Historia i społeczeństwo

Karty pracy
dla uczniów klasy
5
Historia i społeczeństwo
wrzesień 2016
Karta pracy R1
Historia i społeczeństwo
Zadanie 1.
Określ, do którego tysiąclecia należą podane w ramce daty. Wpisz każdą z nich we właściwej
rubryce tabeli.
44 rok p.n.e.; 1025 rok; 2015 rok; 150 rok; 100 rok p.n.e.; 1998 rok; 2001 rok; 800 rok
I tysiąclecie p.n.e.
I tysiąclecie
II tysiąclecie
III tysiąclecie
Przyjrzyj się osi czasu i wykonaj zadanie 2.
Zadanie 2.
Określ, czy podane wydarzenia rozegrały się w naszej erze, czy – przed naszą erą.
Wpisz odpowiednio: n.e. lub p.n.e.
• powstanie cesarstwa rzymskiego – ____________________
• wydanie edyktu mediolańskiego – ____________________
• pierwsze igrzyska w Olimpii – ____________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R1 (klasa 5, wrzesień 2016)
1
Zadanie 3.
Podkreśl w każdym nawiasie jeden wyraz lub jedno wyrażenie, tak aby powstały zdania
prawdziwe.
• Od chrztu Polski w 966 roku do dziś minęło (więcej / mniej) niż jedno tysiąclecie.
• Nasza era liczy (niecałe / ponad) dwa tysiąclecia.
• Pomiędzy zdobyciem starożytnego Rzymu przez barbarzyńców w 476 roku a upadkiem
Konstantynopola w 1453 roku minęło (więcej / mniej) niż jedno tysiąclecie.
• Rok 2010 należał do (drugiego / trzeciego) tysiąclecia.
Zadanie 4.
Uporządkuj wydarzenia w kolejności chronologicznej. Wpisz odpowiadające im litery
we właściwych miejscach na osi czasu.
A. zakończenie budowy Koloseum w Rzymie w 80 roku
B. śmierć Juliusza Cezara w 44 roku p.n.e.
C. pierwsze starożytne igrzyska olimpijskie w 776 roku p.n.e.
D. podział cesarstwa rzymskiego w 395 roku
E. wystawienie pierwszej tragedii greckiej w 534 roku p.n.e.
Zadanie 5.
Wstaw literę „S” w kratkach przy wyrażeniach dotyczących teatru w starożytnej Grecji.
maksymalnie trzech aktorów na scenie
liczne sceny zbiorowe
wśród aktorów wyłącznie mężczyźni
przedstawienia prezentowane w amfiteatrach na otwartej przestrzeni
wśród aktorów zarówno kobiety, jak i mężczyźni
ważna rola chóru w przedstawieniach
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R1 (klasa 5, wrzesień 2016)
2
Zadanie 6.
Określ, w którym roku miało miejsce wydarzenie o rok wcześniejsze, a w którym – o rok
późniejsze od podanego. Zapisz na osiach czasu właściwe daty.
966 rok
346 rok p.n.e.
199 rok p.n.e.
Zadanie 7.
I. Uzupełnij poszczególne zdania. Wpisz w wyznaczonych miejscach właściwy wiek.
a) Koronacja Karola Wielkiego w 800 roku odbyła się w __________ wieku.
b) Założenie Rzymu w 753 roku p.n.e. wypadło na __________ wiek p.n.e.
II. Uzupełnij podane zdania wyrazami pierwszej lub drugiej.
a) Podpisanie unii lubelskiej w 1569 roku odbyło się w __________ połowie XVI wieku.
b) Perykles zmarł w 429 roku p.n.e., a więc w _______________ połowie V wieku p.n.e.
III. Uzupełnij poszczególne zdania. Wpisz w wyznaczonych miejscach właściwy wiek.
a) Wydarzenie o dwa wieki późniejsze niż rok 170 rozegrało się w __________ wieku.
b) Wydarzenie o trzy wieki wcześniejsze niż rok 1410 działo się w __________ wieku.
Zadanie 8.
Uporządkuj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej. W tym celu wpisz w kratkach
cyfry od 1 do 5.
opanowanie przez człowieka umiejętności mowy
wynalezienie pisma obrazkowego
powstanie pierwszego alfabetu
wynalezienie druku
powstanie pisma klinowego
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R1 (klasa 5, wrzesień 2016)
3
Karta pracy N1
Historia i społeczeństwo
Zadanie 1.
Uporządkuj podane jednostki czasu w kolejności od najkrócej do najdłużej trwającej. W tym
celu wpisz w kratkach cyfry od 1 do 4.
tysiąclecie
rok
wiek
miesiąc
Przyjrzyj się osi czasu, a następnie wykonaj zadania 2. i 3.
Zadanie 2.
Przyporządkuj każdą z dat do właściwej połowy wieku.
55 rok •
102 rok •
20 rok •
199 rok •
70 rok •
• pierwsza połowa I wieku
• druga połowa I wieku
• pierwsza połowa II wieku
• druga połowa II wieku
140 rok •
50 rok •
Zadanie 3.
Korzystając z osi czasu, wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie daty.

Pierwszym rokiem I wieku był rok ________, ostatnim zaś – rok ________.

Pierwszym rokiem drugiej połowy II wieku był rok ________,
ostatnim zaś – rok ________.
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N1 (klasa 5, wrzesień 2016)
1
Zadanie 4.
Określ, które z podanych osiągnięć należą do starożytnych Greków. Wstaw znak „X”
w odpowiednich kratkach.
wynalezienie pisma
wzniesienie najstarszych piramid
organizacja najstarszych igrzysk
założenie pierwszych miast
organizacja pierwszych przedstawień teatralnych
stworzenie pierwszych kodeksów prawnych
wprowadzenie do alfabetu samogłosek
Zadanie 5.
Przeczytaj informacje w ramce i wykonaj polecenie.
Wiek to sto lat. Tysiąclecie to dziesięć wieków. Pierwsze tysiąclecie trwało od I wieku
do X wieku. Od XI wieku do XX wieku trwało drugie tysiąclecie.
Określ, na które tysiąclecie przypadają podane wieki. Wpisz odpowiednio: pierwsze lub
drugie zgodnie ze wzorem.
VI wiek to
pierwsze
tysiąclecie.
XI wiek to _________________ tysiąclecie.
IX wiek to _________________ tysiąclecie.
XIX wiek to _________________ tysiąclecie.
Zadanie 6.
Przeczytaj informację w ramce, przyjrzyj się osi czasu i zaznacz poprawne dokończenie
zdania.
W 966 roku książę Mieszko I przyjął chrzest.
Datę przyjęcia chrztu przez Mieszka I oznaczono na osi czasu numerem
A 1.
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
B
2.
C
3.
D
4.
Karta pracy N1 (klasa 5, wrzesień 2016)
2
Zadanie 7.
Przyjrzyj się osi czasu i uzupełnij zdania. Wpisz odpowiednio: wcześniej lub później.
Pierwsze igrzyska w Olimpii odbyły się ________________, niż narodził się Jezus.
Edykt mediolański został wydany ________________, niż narodził się Jezus.
Powstanie republiki rzymskiej miało miejsce ________________ niż pierwsze igrzyska
w Olimpii.
Zadanie 8.
Dokonaj obliczeń.
a) Oblicz, w którym roku zakończyła się I wojna światowa, jeśli rozpoczęła się w 1914 roku
i trwała 4 lata.
___________________________________________________________________________
b) Oblicz, w którym roku wybuchło powstanie warszawskie, jeżeli w 2014 roku była jego
siedemdziesiąta rocznica.
___________________________________________________________________________
c) Oblicz, którą rocznicę bitwy pod Grunwaldem z 1410 roku obchodzono w 2010 roku.
___________________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N1 (klasa 5, wrzesień 2016)
3
Karta pracy R2
Historia i społeczeństwo
Zapoznaj się z mapą i informacjami w ramce, a następnie wykonaj zadania 1. i 2.
ujście rzeki – miejsce, w którym rzeka wpływa do morza
źródło rzeki – początek biegu rzeki; miejsce, z którego
rzeka rozpoczyna swój bieg w kierunku ujścia
Zadanie 1.
Zapisz nazwę krainy historyczno-geograficznej, na której terenie znajduje się ujście rzeki
Odry.
________________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016)
1
Zadanie 2.
Uzupełnij tekst dotyczący Wisły. Wpisz w wyznaczonych miejscach nazwy podanych
w ramce kierunków geograficznych w odpowiedniej formie.
północ, południe, wschód, zachód
Źródła rzeki Wisły leżą na ______________ Polski. Na terenie Małopolski rzeka przepływa
przez Kraków i Sandomierz, a następnie kieruje się na _____________. Za Warszawą Wisła
płynie na _______________. Następnie rzeka opływa od _____________ ziemię dobrzyńską
i zmierza w kierunku Torunia. Na końcu swojej drogi Wisła płynie prosto na
______________, ku ujściu do Morza Bałtyckiego.
Przyjrzyj się ilustracjom i wykonaj zadanie 3.
Zadanie 3.
Wyjaśnij, jakie rozwiązanie architektoniczne zastosowali Rzymianie przy wznoszeniu
przedstawionych budowli. Dzięki czemu możliwe było zastosowanie takiego właśnie
rozwiązania?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016)
2
Przyjrzyj się z drzewu genealogicznemu, a następnie wykonaj zadania 4. i 5.
Zadanie 4.
Podkreśl jeden wyraz w każdym nawiasie, tak aby powstały zdania prawdziwe.
• Grzegorz jest (ojcem / dziadkiem) Mateusza.
• Wojciech jest (bratem / kuzynem) Mateusza.
• Marta jest (matką / siostrą) Moniki.
• Karolina należy do tego samego pokolenia co (Wojciech / Ewa).
Zadanie 5.
Uzupełnij tekst właściwymi imionami.
Mam na imię Anna. Mam dwie siostry. Ich imiona to ________________ i ______________.
Nasz ojciec, __________________, ma jedną siostrę – __________________. Nasz dziadek
ma na imię ______________. Jest on wnukiem założyciela naszego rodu – ______________.
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016)
3
Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj zadania 6. i 7.
Każda gmina w Polsce posiada swoje władze samorządowe. W najmniejszych – gminach
wiejskich – władzę sprawuje rada gminy oraz wójt. Natomiast w gminach miejskich
władza należy do rady miejskiej i burmistrza. Wyjątkowym wypadkiem są samorządy miast
liczących ponad 100 tysięcy mieszkańców. Tam władzę sprawuje rada miejska i prezydent
miasta.
Zadanie 6.
Dopisz do każdej gminy nazwę odpowiednich władz samorządowych.
Gmina wiejska Kolbudy – _____________________________________________________
Gdańsk (około 462 tysięcy mieszkańców) – _______________________________________
Zadanie 7.
Wstaw literę „P” w kratce przy zdaniu prawdziwym, a literę „F” – obok zdania fałszywego.
Jednym z organów władzy samorządowej w gminie wiejskiej jest burmistrz.
Rada miejska powoływana jest tylko w miastach liczących ponad 100 tysięcy
mieszkańców.
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R2 (klasa 5, wrzesień 2016)
4
Karta pracy N2
Historia i społeczeństwo
Przyjrzyj się z mapie i wykonaj zadania od 1. do 3.
Zadanie 1.
Przyjrzyj się rzekom zaznaczonym na mapie i wykonaj polecenia.
I. Wypisz nazwy miast położonych nad Wisłą.
___________________________________________________________________________
II. Wpisz nazwę rzeki, która przepływa przez Śląsk.
___________________________________________________________________________
III. Podaj nazwy dwóch krain geograficzno-historycznych, przez które przepływa Warta.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016)
1
Zadanie 2.
Wpisz do tabeli nazwy miast, które pełniły w przeszłości funkcję stolicy Polski. Obok nich
dopisz nazwy krain geograficzno-historycznych, w których są one położone.
Miasto
Kraina historyczno-geograficzna
Zadanie 3.
Zaznacz poprawne dokończenie każdego zdania.
Warszawa leży
A
na Górnym Śląsku.
C
na Mazowszu.
B
w Małopolsce.
D
w Wielkopolsce.
Rzeka, która przepływa przez Podlasie i Mazowsze, to
A
Bug.
C
Odra.
B
Noteć.
D
Warta.
Region, którego obszar nie przylega do granicy Polski, to
A
Kujawy.
C
Mazury.
B
Małopolska.
D
Polesie.
Zadanie 4.
Przyjrzyj się zamieszczonej ilustracji i wskaż poprawne dokończenie zdania.
Budowane przez starożytnych Rzymian
akwedukty służyły do
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
A
oddawania czci bogom.
B
dostarczania wody ze źródeł do miast.
C
obrony przed napaścią wroga.
D
szybkiego przemieszczania wojsk.
Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016)
2
Przyjrzyj się schematowi, a następnie wykonaj zadania 5. i 6.
WOJEWÓDZTWO POMORSKIE
– liczba powiatów: 16
– siedziba: Gdańsk
– osoba sprawująca władzę: marszałek województwa
POWIAT KARTUSKI
– liczba gmin: 8
– siedziba: Kartuzy
– osoba sprawująca władzę: starosta
GMINA ŻUKOWO
– siedziba: Żukowo
– osoba sprawująca władzę: wójt
Zadanie 5.
Wstaw znak „X” obok nazwy jednostki administracyjnej, która ma największą powierzchnię.
gmina Żukowo
powiat kartuski
województwo pomorskie
Zadanie 6.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Osobą, która stoi na czele województwa małopolskiego, jest
wójt województwa małopolskiego.
starosta województwa małopolskiego.
marszałek województwa małopolskiego.
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016)
3
Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj zadania 7. i 8.
W starożytnym państwie egipskim ważną rolę odgrywali pisarze zwani skrybami. Należeli
oni do nielicznej grupy ludzi potrafiących pisać. Edukacja skrybów trwała bardzo długo,
ponieważ pismo obrazkowe, którym posługiwali się Egipcjanie, składało się z bardzo dużej
liczby znaków. Zadaniem skrybów było między innymi prowadzenie ksiąg rachunkowych,
tworzenie dokumentów na potrzeby dworu władcy i spisywanie umów handlowych.
Zadanie 7.
Wyjaśnij, dlaczego nauka pisania w starożytnym Egipcie trwała bardzo długo.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 8.
Napisz, czym zajmowali się skrybowie w starożytnym państwie egipskim.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N2 (klasa 5, wrzesień 2016)
4
Karta pracy R3
Historia i społeczeństwo
Przeczytaj zamieszczony fragment edyktu mediolańskiego i wykonaj zadanie 1.
Gdy tak ja, Konstantyn Wielki, jak i ja, Licyniusz August [jeden z cesarzy rzymskich],
zeszliśmy się szczęśliwie w Mediolanie i omawiali wszystko, co należy do pożytku oraz
bezpieczeństwa publicznego, postanowiliśmy między innymi zarządzić to, cośmy dla
wielu ludzi uważali za pożyteczne, a w pierwszym rzędzie, co tyczy czci należnej Bóstwu.
A zatem uradziliśmy dać chrześcijanom i wszystkim innym wolność wyznawania religii,
jaką kto chce, by tak dla nas, jako też dla wszystkich, pod naszą opieką pozostających,
Bóstwo istniało na stolicy niebieskiej jako cel modłów i zmiłowania.
Źródło: Laktancjusz, O śmierci prześladowców [w:] T. Mosiek, Historia. Starożytność i średniowiecze.
Ćwiczenia ze źródłami, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003, s. 13.
Zadanie 1.
Wyjaśnij, dlaczego edykt mediolański jest przykładem tolerancji religijnej.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Zadanie 2.
Określ, co należy do praw, a co – do obowiązków dzieci i uczniów. Wpisz każde wyrażenie
z ramki we właściwej rubryce tabeli.
utrzymywanie porządku w swoim pokoju; zaspokajanie potrzeby samorealizacji;
wypoczynek; odrabianie pracy domowej; posłuszeństwo wobec rodziców;
nauka w bezpiecznych warunkach
Prawa dzieci i uczniów
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Obowiązki dzieci i uczniów
Karta pracy R3 (klasa 5, wrzesień 2016) 1
Zadanie 3.
Wyjaśnij, na czym może polegać praca historyka przy tworzeniu filmu, którego akcja
rozgrywa się w średniowieczu. Poprzyj swoją odpowiedź przykładami.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Przeczytaj tekst w ramce, a następnie wykonaj zadania 4. i 5.
Rodzina Aldony pochodzi z Litwy. Jej rodzice 20 lat temu przybyli do Polski, gdzie
piętnaście lat temu urodziła się Aldona. W jej domu rodzinnym wszyscy rozmawiają ze
sobą po litewsku. Kultywują także tradycje swoich przodków, między innymi
przyrządzają litewskie potrawy i świętują ważne dla Litwinów rocznice. Każdego roku,
w czasie wakacji odwiedzają swoich krewnych, którzy pozostali w ojczyźnie.
Zadanie 4.
Napisz, czy rodzina Aldony należy do mniejszości narodowej czy – etnicznej. Następnie
uzasadnij swoją odpowiedź.
Odpowiedź:
___________________________________________________________________________
Uzasadnienie:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 5.
Podaj trzy przykłady praw, jakie przysługują w Polsce rodzinie Aldony.

_____________________________________________________________________

__________________________________________________________________

___________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R3 (klasa 5, wrzesień 2016) 2
Przeczytaj tekst w ramce, a następnie wykonaj zadania 6. i 7.
Przez wiele lat hieroglify używane przez starożytnych Egipcjan stanowiły język
niezrozumiały dla ludzi żyjących w czasach nowożytnych. Odczytanie tych znaków
utrudniał fakt, że niektóre z nich mogły odpowiadać pojedynczym literom, a inne –
nawet całym słowom. Zagadkę hieroglifów udało się rozwiązać dopiero w XIX wieku.
Stało się to możliwe dzięki odnalezionemu w 1799 roku kamieniowi z Rosetty –
granitowej płycie, na której wyryto ten sam tekst w trzech językach, między innymi za
pomocą hieroglifów i znanego ludziom współczesnym alfabetu greckiego.
Zadanie 6.
Wyjaśnij, dlaczego odczytanie hieroglifów stanowiło aż do XIX wieku wielki problem.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 7.
Wyjaśnij, dlaczego odnalezienie kamienia z Rosetty mogło przysłużyć się naukowcom
dążącym do odczytania pisma starożytnych Egipcjan.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy R3 (klasa 5, wrzesień 2016) 3
Karta pracy N3
Historia i społeczeństwo
Zadanie 1.
Podkreśl jeden wyraz w każdym nawiasie, tak aby powstały zdania prawdziwe.
• Pierwszych uczniów Jezusa z Nazaretu nazywa się (poganami / apostołami).
• Chrześcijaństwo narodziło się w (Rzymie / Palestynie).
• Ewangelie opowiadające o życiu i działalności Jezusa z Nazaretu wchodzą w skład
(Starego / Nowego) Testamentu.
Zadanie 2.
Wstaw znak „X” w kratkach obok poprawnych dokończeń zdań.
Hieroglify to rodzaj pisma
alfabetycznego.
obrazkowego.
Hieroglify to pismo używane przez starożytnych
Egipcjan.
Rzymian.
Zadanie 3.
Wstaw znak „X” w kratkach przy wyrażeniach opisujących pracę historyka.
badanie źródeł przekazujących informacje o przeszłości
tworzenie książek opisujących minione wydarzenia
opisywanie przyczyn minionych wydarzeń
przepowiadanie przyszłych wydarzeń
tworzenie legend o bohaterach z przeszłości
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N3 (klasa 5, wrzesień 2016)
1
Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj zadania 4. i 5.
W pierwszych latach IV wieku, w okresie panowania cesarza Dioklecjana w państwie
rzymskim nasiliły się prześladowania chrześcijan. Dopiero objęcie rządów przez
Konstantyna Wielkiego zmieniło sytuację wyznawców Jezusa. W 313 roku władca wydał
słynny edykt mediolański. W myśl tego dokumentu każdy mógł wyznawać dowolną wiarę.
Edykt głosił, że nikt nie może być prześladowany z powodów religijnych. Odtąd liczba
chrześcijan szybko wzrastała. Pod koniec IV wieku chrześcijaństwo stało się
w cesarstwie rzymskim religią panującą.
Zadanie 4.
Wyjaśnij, dlaczego edykt mediolański przyczynił się do rozwoju chrześcijaństwa.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 5.
Napisz, czy edykt mediolański może być uznany za przykład tolerancji religijnej. Uzasadnij
swoją odpowiedź.
Odpowiedź:
___________________________________________________________________________
Uzasadnienie:
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Zadanie 6.
Podkreśl zdania opisujące obowiązki domowe dzieci.
• Jacek wychodzi z domu, aby pograć w piłkę.
• Justyna pomaga swojej mamie w zmywaniu.
• Kamil sprząta swój pokój.
• Ewelina ogląda z rodzicami telewizję.
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Karta pracy N3 (klasa 5, wrzesień 2016)
2