opracowaniu ekofizjograficznym gminy zasygnalizowano potrzebę szczegółowych badań terenowych dla identyfikacji ewentualnych zagrożeń. Energia słońca Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego są systemy fototermiczne, wykorzystujące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne, przetwarzające promieniowanie słoneczne bezpośrednio na energię elektryczną. Zasoby energii słonecznej są wystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie produkcji cieplej wody użytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno – jesiennym. Energię słoneczną wykorzystuje się w: 1) kolektorach słonecznych, 2) instalacjach fotowoltaicznych, 3) oświetleniu solarnym, 4) sygnalizacji solarnej. 8295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Na terenie gminy Spytkowice roczna gęstość promieniowania słonecznego na płaszczyznę poziomą jest średnia jak na warunki europejskie i mieści się w przedziale 1,1 – 1,15 MW/m2/rok. Panujący rozkład energii słonecznej w poszczególnych miesiącach roku pozwala na spożytkowanie tej energii w ograniczonym zakresie, wymuszającym uzupełnienie energii z innych źródeł, bądź stosowania rozwiązań z rozbudowaną akumulacją ciepła. Generalnie można przyjąć, że energia solarna obecnie może być w tym przypadku wykorzystywana w technologii suszenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania pomieszczeń. W przyszłości może być szerzej wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, gdy pojawią się ogniwa fotowoltaiczne zdecydowanie tańsze i o zdecydowanie większej sprawności niż obecnie. Miejscem użytkowania energii solarnej są przede wszystkim budynki mieszkalne, usługowe, rekreacyjne użyteczności publicznej. Zważywszy, że liczba użytkowników energii solarnej może być bardzo duża na terenie województwa, ilość uzyskanej energii w technologii solarnej może mieć znaczny wpływ na poprawę lokalnych warunków środowiskowych, przede wszystkim stanu powietrza. Obecne instalacje są nieliczne, nie mają one znaczenia w gospodarce energetycznej gminy, można je traktować jako obiekty referencyjne przyszłych instalacji. Energia otoczenia: Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej o niskiej temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody może być wykorzystane po przetworzeniu do celów grzewczych. Temperatura gruntu na głębokości 15 metrów przez cały rok jest stała i wynosi ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urządzenia, które pobierają ciepło z otoczenia i podnoszą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów grzewczych nazywane są "pompami ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła i chociaż charakteryzują się one dużymi kosztami inwestycyjnym, to stają się coraz bardziej popularne, ze względu na bardzo wysoką sprawność energetyczną, rzędu 300 - 400%. 9.8.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Kierunki działań: Zadania własne: Jednostka odpowiedzialna Gmina Spytkowice, Upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach Powiat Wadowice, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarządowe Gmina Spytkowice, Prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne Powiat Wadowice, źródła energii Organizacje pozarządowe Rodzaj zadania 8395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 10. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ NA LATA 2009 – 2012. Tabela 22. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Spytkowice w latach 2009-2012. Cel średniookresowy ochrona przyrody i krajobrazu ochrona powietrza Instytucja koordynująca Źródła finansowania Gmina Spytkowice Budżet Gminy GFOŚiGW Gmina Spytkowice Budżet Gminy Gmina Spytkowice Budżet Gminy Gmina Spytkowice, Zakład Usług Komunalnych w Spytkowicach Budżet gminy, Inne źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Kierunek działań Urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień i parków Wykonanie projektu zagospodarowania terenu dla zespołu zamkowo-parkowego położonego w Spytkowicach „przeznaczonego na tereny rekreacyjno-wypoczynkowe w ramach projektu turystycznego pn. Dolina Karpia” Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami oraz dotacje celowe na dofinansowanie prac remontowych i konserwatorskich obiektów zabytkowych udzielane zgodnie z warunkami określonymi w Uchwale Rady Gminy Spytkowice Nr V/42/07 z dn. 30.03.2007r. w sprawie zasad i trybu postępowania, udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków Termomodernizacja - „remont elewacji budynku administracyjnowarsztatowego wraz z wymianą okien” – siedziba ZUK 2009 2010 2011 2012 RAZEM: 10 000 10 000 10 000 10 000 40 000 60 000 - - - 60 000 20 000 20 000 20 000 20 000 80 000 30 000 - - - 30 000 8495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Cel średniookresowy Instytucja koordynująca Źródła finansowania ochrona powietrza c.d. ochrona przed hałasem edukacja ekologiczna ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Gospodarka odpadami Termomodernizacja - wykonanie projektu architektonicznobudowlanego „przebudowy, nadbudowy wraz ze zmianą konstrukcji dachowej w budynkach ZS-P i SP nr 2 w Spytkowicach” Wykonanie remontu kotłowni wraz z wymianą pieca CO w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Bachowicach Gmina Spytkowice Budżet gminy Gmina Spytkowice Budżet gminy Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice Gmina Spytkowice, Gminny Zakład Usług Wodnych w Spytkowicach Budżet Gminy Bieżące utrzymanie dróg gminnych Budżet Gminy Dofinansowanie do utrzymania dróg powiatowych Edukacja ekologiczna i propagowanie działań proekologicznych Budżet gminy, Inne źródła Wymiana na nowy - odcinek sieci wodociągowej w Miejscu przy ul. Floriana – II etap Gmina Spytkowice Budżet gminy, Inne źródła Gmina Spytkowice Budżet gminy, Inne źródła Gmina Spytkowice Budżet gminy Gmina Spytkowice Budżet gminy Budowa chodnika i kanalizacji burzowej przy ul. ks. Gołby w Bachowicach Budowa chodnika i kanalizacji burzowej przy ul. Floriana w Miejscu Wykonanie podkładu geodezyjnowysokościowego i projektu kanalizacji w Spytkowicach - etap II Budowa kanalizacji sanitarnej w Bachowicach – etap II Budżet Gminy GFOŚiGW Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Kierunek działań 2009 2010 2011 2012 RAZEM: 70 000 - - - 70 000 164 000 - - - 164 000 545 000 550 000 550 000 550 000 2 195 000 32 934 35 000 35 000 35 000 137 934 2 000 2 000 2 000 2 000 8 000 70 000 - - - 70 000 100 000 150 000 150 000 - 400 000 54 000 100 000 100 000 - 254 000 262 000 - - - 262 000 70 000 - - - 70 000 Szczegółowy opis w Planie Gospodarki Odpadami 8595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Cel średniookresowy Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Instytucja koordynująca Gmina Spytkowice Źródła finansowania Budżet Gminy Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] Kierunek działań Usuwanie skutków klęsk żywiołowych 2009 2010 2011 2012 RAZEM: 100 000 100 000 100 000 100 000 400 000 Objaśnienia: GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 8695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 11. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że realizacja Programu będzie podlegała ocenie w zakresie: 1. stopnia wykonania przyjętych zadań, 2. stopnia realizacji założonych celów 3. analizy przyczyn powstałych rozbieżności. Wyniki oceny stanowić będą podstawę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna być formułowana przy znaczącym udziale systemu. System oceny realizacji programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach presji, stanu i reakcji, pozwalających całościowo opisać zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem dających możliwość porównań międzyregionalnych. System tworzyć będą: 1. wskaźnik presji na środowisko, wskazujące główne źródła problemów i zagrożeń środowiskowych, odnoszących się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów (np. emisja zanieczyszczeń do środowiska, ilość odpadów gromadzonych na składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska). 2. wskaźniki stanu środowiska, odnoszące się do jakości środowiska i jego zasobów, pozwalające na ocenę zachodzących zmian (np. lesistość, udział gruntów rolnych), 3. wskaźniki reakcji (działań ochronnych), pokazujące działania podejmowane w celu poprawy jakości środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska). Do określenia powyższych wskaźników wykorzystywane są przede wszystkim informacje Głównego Urzędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane podano według stanu za rok 2007. Listę proponowanych wskaźników dla Gminy Spytkowice przedstawiono w tabeli poniżej: Tabela 23. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu ochrony środowiska Gminy Spytkowice. Dane wyjściowe Lp. Wskaźniki 2007 Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Obszary Natura 2000 „Dolina Dolnej Skawy” oraz projektowany ”Wiśliska” 2. Rezerwaty brak 3. Parki krajobrazowe brak 4. Obszary chronionego krajobrazu brak 5. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe brak 6. Użytki ekologiczne brak Lasy 7. Lesistość gminy 9,6 % Gleby 8. Grunty zdewastowane i zdegradowane b.d. 9. Ekologiczne gospodarstwa rolne b.d. posiadające certyfikat Jakość wód podziemnych i powierzchniowych 10. Jakość wód podziemnych I-IV klasa (pomiary na terenie sąsiednich gmin) 11. Jakość wód powierzchniowych IV-V klasa (pomiary na terenie sąsiednich gmin) 8795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Lp. Wskaźniki Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprowadzane do odbiorników w kg/rok 13. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych odprowadzane do odbiorników w Mg 14. Ścieki przemysłowe i komunalne oczyszczane w dam3/rok 15. Ludność w gminie korzystająca z sieci kanalizacyjnej 16. Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków (osoby) Ochrona powietrza atmosferycznego 18. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego PM10 jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji 19 Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego NO2 jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji 20. Strefa, w której poziom pyłu zawieszonego benzenu C6H6 jest wyższy od wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji Energia odnawialna 21. Udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej – ogółem w [%] 22. Udział energii wodnej w [%] 12. Dane wyjściowe 2007 BZT5: 194 ChZT: 1 740 Zawiesina: 172 Osady ogółem: 577,55 Komunalne: 27,6 Przemysłowe: b.d. 1 113 1 063 brak brak brak obecnie b.d. obecnie b.d. Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalności celów, priorytetów i zadań programu ochrony środowiska Gminy Spytkowice niezbędna jest okresowa wymiana informacji pomiędzy Starostwem Powiatowym a Urzędem Gminy, dotycząca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań (w tym w szczególności zadań gmin). Przewiduje się wymianę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczość okresowa). 12. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Nadzór nad realizacją programu w praktyce oznacza określenie zasad zarządzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska Gminy jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagający realizację prawa miejscowego (gminy, powiatu) pozostając w ścisłym związku z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami związanymi z realizacją przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje pozwalające mu realizować zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityką regionalną konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej 8895 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 współpracy z organami dysponującymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikającymi z ich kompetencji. Organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy powiatu. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: - podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, - podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące, - podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Główna odpowiedzialność za realizację programu spoczywa na Wójcie, który składa Radzie Gminy raporty z wykonania programu. W praktyce Wójt może wyznaczyć koordynatora wdrażania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca z Wójtem i Radą Gminy oraz przedstawianie im okresowych sprawozdań z realizacji programu. Rada Gminy współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz z samorządami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (poprzez WFOŚiGW). Ponadto Rada Gminy współdziała z instytucjami administracji rządowej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW). Władze gminy mogą być wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który może być powołany spośród przedstawicieli lokalnych społeczności samorządowych zaangażowanych już w proces tworzenia projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych. Zadaniem Zespołu Konsultacyjnego mogłoby być nadzorowanie procesu wdrażania programu oraz uzgadnianie współpracy w realizacji poszczególnych zadań. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego powinny odbywać się co najmniej dwa razy w roku. W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny także uczestniczyć podmioty gospodarcze realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi w programie. Rysunek 14. Schemat zarządzania programem ochrony środowiska. 8995 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Rada Gminy Wójt Koordynator programu Instytucje kontrolujące Marszałek, Zarząd Województwa Zespół Realizacji Programu Jednostki realizujące przedsięwzięcia Instytucje finansujące Odbiór społeczny programu Tabela 24. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem. Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2009 2012 1. Wdrażanie programu Raporty o wykonaniu programu (2x, ochrony środowiska 2009 i 2011) 2. Edukacja ekologiczna, Komunikacja ze społeczeństwem, System informacji o środowisku Wspieranie finansowe samorządów, zakładów, instytucji, organizacji wdrażających program Rozwój różnorodnych form edukacji ekologicznej w oparciu o instytucje zajmujące się tym zagadnieniem Realizacja zapisów ustawy dot. dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie Większe wykorzystanie mediów (prasa, telewizja, internet) w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska, w tym realizacji Instytucje uczestniczące Rada Gminy, Inne jednostki wdrażające Program WFOŚiGW, Fundusze celowe, Fundusze UE Rada Gminy, Zarząd województwa WIOŚ, Organizacje pozarządowe 9095 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Lp. Zagadnienie 3. Systemy zarządzania środowiskiem 4. Monitoring stanu środowiska Główne działania w latach 2009 2012 programów Wspieranie i promowanie zakładów / instytucji wdrażających system zarządzania środowiskiem Zgodnie z wymaganiami ustawowymi Informacje o stanie środowiska w gminie Instytucje uczestniczące Gmina Spytkowice, Wojewoda Fundusze celowe WIOŚ, WSSE, RZGW, Marszałek, Gmina Spytkowice 13. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu wdrażania wymagań ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem trudnym i kosztownym. Trudności wynikać będą nie tylko z problemów technicznych i organizacyjnych, ale także ograniczonej płynności finansowej polskich przedsiębiorstw, co utrudniać będzie pozyskiwanie środków finansowych na niezbędne inwestycje. Znaczna część kosztów dostosowania obciąży samorządy, reszta będzie musiała być poniesiona przez podmioty gospodarcze. Źródła finansowania programu będą zróżnicowane, w zależności od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim możliwości stosowania instrumentów finansowo – ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Dostępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska można podzielić na: - krajowe – pochodzące z budżetu państwa, budżetu gminy, powiatu, województwa, Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pozabudżetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji, - pomocy zagranicznej – Fundusz Spójności, fundusze strukturalne, fundacje itp. Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że większą część wydatków ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne. Wiele samorządów chce skorzystać w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dostępnych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Środki finansowe dostępne na ochronę środowiska to: - budżet państwa, - własne środki samorządu terytorialnego, - Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - EkoFundusz, - programu operacyjne, - Małopolski Regionalny Program Operacyjny, - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, - Fundusz Spójności, - Program Life+, - Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego, - kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach, - komercyjne kredyty bankowe, - własne środki inwestorów, - Szwajcarski Mechanizm Finansowy (głównym celem wsparcia ma być niwelowanie przepaści ekonomicznej i społecznej pomiędzy dotychczasowymi i nowymi członkami UE. Środki Mechanizmu Szwajcarskiego mają być przeznaczone na finansowanie projektów m.in. w dziedzinie infrastruktura i środowisko, m.in. w zakresie: modernizacji infrastruktury energetycznej i wody pitnej, 9195 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 utylizacji ścieków i zarządzania gospodarką komunalną (śmieci), działań prośrodowiskowych (redukcja szkodliwych spalin, usuwanie toksycznych odpadów, itp.). Własne środki samorządu terytorialnego Na realizację części zadań jednostek samorządu terytorialnego będą musiały przeznaczyć własne środki. Jest to niezbędne również z tego względu, że do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodzą z bieżących środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundusze Ochrony Środowiska mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). Przedsięwzięcia finansowane przez FOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria: 1. zgodności z polityką ekologiczną państwa, 2. efektywności ekologicznej, 3. efektywności ekonomicznej, 4. uwarunkowań technicznych i jakościowych, 5. zasięgu oddziaływania, 6. wymogów formalnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania: 1. finansowanie pożyczkowe (pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 2. finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 3. finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego). Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przewiduje dofinansowanie poprzez pożyczki i dotacje wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFOŚiGW udziela pożyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zadań w formie dotacji. Maksymalna kwota pożyczki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska na jedno zadanie może wynosić do 10 000 000 zł, natomiast maksymalna kwota zadłużenia z tytułu pożyczek dla jednego inwestora może wynosić 20 000 000 zł. W przypadku dotacji maksymalna kwota na jedno zadanie wynosi 2 000 000 zł. Dotacja udzielona ze środków Funduszu z reguły nie może przekroczyć 40% kosztów zadania. Pożyczki udzielane ze środków Funduszu mogą dotyczyć finansowania do 80% kosztów zadań w przypadku jednostek samorządowych i budżetowych nie prowadzących działalności gospodarczej oraz do 70% kosztów netto zadań w przypadku podmiotów gospodarczych, osób fizycznych i prawnych prowadzących bądź nie prowadzących działalności gospodarczej. 9295 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów, której celem jest efektywne administrowanie środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego długu. Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. Służy także ułatwianiu transferu najlepszych technologii oraz stymulowaniu rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. W Statucie EkoFunduszu wśród pięciu sektorów ochrony środowiska znajdują się takie dziedziny priorytetowe jak: 1. ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu, 2. ochrona zasobów wody pitnej, 3. ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), 4. ochrona różnorodności biologicznej, 5. gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30% nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%. W uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć wielkość 50% nakładów własnych inwestora. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać pożyczkę lub dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a Inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu. Programy operacyjne na lata 2007-2013 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Jednym z najważniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013 będzie Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Na realizację POIiŚ w latach 2007-2013 zostanie przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło 27 848,3 mln euro (w tym ze środków Funduszu Spójności – 21 511,06 mln euro (77%) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 6 337,2 mln euro (23%). Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyższe, a także ochronę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla dużych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a także edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak również m.in. organizacje pozarządowe, parki narodowe i Lasy Państwowe. Środowiskowe priorytety w projekcie Programu: 9395 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej). Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchnię ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych). Oś priorytetowa 3 - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagrożeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania). Oś priorytetowa 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego). Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów różnorodności biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej). Oś priorytetowa 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie będzie udzielane na podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i użytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Program ma na celu wspieranie projektów o dużym znaczeniu dla gospodarki, jak również wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Wspierane będą działania z zakresu innowacji: produktowej, procesowej (usługowej) oraz organizacyjnej. Wspierana i promowana będzie innowacyjność na poziomie co najmniej krajowym i/lub międzynarodowym (określana jako innowacyjność średnia i wysoka). Cele szczegółowe PO IG: 1. zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, 2. wzrost konkurencyjności polskiej nauki, 3. zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, 4. zwiększenie udziału innowacyjnych, produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, 5. tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy. Program Operacyjny Kapitał Ludzki Celem głównym Programu jest: umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. Program składa się z 11 Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym. Komponent krajowy - działania horyzontalne: − zatrudnienie i integracja społeczna, − rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw, − wysoka jakość systemu oświaty, − szkolnictwo wyższe i nauka, − dobre rządzenie, − profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia ludności w wieku produkcyjnym. Komponent regionalny: − rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz promocja integracji społecznej, − regionalne kadry gospodarki, − rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, 9495 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 − partnerstwo na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Program Operacyjny Europejskiej Współpracy Terytorialnej W latach 2007-2013 współpraca w wymiarze transgranicznym, transnarodowym i międzyregionalnym będzie realizowana w ramach odrębnego celu polityki spójności Unii Europejskiej – Europejska Współpraca Terytorialna (EWT). Przewiduje się realizację następujących programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej z udziałem Polski: współpraca transgraniczna: − trzy dwustronne programy na granicy polsko-niemieckiej (z udziałem Meklemburgii, Brandenburgii i Saksonii), − Polska – Republika Czeska, − Polska – Słowacja, − Polska – Litwa, − Polska – Szwecja – Dania (Południowy Bałtyk). współpraca transnarodowa: − Obszar Europy Środkowo-Wschodniej, − Region Morza Bałtyckiego, program współpracy międzyregionalnej obejmujący całe terytorium UE. Na granicach zewnętrznych UE współpraca transgraniczna z krajami partnerskimi będzie wspierana ze środków Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa. W ramach tego instrumentu z udziałem Polski realizowane będą programy współpracy transgranicznej z Ukrainą, Białorusią i Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Celem głównym Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Celami szczegółowymi są: - podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki Małopolski, - poprawa spójności wewnętrznej regionu osiągana w oparciu o zasadę zrównoważonego rozwoju, - rozwój potencjału instytucjonalnego podmiotów z terenu Małopolski. Działania z zakresu ochrony środowiska realizowane będą w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura Ochrony Środowiska. W ramach osi priorytetowej będzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsięwzięć w czterech głównych obszarach: − gospodarki wodno-ściekowej, − poprawy jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, − gospodarki odpadami, − poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami klęsk żywiołowych. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Siedmioletni Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) ma przyczynić się do zapewnienia opłacalności produkcji rolnej, modernizacji gospodarstw i przetwórstwa artykułów rolnych, wspartych przez rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej. W ramach PROW zagadnienia środowiskowe realizowane będą w ramach następujących priorytetów: Oś priorytetowa 1 – Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego – działanie: - poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa (scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi). Oś priorytetowa 2 - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich – działania: - wsparcie gospodarstw na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), - program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe), 9595 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów innych niż rolne, odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych. OŚ priorytetowa 3 – Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej – działania: - różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, - podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej - gospodarka wodno-ściekowa w szczególności zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, w tym systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, - tworzenie systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych, - wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, - energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. Fundusz Spójności Oprócz środków z nowego okresu programowania na terenie województwa małopolskiego w latach 2007-2010 realizowane będą inwestycje, które zostały zakwalifikowane w ramach Funduszu Spójności dla okresu programowania 2004–2006. - Program Life+ LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję Europejską w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizację łącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy dofinansowania skorzystała również Polska, na obszarze której realizowano cztery projekty z zakresu ochrony środowiska i różnorodności biologicznej. W odróżnieniu od poprzednich edycji, program LIFE+ składa się z trzech komponentów określonych przez tematykę projektów a nie ich realizatora. Nabór przedłożonych projektów następować będzie na poziomie krajowym, jednak ostateczna ocena i związana z nią decyzja o przyznaniu dofinansowania zależeć będzie do Komisji Europejskiej. Nowy program LIFE+ będzie jedynym programem wspólnotowym poświęconym wyłącznie zagadnieniom związanym z ochroną środowiska. Jego realizacja rozpocznie się w drugiej połowie 2007 roku, po wejściu w życie Rozporządzenia o LIFE+. LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów 6. Programu Działań na Rzecz Środowiska (2002-2012), do których należą: − ochrona przyrody i bioróżnorodności, − przeciwdziałanie zmianom klimatu, − zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi, − zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami. Planowany budżet LIFE+: - ok. 2 mld euro - całkowity budżet LIFE+ na lata 2007-2013, - ok. 42 mln euro - alokacja planowana przez Komisję Europejską alokacja dla Polski na lata 2007-2010, - ok. 9 mln euro - planowana przez Komisję Europejską alokacja dla Polski na pierwszy rok obowiązywania programu (2007). Pułapy dofinansowania dla projektów wynikające z projektu Rozporządzenia: - 50% kosztów kwalifikowanych -podstawowy maksymalny poziom dofinansowania, - 75% kosztów kwalifikowanych - możliwy poziom dofinansowania w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach dla projektów z komponentu 1 (Przyroda i Bioróżnorodność), - 30% kosztów kwalifikowanych - poziom dofinansowania dla projektów, które przynoszą zysk i ubiegają się o wsparcie z komponentu 2 (Polityka środowiskowa i zarządzanie). W ramach części budżetu LIFE+ będącego w dyspozycji Komisji Europejskiej ekologiczne organizacje pozarządowe, które działają minimum w trzech krajach UE, będą mogły ubiegać się o dotacje w wysokości 70% kosztów kwalifikowanych. 9695 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 Działania dotowane muszą mieć związek z propagowaniem polityki UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska. Komisja Europejska raz w roku będzie ogłaszać „call for proposals” - czyli nabór projektów. Norweski mechanizm finansowy i mechanizm finansowy europejskiego obszaru gospodarczego Rząd Polski w październiku 2004 r. podpisał dwie umowy, które umożliwiają korzystanie z dodatkowych, obok funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej, źródeł bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Darczyńcami są 3 kraje EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu): Norwegia, Islandia i Liechtenstein. Pomoc udzielana jest w ramach dwóch instrumentów finansowych: Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Przyznana Polsce kwota w wysokości 533,51 mln euro jest przeznaczona na lata 2004-2009. Środki dostępne są m.in. na realizację projektów w ramach następujących obszarów tematycznych: - ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez między innymi redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii, - promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami, - ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast, - ochrona środowiska, z uwzględnieniem administracyjnych zdolności wprowadzania w życie odpowiednich przepisów UE istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych, - polityka regionalna i działania transgraniczne. Zgodnie z Zasadami i Procedurami wdrażania Mechanizmu Finansowego EOG oraz Zasadami i Procedurami wdrażania Norweskiego Mechanizmu Finansowego o środki finansowe mogą ubiegać się wszystkie sektorowe instytucje publiczne i prywatne, jak również organizacje pozarządowe stanowiące osoby prawne w Polsce i działające w interesie społecznym – np. władze krajowe, regionalne lub lokalne, instytucje naukowe/badawcze, instytucje środowiskowe, organizacje społeczne i organizacje społecznego partnerstwa publiczno-prywatnego. Dla projektów współfinansowanych z budżetu centralnego lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego maksymalny poziom dofinansowania środkami finansowymi pochodzącymi z obu mechanizmów finansowych wynosi 85%. Poziom współfinansowania z mechanizmów finansowych w przypadku realizacji projektów we współpracy z podmiotami prywatnymi wynosi 60%. W dniu 16 kwietnia br. upłynął termin składania wniosków w ramach drugiego naboru wniosków o dofinansowanie pojedynczych projektów oraz programów ze środków Mechanizmów Finansowych na łączną kwotę 177 mln euro. Trzeci (ostatni) nabór wniosków w ramach Mechanizmów Finansowych odbędzie się na przełomie 2007/2008 roku i będzie obejmował priorytety określone w Programie Operacyjnym, za wyjątkiem następujących obszarów priorytetowych: 2.1.”Ochrona środowiska, w tym w tym środowiska ludzkiego, poprzez m. In. Redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii”, 2.3. „Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i ochrona miast” oraz 2.6 „Badania naukowe”. Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez możliwości umorzeń udzielane są przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BOŚ). Kredytobiorca musi posiadać część własnych środków na sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu pożyczek kieruje się podobnymi kryteriami jak FOŚiGW. Są to efektywność ekologiczna zadania i jego zgodność z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa. Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duże koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez 9795 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2013-2016 banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego są zazwyczaj każdorazowo negocjowane indywidualnie. Własne środki inwestorów Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych różnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mogą być dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe. 15. LITERATURA 1. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016” – Warszawa 2008 r. 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-10 z perspektywą do 2014 roku 3. Program Ochrony Środowiska Powiatu Wadowickiego 4. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Spytkowice 2004-2007 5. Biuletyn Statystyczny Województwa Małopolskiego, WUS, Kraków 2007 6. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 roku (powietrze) - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 7. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 8. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 9. Klima St. (1999): Zarządzanie ochroną środowiska w Unii Europejskiej. Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości. Kraków. Kraków, grudzień 2000; AGH Wydział Górniczy w Krakowie. 10. Bednarek R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997 11. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2002. 12. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagrożenia i ochrony wód podziemnych, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996. 13. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma branżowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie wartości pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 14. Centralna baza danych geologicznych - http://baza.pgi.waw.pl/ 15. http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php 16. http://baza.pgi.gov.pl 17. http://energetyka.w.polsce.org 18. http://www.oze.rankking.pl 19. http://www.krakow.pios.gov.pl 20. Urząd Regulacji Energetyki, baza koncesji 2007. 21. www.wrotamalopolski.pl 22. Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Gminy Spytkowice na lata 2007 – 2015 9895
