Dysproporcje w innowacyjności gospodarek państw UE o
advertisement
Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii STUDIA PODYPLOMOWE „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” VI edycja, rok akademicki 2014/15 Piotr Mul Nr albumu 32/2015 Dysproporcje w innowacyjności gospodarek państw UE o odmiennym zaawansowaniu procesów integracji Praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem Pani dr Magdaleny Cyrek Przyjmuję pracę …………………………………. Data i podpis promotora RZESZÓW 2015 Studia realizowane z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej 2 Streszczenie Praca podejmuje problematykę innowacyjności gospodarek państw Unii Europejskiej. Zawiera porównanie poziomu innowacyjności gospodarek państw należących do Unii GospodarczoWalutowej oraz pozostałych państw członkowskich UE, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki polskiej w perspektywie kryzysu finansowego oraz dołączenia do strefy euro. Słowa kluczowe: innowacje, innowacyjność gospodarki, Syntetyczny Wskaźnik Innowacyjności (SII), przepaść innowacyjna, Europejski Ranking Innowacyjności (EIS), Global Innovation Index (GII), bariera innowacyjności TYTUŁ Disparities in innovation EU economies with different advance the process of integration 3 Spis treści Streszczenie ............................................................................................................................................. 3 Słowa kluczowe: ...................................................................................................................................... 3 TYTUŁ .................................................................................................................................................... 3 Wstęp ....................................................................................................................................................... 5 ROZDZIAŁ I Innowacyjność jako wyznacznik zaawansowania rozwoju społeczno- gospodarczego. 6 1.1 Istota innowacyjności .................................................................................................................... 6 1.2 Sposoby pomiaru innowacyjności ................................................................................................. 8 1.3 Czynniki warunkujące poziom innowacyjności .......................................................................... 10 ROZDZIAŁ II Innowacyjność gospodarek państw Unii Europejskiej ................................................ 12 2.1 Międzynarodowe zróżnicowania poziomu innowacyjności gospodarek narodowych ................ 12 2.2 Innowacyjność poszczególnych regionów państw Unii Europejskiej ......................................... 19 2.3 Szanse wzrostu innowacyjności gospodarki polskiej .................................................................. 22 WNIOSKI: ............................................................................................................................................ 24 Bibliografia:........................................................................................................................................... 25 Spis tabel, wykresów i map: .................................................................................................................. 26 4 Wstęp Problem innowacyjności gospodarek państw Unii Europejskiej jest zagadnieniem o szczególnej wadze w okresie przełamywania zjawisk kryzysowych. W perspektywie kryzysu finansowego pomysły opracowywane w innowacyjnych sektorach gospodarki trafiając na rynek przyczyniają się do tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy oraz zwiększania konkurencyjności gospodarki europejskiej. Zakłada się, że działalność innowacyjna jest metodą wyjścia ze stagnacji europejskiej gospodarki, wzmacniającą jej konkurencyjność na arenie międzynarodowej w epoce kryzysu gospodarczego. Celem pracy jest przedstawienie dysproporcji w innowacyjności gospodarek państw UE, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki polskiej. W pracy dokonuje się porównań poziomów innowacyjności gospodarek państw Unii Europejskiej należących do strefy euro oraz gospodarek pozostałych państw członkowskich UE. Analizy prowadzone są na poziomie narodowym oraz regionalnym. W pracy weryfikacji poddaje się tezę o istnieniu zróżnicowania w poziomie innowacyjności gospodarek państw strefy euro i pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej. Na poziomie globalnym gospodarka Unii Europejskiej, rozpatrywana jako całość, może skutecznie konkurować i odgrywać wiodącą rolę w gospodarce światowej. Aby tego dokonać musi skutecznie przekuwać więcej udanych pomysłów na udane wyroby i usługi. Musi skutecznie wyeliminować zjawisko zwane „przepaścią innowacyjną” wskazując kierunki rozwoju i dziedziny, w których poszczególne kraje muszą podjąć działania aby uczynić gospodarkę europejską bardziej konkurencyjną na arenie międzynarodowej. W pracy wykorzystano Raport Komisji Europejskiej oraz bazy danych statystyki publicznej: dane Eurostatu oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Okres analizy obejmował lata 2008-2014. Zastosowano opisową metodę badań. Analizę statystyczną oparto o takie miary jak średnia arytmetyczna, współczynnik zmienności oraz jednoczynnikowa analiza wariancji przy założonym poziomie istotności α=0,05. Zastosowano graficzne oraz tabelaryczne metody prezentacji danych. W analizie danych wykorzystano następujące wskaźniki: Globalny wskaźnik innowacyjności GII (Global Innovation Index), Sumaryczny Wskaźnik Innowacyjności SII oraz rankingi: Globalny Ranking Innowacyjności GIS, Europejski Ranking Innowacyjności EIS, Regionalny Ranking Innowacyjności RIS, będący uzupełnieniem Europejskiego Rankingu Innowacyjności na poziomie poszczególnych regionów państw Unii Europejskiej. 5 ROZDZIAŁ I Innowacyjność jako wyznacznik zaawansowania rozwoju społeczno- gospodarczego. 1.1 Istota innowacyjności Termin „innowacja” jest przypisywany jednemu z najwybitniejszych ekonomistów dwudziestego wieku- Josephowi Aloisowi Schumpeterowi (1883- 1950). Przez pojęcie to rozumie się: - wprowadzenie na rynek nowego, znacznie odmiennego produktu, - wprowadzenie nowej technologii produkcji, lub - otwarcie nowego rynku1. Definicja innowacji zrodziła się jako odpowiedź na pytanie o źródła zysków w gospodarce kapitalistycznej. Schumpeter znalazł odpowiedz adekwatną do czasów wielkiego kryzysu z lat 1929-1933. Twierdził on, iż zyski w przedsiębiorstwie są następstwem wprowadzenia do ruchu obrotowego innowacji technicznych lub organizacyjnych- nowych lub tańszych sposobów produkcji czy sposobów wytwarzania całkiem nowych wyrobów. W wyniku tych innowacji powstają wyroby, których nie można przypisać ani robotnikom, ani właścicielom zasobów naturalnych2. Schumpeter odróżniał pojęcie innowacji od wynalazku. Twierdził, że wynalazki pojawiają się w historii dosyć często, jednak aby wynalazek stał się innowacją potrzebna jest szczególna osoba, która poniesie trud wprowadzenia na rynek nowego produktu, usługi, metody biznesowej, czy organizacyjnej. Zauważył również zależność innowacji od kredytu. Twierdził, iż nakłady związane z wprowadzeniem nowego, innowacyjnego produktu są nakładami o wysokim stopniu ryzyka3. Przedsiębiorcy również zauważali zależność kondycji finansowej przedsiębiorstwa i szans utrzymania się na rynku od ciągłego wprowadzania nowych rozwiązań, ulepszeń w oferowanych przez nich usługach i produktach. Pojęcie innowacji również spostrzegł i zdefiniował, w tym samym czasie, twórca nowoczesnego zarządzania Peter Drucker. Według niego innowacja oznacza pracę, jest dyscypliną z własnymi, całkiem prostymi regułami. Twierdził, iż nie nastąpi, jeżeli będziemy czekać na natchnienie i szczęśliwy traf 4. Samuelson P.A., Nordhaus W.D., 2014, Ekonomia, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, s. 671. Heilbroner Rober R., 1993, Wielcy Ekonomiści, Czasy, Życie, Idee, PWE, Warszawa, s. 36. 3 Nieć M.,2009, Metody mierzenia poziomu innowacyjności gospodarek krajów Unii Europejskiej, Wydawnictwo Zeszyty Naukowe SGGW, nr 74, Warszawa, s. 124. 4 Drucker P.F., 2004, Natchnienie i fart czyli innowacja i przedsiębiorczość, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa, Przedmowa s. XIII. 1 2 6 Drucker pojęcie innowacji określa jako drugą funkcję biznesu, która ma na celu dostarczyć lepszych i oszczędniejszych dóbr i usług. Wielkość przedsiębiorstwa nie ma istotnego znaczenia, przedsiębiorstwo powinno stawać się coraz lepsze5. Drucker, podobnie jak Schumpeter odróżniał pojęcie wynalazku od innowacji. Wynalazek jest bardzo rzadko spotykanym i niepowtarzalnym „przebłyskiem geniuszu”, którego nie da się przekształcić w innowację. Innowacje są zawsze wynikiem pracy, włożonej w analizowanie funkcjonowania firmy. Wywodzą się z celowego, przemyślanego działania grup ludzi, które zajmują się wprowadzaniem innowacji. Drucker twierdził, iż istnieje siedem sytuacji, mogących przyczynić się do powstania innowacji, są to: - niespodziewane sukcesy lub porażki w organizacji, dystrybucji lub w zachowaniu klientów, - niespójności szczególnie w procesach produkcji, dystrybucji lub w zachowaniu klientów, - potrzeby wynikające z procesów, - zmiany w sektorze przemysłu, lub na rynku, - zmiany znaczeń i percepcji - nowa wiedza6. Zarówno Schumpeter, jak i Drucker zauważali pewną zależność w gospodarce, polegającą na stopniowym wypieraniu rzemieślników, drobnych przedsiębiorców przez większe ośrodki masowej produkcji, która była następstwem wprowadzania innowacji. Tematyka innowacyjności była przedmiotem zainteresowania wielu wybitnych ekonomistów oraz przedstawicieli nauk pokrewnych, którzy poszerzali lub zawężali jej znaczenie. W literaturze występuje wiele definicji innowacyjności, jednak jej istota pozostaje ta sama. „Innowacje, to zdolność jednostek, przedsiębiorstw i całych narodów do nieustannego tworzenia pożądanej przez siebie przyszłości7.” Innowacje dotyczą nowych, lub istotnie ulepszonych produktów, procesów zapewniających wartość dodaną rynkom, rządom i społeczeństwu. Definicja działalności innowacyjnej została podana przez Główny Urząd Statystyczny: „Działalność innowacyjna jest to całokształt działań naukowych, technicznych, organizacyjnych, finansowych i komercyjnych, które prowadzą, lub mają w zamierzeniu prowadzić do wdrażania innowacji. Niektóre z tych działań same z siebie maja charakter 5 Drucker P.F., 2005, Praktyka zarządzania, Wydawnictwo MT Biznes sp. Z o.o., Kraków, s. 75. Drucker P.F., 2001, Myśli przewodnie Druckera, Wydawnictwo MT Biznes Sp. z o.o., Warszawa, s. 404. 7 Unia Innowacji, inicjatywa w ramach strategii „Europa 2020” Krótki Przewodnik, 2013, Luksemburg, Urząd publikacji Unii Europejskiej, s. 4. 6 7 innowacyjny, natomiast inne nie są nowością, lecz są konieczne do wdrażania innowacji. Działalność innowacyjna obejmuje także działalność badawczo-rozwojową (B+R), która nie jest bezpośrednio związana z tworzeniem konkretnej innowacji.”8 Innowacje można podzielić, na cztery zasadnicze rodzaje: - innowacje procesowe, do których dochodzi, gdy nowa wiedza inżynieryjna unowocześnia techniki produkcyjne dla istniejących produktów, - innowacje produktowe, gdy na rynek trafiają nowe lub ulepszone produkty9, - innowacje organizacyjne, - innowacje marketingowe. Powstały również definicje innowacyjności gospodarek: „Innowacyjność gospodarki to zdolność i motywacja podmiotów gospodarczych do działalności polegającej na nieustannym prowadzeniu i poszukiwaniu nowych wyników badań naukowych, prac badawczo-rozwojowych, nowych koncepcji i pomysłów, na przygotowaniu i uruchomieniu wytwarzania nowych lub udoskonalonych materiałów, wyrobów, urządzeń, usług, procesów lub metod przeznaczonych na rynek albo innego zastosowania w praktyce10”. Jednym z głównych celów polityki gospodarczej Unii Europejskiej jest promowanie i wspieranie działalności innowacyjnej krajów członkowskich. 1.2 Sposoby pomiaru innowacyjności Badania innowacji, to stosunkowo nowy dział statystyki, będący przedsięwzięciem głównie europejskim. Podręcznik Oslo, będący międzynarodowym standardowym podręcznikiem metodologii badań statystycznych działalności innowacyjnej po raz pierwszy ukazał się w roku 1992, w trzydzieści lat po wydaniu pierwszej edycji podręcznika Frascati Manual, dotyczącego metodyki badań działalności badawczo-rozwojowej11. Jednym z najbardziej znanych sposobów pomiaru innowacyjności jest Globalny Ranking Innowacyjności (Global Innovation Index). Jest to coroczny raport sporządzany przez ekspertów w Cornell University, jednej z największych szkół zarządzania i biznesu na świecie INSEAD oraz Światowej Organizacji Zasobów Intelektualnych (WIPO). Raport ten obejmuje ranking innowacyjności gospodarek 143 państw. Wzięto w nim pod uwagę 81 czynników charakteryzujących innowacyjność, między innymi: pomoc, albo represyjność państwa, Główny Urząd Statystyczny, Działalność innowacyjna w Polsce, Warszawa, październik 2014 r. Samuelson P.A., Nordhaus W.D., 2014: Ekonomia…, s. 113. 10 http://www.pi.gov.pl/PARP/chapter_96055.asp?soid, dostęp 11.05.2015 r 11 Tamże 8 9 8 łatwość w zakładaniu własnego biznesu, poziom szkolnictwa podstawowego i wyższego, infrastrukturę, łatwość w uzyskiwaniu kredytu i współpracę międzynarodową12. Program Community Innovation Survey (CIS) jest pierwotnym źródłem danych, zbieranych w sposób zharmonizowany na potrzeby analizy działalności innowacyjnej. Jest to międzynarodowy program badań statystycznych innowacji oparty na zaleceniach metodologocznych zawartych w kolejnych edycjach podręcznika Oslo Manual. European Innovation Scoreboard jest drugim, obok programu Community Innovation Survey źródłem informacji dotyczącym działalności innowacyjnej przedsiębiorstw europejskich. Program European Innovation Scoreboard (EIS) jest wdrożony przez Komisję Europejską w ramach realizacji projektu Trend Chart on Innovation Policy In Europe. Obecnie program Trend Chart został zastąpiony przez projekt Pro Inno Europe. Projekt EIS, oprócz tego, iż wykorzystuje dane z wielu pierwotnych badań i źródeł, zawiera także dane administracyjne pozyskane z Europejskiego Urzędu Patentowego oraz Urzędu Harmonizacji w ramach rynku wewnętrznego13. EIS jest jednym z kilku „zbiorów wskaźników” służących prowadzeniu analiz poziomu innowacyjności poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej, oceny ich polityki innowacyjności, analizy silnych i słabych stron ich systemów innowacyjnych oraz określeniu pozycji Unii Europejskiej jako całości na arenie międzynarodowej. Jest to zbiór wskaźników opracowywanych przez Komisję Europejską jako odpowiedź na specyficzne potrzeby polityki gospodarczej i naukowo- technicznej UE14. W celu ustalenia poziomu innowacyjności krajów Unii Europejskiej opracowano Syntetyczny Wskaźnik Poziomu Innowacyjności SII (Summary Innovation Index). Indeks SII przyjmuje wartości od 0 do 1, przy czym, im wartość indeksu jest bliższa 1, tym poziom innowacyjności gospodarki danego kraju jest wyższy15. Obliczona wartość wskaźnika SII stanowi podstawę do podziału państw Unii Europejskiej na cztery grupy o różnym poziomie innowacyjności ich gospodarek. W ujęciu najnowszego rankingu sporządzonego dla 27 państw UE (bez Chorwacji) podział ten kształtuje się następująco: Pierwszą grupę stanowią liderzy innowacji (innovation leaders)- są to kraje osiągające wyniki o co najmniej 20% wyższe, niż średni wynik dla EU27. Grupę drugą stanowią kraje podążające za liderami (innovation followers), których średnie wyniki w zakresie innowacyjności przekraczają średnią dla EU27 o mniej niż 20% i jednocześnie mogą być niższe od tej średniej o co najwyżej 10%. Grupa trzecia to umiarkowani innowatorzy (moderate innovators), są to kraje, których wyniki są o więcej niż 10% niższe od średniej EU27, ale przekraczają 50 % tej średniej. 12 http://biznes.newsweek.pl/, Globalny ranking innowacyjności, Polska jak Mołdawia. Co z nami nie tak?, dostęp 20.05.2015r. 13 Niedbalska G., 2011, Słownik Innowacji, http://www.pi.gov.pl/PARP/. 14 Tamże. 15 Grodzka D., Zygierowicz A., 2008, Innowacyjność polskiej gospodarki, „Infos”, nr 6(30), Biuro Analiz Sejmowych, s. 1. 9 Grupę czwartą stanowią kraje „doganiające”, tak zwani skromni innowatorzy (catching-up countries)- są to kraje, których wyniki w zakresie innowacyjności plasują się poniżej 50% średniego wyniku dla UE 2716. W celu większego uszczegółowienia wyników badań dotyczących innowacyjności powstał Regionalny Indeks Innowacyjności (Regional Innovation Scoreboard), który mierzy poziom innowacyjności 190 regionów Unii Europejskiej, Norwegii i Szwajcarii. Komisja Europejska wprowadziła w 2013 roku nowy wskaźnik poziomu innowacyjności, charakteryzujący się tym, że koncentruje się on na rozwiązaniach opartych o innowacje. Stanowi on uzupełnienie tablicy wyników Unii badań i innowacji (IUS) oraz syntetycznego wskaźnika innowacyjności (SII). Wskaźnik ten umożliwia ocenę państw członkowskich Unii Europejskiej oraz samej UE jako całości w szerszym kontekście w oparciu o zbiór 24 wskaźników innowacyjności obejmujących między innymi nakłady, wydajność oraz wyniki innowacji. Nowy wskaźnik proponowany przez Komisję Europejską opiera się na czterech wybranych komponentach, które są istotne ze względów politycznych: 1. innowacje technologiczne mierzy się za pomocą liczby udzielonych patentów, 2. poziom zatrudnienia w branżach wymagających specjalistycznej wiedzy, jako odsetek całkowitego poziomu zatrudnienia, 3. konkurencyjność towarów i usług wymagających specjalistycznej wiedzy uwzględnia stosunek bilansu handlowego towarów wysoko i średnio zaawansowanych technologicznie do ogólnego bilansu handlowego oraz udział usług wymagającej specjalistycznej wiedzy w łącznym wywozie usług, 4. czwartym komponentem jest poziom zatrudnienia w branżach innowacyjnych gospodarki17. Wskaźnik ten pokazuje dosyć duże różnice między poszczególnymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej przy wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań. Państwa znajdujące się w czołówce, swoją pozycję zawdzięczają sukcesom w następujących obszarach: gospodarka z dużym udziałem sektorów wymagających wiedzy specjalistycznej, szybkie tempo rozwoju firm innowacyjnych, duża liczba patentów oraz konkurencyjny eksport18. 1.3 Czynniki warunkujące poziom innowacyjności Termin innowacyjność powstał w latach trzydziestych ubiegłego wieku, czyli w epoce wielkiego kryzysu. W epoce obecnego kryzysu, który jeszcze się nie skończył, gdy miliony ludzi straciło pracę, wzrosło zadłużenie, które będzie wyrównywane przez lata, a spójność społeczna i gospodarcza Europy została wystawiona na próbę- Europa musi wrócić na ścieżkę rozwoju, a następnie na niej pozostać. Europa może się rozwijać w sposób inteligentny i Dąbrowa M., 2014, Czy gospodarka w Polsce jest innowacyjna?, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, t. 24, nr 1,s. 74. 17 Komisja wprowadza nowy wskaźnik poziomu innowacyjności, Komunikat Prasowy, 2013, Komisja Europejska, Bruksela. 18 http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-831_pl.htm, dostęp:29.05.2015 r. 16 10 zrównoważony, może sprzyjać włączeniu społecznemu, oraz znaleźć sposób na tworzenie nowych miejsc pracy, i określić kierunek rozwoju społeczeństw19. Współczesna ekonomia wyróżnia cztery elementy składowe rozwoju kraju, są to: zasoby ludzkie, zasoby naturalne, kapitał oraz zmiana technologiczna i innowacje. Cechami charakterystycznymi krajów rozwijających się jest niski dochód per capita, niski poziom opieki medycznej i oświaty, powszechne niedożywienie i niewielki zasób kapitału produkcyjnego. Ponadto w tych krajach występują konflikty społeczne, korupcja, słabość rynków i instytucji rządowych, przy dużym przyroście naturalnym występuje również duży odpływ ludności, szczególnie wykwalifikowanych pracowników20. Najważniejszym kołem wzrostu gospodarczego jest zmiana technologiczna i innowacje, czyli tak zwany postęp technologiczny. Kraje rozwijające się mogą czerpać korzyści z postępu technologicznego dokonanego przez bardziej rozwinięte kraje, na przykład poprzez naśladownictwo technologii21. Wdrożenie zmiany technologicznej w kraju rozwijającym się jest dosyć trudne. Zaawansowane technologie powstają w krajach wysoko rozwiniętych. Niezawodna sieć energetyczna, dostępność części zamiennych i usług naprawczych, doświadczeni pracownicy, stanowią istotne kryteria wzrostu innowacyjności, których brakuje w krajach biednych i rozwijających się. Innowacje i przedsiębiorczość mogą rozwijać się wtedy, gdy prawa własności intelektualnej są przejrzyste i kompletne, a podatki i inne czynniki zmniejszające zysk są niskie i przewidywalne22. Innowacyjność gospodarki danego kraju w dużym stopniu zależy od otoczenia systemowego, czyli od uwarunkowań kulturowych, od jakości zarządzania i polityki, od jakości instytucji sprzyjających innowacjom produktowym i organizacyjnym oraz rozwojowi przedsiębiorczości23. Proste łączenie pracy, zasobów, kapitału i technologii nie zawsze daje efekt w postaci szybkiego wzrostu gospodarczego. Istnieje wiele teorii ekonomicznych, próbujących wyjaśnić różnice w tempie wzrostu gospodarczego poszczególnych krajów. Wcześniejsze teorie wskazywały na klimat, uzasadniając, iż kraje rozwinięte leżą w strefie umiarkowanej. Inne teorie wskazywały na znaczenie kultury, obyczajów, religii, jako czynników warunkujących wzrost gospodarczy. Dzisiaj ekonomiści podkreślają rolę sił rynkowych zorientowanych na zewnątrz gospodarki. Historia ostrzega przed nazbyt uproszczonym podejściem do złożonych procesów24. Istnieje szereg klasyfikacji uwarunkowań działalności innowacyjnej zarówno w odniesieniu do gospodarek państw, regionów jak i do przedsiębiorstw. 19 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, 2010, Komisja Europejska, s. 2. 20 Samuelson P.A., Nordhaus W.D., 2014, Ekonomia…, s. 530. 21 Tamże, s. 535. 22 Tamże, s. 536. 23 Kołodko G. W., 2013, Dokąd zmierza świat, Ekonomia polityczna przyszłości, Wyd. Prószyński i spółka, Warszawa, s. 321. 24 Samuelson P.A., Nordhaus W.D., 2014, Ekonomia…, s. 537. 11 Czynniki warunkujące poziom innowacyjności, zgodnie z metodologią badań Syntetycznego Wskaźnika Innowacyjności SII, można podzielić na siedem grup: 1. Najważniejszą determinantą rozwoju innowacyjności zarówno w wymiarze kraju, regionu, jak i pojedynczej firmy jest kapitał ludzki (human resources), czyli podaż wysoko wykwalifikowanej siły roboczej. W badaniach nad innowacyjnością bierze się pod uwagę wyłącznie zasoby krajowe; 2. Finansowanie i wsparcie państwa - dostępność finansowania zewnętrznego dla projektów innowacyjnych oraz wsparcie państwa dla działalności innowacyjnej; 3. Wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw na działalność innowacyjną; 4. Powiązania przedsiębiorstw innowacyjnych z innymi podmiotami i przedsiębiorczość wskazujące na ich aktywność w działalności innowacyjnej; 5. Patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe oraz bilans płatności technologicznych; 6. Rozmiar sektora innowacyjnego w gospodarce, w terminologii ekonomicznej zwany również bazą innowacyjną (innovation base), rozumiany jako udział przedsiębiorstw innowacyjnych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw; 7. Efekty ekonomiczne działalności innowacyjnej, obejmujące zarówno bezpośrednie efekty innowacji zarówno dla firm, jak i dla całej gospodarki oraz ich pozytywne skutki w dziedzinie struktury zatrudnienia25. Jak widać z powyższego wykazu, wymiary innowacyjności, wyznaczające syntetyczny wskaźnik innowacyjności kraju SII opisują: 1. Działalność innowacyjną przedsiębiorstw, ich nakłady na innowacje, powiązania z otoczeniem, tworzenie sieci innowacji (klastrów) umożliwiających dyfuzję innowacji oraz efekty przedsięwzięć innowacyjnych podejmowanych przez firmy, 2. Działalność państwa wspierającą działalność innowacyjną przedsiębiorstw, 3. Dostępność środków finansowych do wykorzystania w działalności innowacyjnej firm oraz dostępność wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, głównie w postaci udziału w zatrudnieniu pracujących w produkcji produktów high-tech oraz usług naukochłonnych26. ROZDZIAŁ II Innowacyjność gospodarek państw Unii Europejskiej 2.1 Międzynarodowe zróżnicowania poziomu innowacyjności gospodarek narodowych Porównanie innowacyjności gospodarek państw należących do Unii GospodarczoWalutowej z poziomem innowacyjności pozostałych państw Unii Europejskiej przeprowadzono przy pomocy Syntetycznego Wskaźnika Poziomu Innowacyjności (SII). W roku 2013 wskaźnik SII dla Europy wynosił 0,554, przy tempie wzrostu poziomu innowacyjności, w okresie 2008- 2012, 1,66%. 25 Wziątek- Kubiak A., Balcerowicz E., 2009, Determinanty rozwoju innowacyjności firmy w kontekście poziomu wykształcenia pracowników, Ekspertyza przygotowana dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, s. 5. 26 Tamże, s. 5. 12 W 2012 roku Polska znajdowała się w grupie tak zwanych „skromnych innowatorów”, będąc jednocześnie krajem o powolnym tempie rozwoju innowacyjności. W tabeli nr 1 przedstawiono zmiany innowacyjności w krajach EU27 mierzone za pomocą syntetycznego wskaźnika innowacyjności SII w latach 2008-2012 z uwzględnieniem średniego rocznego tempa wzrostu na podstawie raportu Komisji Europejskiej z 2013 roku. Tabela 1. Zmiany innowacyjności w krajach EU27 w latach 2008- 2012 Grupa Średnie roczne tempo wzrostu innowacyjności w latach 2008- 2012 Liderzy wzrostu innowacyjności I Liderzy innowacyjności Kraje o umiarkowanym tempie rozwoju innowacyjności Kraje o powolnym tempie rozwoju innowacyjności Finlandia (1,9%) 1,8 % Dania (2,7%) Szwecja (0,6%) Niemcy (1,8%) Holandia (2,7%) Francja (2,7%) II Kraje podążające za liderami 1,9% Estonia (7,1%) Wielka Brytania (1,2%) Słowenia (4,1 %) Belgia (1,1%) Cypr (-0,7%) Luksemburg (0,7%) Austria (0,7%) Irlandia (0,7%) Malta (3,3 %) Słowacja (3,3%) III Umiarkowani innowatorzy Włochy (2,7%) 2,1 % Grecja (-1,7%) Litwa (5,0%) Portugalia (1,7%) Węgry (1,4%) Hiszpania (0,9%) IV Skromni innowatorzy 1,7 % Łotwa (4,4 %) Rumunia (1,2%) Bułgaria (0,6%) Polska (0,4%) Źródło: Dąbrowa M., 2014, Czy gospodarka w Polsce jest innowacyjna?, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, t. 24, nr 1, s. 76. 13 Najniższe średnie roczne tempo wzrostu innowacyjności można zauważyć w grupie pierwszej i czwartej, czyli w grupie liderów innowacyjności oraz grupie państw zaliczanych do skromnych innowatorów. Na wykresie 1 przedstawiono najnowsze oceny innowacyjności gospodarek państw Unii Europejskiej, mierzoną za pomocą wskaźnika innowacyjności SII 2014, z podziałem na cztery grupy krajów. Wykres 1 Innowacyjność gospodarek państw Unii Europejskiej mierzona za pomocą Syntetycznego Wskaźnika Innowacyjności SII 2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie Innovation Union Scoreboard http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/innovation-scoreboard/ dostęp 29.05.2015 r. 2014, Najwyższą innowacyjnością charakteryzują się kraje skandynawskie: Szwecja, Dania, Finlandia oraz Niemcy. Są to kraje osiągające wyniki w innowacyjności gospodarek znacznie powyżej średniej UE, w rankingach należą do grupy państw tak zwanych liderów innowacyjności. Najbardziej innowacyjne kraje UE wykazują pewną liczbę wspólnych mocnych stron w zakresie krajowych systemów badań i innowacji, wśród których kluczową rolę odgrywa innowacyjna przedsiębiorczość oraz szkolnictwo wyższe. Wszyscy liderzy innowacji charakteryzują się wysokimi wskaźnikami nakładów na badania i rozwój w określonych sektorach gospodarek oraz mają najwyższe wskaźniki w ilości złożonych nowych wniosków 14 patentowych. W tych krajach istnieje bardzo dobrze rozwinięty sektor szkolnictwa wyższego oraz ścisłe powiązanie pomiędzy przemysłem i nauką27. Do grupy krajów podążających za liderami, których wyniki w zakresie innowacyjności gospodarek przekraczają średnią UE należą kraje Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg), Zjednoczone Królestwo, Irlandia, Austria i Francja. Do tej grupy państw należą również: Słowenia, Estonia i Cypr, których wyniki nieznacznie odbiegają od średniej UE. Najliczniejszą grupę państw stanowią tak zwani umiarkowani innowatorzy. Do tej grupy należą Włochy, Czechy, Estonia, Portugalia, Grecja, Węgry, Słowacja, Malta, Chorwacja, Litwa i Polska. W tabeli 2 przedstawiono porównanie zmian w tempie rozwoju innowacyjności w poszczególnych grupach państw oraz w Polsce. Tabela 2 Zmiany w tempie rozwoju innowacyjności w poszczególnych grupach państw oraz w Polsce Źródło: Dąbrowa M., 2014, Czy gospodarka w Polsce jest innowacyjna?, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, t. 24, nr 1, s. 77. Na podstawie powyższej tabeli można stwierdzić, że w okresie 2008- 2012 nieznaczny wzrost poziomu innowacyjności wystąpił tylko w dwóch grupach państw, liderów innowacji oraz krajów podążających za liderami. W odniesieniu do okresu poprzedniego dla dziesięciu krajów odnotowano wzrost tempa rozwoju innowacyjności. Były to Łotwa, Czechy, Słowacja, Litwa, Wielka Brytania, Belgia, Irlandia, Estonia, Holandia i Dania. Największy wzrost o 1,9 punktu procentowego zanotowała Dania. W przypadku Hiszpanii i Szwecji poziom innowacyjności nie zmienił się28. 27 http://ec.europa.eu/polska/news/130326_innowacje_pl.htm, dostęp 18.05.2015 r. Dąbrowa M., 2014; Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, t. 24, nr 1, s. 77. 28 15 Na wykresie nr 2 przedstawiono wymiary innowacyjności oraz kierunki inwestycyjne poszczególnych grup państw w oparciu o syntetyczny wskaźnik innowacyjności SII Wykres nr 2 Wymiary innowacyjności członkowskich Unii Europejskiej w poszczególnych grupach państw Źródło: Innovation Union Scoreboard 2014, s. 12, http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/innovation-scoreboard, dostęp: 29.05.2015 r. W grupie skromnych innowatorów najwyższy wzrost można zauważyć w dziedzinie Zasoby ludzkie, w której poziom inwestycji jest identyczny jak w grupie umiarkowanych innowatorów. W grupie krajów podążających za liderami innowacyjność w dziedzinie Powiązania i przedsiębiorczość jest niemal identyczna jak w grupie krajów- liderów innowacyjności. Do grupy skromnych innowatorów należą: Rumunia, Łotwa i Bułgaria. Jeszcze w 2012 roku należała do nich także Polska. Dokonując oceny dysproporcji w poziomie innowacyjności pomiędzy gospodarkami UE zasadne jest porównanie wyników państw pozostających na odmiennym etapie zaawansowania procesów integracji. Jej najpełniejszą formą jest uczestnictwo w Unii Gospodarczo- Walutowej. Porównania innowacyjności należy więc prowadzić również w układzie grup państw włączonych oraz pozostających poza strefą euro. W tabeli 3 przedstawiono wielkość syntetycznego wskaźnika innowacyjności SII dla państw należących do Unii Gospodarczo-Walutowej 16 Tabela 3 Syntetyczne wskaźniki innowacyjności SII 2014 dla państw należących do Unii Gospodarczo-Walutowej Państwo SII Austria 0,599 Belgia 0,627 Cypr 0,501 Estonia 0,502 Finlandia 0,684 Francja 0,571 Grecja 0,384 Hiszpania 0,414 Holandia 0,629 Irlandia 0,606 Litwa 0,289 Luksemburg 0,646 Łotwa 0,221 Malta 0,319 Niemcy 0,709 Portugalia 0,41 Słowacja 0,328 Słowenia 0,513 Włochy 0,443 Średnia 0,494 Źródło: opracowanie własne na podstawie Innovation Union Scoreboard http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/innovation-scoreboard/ dostęp 29.05.2015 r. 17 2014, Średnia arytmetyczna wskaźników innowacyjności SII dla państw należących do Unii Gospodarczo- Walutowej wynosi: 0,494, zaś odchylenie standardowe wynosi: 0,1419. Współczynnik zmienności V= odchylenie standardowe średnia arytmetyczna x 100% wynosi 28,7%, co świadczy o średnim zróżnicowaniu wskaźnika innowacyjności SII 2014 dla państw należących do UGW. W tabeli 4 przedstawiono wielkość wskaźników innowacyjności SII dla państw nie należących do Unii Gospodarczo- Walutowej Tabela 4 Syntetyczne wskaźniki innowacyjności SII 2014 dla państw członkowskich UE nie należących do UGW Państwo SII Bułgaria 0,188 Chorwacja 0,306 Czechy 0,422 Dania 0,728 Polska 0,279 Rumunia 0,237 Szwecja 0,75 Węgry 0,351 Wielka Brytania 0,613 Średnia 0,430 Źródło: opracowanie własne na podstawie Innovation Union Scoreboard http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/innovation-scoreboard/ dostęp 29.05.2015 r. 2014, Średnia arytmetyczna SII dla państw Unii Europejskiej nie należących do Strefy Euro wynosi: 0,430, odchylenie standardowe: 0,2135. 18 Współczynnik zmienności V= odchylenie standardowe średnia arytmetyczna x 100% wynosi 49,65%, co świadczy o dużym zróżnicowaniu danych dotyczących wskaźników innowacyjności SII dla państw Unii Europejskiej nie należących do UGW. Tym samym kraje pozostające poza UGW charakteryzują się zarówno przeciętnie niższym poziomem innowacyjności, jak i mniejszą wewnętrzną spójnością niż członkowie strefy euro. Jednoczynnikowa analiza wariancji dla średniej arytmetycznej syntetycznych wskaźników poziomów innowacyjności państw Unii Gospodarczo-Walutowej oraz państw Unii Europejskiej nie należących do strefy euro pozwala na określenie wartości statystyki φ=0,00224487. Na tej podstawie można wnioskować, iż różnice między poziomem innowacyjności poszczególnych grup państw są istotne statystycznie. Istotne znaczenie ma tutaj również aspekt geograficzny. Najbardziej innowacyjna gospodarka w Europie, to gospodarka Szwajcarii, nie należącej do Unii Europejskiej. Liderzy innowacyjności to kraje skandynawskie oraz Niemcy. Kraje doganiające liderów to kraje Beneluksu, Austria, Francja, sąsiadujące z Niemcami oraz Wielka Brytania i Irlandia, kraje wyspiarskie. Do tej grupy krajów należą również Cypr, Estonia i Słowenia. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj pozycja Estonii, niewielkiego państwa, wywodzącego się z byłego bloku wschodniego, od 2004 roku należąca do Unii Europejskiej, a od 2011 do strefy euro. 2.2 Innowacyjność poszczególnych regionów państw Unii Europejskiej Statystyki dotyczące wyników na poziomie regionalnym są rzadziej spotykane, pozwalają jednak lepiej zrozumieć zależności zachodzące w innowacyjności gospodarek państw członkowskich na poziomie regionalnym, dostarczając danych statystycznych dotyczących innowacyjności regionów. Tablica wyników innowacyjności regionów (Regional Innovation Scoreboard) stanowi ocenę porównawczą osiągnięć w zakresie innowacji w 190 regionach Unii Europejskiej, Norwegii i Szwajcarii. Regiony Europy, podobnie jak w przypadku tablicy wyników „Unii innowacji” podzielono na cztery grupy. Pierwszą grupę stanowią regionalni liderzy innowacji (regional innovation leaders), do której zaliczono 34 regiony. Grupa druga, to regiony doganiające liderów (regional innovation followers), którą stanowi 57 regionów. Do grupy trzeciejregionalnych innowatorów umiarkowanych (regional moderate innovators) należy 68 regionów. Grupę czwartą stanowią regionalni innowatorzy o skromnych wynikach (regional modest innovators), do której należy 31 regionów29. Poniżej przedstawiono mapę Unii Europejskiej innowacyjności poszczególnych regionów państw. 29 z podziałem na poziom Tablica wyników innowacyjności regionów, streszczenie, wersja polska, 2014, Komisja Europejska, s. 2. 19 Mapa 1 Grupy innowacyjnych regionów Unii Europejskiej, Norwegii i Szwajcarii. Źródło: Tablica wyników innowacyjności regionów, streszczenie, wersja polska, 2014, Komisja Europejska, s. 2. Analizując mapę grup innowacyjnych regionów Europy można zauważyć, że regiony należące do grupy liderów innowacyjności skupiają się w siedmiu miejscach. Są to regiony Niemiec, Belgii, okolice Londynu w Wielkiej Brytanii, południowa część Irlandii, Szwecja, Norwegia, okolice Paryża we Francji i oczywiście jeden z najbardziej innowacyjnych państw na świecie- Szwajcaria. Analizując obszar Polski, tylko pięć województw należy do grupy umiarkowanych innowatorów. Cztery z nich leży w południowej części Polski, są to województwapodkarpackie, małopolskie, śląskie, dolnośląskie. Piątym województwem należącym do tej grupy jest województwo mazowieckie. Do grupy regionalnych innowatorów o skromnych wynikach zaliczyć można niemal cały obszar Bułgarii, Rumuni, Chorwacji oraz województwa większości terytorium Polski, czyli kraje byłego bloku wschodniego nie należące do strefy euro. 20 Innowacyjność pozostaje jednym z podstawowych czynników warunkujących poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Na mapie 2 przedstawiono wielkość PKB per capita dla poszczególnych regionów Unii Europejskiej. Mapa 2 PKB per capita dla poszczególnych regionów Unii Europejskiej Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/statistical-atlas/gis/viewer/, dostęp 19.05.2015 r. Legenda do mapy nr 2 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/statistical-atlas/gis/viewer/, dostęp 19.05.2015 r. 21 Porównując wielkość PKB per capita dla poszczególnych regionów Unii Europejskiej oraz Tablicę Innowacyjności poszczególnych regionów Unii Europejskiej można wyciągnąć wniosek, że występuje zależność pomiędzy wielkością PKB per capita a poziomem innowacyjności gospodarek. Im PKB jest wyższe, tym innowacyjność regionu jest wyższa. 2.3 Szanse wzrostu innowacyjności gospodarki polskiej W światowym rankingu innowacji- Global Innovation Index, Polska Polska znalazła się na 45. miejscu. Wyżej w tym rankingu znajdowały się kraje bałtyckie, Czechy, Słowacja, Bułgaria, Mołdawia. W środowiskach nauki i biznesu coraz powszechniejsze staje się przekonanie, że podniesienie innowacyjności polskiej gospodarki jest podstawą do dalszego jej rozwoju. Dotychczas na rynkach zagranicznych polskie firmy konkurowały przede wszystkim niższymi kosztami pracy, ale w dłuższej perspektywie to nie wystarczy. Żeby wygrać z konkurencją na rynkach międzynarodowych trzeba oferować nowatorskie produkty i usługi30. W rankingu państw Unii Europejskiej „ Innovation Scoreboard 2014” publikowaną przez Komisję Europejską, polską gospodarkę umieszczono na czwartym miejscu od końca. Odległe miejsca oraz niska ocena gospodarki polskiej w rankingach innowacyjności, nie oddają do końca faktycznego stanu rzeczy. Według raportu przygotowanego przez CEED Institute na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych wynika, że „Polska ma potencjał by w niedługim czasie stać się liderem innowacji w regionie”31. Niewątpliwą stymulantą takich zmian jest możliwość finansowego wsparcia działań innowacyjnych ze środków funduszy europejskich. Kierunki ich wykorzystania określone są w podstawowych dokumentach strategicznych. Strategia Europa 2020 w ramach tak zwanej Unii Innowacji zakłada między innymi rozwijanie doskonałości i inteligentnej specjalizacji, zacieśnianie współpracy między uczelniami, społecznością badawczą i biznesem. Krajowe procedury finansowania mają zapewnić rozpowszechnianie się nowych technologii na całe terytorium Unii Europejskiej. Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej 2014-2020 stawia na intensywny rozwój działalności B+R+I (badawczo- rozwojowej i innowacyjnej). Z perspektywy kraju fundusze europejskie mają być pozyskane na zadania związane ze zdrowiem, biogospodarką, ekoenergetyką, gospodarką odpadami i innowacyjnymi technologiami. Dla województw obszarami, na których powinno się koncentrować wsparcie z funduszy UE są: produkcja żywności, przetwórstwo spożywcze, zdrowie, medycyna, rehabilitacja oraz technologie informacyjno- komunikacyjne32. Analizując dokumenty strategiczne dla Polski i całej Unii Europejskiej, można wskazać najbardziej prawdopodobne trendy rozwojowe polskiej gospodarki. Wsparcie z 30 Ratajczyk A., 2015, Raport Nie bójmy się innowacji, Business Magazine, nr 3, s. 26 Tamże, s. 33. 32 Tamże, s 29. 31 22 programów sektorowych będzie dotyczyć branż: medycznej, lotniczej, motoryzacyjnej, farmaceutycznej oraz technologii informacyjno- komunikacyjnych33. W raporcie Komisji Europejskiej stwierdzono, że relatywnie mocną stroną Polski są Zasoby ludzkie. Natomiast słabe punkty, to powiązania i przedsiębiorczość oraz innowatorzy. Wysoki rozwój zaobserwowano w Partnerstwie publiczno- prywatnym, Projektach społecznych oraz Dochodach z zagranicy za licencje i patenty. Duży spadek poziomu innowacyjności dostrzeżono w zakresie Nowe stopnie doktorskie oraz Innowacyjne małe i średnie przedsiębiorstwa współpracujące z innymi. W zakresie Finanse i wsparcie, Aktywa intelektualne nastąpił wzrost, przekraczający średnią dla EU27. Zmiana wyników w zakresie Zasoby ludzkie, Powiązania i przedsiębiorczość oraz Innowatorzy była znacznie poniżej średniej34. Analizując Sumaryczny Wskaźnik Innowacyjności (SII) corocznie publikowany przez Komisję Europejską, pozycja gospodarki polskiej, w porównaniu z rokiem 2012, nieznacznie się poprawiła. Polska została zaliczona do grupy umiarkowanych innowatorów. Zajmuje jednak w rankingu tej grupy państw ostatnią pozycję. Do grupy „skromnych innowatorów” należą tylko trzy państwa członkowskie Unii Europejskiej- Bułgaria, Łotwa i Rumunia. Do grupy państw najbardziej innowacyjnych należących do Unii Europejskiej, tak zwanych „liderów innowacji” należą kraje skandynawskie- Szwecja, Dania, Finlandia oraz Niemcy. Polska jest krajem, w którym występuje deficyt innowacyjności. Z ankiety firmy General Electric wynika, że w Polsce nie ma systemu wspierania wynalazczości, ochrona własności intelektualnej jest słaba, aparat państwowy represyjny. Polskę w rankingu innowacyjności wyprzedzają kraje, które startowały z podobnego poziomu rozwoju gospodarczego jak Litwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Węgry. 33 34 Tamże, s. 29. Tamże, s. 77. 23 WNIOSKI: Istnieje zróżnicowanie w poziomie innowacyjności wśród państw Unii Europejskiej, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym. Kraje należące do Unii GospodarczoWalutowej charakteryzują się wyższym poziomem innowacyjności gospodarek. Z analizy wariancji jednoczynnikowej syntetycznych wskaźników innowacyjności SII krajów należących do UGW oraz pozostałych państw UE wynika, że istnieje zależność statystyczna pomiędzy poziomem innowacyjności poszczególnych grup państw. Odmienność poziomów innowacyjności gospodarek państw strefy euro oraz pozostałych państw Unii Europejskiej wynika, w dużej mierze z uwarunkowań historycznych. Państwa byłego bloku wschodniego muszą nadrabiać zaległości, również w dziedzinie innowacyjności gospodarek w odniesieniu do państw Europy Zachodniej. Innowacyjność gospodarek państw Unii Gospodarczo- Walutowej charakteryzuje się mniejszą zmiennością w porównaniu z poziomem innowacyjności pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej, czyli państwa pozostające poza UGW charakteryzują się przeciętnie niższym poziomem innowacyjności oraz mniejszą spójnością gospodarek niż członkowie strefy euro. Polska w oczach inwestorów jawi się jako kraj na peryferiach Unii Europejskiej. Jest krajem znajdującym się w gronie rynków wschodzących z możliwością przejścia do grona dojrzałych gospodarek rynkowych. Do mocnych stron gospodarki polskiej należy dostępność taniej siły roboczej, niskie koszty produkcji, położenie geograficzne, dostęp do morza, rozbudowana sieć uniwersytetów i szkół wyższych, wysoki poziom placówek badawczo- rozwojowych, możliwość pozyskiwania środków z funduszy unijnych, dobry poziom ochrony patentowej. Należy zwrócić uwagę na uproszczenie systemu podatkowego, uprościć procedurę przyznawania patentu, zwiększyć absorpcję funduszy unijnych, zahamować emigrację wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, stworzyć warunki dla powrotu polskich naukowców z zagranicy. Rozwój współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i ośrodkami badawczorozwojowymi, oraz tworzenie i wspieranie tak zwanych Krajowych Klastrów Kluczowych o istotnym znaczeniu dla gospodarki i o wysokiej konkurencyjności międzynarodowej jest szansą rozwoju innowacyjności gospodarki polskiej. Można wnioskować, iż wejście do strefy euro będzie korzystne dla gospodarki polskiej. 24 Bibliografia: Dąbrowa M., 2014, Czy gospodarka w Polsce jest innowacyjna?, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie, t. 24, nr 1. Działalność innowacyjna w Polsce, 2014, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa,. Heilbroner Rober R., 1993, Wielcy Ekonomiści, Czasy, Życie, Idee, PWE, Warszawa. Kołodko G. W., 2013, Dokąd zmierza świat, Ekonomia polityczna przyszłości, Wyd. Prószyński i spółka, Warszawa. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, 2010, Komisja Europejska, Tablica wyników innowacyjności regionów, streszczenie, wersja polska, 2014, Komisja Europejska, Komunikat Prasowy, Komisja wprowadza nowy wskaźnik poziomu innowacyjności, 2013, Komisja Europejska, Bruksela, Nieć M., Metody mierzenia poziomu innowacyjności gospodarek krajów Unii Europejskiej Okoń-Horodyńska E., 2004, Co z narodowym systemem innowacji w Polsce [w:] Rola polskiej nauki we wzroście innowacyjności gospodarki, red. E.Okoń-Horodyńska, PTE Warszawa. Ratajczyk A., 2015, Raport Nie bójmy się innowacji, Business Magazine Samuelson P.A., Nordhaus W.D., 2014: Ekonomia, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, s. 671. Unia Innowacji, inicjatywa w ramach strategii „Europa 2020” krótki przewodnik. http://www.pi.gov.pl/PARP/chapter_96055.asp?soid, dostęp 11.05.2015 r. http://biznes.newsweek.pl/, Globalny ranking innowacyjności, Polska jak Mołdawia. Co z nami nie tak?, dostęp 20.05.2015r. http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-831_pl.htm, dostęp:29.05.2015 r. http://ec.europa.eu/polska/news/130326_innowacje_pl.htm, dostęp 18.05.2015 r Innovation Union Scoreboard 2014, http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/policy/innovation-scoreboard/ dostęp: 29.05.2015 r. http://ec.europa.eu/eurostat/statistical-atlas/gis/viewer/, dostęp 19.05.2015 r. 25 Spis tabel, wykresów i map: Tabela 1. Rozwój innowacyjności w krajach EU27 w latach 2008- 2012 Tabela 2 Zmiany w tempie rozwoju innowacyjności w poszczególnych grupach państw oraz w Polsce Tabela nr 3 Państwa należące do Unii Gospodarczo- Walutowej oraz ich syntetyczne wskaźniki innowacyjności (SII) z roku 2014. Tabela nr 4 Państwa należące do Unii Europejskiej, nie należące do Strefy Euro oraz ich syntetyczne wskaźniki innowacyjności z roku 2014. Wykres 1 Innowacyjność gospodarek państw Unii Europejskiej mierzona za pomocą Syntetycznego Wskaźnika Innowacyjności SII 2014 Wykres 2 Wymiary innowacyjności w poszczególnych grupach państw członkowskich Unii Europejskiej Mapa 1 Grupy innowacyjnych regionów Unii Europejskiej, Norwegii i Szwajcarii. Mapa 2 PKB per capita dla poszczególnych regionów Unii Europejskiej. 26
