Częstość występowania otyłości u dzieci w Stanach Zjednoczonych

doniesienia ze świata
Częstość występowania otyłości u dzieci
w Stanach Zjednoczonych
Incidence of childhood obesity in the United States
Opracowanie: Piotr Buda1, Mieczysław Litwin2
1
Klinika Pediatrii, Żywienia i Chorób Metabolicznych Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
2
Klinika Nefrologii, Transplantacji Nerek i Nadciśnienia Tętniczego Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
Otyłość jest jednym z głównych problemów zdrowotnych wieku dziecięcego na świecie, a epidemiologia
stanowi jedną z kluczowych dziedzin dostarczających danych umożliwiających podjęcie interwencji
prewencyjnych i leczniczych. W ostatnich miesiącach ukazało się kilka prac analizujących ten problem z zastosowaniem nowych metod badawczych.
Jednym ze współczynników epidemiologicznych opisujących zjawisko otyłości jest chorobowość - określa ona częstość występowania współczynnika masy
ciała (ang. body mass index, BMI) ≥ 95 centyla.
Z badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych wynika, że w latach 1963-65 wśród dzieci
w wieku od 6 do 11 lat wynosiła 4,2%, 15,3% w latach 1999-2000, a w latach 2009-2010 16,9% wśród
wszystkich dzieci i 18,0% wśród dzieci między 6
a 11 r.ż.1-4. Należy wspomnieć, że występowanie nadwagi i otyłości w populacji dzieci polskich było jednym z celów dodatkowych projektów OLAF i OLA,
w których wykazano, że częstotliwość nadwagi/
otyłości wynosi (w zależności od przyjętej definicji
- Światowej Organizacji Zdrowia - WHO, Międzynarodowego Stowarzyszenia dla Studiów nad Otyłością - IOFT, Centrum Zwalczania i Zapobiegania
Chorobom - CDC): 11-17,2% u chłopców i 9,9-19,1%
u dziewczynek w wieku 3-6 lat i odpowiednio 18,7%
i 14,1% w wieku szkolnym (6-19 lat) (projekty OLAF
i OLA - dane niepublikowane)5. W kolejnych badaniach oceniano związek między występowaniem
otyłości/nadwagi a statusem socjoekonomicznym.
Wykazano, że u dzieci z rodzin o najwyższym statusie materialnym (4-ty, górny kwartyl) i wyższym
wykształceniu rodziców, częstość otyłości/nadwagi
była najmniejsza6.
Dane z piśmiennictwa świadczą, że chorobowość otyłości u dzieci i młodzieży, przynajmniej w USA, osiągnęła plateau. Nie stwierdzono istotnej statystycznie
różnicy między okresami 2007-2008, a 2009-2010,
aczkolwiek u chłopców tendencja jest wzrostowa
356
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA  2014  T. 11  356-357
GŁÓWNE TEZY
Powszechnie znana jest chorobowość związana z otyłością
u dzieci, podczas gdy zapadalność nie jest dokładnie poznana.
(14% w latach 1999-2000, 18,6% w latach 20092010)3,4. Tym niemniej brakuje innych mierników
epidemiologicznych - niewiele wiadomo na temat zapadalności, zwanej powszechnie zachorowalnością
(liczba nowo zarejestrowanych przypadków konkretnej choroby w przedziale czasu)7.
Na łamach styczniowego (2014 r.) numeru New England Journal of Medicine opublikowano badanie
oceniające zapadalność na otyłość u dzieci7. Cunningham S i wsp. przeprowadzili analizę danych
7738 dzieci, które trafiły do przedszkola w 1998
roku. 7-krotnie oceniano wysokość i masę ciała w latach dalszej edukacji szkolnej, do 2007. Posługiwano
się siatkami centylowymi dla BMI wg WHO (2000 r.),
nadwaga definiowana była jako BMI ≥ 85 centyla,
otyłość ≥ 95 centyla, a zapadalność jako wystąpienie
nowego przypadku otyłości u dziecka, które wcześniej nie było otyłe.
Wyniki przedstawiają się następująco: średnia wieku dzieci w momencie rozpoczęcia badania wynosiła
5,6 lat, 12,4% dzieci było otyłych a 14,9% miało nadwagę. W ósmej klasie szkolnej (średnia wieku 14,1
lat) 20,8% było otyłych dzieci, a 17,0% miało nadwagę. Roczna częstość występowania otyłości zmniejszyła się z 5,4% w pierwszej klasie do 1,7% między
piątym i ósmej rokiem edukacji (11-14 r.ż.). Otyłość
stwierdzona po 9 latach, tj. w wieku 14-15 lat, dotyczyła czterokrotnie częściej dzieci, które już w 5 r.ż.
miały nadwagę w porównaniu do dzieci z prawidłową masą ciała (częstość występowania 31,8% vs
7,9%, przy szybkości 91,5 vs 17,2 na 1000 osobo-lat. Wśród dzieci, które stały się otyłe pomiędzy 5
a 14 r.ż., prawie połowa miała nadwagę, a 75% dzieci
miało BMI powyżej 70. centyla od początku badania
doniesienia ze świata
(tj. w 5 r.ż.). Zaledwie 13% dzieci mających nadwagę w okresie przedszkolnym, miały prawidłową masę
ciała w ostatniej klasie szkolnej.
Dzieci pochodzące z 20% najbogatszych rodzin miały
niższą częstość występowania otyłości w przedszkolu
niż pochodzące z pozostałych rodzin (wartości kwintyli: 7,4% vs 13,8% i 16,5% dla dzieci z najuboższych
rodzin), różnice te wzrosły do ósmej klasy szkolnej.
W każdym wieku, występowanie otyłości było najwyższe wśród dzieci znajdujących się w kwintylu
dla dzieci z „przed-najbiedniejszych” rodzin, osiągając 25,8% w ósmej klasie. Nie było istotnych różnic
w częstości występowania otyłości między przedszkolakami z małą urodzeniową masą ciała (<2500 g)
i tych ze średnią wagą urodzeniową (od 2500 do
3999 g) (9,3% i 11,2%), ale była ona znacznie większa w każdym wieku dla dziećmi z dużą wagę urodzeniową (≥ 4000 g).
Podczas gdy chorobowość zwiększała się z wiekiem, zapadalność była największa w najmłodszych grupach wiekowych i zmniejszała się do
ósmej klasy szkolnej. Roczna częstość występowania otyłości u dzieci przedszkolnych wynosiła
5,4% a spadała do 1,9% (wśród chłopców) i 1,4%
(wśród dziewcząt) rocznie w okresie od piątej klasy
i ósmej klasie. 11,9% dzieci w wieku od 5 do 14 lat
stało się otyłych (10,1% dziewcząt i 13,7% chłopców).
Współczynnik chorobowości pozwala oszacować
skalę problemu zdrowotnego jakim jest otyłość, jednak to współczynnik zapadalności jest kluczem do
zrozumienia ryzyka rozwoju choroby i pozwala na
określenie optymalnego czasu na przeprowadzenia
interwencji. Autorzy analizy podkreślają wagę dalszych badań, koniecznych do zrozumienia czynników związanych z rozwojem nadwagi w pierwszych
latach życia oraz spekulują, że działania ukierunkowane na leczenie/identyfikację dzieci z nadwagą
w wieku 5 lat, mogą stanowić dodatkowy cel jakim
jest zapobieganie wystąpienia otyłości u starszych
dzieci i dorosłych.
Na zakończenie, warto również podkreślić stanowisko Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ang. American Society of Clinical Oncology
- ASCO) przedstawione na międzynarodowym kongresie dotyczącym nowotworów przewodu pokarmowego (2014 Gastrointestinal Cancers Symposium),
które przewiduje, że otyłość w najbliższym czasie
stanie się głównym modyfikowalnym czynnikiem
ryzyka rozwoju nowotworów, wyprzedzając tym samym palenie tytoniu. Aktualnie oszacowano, że 1 na
3 zgony osób z chorobą nowotworową jest związany
z otyłością, niedostatecznym odżywieniem lub brakiem aktywności fizycznej - ok. 191 000 zgonów/rok.
Przewiduje się również, że do roku 2030, ponad 400
tysięcy nowych przypadków nowotworów rocznie będzie związanych z otyłością8-10. 
DO ZAPAMIĘTANIA
1. Otyłość jest chorobą cywilizacyjną wieku dziecięcego.
2. Chorobowość związana z otyłością u dzieci zwiększa się
z wiekiem osiągając plateau, ale zapadalność jest największa w najmłodszych grupach wiekowych.
3. Zapadalność związana z otyłością u dzieci w wieku od
5 do 14 lat jest 4 razy wyższa u dzieci, które miały nadwagę
w 5 roku życia w porównaniu do dzieci, które miały prawidłową masę ciała w tym wieku.
4. Istnieją dowody, że masa ciała i zwyczaje żywieniowe
okresu wczesnodziecięcego są silnie związane z rozwojem
otyłości w kolejnych latach.
5. Otyłość w najbliższych latach stanie się głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów, wyprzedzając tym samym palenie tytoniu.
lek. Piotr Buda
Klinika Pediatrii, Żywienia i Chorób Metabolicznych
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
04-730 Warszawa, Al. Dzieci Polskich 20
[email protected]
PIŚMIENNICTWO
1
Jolliffe D. Extent of overweight among US children and adolescents from 1971
to 2000. Int J Obes Relat Metab Disord 2004;28:4-9.
Lakshman R, Elks CE, Ong KK. Childhood obesity. Circulation 2012;126:1770-9.
3
Ogden CL, Carroll MD, Kit BK i wsp. Prevalence of obesity and trends in
2
body mass index among US children and adolescents, 1999-2010. JAMA
2012;307:483-90.
4
Singh GK, Kogan MD, van Dyck PC. Changes in state-specific childhood obesity
and overweight prevalence in the United States from 2003 to 2007. Arch Pediatr
Adolesc Med 2010;164:598-607.
5
Kułaga Z, Litwin M, Tkaczyk M i wsp. Polish 2010 growth references for school-
6
Gurzkowska B, Kułaga Z, Litwin M i wsp. The relationship between selected
-aged children and adolescents. Eur J Pediatr 2011;170:599-609.
socioeconomic factors and basic anthropometric parameters of school-aged
children and adolescents in Poland. Eur J Pediatr 2014;173:45-52.
7
Cunningham SA, Kramer MR, Narayan KM. Incidence of childhood obesity in
8
Hudis CA. ASCO to Focus New Efforts on Cancer and Obesity. 2014 Gastroin-
the United States. N Engl J Med 2014;370:403-11.
testinal Cancers Symposium. www.gicasym.org/asco-focus-new-efforts-cancer-and-obesity
9
Kushi LH, Doyle C, McCullough M i wsp. American Cancer Society Guidelines
on Nutrition and Physical Activity for Cancer Prevention: Reducing the Risk
of Cancer with Healthy Food Choices and Physical Activity. CA Cancer J Clin
2012;62:30-67.
10
Wang YC, McPherson K, Marsh T i wsp. Health and economic burden of the projected obesity trends in the USA and the UK. Lancet 2011;378:815-825.
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA  2014  T. 11  356-357
357