Prognoza Oddziaływania Programu Ochrony Środowiska
advertisement
Zarząd Powiatu w Pleszewie PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI POWIATU PLESZEWSKIEGO TOM I PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA NA LATA 2010 – 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 – 2017 (PROJEKT) 2010 r. Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego SPIS TREŚCI 1. 1.1 1.2 2. 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. WPROWADZENIE 3 Podstawa prawna i cel prognozy oddziaływania na środowisko 3 Metodologia wykonania prognozy oddziaływania na środowisko 7 POWIĄZANIE I SPÓJNOŚĆ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIGO Z INNYMI DOKUMENTAMI W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA 9 ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU PLESZEWSKIEGO 16 Charakterystyka powiatu pleszewskiego 16 Stan powierzchni ziemi 18 Jakość i zasoby wód podziemnych i powierzchniowych 20 Jakość powietrza 28 Zasoby przyrody i krajobrazu 29 Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne 35 Gospodarka odpadami 38 PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA NA TERYTORIUM POWIATU PLESZEWSKIEGO ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY 38 IDENTYFIKACJA I OCENA POTENCJALNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ORAZ ZABYTKI PRIORYTETÓW UJĘTYCH W PROJEKCIE AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO 45 ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO 60 PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ SŁUŻĄCYCH OGRANICZENIU ORAZ ZAPOBIEGANIU NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIOM NA ŚRODOWISKO W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO 61 ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH W PROJEKCIE AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO 63 POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO 64 METODY ANALIZY REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO 65 WNIOSKI KOŃCOWE 67 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 69 2 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 1. WPROWADZENIE 1.1 Podstawa prawna i cel prognozy oddziaływania na środowisko Podstawą prawną sporządzenia niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” jest art. 51 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub programów obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z przeniesieniem do prawodawstwa polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. Zawartość niniejszej Prognozy wynika z art. 51 ust. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Uwzględniając powyższe, prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” powinna: zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, zawierać propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzenia, zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym, określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniom, określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, 3 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy, przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, przedstawiać, biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Celem przeprowadzenia niniejszej Prognozy było: 4 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego ocena stopnia i sposobu uwzględnienia zagadnień ochrony środowiska we wszystkich częściach „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, ocena potencjalnych skutków środowiskowych wdrażania zapisów „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, przygotowanie wytycznych, które pozwolą na udoskonalenie końcowej wersji „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska powiatowe programy ochrony środowiska określają w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. W opracowanym projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, jako cel nadrzędny przyjęto poprawę warunków życia mieszkańców powiatu pleszewskiego poprzez poprawę jakości środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Celem osiągnięcia powyższego celu, w niniejszej Prognozie przyjęto cel podstawowy i cele uzupełniające, w ramach których sformułowano 10 priorytetów, nadrzędnego. 5 mających zapewnić realizację celu Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Tabela 1 Cele i priorytety sformułowane w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” CEL PRIORYTET Priorytet I ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych Priorytet II CEL PODSTAWOWY ochrona gleb i powierzchni ziemi Priorytet III Ochrona i poprawa stanu środowiska ochrona zasobów przyrodniczych Priorytet IV racjonalna gospodarka odpadami Priorytet V poprawa jakości powietrza atmosferycznego Priorytet VI redukcja emisji hałasu Priorytet VII CELE UZUPEŁNIAJĄCE ograniczenie możliwości wystąpienia poważnych awarii Priorytet VIII Przeciwdziałanie zagrożeniom pochodzenia antropogenicznego dotrzymanie standardów w zakresie promieniowania elektromagnetycznego Priorytet IX racjonalne wykorzystanie materiałów i surowców Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa Priorytet X kształtowanie postaw ekologicznych Z uwagi na charakter, możliwości i ograniczony zasięg dokumentu objętego niniejszą Prognozą, dla osiągnięcia wyznaczonych celów wskazano w szczególności kierunki działań prowadzące do ich realizacji. Wśród głównych działań wskazanych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, określono: 6 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi na terenie powiatu pleszewskiego oraz zapewnienie dobrej jakości wody pitnej dla jej mieszkańców, ochrona przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych i obszarowych, ochrona przed powodzią i skutkami suszy, ochrona gleb użytkowanych rolniczo przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych, ochrona różnorodności biologicznej, ochrona i zwiększenie zasobów leśnych, objęcie ochroną prawną obszarów i obiektów o największych walorach przyrodniczych, w szczególności obszarów Natura 2000 zlokalizowanych na terytorium powiatu pleszewskiego, eliminowanie uciążliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami, ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, liniowych i powierzchniowych, wzrost i popularyzacja wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu pleszewskiego, działania zmierzające do ograniczenia hałasu pochodzenie komunikacyjnego, ograniczenie skutków awarii przemysłowych i chemicznych, zapobieganie i ograniczanie skutków awarii związanych z przewozem materiałów niebezpiecznych szlakami drogowymi i kolejowymi, zachowanie stref bezpieczeństwa przy lokalizacji obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne, zmniejszenie materiałochłonności produkcji, racjonalna eksploatacja kopalin, edukacja ekologiczna mieszkańców powiatu pleszewskiego, upowszechnianie informacji o środowisku na terenie powiatu. 1.2 Metodologia wykonania prognozy oddziaływania na środowisko Zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko przyjęty układ treści przedmiotowej Prognozy odpowiada wymaganiom prawnym ww. ustawy. Przy opracowywaniu Prognozy przeanalizowano zapisy podstawowych dokumentów pozostających w ścisłym związku z uchwalonym przez Radę Powiatu w Pleszewie Uchwałą Nr XIV/88/03 z dnia 18 grudnia 2003 r. „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2004 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011”. 7 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Celem przeprowadzonej analizy jest ocena czy i w jaki sposób zadania ujęte w ramach priorytetów „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” mogą oddziaływać na środowisko. W pierwszej części przeprowadzona została analiza czy i w jakim zakresie zapisy ujęte w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”” będą wspierały realizację celów umieszczonych w dokumentach strategicznych odnoszących się do problematyki środowiska i zrównoważonego rozwoju zarówno na szczeblu międzynarodowym jak i krajowym. Następnie na podstawie dokonanej oceny stanu środowiska w powiecie pleszewskim zdefiniowano główne problemy w zakresie ochrony środowiska. W drugiej części dokonano identyfikacji potencjalnych oddziaływań poszczególnych zadań. Na tym etapie posłużono się macierzą relacyjną elementów środowiska i zadań inwestycyjnych jak i nie inwestycyjnych realizowanych w ramach poszczególnych priorytetów, przedstawiającą w skondensowanej postaci możliwe oddziaływanie na środowisko. Przeanalizowano skutki środowiskowe dla następujących elementów: powietrze i klimat, woda, bioróżnorodność, fauna i flora, powierzchnia ziemi i gleba, krajobraz, dziedzictwo kulturowe, w tym zabytki, populacja oraz zdrowie ludzi. Ustalono czy występuje jakiekolwiek oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, krótkoterminowe, długoterminowe, stałe czy chwilowe pomiędzy zadaniem a danym elementem środowiska. Określono czy oddziaływanie to może być negatywne (-), pozytywne (+) czy obojętne (0). Ze względu na brak szczegółów co do sposobu realizacji poszczególnych zadań w Prognozie zidentyfikowano tylko kierunki tych oddziaływań. Określono wnioski w kontekście braku realizacji priorytetów projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”. Podstawową trudnością w sporządzaniu Prognozy jest ogólny charakter projektu przedmiotowego Programu, co sprawia, że sformułowania Prognozy zawarte w macierzy często mają charakter warunkowy i mogą być zmienne w zależności od warunków realizacji przedsięwzięcia. 8 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 2. POWIĄZANIE I SPÓJNOŚĆ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Z INNYMI DOKUMENTAMI W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska uchwalony został w celu realizacji Polityki Ekologicznej Państwa. Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 oraz realizuje zapisy „Krajowego planu gospodarki odpadami 2014”, uchwalonym przez Radę Ministrów Uchwałą nr 217 z dnia 24 grudnia 2010 r. (M.P. Nr 101, poz. 1183), jak również z „Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 20082011 z perspektywą na lata 2012-2019”, przyjętą w dniu 31 marca 2008 r. przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr XXII/284/08. Cele ustanowione w ww. Programie w bezpośredni sposób realizują misję: „Powiat Pleszewski dbający o dobro mieszkańców i ochronę środowiska, przyjazny dla przedsiębiorców i inwestorów, zachowujący tradycje kulturowe, atrakcyjny dla turystów”. Realizacja tego celu możliwa będzie tylko wówczas, jeżeli zostaną uwzględnione aspekty zrównoważonego rozwoju oraz ochrony i poprawy stanu środowiska na terenie powiatu pleszewskiego. Przyjęte kierunki działań, realizują w sposób bezpośredni określone w Strategii Rozwoju Powiatu Pleszewskiego cele, w szczególności w zakresie zmniejszenia poziomu zanieczyszczenia środowiska oraz edukacji społeczeństwa. Wszystkie przyjęte w Prognozie priorytety, zgodne są z dokumentami wyższego szczebla w zakresie ochrony środowiska, w szczególności z celami aktualnie obowiązującego wojewódzkiego programu ochrony środowiska oraz wojewódzkiego planu gospodarki odpadami. Program stanowi także realizację zapisów wojewódzkiego planu zagospodarowania przestrzennego, gdzie jako cel nadrzędny w zakresie ochrony środowiska wskazano taki kierunek rozwoju, który uwzględniając rozwój społeczny i gospodarczy zagwarantuje ochronę środowiska przyrodniczego, zarówno w zakresie kompleksowej ochrony terenów cennych przyrodniczo jak i poszczególnych elementów środowiska, czyli takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, które doprowadzą do zachowania zasobów i walorów środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich, zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej. Spójność projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” z dokumentami międzynarodowymi i krajowymi w zakresie ochrony środowiska, w tym dokumentami programowymi Unii 9 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Europejskiej, które wprowadzają koncepcję trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zasady ochrony środowiska do polityk krajowych obejmuje, zgodnie z zakresem i zasięgiem przedmiotowego opracowania, następujące dokumenty: Strategia Lizbońska – droga do sukcesu zjednoczonej Europy powstała w 2000 r. stawiająca sobie za cel doprowadzenie zjednoczonej Europy do sukcesu gospodarczego, poprzez stworzenie na jej terenie najbardziej dynamicznego i konkurencyjnego regionu gospodarczego. Strategia opiera się na czterech głównych filarach: innowacyjności, liberalizacji, przedsiębiorczości i spójności społecznej. Zrównoważona Europa dla lepszego świata - Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej, tzw. strategia z Goeteborga. W roku 2001 założenia lizbońskie zostały uzupełnione o elementy trwałego i zrównoważonego rozwoju w kontekście rozwoju społeczno gospodarczego. Cele strategiczne Strategii to: ograniczenie zmian klimatycznych i wzrost znaczenia „zielonej” energii, wzrost bezpieczeństwa zdrowotnego, usprawnienie systemu transportowego i gospodarowania przestrzenią, gospodarowanie zasobami naturalnymi w sposób odpowiedzialny. Szósty program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie środowiska - Środowisko 2010 – nasza przyszłość, nasz wybór wyznacza cele polityki ekologicznej UE i program działań do 2010 roku. Eksponuje kwestie zmian klimatycznych, zmian środowiska naturalnego, ochrony różnorodności biologicznej, ochrony zdrowia, wykorzystanie zasobów naturalnych, zagospodarowania odpadów. Zgodnie z założeniami Szóstego Programu Działań realizacja zasady zrównoważonego rozwoju osiągnięta zostanie poprzez poprawę stanu środowiska i jakości życia obywateli UE. W ramach programu realizowanych jest 7 strategii tematycznych: użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania wytwarzania odpadów, czyste powietrze dla Europy, środowiska miejskiego, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania pestycydów i zachowania środowiska morskiego. Oprócz ww. strategii, zobowiązania Polski w zakresie ochrony środowiska wynikają także z ratyfikowanych konwencji międzynarodowych, takich jak: Konwencja Ramsarska o obszarach wodno błotnych sporządzona (1971) zobowiązująca strony Konwencji do ochrony obszarów wodno-błotnych oraz migrującego ptactwa wodnego, Konwencja w Brnie o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk (1979), która ma na celu ochronę gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk naturalnych, zwłaszcza tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga współdziałania kilku państw oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie, 10 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt sporządzoną w Bonn (1979), która zobowiązuje strony do ochrony gatunków zwierząt wędrownych, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Nowego Yorku (1992), której podstawowym celem jest doprowadzenie do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegłby niebezpiecznej antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny, Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janerio (1992), której celem jest ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych, Protokół z Kioto do Ramowej Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (1997), który zobowiązuję strony do ilościowo określonego ograniczenia i redukcji emisji gazów cieplarnianych w celu wspierania zrównoważonego rozwoju. Założenia i cele przedstawione w ww. dokumentach są podstawą rozwiązań prawnych obowiązujących w Polsce, a wskazane tam zobowiązania zostały ujęte do realizacji w krajowych dokumentach programowych w zakresie ochrony środowiska. Są to przede wszystkim: Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, gdzie nadrzędnym, ekologicznego strategicznym kraju celem (mieszkańców, jest zasobów zapewnienie przyrodniczych bezpieczeństwa i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego. Strategia Gospodarki Wodnej została przyjęta przez Radę Ministrów w 2005 roku i określa podstawowe kierunki i zasady działania umożliwiające realizację idei trwałego i zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu zasobami wodnymi w Polsce. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który określa przedsięwzięcia w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji zbiorczych sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków komunalnych, a także terminy ich realizacji niezbędne dla realizacji zapisów Traktatu Akcesyjnego, który został zatwierdzony przez Radę Ministrów w 2003 roku. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań przyjętej przez Radę Ministrów w 2003 roku, której celem nadrzędnym jest zachowanie całego rodzimego bogactwa przyrodniczego oraz 11 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju wszystkich poziomów jego organizacji (wewnątrzgatunkowego, międzygatunkowego i ponadgatunkowego). Polityka Leśna Państwa, przyjęta przez Radę Ministrów w 1997 roku. Nadrzędnym celem polityki leśnej jest wyznaczenie kompleksu działań kształtujących stosunek człowieka do lasu, zmierzających do zachowania w zmieniającej się rzeczywistości przyrodniczej i społeczno-gospodarczej warunków do trwałej w nieograniczonej perspektywie czasowej wielofunkcyjności lasów, ich wszechstronnej użyteczności i ochrony oraz roli w kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi i przyszłymi oczekiwaniami społeczeństwa. Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 zatwierdzony przez Radę Ministrów w 2010 roku. Wyznacza nadrzędne cele do realizacji w zakresie gospodarki odpadami. Jest to dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadami zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarowania odpadami, a w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami, czyli po pierwsze zapobiegania i minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz ograniczania ich właściwości niebezpiecznych, a po drugie wykorzystywania właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku gdy odpadów nie można poddać procesom odzysku ich unieszkodliwienie, przy czym składowanie generalnie traktowane jest jako najmniej pożądany sposób postępowania z odpadami. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej definiuje cel nadrzędny jako zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 roku i do 15% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Dokument rządowy przyjęty uchwałą Sejmu w 2001 roku. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko projekt przyjęty przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 roku. Jako główny cel wskazano podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia oraz zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności kulturowej. Cel główny projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” odnosi się do zasady zrównoważonego rozwoju oraz kładzie nacisk na poprawę stanu środowiska na terenie powiatu pleszewskiego. Powiązania pomiędzy przedmiotowym Projektem a innymi dokumentami krajowymi w zakresie ochrony środowiska przedstawiono w poniższej tabeli. 12 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Tabela 2 Analiza zgodności priorytetów sformułowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” z strategicznymi krajowymi dokumentami w zakresie ochrony środowiska Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Strategia Gospodarki Wodnej Polityka Ekologiczna Państwa w latach 20092012z perspektywą do roku 2016 Dokument strategiczny Cele/działania dokumentu strategicznego wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, ochrona klimatu Numer priorytetu oraz główne kierunki działań ujęte w projekcie dokumentu Wszystkie priorytety Wszystkie działania Priorytet I zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych ludności i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemów wodnych i od wody zależnych, podniesienie skuteczności ochrony przed powodzią i skutkami suszy konieczność osiągnięcia standardów jakości ścieków odprowadzanych do środowiska z oczyszczalni ścieków, zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych, wyposażenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej lub stosowanie systemów indywidualnych, odpowiednie zagospodarowanie w środowisku osadów powstających w oczyszczalniach ścieków 13 racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi i zapewnienie dobrej jakości wody pitnej, ochrona przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych i obszarowych, ochrona przed powodzią i skutkami suszy Priorytet I ochrona przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych i obszarowych Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego rozpoznawanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń, usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń różnorodności biologicznej, zachowanie i/lub wzbogacanie istniejących oraz odtwarzanie zanikłych elementów różnorodności biologicznej, integracja działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej z działaniami ważnych dla tej ochrony sektorów gospodarki oraz administracji publicznej i społeczeństwa (w tym organizacji pozarządowych) Polityka Leśna Państwa powiększenie zasobów leśnych kraju do 30% w 2020 roku i 33% w połowie XXI wieku, sukcesywnie w miarę przekazywania do zalesienia gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa i osiągania przestrzennie optymalnej struktury lasów w krajobrazie przez ochronę i pełne wykorzystanie produkcyjnych możliwości siedlisk, polepszenie stanu zasobów leśnych i ich kompleksową ochronę, reorientację zarządzania lasami z poprzedniej dominacji modelu surowcowego na model proekologicznej i zrównoważonej ekonomicznie, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej Krajowy plan gospodarki odpadami 2010 Cele/działania dokumentu strategicznego Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań Dokument strategiczny utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju PKB, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich krajowych składowisk niespełniających przepisów prawa, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, stworzenie kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce 14 Numer priorytetu oraz główne kierunki działań ujęte w projekcie dokumentu Priorytet III ochrona różnorodności biologicznej, ochrona i zwiększenie zasobów leśnych, objecie ochroną prawną obszarów i obiektów o największych walorach przyrodniczych Priorytet III ochrona i zwiększenie zasobów leśnych Priorytet IV eliminowanie uciążliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej Cele/działania dokumentu strategicznego zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowoenergetycznym kraju do 7,5% w 2010 roku i do 14% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko Dokument strategiczny gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, transport przyjazny środowisku, infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku Numer priorytetu oraz główne kierunki działań ujęte w projekcie dokumentu Priorytet V wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii Wszystkie priorytety Wszystkie działania Przedstawiona w powyższej tabeli analiza wskazuje na wysoką korelację priorytetów określonych w projekcie projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” z zagadnieniami uwzględnionymi w dokumentach strategicznych w zakresie ochrony środowiska. Wszystkie elementy z tych dokumentów zostały uwzględnione i zaproponowano rozwiązania zgodne z celami określonymi na szczeblu krajowym. Priorytety i działania wyznaczone w projekcie Programu realizują cele środowiskowe ujęte w dokumentach strategicznych. Nie stwierdzono także, aby były one sprzeczne z celami w zakresie ochrony środowiska ustanowionymi na szczeblu krajowym. Wszystkie cele i zadania ujęte w przedmiotowym dokumencie, nawiązują swą strukturą do planów i programów szczebla wyższego i realizują ich założenia w miarę możliwości prawnych funkcjonowania powiatu pleszewskiego. 15 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 3. ANALIZA STANU PLESZEWSKIEGO ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU 3.1 Charakterystyka powiatu pleszewskiego Powiat Pleszewski położony jest w południowo-wschodniej części województwa wielkopolskiego. Graniczy on od wschodu z powiatami kaliskim i konińskim, od południa z powiatami ostrowskim i krotoszyńskim, od zachodu z powiatem jarocińskim, a od północy z powiatami wrzesińskim i słupeckim. Powiat Pleszewski tworzy 6 gmin: miejsko – wiejska Pleszew wiejskie: Gołuchów, Dobrzyca, Gizałki, Chocz, Czermin. Zajmują one łączną powierzchnię 713,0 km2. Co do wielkości powiat znajduje się na 22 miejscu wśród 35 powiatów w województwie wielkopolskim. Siedzibą powiatu jest miasto Pleszew, a w jego skład wchodzi 105 jednostek osadniczych (wsi sołeckich). Na obszarze tym zamieszkuje przeszło 60 tys. osób, z czego około 30 % stanowią mieszkańcy miasta Pleszewa. Pod względem liczby ludności powiat znajduje się na trzynastym miejscu w województwie. Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych przechodzących przez teren powiatu należą droga krajowa nr 12 Poznań - Katowice oraz krzyżująca się z nią droga krajowa nr 11 Pleszew – Ostrów. Słabo rozwinięte na terenie powiatu są szlaki kolejowe. Linia kolejowa drugorzędna przebiega jedynie przez zachodnią część miasta i gminy Pleszew, w relacji Poznań – Ostrów Wlkp – Katowice. 17 km tej trasy znajduje się na terenie gminy Pleszew. Usytuowane są przy niej 3 stacje kolejowe w Pleszewie, Taczanowie i Bronowie. Stacja Pleszew dysponuje bocznicą kolejową i rampami wyładowczymi. Powiat Pleszewski pod względem użytkowania terenu jest obszarem rolniczym. Taki sposób użytkowania gruntów przy średnim udziale przemysłu na obszarze powiatu, sprzyja rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Do gmin posiadających sprzyjające warunki turystyczne należy przede wszystkim Gołuchów. Jak wynika z danych dotyczących form użytkowania terenu w poszczególnych gminach powiatu, najwięcej użytków rolnych w stosunku do całkowitej powierzchni gminy, mają gminy Dobrzyca i Gołuchów, stanowią one odpowiednio 82,4% i 81,0% gruntów ogółem. Najmniej użytków rolnych w stosunku do powierzchni gminy, znajduje się natomiast w gminie Gizałki, stanowią one 51,0 % gruntów ogółem. Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego obszar powiatu należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny Środkowopolskie, makroregionu Nizina Południowowielkopolska. 16 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Nizina Południowowielkopolska położona jest pomiędzy pojezierzami Leszczyńskim i Wielkopolskim od północy, a Obniżeniem Milicko – Głogowskim i Wyżyną Małopolską od południa, w dorzeczu Warty (i częściowo środkowej Odry). W obrębie tego makroregionu wyróżniono 13 mezoregionów. Powiat Pleszewski znajduje się w obrębie mezoregionów Wysoczyzna Kaliska oraz Równina Rychwalska. Wysoczyzna Kaliska stanowi przedłużenie Wysoczyzny Leszczyńskiej i wyróżnia się większymi wzniesieniami, których wysokość wynosi od 125 –150 m.n.p.m. Na zachód od Dobrzycy występuje ciąg piaszczysto-żwirowych pagórków. Wschodnią część tego regionu przecina Prosna, zachodnia część odwadniana jest ku północy przez Obrę i Lutynię, ku południowi zaś przez dopływy Baryczy. Mezoregion ten obejmuje 2 623 km2. Równina Rychwalska stanowi obniżenie pomiędzy wysoczyznami Kaliską i Turecką, ograniczone od północy Doliną Konińską. W granicach tego mezoregionu położona jest północno – wschodnia część powiatu pleszewskiego. Zachodnim jego skrajem przepływa dolna Prosna oraz dolny odcinek Lutyni. Powierzchnia Równiny Rychwalskiej wynosi 1186 km2. Demograficznie powiat pleszewski można zaliczyć do średnich pod względem liczby ludności, prawie połowa (około 48 %) mieszkańców powiatu pleszewskiego mieszka na terenie miejsko – wiejskiej gminy Pleszew, a z tej liczby około 30 % ludności mieszka w obrębie administracyjnym miasta Pleszew. Drugą pod względem liczby mieszkańców gminą powiatu jest gmina Gołuchów. Ludność zamieszkująca na jej terenie stanowi około 16 % ogólnej liczby ludności powiatu. Odsetek ludności mieszkającej na terenie czterech pozostałych gmin powiatu tj. Chocz, Czermin, Dobrzyca i Gizałki wynosi odpowiednio 7,59 %, 7,73 %, 13,17 % i 7,45 %. Większość ludności powiatu mieszka na wsiach (70 %). Ponadto można zauważyć, iż na terenie powiatu ogółem, jak i na terenie poszczególnych gmin zamieszkuje nieco wyższa liczba kobiet aniżeli mężczyzn. Analizując sytuację demograficzną można zaobserwować, iż średnio na terenie powiatu 59% ludności to ludność w wieku produkcyjnym. Największy odsetek tej populacji znajduje się w najliczniejszej demograficzne gminie powiatu – gminie Pleszew. W pozostałych gminach wskaźnik ten kształtował się w ostatnich dwóch latach na poziomie 57%. Drugą grupę pod względem liczebności stanowi populacja w wieku przedprodukcyjnym, czyli dzieci i młodzież. Stanowili oni w latach 1998 – 1999 odpowiednio 28 % i 27 % ogólnej liczby mieszkańców powiatu. Najmniejszą liczebnie grupę stanowi ludność w wieku poprodukcyjnym. Należy zauważyć, iż w tej części mieszkańców powiatu, przeważają liczebnie kobiety. Przyrost naturalny na terenie powiatu w latach 2007-2009 był dodatni i wynosił w 2007 roku – 146, a w 2009 – 110. 17 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Liczba ludności pod koniec 2009 r. na terytorium powiatu pleszewskiego wynosiła 62407 osób. W powiecie pleszewskim na koniec 2009 roku w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej – REGON, zarejestrowanych było 4987 podmiotów gospodarki narodowej, z czego najwięcej przypadało na handel, naprawy, przemysł oraz obsługę nieruchomości i firm. Na koniec grudnia 2009 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 3130 osób bezrobotnych, tj. o 756 osób więcej niż w roku 2008. Stopa bezrobocia w powiecie pleszewskim wzrosła w stosunku do poprzedniego roku i w 2009 roku wynosiła 12,6 % . 3.2 Stan powierzchni ziemi 66 % powierzchni powiatu pleszewskiego to grunty orne użytkowane rolniczo. Paranaturalne warunki rozwoju roślinności stwarzają trwałe użytki zielone, tj. łąki i pastwiska zajmujące 3 % powierzchni powiatu oraz lasy i grunty leśne zajmujące łącznie 20 % powierzchni ogólnej powiatu. Większość terenu powiatu pleszewskiego to gleby lekkie i bardzo lekkie, reprezentowane przez: gleby brunatne wytworzone z glin i pisaków gliniastych i pseudobielicowe wytworzone z pisaków gliniastych, gleby brunatne wyługowane wytworzone z pisaków gliniastych naglinionych lub naiłowanych, gleby bielicowe wytworzone z glin lekkich i średnich, częściowo z piasków gliniastych mocnych na płytko zalegających glinach gleby bagienne - torfowe występujące wzdłuż koryt rzecznych, gleby murszowe i czarne ziemie, i lokalnie mady na podłożu piaszczystym. Na kształtowanie się rolniczej przydatności gleb poza rzeźbą terenu i klimatu mają również duży wpływ czynniki glebowe takie jak: skład mechaniczny, miąższość poziomu próchnicznego oraz głębokość występowania szkieletu. Pod względem rolniczej przydatności gleb na terenie powiatu można wyróżnić: kompleks 1 - pszenny bardzo dobry kompleks 2 - pszenny dobry kompleks 3 - pszenny wadliwy kompleks 4 - żytni b. dobry 18 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego kompleks 5 - żytni dobry kompleks 6 - żytni słaby kompleks 7 - żytni najsłabszy kompleks 8 - zbożowo-pastewny mocny kompleks 9 - zbożowo-pastewny słaby Na terenie powiatu pleszewskiego, dominują kompleksy żytnie, a wśród nich największy udział mają kompleks 6 - żytni słaby i kompleks 5 - żytni dobry. Podstawowym czynnikiem obniżającym przydatność części gleb jest mała zasobność w składniki pokarmowe, cienką warstwę próchnicy oraz niekorzystne stosunki wodne - często zbyt płytki poziom wody gruntowej. Pod względem bonitacji gleb, teren całego powiatu charakteryzuje się brakiem gleb I klasy i znikomej ilości II klasy bonitacyjnej. Największą część terenu, zarówno wśród gruntów rolnych, jak i użytków zielonych zajmują gleby słabsze tj. IV i V klasy bonitacyjnej. Pod względem jakości gleb oraz wg waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która obejmuje parametry określające bonitację gleb, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki gruntowowodne w 100 punktowej skali Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (INUG) Puławy, powiat pleszewski ma charakter obszaru o dominacji produkcji rolnej nad pozostałymi działami gospodarki. Wg raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska o stanie środowiska w Wielkopolsce, w oparciu o badania przeprowadzone w latach 2000-2004 przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Poznaniu, odczyn gleb terenów rolnych powiatu pleszewskiego na tle gleb województwa nie odbiega znacząco od danych wojewódzkich. Występowanie złóż kopalin na terenie powiatu pleszewskiego determinuje budowa geologiczna. Na terenie powiatu występują udokumentowane złoża gazu ziemnego, kruszywa naturalnego oraz ilastych surowców ceramiki budowlanej. Złoża gazu ziemnego wiążą się z najmłodszym okresem mezozoiku – permem, a ściślej ze skałami czerwonego spągowca. Z kolei złoża surowców ilastych powstały w trzeciorzędzie, kiedy obszar lądowy, po mioceńskiej fazie rzeczno – jeziornej, obniżył się w wyniku czego powstał obejmując całą Wielkopolskę wielki zalew o charakterze jeziornym, w którym następowała sedymentacja iłów. Czwartorzęd reprezentowany jest przez zarówno osady plejstocenu, jak i holocenu. W plejstocenie tworzyły się osady glacjalne w postaci glin morenowych oraz utwory fluwioglacjalne i fluwialne – piaski i żwiry z przewarstwieniami glin zwałowych. Holocen reprezentują osady aluwialne, w większości piaszczyste, a w lokalnych obniżeniach dolin rzecznych i jezior – torfy, kredy jeziorne i mady. 19 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Eksploratorem złóż gazu na terenie powiatu jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział w Zielonej Górze - Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu. Na podstawie informacji przekazanych przez Oddział Zielonogórski Zakładu Górnictwa Nafty i Gazu na terenie powiatu pleszewskiego znajdują się dwa eksploatacyjne odwierty wydobywcze Jarocin GN - 5 i Jarocin – 8k. Wszystkie pozostałe istniejące na terenie powiatu odwierty zostały zlikwidowane. Na obszarze powiatu stwierdzono również występowanie pokładów torfu, w postaci dwóch płatów, dolina rzeki Ner – gmina Pleszew. Torfowiska mają łączną powierzchnię 40 ha. Torfowiska nie są obecnie eksploatowane, ze względu na ich lokalizację, przyszła eksploatacja jest trudna do realizacji. Mogą być wykorzystywane rolniczo w postaci łąk. Do obszarów zdegradowanych na terenie powiatu pleszewskiego zaliczane są obszary „dzikich składowisk” odpadów występujące we wszystkich gminach oraz tereny osiedleńczej zabudowy, urządzeń infrastruktury technicznej, w tym nasypów i wykopów na potrzeby tras komunikacyjnych oraz obszary nielegalnych wyrobisk. W przypadkach dokonania rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych w kierunku zalesienia lub wodnym, walory estetyczne krajobrazu kulturowego nie muszą zostać zniszczone, a przeciwnie podniesione. Większość wyrobisk na terenie powiatu ulega naturalizacji – są wypełnione wodą, często zalesione, zakrzaczone i zadarnione. Z dostępnych informacji oraz dokumentów wynika, że problem terenów narażonych na szczególne oddziaływanie transportu na stan gleb i gruntów jest także zauważalny szczególnie w otoczeniu tras komunikacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym. Jest to także udokumentowane przekroczeniami w glebach zawartości metali ciężkich. W ostatnich latach nie występowały na terenie powiatu poważne awarie spowodowane za pośrednictwem środków transportu. Nie doszło zatem do skażenia ziemi lub wód podziemnych i powierzchniowych spowodowanego przewożonymi substancjami różnorakiego pochodzenia. Należy jednak w dalszym rozwoju powiatu uwzględniać rozwój tras komunikacyjnych, z uwagi na fakt, że stanowi on ważny węzeł komunikacyjny (przebieg dróg krajowych). Może to także powodować określone zagrożenia, gdyż sprawia, iż prawdopodobieństwo wystąpienia poważnej awarii na skutek transportu różnych materiałów (często substancji niebezpiecznych) wzrasta. 3.3 Jakość i zasoby wód podziemnych i powierzchniowych Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, przy czym – zgodnie z ust. 3 tego artykułu – badania jakości wód powierzchniowych należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. 20 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Celem badań jakości wód powierzchniowych jest stwierdzenie, gdzie konieczne jest podejmowanie działań na rzecz poprawy jakości wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniami oraz jakie są efekty tych działań. Wyniki pomiarów wód płynących za rok 2007 w powiecie pleszewskim (ocena jakości wód w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód), wykazały niezadowalający stan wód płynących. W 2007 r. na obszarze powiatu pleszewskiego Delegatura w Kaliszu WIOŚ Poznań prowadziła badania monitoringowe jakości śródlądowych wód powierzchniowych w 4 przekrojach pomiarowych. Monitorowano stan czystości Prosny w Popówku, Neru w Rokutowie, Parowej Pilskiej w m. Olesiec Stary i Potoku Pleszewskiego w Grodzisku. Prosna - Popówek Prosna w tym przekroju kwalifikowała się do IV klasy (wody niezadowalającej jakości). Wartości z zakresu V klasy osiągnęły wskaźniki zanieczyszczenia bakteriologicznego. W IV klasie mieściła się barwa, obciążenie materią organiczną, azotanami oraz zawartość chlorofilu. Pozostałe wskaźniki osiągnęły maksymalnie poziom III klasy. Ner - Rokutów Ten lewostronny dopływ Prosny został zakwalifikowany do V klasy (wody złej jakości). Najgorsze wyniki odnotowywano dla wskaźników biogennych: azotany, azotyny, fosforany – V klasa, azot ogólny- IV klasa. Obciążenie materią organiczną i zasolenie osiągały maksymalnie poziom III klasy. Parowa Pilska - Olesiec Stary Rzeka ta będąca prawostronnym dopływem Prosny, Kwalifikowała się do III klasy (wody zadowalającej jakości). Tylko jeden wskaźnik przekraczał tę klasę – azotany (IV klasa). W III klasie mieściło się obciążenie materią organiczną BZT5, ogólny węgiel organiczny), stężenia związków azotu i zawartość chlorofilu. Potok Pleszewski - Grodzisko Ciek ten został zakwalifikowany do V klasy (wody złej jakości). Stężenia w zakresie V klasy osiągały wskaźniki z grupy biogenów:azotany, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. W IV klasie mieściły się stężenia pozostałych biogenów, zawartość substancji rozpuszczonych i chlorofilu. We wszystkich przekrojach pomiarowych wskaźnikami, ze względu na które rzeki nie spełniały wymagań dla bytowania ryb były azot amonowy, azotyny i fosfor ogólny. Tak więc wpływ na powyższą ocenę miały głównie zanieczyszczenia biogenne. W 2008 roku podstawę do prowadzenia badań i oceny jakości wód powierzchniowych stanowiły: projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie form i sposobu prowadzenia 21 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Z uwagi na zmianę sposobu oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz brak wyników badań elementów biologicznych, WIOŚ sklasyfikował jedynie elementy fizycznochemiczne. Na terenie powiatu w 2008r. przeprowadzono badania wód powierzchniowych w następujących punktach pomiarowo-kontrolnych: Ciemna – Tursko, Ner – Rokutów, Parowa Pilska - Olesiec Stary, Potok Pleszewski – Grodzisko, Prosna – Bogusław, Prosna – Popówek. We wszystkich badanych punktach elementy fizykochemiczne zostały sklasyfikowane poniżej stanu dobrego. Program monitoringu wód powierzchniowych w roku 2009 realizowany był w ramach monitoringu operacyjnego w operacyjnych punktach monitoringu, w tym: - wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz zagrożonych eutrofizacją na skutek zrzutu ścieków komunalnych; - w punktach, w których jest lub było zlokalizowane źródło zanieczyszczeń o potencjalnej możliwości zrzutu substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, w szczególności substancji priorytetowych, lub dla których wyniki monitoringu diagnostycznego wskazały, że jedna z tych substancji występuje w ilości przekraczającej dopuszczalne stężenia. Poniżej przedstawiono wyniki badań jednolitych części wód w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu pleszewskiego: 1) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym CIEMNA – KUCHARKI Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Klasa elementów biologicznych – II Wynik klasyfikacji stanu ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: stan ekologiczny umiarkowany 2) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym CIEMNA - TURSKO Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) 22 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Klasa elementów biologicznych – II Wynik klasyfikacji stanu ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: stan ekologiczny umiarkowany Wynik klasyfikacji stanu ekologicznego w jednolitej części wód: stan ekologiczny umiarkowany 3) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym GISZKA - TURSKO Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Stanu ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych. 4) Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym NER - ROKUTÓW Wypełnienie kolorem żółtym – określenie klasy wskaźnika na podstawie wartości maksymalnej lub minimalnej. Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Potencjału ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych. 5) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym PAROWA PILSKA – OLESIEC STARY Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Stanu ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych. 6) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym POTOK PLESZEWSKI - GRODZISKO Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Stanu ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych. 7) Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym PROSNA - POPÓWEK Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Klasa elementów biologicznych – III 23 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Wynik klasyfikacji potencjału ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: potencjał ekologiczny umiarkowany 8) Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym PROSNA - BOGUSŁAW Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II) Klasa elementów biologicznych – III Wynik klasyfikacji potencjału ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: potencjał ekologiczny umiarkowany Zgodnie z przepisami ustawy Prawo wodne, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej wyznacza, w drodze rozporządzenia, wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Na terenie powiatu pleszewskiego do wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych zakwalifikowano wody rzeki Orli (gm. Dobrzyca) oraz wody rzeki Giszka i Ciemna (gm. Gołuchów i Pleszew). Na tym obszarze prowadzony jest przez WIOŚ monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych. W 2009 r. średnie wartości stężeń związków azotu i fosforu w Ciemnej i Giszce wskazywały na eutrofizację wód. Badane wody powierzchniowe były zagrożone zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego. W porównaniu z rokiem 2008 w wodach rzek zawartość azotanów w omawianym roku nieznacznie zmniejszyła się, jednak nadal była większa niż 40 mgNO3/dm3. Na terenie powiatu pleszewskiego nie występują naturalne zbiorniki wodne. Istnieje jedynie kilka sztucznych zbiorników retencyjnych, z których największe znaczenie ma zbiornik Gołuchów, zlokalizowany na rzece Ciemnej na terenie gminy Gołuchów. Część terenu zlewni rzeki Ciemnej stanowi obszar krajobrazu chronionego Dolina Rzeki Ciemnej o łącznej powierzchni 3,5 tys. ha (zawiera: 1,26 tys. ha lasów, 2,03 tys. użytków rolnych i 70 ha wód). W obszarze tym znajduje się m.in. zamek w Gołuchowie – będący dawną rezydencją Czartoryskich wraz z parkiem i zabudową towarzyszącą, w której mieści się Ośrodek Kultury Leśnej z Muzeum Kultury Leśnej oraz Dom Pracy Twórczej. Zbiornik funkcjonuje od 1970 roku. Zapora usytuowana jest w 5,6 km biegu rzeki Ciemnej, kilkaset metrów powyżej wsi Gołuchów. Rzeka Ciemna stanowiąca główne źródło zasilania zbiornika w wodę jest rzeką o średnim rocznym przepływie w wieloleciu, równym 0,4 m3/s (średnia wielka woda osiąga przepływ 5,21 m3/s). Na rzece Ciemnej powyżej zbiornika w miejscowości Czerminek znajduje się osadnik ekologiczny. 24 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Głównymi źródłami zanieczyszczenia w zlewni rzeki Ciemnej powyżej zbiornika są: ścieki bytowo-gospodarcze pochodzące z gospodarstw rolnych indywidualnych, które w sposób nielegalny kierowane były do wód otwartych, ścieki z zakładów rolnych, zanieczyszczenia przestrzenne spływające z terenu zlewni o różnorodnym zagospodarowaniu i użytkowaniu (tereny rolnicze, leśne i zabudowane), zanieczyszczenia wnoszone sezonowo bezpośrednio do zbiornika przez rekreację i wędkarstwo. Stosunkowo długi okres eksploatacji akwenu, przy znacznym zanieczyszczeniu rzek zasilających, doprowadził do wykształcenia się osadów dennych prawie metrowej grubości (80 cm), zalegających w głównej czaszy zbiornika i dwóch zatokach: Czerminek i Jedlec. Spowodowało to konieczność podjęcia działań zmierzających do poprawy stanu czystości zbiornika poprzez przystąpienie w latach 90-tych do działań rekultywacyjnych (difloksy – system napowietrzający w czaszy głównej i biostruktury w obu zatokach od strony cieków zasilających, budowa zbiornika ekologicznego w Szkudle mającego na celu poprawę stanu Ciemnej powyżej zbiornika). Podjęcie tych działań, doprowadziło do pewnego spadku obciążenia wód materią organiczną oraz daleko idącej redukcji osadów dennych. Jakość wód zbiornika Gołuchów przedstawiono w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych w sezonie letnim 2010r. przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pleszewie. Na podstawie wyników badań stwierdzono w 2 próbach przekroczenie liczby bakterii grupy coli w ilości 24196 NPL/100 ml, przy normie 10 000 NPL/100 ml. W pozostałych sprawozdaniach z badań nie stwierdzono przekroczeń w badanym zakresie bakteriologicznym i fizykochemicznym. Pełne sprawozdanie z badań prób wody zbiornika Gołuchów w sezonie letnim 2010r. zostało przedstawione w projekcie aktualizacji POŚ. Odnośnie klasyfikacji jakości wód podziemnych w roku 2006 nie obowiązywało już – tak samo jak dla wód powierzchniowych – rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. wprowadzające 5 klas czystości wód podziemnych. Jednak dla celów porównawczych wyników badań wyników badań wód podziemnych uzyskanych w latach 2004, 2005 i 2006, wobec braku nowej klasyfikacji, WIOŚ dokonał oceny jakości wód podziemnych stosując treść wyżej wymienionego rozporządzenia. Na terenie powiatu pleszewskiego jakość wód podziemnych badana była w roku 2006 w 3 punktach w sieci regionalnej monitoringu zwykłych wód podziemnych: Lenartowice, Gołuchów i Kucharki oraz w Tursko-Bogusław, stanowiącym punkt w krajowym monitoringu wód podziemnych. Punkty te należą do lokalnych zbiorników. Badania te realizował WIOŚ w Poznaniu. 25 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Tabela 3 Wyniki badań wód podziemnych w powiecie pleszewskim w latach 2004-2006 (źródło WIOŚ) Lokalizacja punktu pomiarowego Dane obiektu Lenartowice TurskoBogusław Gołuchów Kucharki Pleszew Gołuchów Gołuchów Gołuchów 96 455 106 105 PL GB 6500 077 PL GB 6500 077 PL GB 6500 077 PL GB 6500 077 Głębokość stropu warstwy wodonośnej w metrach 112 9 103 27,7 Miąższość warstwy izolacyjnej w metrach 64 - 62 0 Stratygrafia J Q J Q zabudowa wiejska nieużytki naturalne zabudowa wiejska zabudowa wiejska Klasa wód w roku 2004 V III V III Klasa wód w roku 2005 IV III III III Klasa wód w roku 2006 V III IV III Gmina Numer punktu pomiarowego Numer jednolitej części wód podziemnych Użytkowanie terenu W roku 2007 monitoring wód podziemnych w całym kraju realizował Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Lokalizację punktów pomiarowych uzgadniał z realizatorem badań Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. W 2007 r. PIG wyznaczył do badań jeden punkt leżący na terenie powiatu pleszewskiego – w miejscowości Brudzewek (gmina Chocz), który należy do sieci diagnostycznej. Ujmowane są w nim czwartorzędowe wody wgłębne. W wyniku badań wody te zakwalifikowano do IV klasy (niezadowalającej jakości) ze względu na wysoką zawartość żelaza. W roku 2008 monitoring wód podziemnych w powiecie pleszewskim był realizowany na obszarze określonym jako szczególnie narażony na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Na obszarze „azotanowym” pobierane były do badań wody podziemne z poziomów czwartorzędowych. Do badań wytypowano dwie studnie : w m. Kucharki (gm. Gołuchów) – głębokość stropu 7,0 m oraz w m. Bógwidze (gm. Pleszew) – głębokość stropu 45,0 m. Zawartość azotanów w wodzie ze studni w m. Kucharki świadczyła o zagrożeniu zanieczyszczeniem azotanami. W studni w m. Bógwidze odnotowano niższe stężenia. 26 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Podobnie w roku 2009 badania jakości wód podziemnych na terenie powiatu pleszewskiego prowadzone były przez WIOŚ w Poznaniu w ramach monitoringu operacyjnego pod katem podatności wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Do badan pobierane były wody podziemne z poziomów czwartorzędowych. Podobnie jak w 2008 roku do badań wytypowane zostały dwie studnie: w m. Kucharki i w m. Bógwidze. Tabela 4 Wyniki analiz wód podziemnych pobranych na ujęciu w Kucharkach Jednostka Wskaźnik miary tlen rozpuszczony mgO2/dm3 azot amonowy mgN/dm3 azotyny mgNO2/dm3 azot ogólny mgN/dm3 azotany mgNO3/dm3 < - poniżej granicy oznaczalności Data poboru 25.02.2009 11.05.2009 13.08.2009 04.11.2009 2,03 1,67 1,76 1,92 <0,04 <0,04 <0,04 <0,04 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 9,75 10,13 9,93 12,75 43,1 44,9 43,99 56,5 W poborze listopadowym w badanej wodzie oznaczono stężenie azotanów powyżej 50 mg/l, co kwalifikowało te wody do zanieczyszczonych azotanami, natomiast pozostałe trzy pobory wody wykazały, że były one zagrożone zanieczyszczeniem (w przedziale 40,0-50,0 mg/l). Wysokie stężenia tego zanieczyszczenia to wynik słabej izolacyjności warstw wodonośnych. Tabela 5 Wyniki analiz wód podziemnych pobranych na ujęciu w Bógwidzach Jednostka Wskaźnik miary tlen rozpuszczony mgO2/dm3 azot amonowy mgN/dm3 azotyny mgNO2/dm3 azot ogólny mgN/dm3 azotany mgNO3/dm3 < - poniżej granicy oznaczalności Data poboru 11.05.2009 0,10 0,391 <0,016 0,822 <0,5 04.11.2009 0,12 0,378 <0,016 0,443 <0,5 W badanej wodzie nie stwierdzono zanieczyszczenia azotanami, ani zagrożenia zanieczyszczeniem. Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, który w 2009 roku na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska prowadził w ramach monitoringu operacyjnego badania jakości jednolitych części wód podziemnych zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu, nie wyznaczył na terenie powiatu punktów do badań. 27 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 3.4 Jakość powietrza Główne źródła emisji substancji do powietrza stanowią zakłady produkcyjne, kotłownie oraz ruch komunikacyjny, a więc sektor przemysłowy, komunalny i transportowy. Wśród substancji emitowanych przez zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie powiatu pleszewskiego przeważają zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania paliw do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Wielkość emisji zależy od ilości i jakości używanego paliwa, wyposażenia w urządzenia oczyszczające gazy odlotowe oraz skuteczność działania tych urządzeń. Większość zakładów na terenie powiatu ma uregulowaną stronę formalno-prawną w zakresie odprowadzania substancji do powietrza, tj. posiada ważne pozwolenie na emisję. Nie wszystkie natomiast dysponują urządzeniami służącymi ograniczeniu emitowanych substancji. Niektóre z zakładów na terenie powiatu pozostające w ewidencji WIOŚ przekraczają warunki określone w pozwoleniu na emisję gazów lub pyłów do powietrza. Głównym problemem występującym zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich powiatu pleszewskiego jest tzw. niska emisja, związana ze stosowaniem paliw gorszej jakości w paleniskach domowych oraz z działalnością małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, kumulująca się w przypadku obszarów o zwartej zabudowie z emisją ze źródeł komunikacji drogowej. Około 60 % zabudowy miejskiej powiatu to zabudowa zwarta, pozostała zabudowa to budownictwo jednorodzinne i siedliskowe, dominujące na terenach wiejskich. Na terenach wiejskich występuje również zabudowa letniskowa – rekreacyjna. Przytoczone dane rzutują zarówno na ilość jak i rodzaj źródeł ciepła. Identyfikacja tych źródeł wymagałaby jednak pełnej znajomości każdego podmiotu korzystającego ze środowiska, co przekracza zakres niniejszego opracowania. Na terytorium powiatu nadal większość instalacji ciepłowniczych zasilana jest węglem. Ma to bezpośredni wpływ na jakość powietrza i rzutuje jednocześnie na znaczący udział „niskiej emisji” w emisji całkowitej z terenu powiatu. Corocznie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu opracowuje roczną ocenę jakości powietrza w województwie wielkopolskim z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Celem corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń w zakresie umożliwiającym dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria. Klasyfikacja stanowi podstawę do podjęcia decyzji o potrzebie działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie (opracowanie programów ochrony powietrza). 28 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego W 2009r. w wyniku oceny, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów dla ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefę kaliskojarocińską zaliczono do klasy A. Zaliczenie strefy do klasy A oznacza, że jakość powietrza atmosferycznego na jej obszarze jest zadowalająca, otrzymywane stężenia nie przekraczają podanych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 03 marca 2008 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Przyszłe przedsięwzięcia podejmowane na obszarze strefy nie mogą wpływać na pogorszenie stopnia jakości powietrza atmosferycznego. Na obszarze strefy powinny być prowadzone działania na rzecz utrzymania jakości powietrza lub jej poprawy. Ze względu na poziom ozonu obszar powiatu zaklasyfikowano do klasy C. Zaliczenie strefy do klasy C skutkuje koniecznością przeprowadzenia działań naprawczych, jeżeli jest to możliwe technicznie i uzasadnione ekonomicznie. 3.5 Zasoby przyrody i krajobrazu Powiat pleszewski dysponuje szeroką gamą walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Długotrwałe działania władz samorządowych i innych organizacji doprowadziły do prawnej ochrony wielu obszarów cennych ze względu na krajobraz oraz zasoby fauny i flory tego terenu. Kontynuując dotychczasowe prace w zakresie ochrony przyrody, należy wytyczyć kierunki kontynuacji tych działań, zmierzające do realizacji polskich i europejskich programów ochrony przyrody. Do najistotniejszych zagadnień w tym zakresie należy zaliczyć uszczegółowienie zasobów przyrodniczych powiatu, objęcie ochroną nowych i poszerzenie istniejących terenów o wysokich walorach przyrodniczych, utrzymanie i podniesienie różnorodności biologicznej i krajobrazowej, rozwój obszarów zieleni w miastach i na terenach wiejskich. Na obszarze wszystkich gmin powiatu brak jest dokładnej inwentaryzacji przyrodniczej wykonanej według jednolitej metodyki. Stosunkowo najwięcej informacji na temat zasobów przyrody dotyczy terenów leśnych i zawartych jest w różnego rodzaju dokumentacjach nadleśnictw. Uwzględniając powyższe informacje dotyczące analizy stanu istniejącego oparte są na danych fragmentarycznych, dotyczących tych miejsc w poszczególnych gminach, gdzie prace inwentaryzacyjne zostały już wcześniej wykonane. Ze względu na stosunkowo niewielką lesistość, ważną rolę w systemie ekologicznym powiatu spełnia roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna oraz zieleń parkowa. Zadrzewienia śródpolne, szczególnie o charakterze pasowym spełniają na obszarach użytkowanych rolniczo funkcję zabezpieczającą przed procesami erozyjnymi. Na terenie powiatu pleszewskiego najistotniejszy kompleks zadrzewień śródpolnych zlokalizowany jest 29 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego w gminie Dobrzyca, okolice miejscowości Fabianów. Znajduje się tu kompleks śródpolny (powstały w latach trzydziestych), w którego skład wchodzi 13 zadrzewień pasowych (zgodnie z uzyskanymi informacjami – Nadleśnictwo Taczanów - istnieje projekt, którego celem jest ustanowienie na tym obszarze obszaru chronionego krajobrazu oraz uzupełnienie zadrzewień i zakrzewień, a także odtworzenie zniszczonych części pasów śródpolnych). W stosunku do pierwotnego programu ochrony środowiska, liczba pomników na terenie powiatu nie uległa zmianie, natomiast przeniesiono kompetencje dot. prowadzenia ich rejestru, na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880), ze starosty na Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. W związku z faktem, że Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, wśród zobowiązań podpisanych przez Polskę w traktacie akcesyjnym umieszczono między innymi zapis dotyczący utworzenia na naszym terytorium Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na terytorium powiatu pleszewskiego znajduje się część dwóch obszarów Natura 2000. Pierwszy pod nazwą PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO), PLH300002 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący specjalny obszar ochrony siedlisk oraz PLH 300048 Glinianki w Lenartowicach, stanowiący specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Położenie obszarów sieci Natura 2000 na terytorium powiatu pleszewskiego oraz znajdujących się w sąsiedztwie, przedstawiono w tabeli oraz zobrazowano na mapie. Tabela 6 Obszary Natura 2000 Powierzchnia Kod obszaru Nazwa obszaru (w ha) obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) PLB 300007 Dąbrowy Krotoszyńskie 34245,29 PLB 300002 Dolina Środkowej Warty 57104,36 specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) PLH 300002 Dąbrowy Krotoszyńskie 34225,20 PLH 300009 Ostoja Nadwarciańska 26653,07 PLH 300048 Glinianki w Lenartowicach 7,4 30 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Mapa 1 Mapa obszarów Natura 2000 Poniżej scharakteryzowano obszary Natura 2000 leżące m.in. na terytorium powiatu pleszewskiego. Obszar NATURA 2000 – Dąbrowy Krotoszyńskie PLB 300007 to ostoja, która stanowi część płaskiej, zdenudowanej wysoczyzny dennomorenowej, zbudowanej głównie z glin zwałowych szarych zlodowacenia środkowopolskiego, o miąższości od 18 do 22 m. Skały macierzyste wykazują na rozległych obszarach znaczną spoistość, co powoduje długotrwałe stagnowanie wód opadowych w lokalnych zagłębieniach na powierzchni gruntu. Nazwą "Płyta Krotoszyńska" określana jest zachodnia część Wysoczyzny Kaliskiej (południowa Wielkopolska) charakteryzująca się zaleganiem ciężkich utworów geologicznych na powierzchni oraz dominacją lasów dębowych. Na omawianym obszarze dominują powierzchniowo kwaśne dąbrowy, przede wszystkim dobrze zachowane fitocenozy dąbrowy trzcinnikowej, a także mokrej dąbrowy trzcinnikowej. Podkreślić należy także występowanie płatów acydofilnego lasu grabowo-dębowego subendemicznego zespołu południowej Wielkopolski. Najżyźniejsze siedliska leśne Płyty Krotoszyńskiej porasta grąd środkowoeuropejski (przy wschodnich kresach swego zasięgu), a także, w najwilgotniejszych zagłębieniach, łęg olszowy i wiązowo-jesionowy. Na granicy swojego zasięgu wykształca się także uboga buczyna niżowa. 31 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Wśród roślinności nieleśnej na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska torfowisk niskich (szuwary) i przejściowych objętych ochroną w rezerwacie "Mszar Bogdaniec", a także zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, spotykane w okolicach Chwaliszewa i Odolanowa. Wartością przyrodniczą jest występowanie 12 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Bardzo ważna ostoja dzięcioła średniego osiągającego tu liczebność ponad 300 par (ponad 2% populacji krajowej). Dąbrowy Krotoszyńskie to jeden z największych i najbardziej znanych w Europie zwartych kompleksów lasów dębowych - tym samym jest to obszar o wybitnym znaczeniu z punktu widzenia Dyrektywy Siedliskowej. Na omawianym obszarze stwierdzono dotychczas występowanie 11 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy, w tym 3 uznane za priorytetowe. Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym oraz występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu. Występują następujące formy ochrony: Rezerwaty Przyrody: Baszków (3,6 ha), Buczyna Helenopol (42,0 ha), Dąbrowa Smoszew (9,8 ha), Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich (16,6 ha), Miejski Bór (29,2 ha), Mszar Bogdaniec (22,0 ha) oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie. Obszar NATURA 2000 – Dąbrowy Krotoszyńskie PLH 300002 prawie w całości pokrywa się i jest powiązany z obszarem PLB 300007. Dąbrowy Krotoszyńskie to jeden z największych i najbardziej znanych w Europie zwartych kompleksów lasów dębowych - tym samym jest to obszar o wybitnym znaczeniu z punktu widzenia Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Na omawianym obszarze stwierdzono dotychczas występowanie 12 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy, w tym 3 uznane za priorytetowe. Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym (ponad 850 taksonów) oraz występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu (ponad 80). Wśród tych pierwszych na szczególne podkreślenie zasługuje populacja turzycy Buxbauma Carex buxbaumii – taksonu zagrożonego w Polsce i do niedawna uważanego za wymarły w Wielkopolsce. Ponadto obszar stanowi ważne, z chorologicznego punktu widzenia, skupienie flory górskiej na niżu. Do stwierdzonych tu gatunków z centrum występowania na obszarach górskich należą między innymi: przywrotnikprawie nagi, jarzmianka większa, ostrożeń łąkowy, przytulia, wiechlina, bez koralowy, starzec Fuchsa, starzec gajowy oraz starzec kędzierzawy. Rezultaty dotychczasowych, z pewnością niewystarczających, badań faunistycznych wskazują na obecność w granicach obszaru co najmniej 3 gatunków kręgowców z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 17 gatunków bezkręgowców uznanych za zagrożone w Polsce. Obszar ma również duże znaczenie dla ochrony ptaków. Dąbrowy Krotoszyńskie powinny pozostać użytkowane w dotychczasowej formie. Do głównych, potencjalnych zagrożeń należą tu: usuwanie martwego drewna z lasu, sadzenie 32 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego monokultur drzew, intensyfikowanie użytkowania rolnego, postępujące odwodnienie terenu na skutek niewłaściwie przeprowadzonych melioracji, dla zbiorowisk łąkowych - zaprzestanie ekstensywnego użytkowania (koszenia), a także trudności z odnawianiem drzewostanów dębowych. Obszar w większości położony jest na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie (55 800 ha; 1993) z 6 rezerwatami przyrody: Baszków (3,6 ha; 1959), Buczyna Helenopol (42,0 ha; 1995), Dąbrowa Smoszew (9,8 ha; 1963), Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich (16,6 ha; 1963), Miejski Bór (29,2 ha; 1987), Mszar Bogdaniec 22,0 ha; 1995). Rada Ministrów podjęła uchwałę o powołaniu nowych obszarów siedliskowych w Polsce, w ramach europejskiej sieci Natura 2000. Od dnia 30 października 2009 r. tereny te są w pełni chronione prawem Unii Europejskiej. Pośród tych obszarów znalazły się niezwykle cenne przyrodniczo "Glinianki w Lenartowicach", położone na terytorium gminy Pleszew. "Glinianki w Lenartowicach PLH 300048" to teren liczący 7,4 ha, w którego skład wchodzi kompleks zbiorników wodnych, otoczony ugorami, krzewami i drzewami. Glinianki powstały na skutek działalności człowieka, który zaczął wydobywać tu glinę, na potrzeby istniejącej w pobliżu cegielni. Podczas prowadzonej działalności gospodarczej - wytworzyły się tu wyjątkowo ciekawe zespoły flory i fauny ciepłolubnej. Dominującymi roślinami nadwodnymi i wodnymi są: pałka szerokolistna, trzcina pospolita, żabieniec babka wodna, strzałka wodna, rdestnica pływająca, rdestnica kędzierzawa, rdest ziemnowodny i włosienicznik. Na ugorach licznie występuje trzcinnik piaskowy, wiele innych gatunków traw i bylin. Wartością przyrodniczą jest bardzo liczna populacja kumaka nizinnego. Ocena wołających samców w dniu 26 kwietnia 2008 r. to co najmniej 300 osobników (choć prawdopodobnie było ich co najmniej dwa razy tyle). Istotna jest także liczna populacja ważki - łątki wiosennej Coenagrion lunulatum oceniona 14 maja 2008 r. na kilkaset osobników. Z ssaków spotkać tu można kreta, jeża, bobra, piżmaka, lisa i sarnę. Do gnieżdżących ptaków należą: czernica, perkozek, błotniak stawowy, łyska, kokoszka, sieweczka rzeczna, Trzciniak, trzcinniczek i potrzos. Oprócz kumaka, z płazów stwierdzono traszkę zwyczajną, żabę wodną, żabę jeziorkową, ropuchę szarą i ropuchę zieloną, a z gadów jaszczurkę zwinkę, jaszczurkę żyworodną i zaskrońca. Bezsprzecznie jednak obszar ten jest prawdziwym rajem dla pajęczaków i owadów. Z licznych pająków występuje wyjątkowo ciekawie ubarwiony tygrzyk paskowany. Wykazano tutaj aż 29 gatunków ważek, w tym tak rzadkie i interesujące jak wyżej wspomniana łątka wiosenna, oczobarwnica mniejsza, żagiew ruda, husarz ciemny, lecicha białoznaczna i szafranka czerwona. Ponadto znaleziono wiele błonkówek, chruścików, chrząszczy, motyli (w tym rzadkiego modraszka argiadesa), muchówek, pluskwiaków i prostoskrzydłych (także ekspansywnego długoskrzydlaka sierposza). 33 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Mapa 2 Mapa obszaru Natura 2000 – „Glinianki w Lenartowicach” Z uwagi na wysokie wartości przyrodnicze, również na terenie sąsiedniego powiatu kaliskiego planowany jest do utworzenia, w ramach obszarów Natura 2000, specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO) „Dolina Swędrni” o powierzchni 1 398,5 ha. Ww. obszar obejmuje fragment doliny Swędrni (ok. 11,5 km) wraz z jej dopływem Żabianką (ok. 3 km) oraz przylegające tereny rozcinanej przez te rzeki Wysoczyzny Kaliskiej. Położony jest na północnyzachód od granic Kalisza, w granicach którego Swędrnia uchodzi do Prosny. Ochronie przyrody i krajobrazu służą również ograniczenia związane z ustanowionymi na terytorium powiatu pleszewskiego strefami obszaru chronionego krajobrazu: OChK Dolina rzeki Ciemnej – zlokalizowana na terytorium gminy Gołuchów, stanowi obszar o powierzchni 3500 ha, utworzony w 1990 r (uchwała nr XVII/111/90 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kaliszu z dnia 27 kwietnia 1990 roku). Użytkowanie tego terenu przedstawia się następująco: grunty orne – 1750 ha – 50 % powierzchni; łąki – 280 ha – 8 % powierzchni; lasy i tereny zadrzewione – 1260 ha –36 % powierzchni; wody – 70 ha – 2 % powierzchni; tereny inne – 140 ha – 4 % powierzchni. Rzeka Ciemna płynie wąską, ale dobrze widoczną w terenie doliną. Na jej obszarze występuje wiele gatunków chronionych roślin i cennych zbiorowisk roślinnych, bogata jest także 34 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego fauna. Wśród licznych ptaków można tu spotkać m.in. bogatki, cyraneczki, kwiczoły, lerki, perkozy, płaskonosy, grubodzióby, a wiele ptaków ma tu swoje miejsca lęgowe. Najpiękniejsza część doliny rzeki Ciemnej wiedzie przez gołuchowskie arboretum. Założony w połowie XIX wieku przez Jana i Izabelę z Czartoryskich Działyńską ów park dendrologiczny, otaczający zamek w Gołuchowie, to największe takie założenie w Wielkopolsce. Rzeka wije się przez park, w którym rośnie około 500 gatunków drzew i krzewów, w tym wiele egzotycznych. Malowniczości dodają jej, utworzone na niej dla celów widokowych, stawy, a także mostki. Ogród dendrologiczny (arboretum) rozciąga się wzdłuż rzeki Ciemnej na długości 3 km i ma powierzchnię 165 ha. W sąsiedztwie parku, na obszarze leśnym zlokalizowana jest zagroda żubrów. OChK Dąbrowy Krotoszyńskie Baszków – Rochy – swym zasięgiem obejmują na terytorium powiatu pleszewskiego gminę Pleszew i gminę Dobrzyca, obszar w całości posiada powierzchnię 55800 ha, powołany zostały rozporządzeniem Wojewody Kaliskiego nr 6 z dnia 22 stycznia 1993 r. w celu ochrony unikalnych w skali europejskiej lasów dębowych. Dębom szypułkowym, które osiągają tu nawet 40 m wysokości towarzyszą buki, graby, klony, jarzęby, wiązy i jesiony. Występuje tu także grąd środkowoeuropejski, a w wilgotnych zagłębieniach - łęg olszowy i wiązowo-jesionowy. Teren ten ma bardzo zróżnicowaną roślinność, rośnie tu wiele gatunków roślin rzadkich i ginących. Cenne są tutejsze torfowiska niskie (szuwary) i przejściowe, a także łąki. Teren obszaru chronionego w dużej mierze pokrywa się z obszarem Natura 2000 „Dąbrowy Krotoszyńskie”. Znajduje się tu także 6 rezerwatów przyrody: Baszków, Buczyna Helenopol, Dąbrowa Smoszew, Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich, Miejski Bór, Mszar Bogdaniec. Inny rodzaj ochrony, stanowi Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET, w skład której zaliczono Dolinę rzeki Prosny. Stanowi ona korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. W miejscu ujścia Prosny do Warty znajduje się obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym (19 M), traktowany jako biocentrum i strefa buforowa. Dolina rzeki Prosny to obszar cenny przyrodniczy, biegnący wzdłuż rzeki i obejmujący tereny zalewowe. . 3.6 Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne Aby dokonać analizy jakości stanu akustycznego środowiska, należy zwrócić uwagę na omówiony wcześniej charakter powiatu pleszewskiego, jego uwarunkowania wynikające z położenia, wielkości zajmowanego obszaru, zaludnienia, stopnia urbanizacji, uprzemysłowienia oraz rozwoju szlaków komunikacyjnych. Prawie wszystkie gminy wchodzące w skład powiatu pleszewskiego jako dominującą funkcję określają rolnictwo, agroturystykę i turystykę. W obrazie aktywności gospodarczej 35 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego mieszkańców powiatu dominują mikroprzedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa małe, o profilu produkcyjno-usługowo-handlowym. Przytoczone dane rzutują zarówno na ilość jak i rodzaj źródeł hałasu przemysłowego i komunalnego. Identyfikacja tych źródeł wymagałaby pełnej znajomości każdego podmiotu korzystającego ze środowiska, co przekracza zakres niniejszego opracowania. Jednak ze stopnia urbanizacji powiatu, z charakteru zabudowy i głównych funkcji można rozpoznać, że rozpatrywane obecnie rodzaju hałasu mogą mieć jedynie znaczenie lokalne i nie stwarzają zagrożenia dla większej liczby ludności. Dużą skuteczność w likwidowaniu uciążliwości akustycznej podmiotów prowadzących działalność gospodarczą wykazuje działalność kontrolna i interwencyjna WIOŚ. Skargi rozwiązywane są coraz częściej na szczeblu gmin, a pomiary hałasu przeprowadza się tylko w uzasadnionych przypadkach. Większość zakładów szybko dostosowuje się do obowiązujących norm (szczególnie po otrzymaniu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej), a rekontrole po pewnym czasie wskazują, że problem został rozwiązany ostatecznie. Wśród działań podejmowanych w celu ograniczenia emisji hałasu do środowiska, w ostatnich latach mają największy udział remonty i modernizacje oraz wykonywanie dodatkowych zabezpieczeń. Coraz częściej sprawy rozprzestrzeniania się hałasu rozpatrywane są na szczeblu planowania i lokalizacji, duże zaniedbania stwierdza się natomiast w przypadkach zmiany sposobu użytkowania obiektów. Głównym źródłem hałasu na terenie powiatu pleszewskiego jest hałas komunikacyjny, a w szczególności drogowy. Największe natężenie hałasu notuje przy drogach krajowych oraz w centrach miast. Według badań przeprowadzonych przez WIOŚ w Kaliszu przy szlakach komunikacyjnych w większości badanych punktów w ostatnich latach notowano przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu. System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich. W powiecie pleszewskim największe potencjalne zagrożenie hałasem występuje, zatem wzdłuż dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11 i 12 oraz dróg obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny. Znaczna część tych dróg przebiega przez tereny zabudowane, z których większość, to tereny o funkcji mieszkaniowej, wymagającej zapewnienia komfortu akustycznego. Sąsiedztwo wymienionych arterii komunikacji drogowej z obszarami wymagającymi zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska powoduje, że obszary te należy sklasyfikować jako miejsca potencjalnego zagrożenia hałasem komunikacyjnym drogowym. Najpoważniejszy problem stanowi przebiegająca przez centrum Pleszewa i dzieląca miasto na dwie części, droga krajowa nr 12, przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta 36 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego przebiega także przez tereny zwartej zabudowy leżących w pobliżu Pleszewa miejscowości. Natężenie ruchu na tej drodze obserwowane w centrum Pleszewa wynosi ok. 6000 pojazdów/dobę, z udziałem ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70 %. W roku 2008 Delegatura w Kaliszu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu przeprowadziła, na terenie powiatu pleszewskiego pomiary hałasu komunikacyjnego w miejscowości Chocz, Gizałki oraz Niniew. Z przeprowadzonych badań wynika, że przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu w środowisku, określonych wymogami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826), stwierdzono we wszystkich badanych przypadkach. Ze względu na taki stan oddziaływania akustycznego na terenie powiatu, należy podjąć działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku, zwłaszcza na terenie miasta Pleszewa. W tym celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego przede wszystkim miasta, zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do rodzaju terenu podlegającego ochronie za pomocą zabezpieczeń urbanistycznych, w stosunku do projektowanej zabudowy należy zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych. Punktem wyjściowym powinno być jednak prowadzenie monitoringu hałasu na terenie powiatu, dotyczy to przede wszystkim miejscowości położonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych – drogach krajowych. Na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego narażone są miejsca, w których eksploatowane są urządzenia wytwarzające energię elektromagnetyczną. Największe znaczenie jako źródła promieniowania mają urządzenia do przesyłu radiowego- nadajniki GSM, stacje radiowe i telewizyjne oraz linie wysokiego napięcia. W roku 2008 nie prowadzono pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych (PEM). Do badań PEM w roku 2009 wytypowany został w kategorii „terenów wiejskich” punkt w Gołuchowie, a na rok 2010 w kategorii „pozostałe miasta” punkt w Pleszewie. W 2009 na podstawie badań w punkcie pomiarowym w m. Gołuchów, przy ul. 23 Stycznia 11 odnotowano <0,8V/m tj. poniżej zakresu czułości sondy pomiarowej. Nie stwierdzono więc przekroczenia poziomu dopuszczalnego (7V/m – dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz). 37 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 3.7 Gospodarka odpadami Szczegółowa analiza gospodarki odpadami została przeprowadzona w prognozie oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”. 4. PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA NA TERYTORIUM POWIATU PLESZEWSKIEGO ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY degradacja gleb i powierzchni ziemi Na terenie powiatu pleszewskiego duża część gleb to gleby o średnim stopniu degradacji. Zauważalne na terenie powiatu nadmierne zakwaszenie gleb powoduje zwiększone wypłukiwanie pierwiastków i związków chemicznych, które dostają się do wód podziemnych i powierzchniowych. Zmniejszona jest dostępność tych pierwiastków dla roślin, co negatywnie wpływa na wielkości i jakość plonów. Przy niskim odczynie gleb w łańcuchu troficzny włączone zostają metale ciężkie, ponieważ stają się one łatwiej dostępne dla roślin. Prawie połowa gleb powiatu pleszewskiego zagrożona jest erozją, co spowodowane jest głównie stosunkowo niskim wskaźnikiem lesistości. Degradacja użytków rolnych i leśnych na terenie powiatu spowodowana jest także niskim poziomem wód gruntowych. Dużym problem są także dzikie wysypiska opadów (pomimo ich niewielkiej ilości), ponieważ stanowią one źródło zanieczyszczenia gleb. Następuje także duży ubytek gruntów rolniczych i leśnych, ponieważ istnieje duża presja na te tereny związana z rozwojem transportu, ekspansją przemysłu i zabudowy mieszkaniowej. Przekształcenia i degradacje powierzchni ziemi, naruszenie mechaniczne i chemiczne pokrywy gleby pojawiają się w wyniku eksploatacji surowców naturalnych. Powyższe problemy degradacji gleb i powierzchni ziemi, z uwagi na stosunkowo minimalną ich skalę występowania w powiecie pleszewskim stanowią w ogólnej skali niewielki problem ochrony środowiska, jednak niezbędne jest monitorowanie i podejmowanie działań na rzecz ich ograniczenia. zasoby wód podziemnych i powierzchniowych Problem pogarszania się jakości wód podziemnych jest istotnym zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców i rozwoju powiatu oraz gmin. Składa się na to szereg czynników – obiektywnych i subiektywnych. Czynnikiem obiektywnym są naturalne warunki hydrogeologiczne zwłaszcza w odniesieniu do czwartorzędowych poziomów wodonośnych na ogół słabo chronionych 38 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego w sposób naturalny przed dopływem zanieczyszczeń z powierzchni ziemi. Szereg czynników związanych z działalnością gospodarczą spowodował zdecydowany wzrost skali zanieczyszczeń trafiających do gruntu, wód powierzchniowych, a w konsekwencji również do wód podziemnych. Paradoksalnie jeden z czynników postępu – wodociągowanie miejscowości stał się dodatkowym czynnikiem potęgującym zagrożenie dla jakości wód podziemnych w sytuacji nienadążania budowy oczyszczalni ścieków za wodociągowaniem. W takiej sytuacji pierwszoplanowym zadaniem jest intensyfikacja budowy nowych oczyszczalni oraz podnoszenie sprawności istniejących. Sukcesywnie należy dążyć do likwidacji tzw. zbiorników szczelnych, czyli szamb, niezabezpieczonych miejsc gromadzenia gnojowicy, kiszonek itp., modernizacji niewłaściwie zabezpieczonych stacji paliw oraz innych obiektów szkodliwie oddziaływujących na środowisko gruntowo- wodne. Nieużytkowane studnie i ujęcia wody powinny być poddane przeglądowi mającemu na celu: ocenę sprawności studni lub ujęcia, dokumentowanie analizy potrzeby istnienia studni lub ujęcia w kontekście dokonanych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym danego obszaru oraz zmian skali wykorzystania wód podziemnych, dokonanie analizy jakości ujmowanej wody. W wyniku opisanych wyżej działań powinna być podjęta świadoma decyzja o pozostawieniu studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji nieczynnych i niesprawnych studni. Przy podejmowaniu decyzji należy uwzględniać fakt, iż nieczynne i niesprawne studnie stanowią zagrożenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć powinna być dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. Eksploatacja kopalin może negatywnie oddziaływać na stosunki wodne. Niebezpieczeństwo takie może wystąpić w przypadku głębokich, odkrywkowych lub głębinowych wyrobisk kopalnianych, wokół których niezbędne jest znaczne obniżenie poziomów wód podziemnych. Na terenie powiatu pleszewskiego nie przewiduje się takiej eksploatacji. Natomiast eksploatacja gazu ziemnego i ropy naftowej otworami wiertniczymi nie powoduje, przy zachowaniu obowiązujących przepisów w zakresie ochrony środowiska i bezpiecznego prowadzenia prac eksploatacyjnych, zagrożenia dla reżimu wód podziemnych pod rygorem stosowania wyżej wymienionych przepisów. powietrze atmosferyczne Prognozując problemy oraz zmiany stanu jakości powietrza w powiecie pleszewskim należy odnieść się do zachodzących w nim zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju. 39 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego W związku z restrykcyjnymi przepisami ochrony środowiska oraz upadkiem dużych nierentownych obiektów przemysłowych i zmianą technologii na przyjazne środowisku należy przewidywać, że w przyszłości będzie następować zmniejszanie się wielkości emisji ze źródeł przemysłowych – energetycznych i technologicznych i tym samym zmniejszanie udziału tej emisji w emisji całkowitej, zgodnie z obserwowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową. Realizowane działania poprawiające jakość powietrza przyczynią się do utrzymania stanu jakości powietrza w granicach dopuszczalnych normą. Dla poprawy jakości powietrza przyczyni się również eliminacja emisji niskiej, czyli wymiana starych palenisk domowych na nowoczesne ekologiczne. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego zakłada wzrost udziału kolei w systemie transportowym, wymaga to jednak ogromnych nakładów na restrukturyzację systemu transportowego. Uwzględniając powyższe, kierunki działań powiatu pleszewskiego winny obejmować: systematyczne opracowywanie i wdrażanie programów ochrony powietrza, zgodnie z wynikami rocznej oceny jakości powietrza w strefach, wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze, wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji, w szczególności z obiektów będących własnością powiatu, wzmocnienie systemu monitoringu powietrza, w tym także w zakresie wynikającym z corocznej oceny jakości powietrza w strefach, głównie w zakresie pyłów PM10 i PM2,5, benzenu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz metali ciężkich i WWA, analiza potrzeby i możliwości wprowadzania nowych instrumentów ochrony powietrza, w tym możliwości rozszerzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji o kolejne substancje, wprowadzenia zobowiązań dobrowolnych czy realizacji wspólnych przedsięwzięć przez podmioty gospodarcze, promocja i wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu oraz mających na celu wdrożenie europejskich standardów emisji ze środków transportu, promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki, zwiększanie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii, 40 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa), restrykcyjne przestrzeganie wymogów uwzględniania celów ochrony powietrza w programach, strategiach i politykach sektorowych, przygotowanie systemu oceny jakości zapachowej powietrza oraz zapobiegania jego zanieczyszczaniu przez substancje złowonne. zasoby przyrodnicze Mimo regulacji prawnych oraz znaczących nakładów ponoszonych na ochronę, różnorodność biologiczna jest w dość dużym stopniu zagrożona. Wynika to głównie z następujących przyczyn: nienajlepsza kondycja gospodarki oraz niski dochód narodowy nie pozwalają na przeznaczenie dostatecznych środków na ochronę przyrody, świadomość ekologiczna i wrażliwość przyrodnicza społeczeństwa są stosunkowo niskie, silna prorozwojowa presja społeczna wyraża się w chęci wykorzystania ekonomicznego wszystkich zasobów przyrodniczych, w tym nawet najcenniejszych, wymagających szczególnej ochrony, podobny stosunek do przyrody wykazują niektóre organy administracji samorządowej i rządowej, poszukujące źródeł i metod szybkiego wzrostu budżetów, duże zmiany struktury własności ziemi, szczególnie w wyniku prywatyzacji państwowych gruntów rolnych prowadzą do przebudowy przyrodniczych elementów krajobrazowych (likwidacja mozaiki pól, zadrzewień śródpolnych, wprowadzanie nowych melioracji odwadniających, obejmujących nieraz cenne pod względem przyrodniczym obszary), wzrastająca presja urbanizacyjna wymusza zajmowanie pod budownictwo mieszkaniowe i towarzyszącą infrastrukturę obszarów biologicznie czynnych, rozwijająca się turystyka i rekreacja powodują coraz głębszą ingerencję człowieka na terenach cennych przyrodniczo, gwałtowny wzrost motoryzacji i związana z tym rozbudowa układów komunikacyjnych prowadzą z jednej strony do zajmowania nowych obszarów, a z drugiej do fragmentacji i izolacji ekosystemów, 41 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego zmiany tradycyjnego systemu upraw i hodowli, które wynikają z intensyfikacji produkcji, powszechnej dostępności nasion nowych odmian roślin oraz preferowaniu ras zwierząt gospodarskich o wysokiej wydajności, istnienie zaległości w stosowaniu przyjaznych środowisku technologii produkcji i w inwestycjach infrastruktury technicznej ochrony środowiska, mimo znacznie większych środków kierowanych na ochronę środowiska w ostatnich latach. Niezwykle istotną rolę w powiecie pleszewskim pełnią lasy. Spełniają one bardzo ważne funkcje w środowisku: ekologiczne (stabilizacja obiegu wody w przyrodzie, ochrona gleby przed erozja, kształtowanie klimatu, zachowanie różnorodności biologicznej), produkcyjne (źródło drewna, rozwijanie turystyki) i społeczne (warunki dla rekreacji i wypoczynku). Łączna powierzchnia lasów na terytorium powiatu pleszewskiego wynosi (wg danych GUS) 13781 ha, co stanowi 19,40 % ogólnej powierzchni terenu. Największą lesistością oznaczają się: gmina Gizałki – 45,0 % i gmina Chocz – 40,51 % oraz kolejno miasto i gmina Pleszew – 15,79 %, gmina Czermin – 11,46 %, gmina Gołuchów – 9,75 % oraz gmina Dobrzyca – 7,08 %. Zdecydowanie przeważają drzewostany sosnowe, co wpływa na obniżenie odporności i duże zagrożenie dla ich zdrowotności. W związku z faktem, że Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, wśród zobowiązań podpisanych przez Polskę w traktacie akcesyjnym umieszczono między innymi zapis dotyczący utworzenia na naszym terytorium Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Na terytorium powiatu pleszewskiego znajduje się część dwóch obszarów Natura 2000. Pierwszy pod nazwą PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący obszar specjalnej 42 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego ochrony ptaków (OSO), PLH300002 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący specjalny obszar ochrony siedlisk oraz PLH 300048 Glinianki w Lenartowicach, stanowiący specjalny obszar ochrony siedlisk. Dość istotnym problemem ochrony tych terenów jest brak zatwierdzonych planów ochrony, które są niezbędne, aby utrzymać je w niezmienionym stanie. Nie wszystkie cenne obszary zostały objęte ochroną, co umożliwiłoby zachowanie ich walorów. Przeciągająca się procedura zatwierdzenia tych obszarów w ramach Natura 2000 powoduje, że obszary te nie są we właściwy sposób chronione. Brak jest systemu ochrony, który zapewniłyby system korytarzy ekologicznych łączący poszczególne obszary. Sieć takich korytarzy umożliwia migracje zwierząt i roślin, przeciwdziała więc izolacji i sprzyja zachowaniu różnorodności biologicznej. Największym problem związanym z ochroną różnorodności przyrodniczej jest silna antropopresja na tereny cenne przyrodniczo. Związane jest to z zajmowaniem tych terenów pod zabudowę mieszkaniową czy letniskową. Presja ta jest szczególnie duża na terenach parków krajobrazowych. Brak planów zagospodarowania przestrzennego powoduje ze brak jest trwałej strategii w ochronie cennych obszarów, skutkuje to licznymi przypadkami przeznaczana tych terenów na inne cele. Zagrożenie jest także przecinanie tych terenów elementami infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Infrastruktura taka w szczególności drogi stanowią barierę dla przemieszczających się zwierząt, zagrożenie dla ich życia lub powodują zmianę ich tras migracyjnych. Zwiększająca się presja turystyczna na tereny cenne przyrodnicze jest także dużym zagrożeniem. Nadmierna penetracja wiąże się z bezpośrednim niszczeniem cennych gatunków roślin, płoszeniem zwierząt, zwiększonym hałasem, zaśmiecaniem i tworzeniem nielegalnych wysypisk śmieci. Zanikanie cennych siedlisk spowodowane jest także zmianami stosunków wodnych np.: niewłaściwym prowadzeniem melioracji, czy użytkowaniem terenu. Intensyfikacja produkcji rolniczej, złe wykorzystanie środków ochrony roślin, likwidacja śródpolnych zadrzewień i oczek wodnych prowadzi do ubożenia i degradacji krajobrazu oraz ograniczenia liczebności wielu gatunków roślin i zwierząt niekiedy nawet zaniku ich lokalnych populacji. hałas Głównym źródłem hałasu na terenie powiatu pleszewskiego jest hałas komunikacyjny, a w szczególności drogowy. Największe natężenie hałasu notuje przy drogach krajowych oraz w centrach miast. Według badań przeprowadzonych przez WIOŚ w Kaliszu przy szlakach komunikacyjnych w większości badanych punktów w ostatnich latach notowano przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu. System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich. W powiecie pleszewskim największe potencjalne zagrożenie hałasem występuje, zatem wzdłuż 43 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11 i nr 12 oraz dróg wojewódzkich, obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny. Znaczna część tych dróg przebiega przez tereny zabudowane, z których większość, to tereny o funkcji mieszkaniowej, wymagającej zapewnienia komfortu akustycznego. Sąsiedztwo wymienionych arterii komunikacji drogowej z obszarami wymagającymi zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska powoduje, że obszary te należy sklasyfikować jako miejsca potencjalnego zagrożenia hałasem komunikacyjnym drogowym. Najpoważniejszy problem stanowi przebiegająca przez centrum Pleszewa i dzieląca miasto na dwie części, droga krajowa nr 12, przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta przebiega także przez tereny zwartej zabudowy leżących w pobliżu Pleszewa miejscowości. Natężenie ruchu na tej drodze obserwowane w centrum Pleszewa wynosi ok. 6000 pojazdów/dobę, z udziałem ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70 %. Większych problemów na terenie powiatu pleszewskiego nie stwarza hałas przemysłowy. gospodarka odpadami W zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu pleszewskiego problemem jest zagospodarowanie odpadów komunalnych. Większość tych odpadów jest unieszkodliwiana poprzez składowanie. Nie wszyscy mieszkańcy powiatu objęci są zorganizowaną zbiórką oraz niewielka ilość tych odpadów jest zbierana selektywnie. Zagrożeniem dla środowiska są też „dzikie” składowiska odpadów, które powstają, ponieważ system zbierania odpadów jest nieszczelny. W większości małych i średnich przedsiębiorstw brak jest właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi. Problemem pozostają osady ściekowe z oczyszczalni ścieków komunalnych, które także przede wszystkim są składowane. Wskazane problemy środowiskowe na terenie powiatu pleszewskiego znajdują rozwiązanie w ramach priorytetów zaproponowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” oraz „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”. Realizacja zadań ujętych w ww. dokumentach prowadzić będzie do poprawy stanu środowiska i zapobiegać będzie pogłębianiu się tych problemów. Realizacja wszystkich wymienionych powyżej zadań przyczyni się niewątpliwie do osiągnięcia w środowisku przyrodniczym powiatu pleszewskiego poziomu porównywalnego z krajami Unii Europejskiej i w żaden sposób nie będzie stwarzać zagrożenia dla obszarów podlegających ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, w tym obszarów Natura 2000. 44 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 5. IDENTYFIKACJA I OCENA POTENCJALNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ORAZ ZABYTKI PRIORYTETÓW UJĘTYCH W PROJEKCIE AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Priorytet I – ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych W ramach powyższego priorytetu realizowane są zadania, które mają doprowadzić do racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. Dzięki realizacji tych zadań możliwe będzie ograniczenie zużycia wody oraz szczególnie cennych wód podziemnych na cele przemysłowe. Prowadzone przez gminy inwestycje w zakresie wodociągów i stacji uzdatniana wody przyczynią się do poprawy jakości wody pitnej oraz przyczynia się do podniesienia standardu życia mieszkańców powiatu pleszewskiego. Jednocześnie przy projektowaniu ujęć wód podziemnych należy szczegółowo przeanalizować dostępne zasoby wodne, aby przy ich eksploatacji nie doprowadzić do nieodwracalnych szkód w środowisku hydrogeologicznym. W kategorii negatywnych oddziaływań pośrednich można wskazać wzrost presji urbanizacyjnej na tereny podmiejskie po ich uzbrojeniu w sieć wodociągową i kanalizacyjną. Realizowane w ramach priorytetu działania przyczynią się również do poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Jednak funkcjonowanie takich obiektów jak oczyszczalnie ścieków powoduje również negatywne skutki dla środowiska. W fazie eksploatacji może powodować uciążliwości odorowe, szczególnie przy niewłaściwie prowadzonej eksploatacji, emisje hałasu i wzrost ilości wytwarzanych odpadów. W związku z tym przy projektowaniu i przebudowie istniejących na terenie powiatu pleszewskiego oczyszczalni ścieków należy opracować system zagospodarowania powstających odpadów. Inwestycje takie powodują także nieodwracalne przekształcenia terenu i zmiany w krajobrazie. W przypadku dużych oczyszczalni konieczne może być także wprowadzenie ograniczeń w użytkowaniu terenów przyległych. W miejscach zrzutu wód spodziewać można się także niekorzystnego oddziaływania na faunę i florę odbiornika. Inwestycje takie jak oczyszczalnie ścieków nie stwarzają podczas normalnej eksploatacji znaczących zagrożeń dla środowiska. Z uwagi jednak na znaczące oddziaływania w przypadku awarii lub wypadku wskazana jest stała kontrola stanu technicznego tych instalacji, jak również opracowanie szczegółowych planów usuwania skutków awarii. Generalnie realizacja tych zadań i inwestycji spowoduje jednak pozytywny wpływ na środowisko m.in. poprzez zmniejszenie ilości odprowadzanych do środowiska ścieków nieoczyszczonych ze źródeł komunalnych i przemysłowych oraz ograniczenie spływu zanieczyszczeń obszarowych. Realizacja tych działań jest niezbędna i w efekcie korzystna dla środowiska. 45 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego W zakresie tego priorytetu zaplanowano także zadania, których realizacja przyczyni się do zmniejszenia deficytu wody oraz ograniczenia występowania powodzi. Budowa i modernizacja zbiorników retencyjnych, urządzeń przeciwpowodziowych, obiektów hydrotechnicznych może jednak niekorzystnie wpływać na środowisko przyrodnicze. Tworzenie nowych zbiorników retencyjnych wiąże się z zajęciem gruntów rolniczych lub leśnych, a także terenów w dolinie rzecznej, co powoduje zniszczenie istniejących siedlisk i zmiany w krajobrazie. W wyniku przemieszczania mas ziemi pojawiają się zmiany w ukształtowaniu terenu. Retencjonowanie wód powierzchniowych w zbiornikach prowadzi do podwyższenia zwierciadła wód gruntowych na terenach sąsiednich. W zależności od istniejących uwarunkowań, ten rodzaj oddziaływania może powodować skutki pozytywne lub negatywne w środowisku. W przypadku obszarów, na których obserwuje się trwałe obniżenie poziomu wód gruntowych, zbiornik retencyjny będzie korzystnie wpływał na otoczenie zwiększając uwilgotnienie gleb i tym samym poprawiając warunki wegetacji roślin. Zbiorniki zlokalizowane na obszarach nizinnych mogą z kolei powodować nadmierny wzrost poziomu wód gruntowych na terenach przyległych, co prowadzi często do powstania lokalnych zabagnień utrudniających użytkowanie gruntów. W najbliższym otoczeniu zbiornika zmienia się także mikroklimat, stosunki wodne, co powoduje zmiany w siedliskach roślin i zwierząt. Woda infiltrująca ze zbiornika w głąb przepuszczalnych warstw skalnych zasila poziomy wodonośne, zwiększając tym samym zasoby wód podziemnych. W przypadku gdy wody w zbiorniku są zanieczyszczone możliwa jest jednoczesna migracja zanieczyszczeń do poziomu wodonośnego, prowadząca do skażenia wód podziemnych. Zbiorniki zlokalizowane na ciekach mogą powodować wzrost eutrofizacji wód w rzekach, ponieważ warunki panujące w takich zbiornikach sprzyjają nadmiernemu rozwojowi glonów tzw. zakwitom wód. Odpływające ze zbiorników wody są więc żyźniejsze, a nierzadko także w znacznym stopniu odtlenione. Istotny wpływ na proces eutrofizacji mają rozwiązania i parametry techniczne zbiornika oraz ograniczenie dopływu zanieczyszczeń z terenów sąsiednich. Skutki takiego przedsięwzięcia są długotrwałe i często nieodwracalne. Dlatego przed podjęciem decyzji o budowie zbiornika należy przeprowadzić szczegółową analizę ewentualnych korzyści i strat dla środowiska. Zasoby wód powierzchniowych na terenie powiatu pleszewskiego, jak i całego województwa wielkopolskiego są niewystarczające w związku z czym istnieje pilna potrzeba rozwoju retencji, należy jednak wybierać takie przedsięwzięcia, których negatywne oddziaływanie w szczególności na zasoby przyrodnicze będzie najmniejsze. Tworzenie obiektów hydrotechnicznych takich jak jazy, zapory, stopnie wodne, na rzekach może negatywnie oddziaływać na organizmy wodne, ponieważ powoduje przerwanie ciągłości biologicznej rzeki. Ograniczona, a niekiedy całkowicie wykluczona jest możliwość migracji różnych organizmów wodnych w szczególności ryb. Budowa urządzeń, czy wałów przeciwpowodziowych powoduje zmiany w naturalnym krajobrazie i środowisku na terenach 46 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego dolin rzecznych co może negatywnie wpływać na florę i faunę tych terenów. Przy budowie wałów przeciwpowodziowych przekształceniu ulegają naturalne doliny rzeczne, a zniszczeniu ulegają siedliska tam występujące takie jak grądy, łęgi czy olsy. Działania te są jednak w wielu miejscach konieczne, ponieważ mają na celu ochronę ludzi przed powodzią. Korzystnym dla środowiska oraz pozwalającym ograniczyć skutki powodzi działaniem jest też ograniczanie zagospodarowania dolin rzecznych i pozostawianie ich w naturalnym stanie. Zabiegi melioracyjne pozwalają utrzymać właściwe stosunki wodno-powietrzne w glebach powstrzymując ich degradację. Melioracje należy prowadzić tak, aby nie prowadziły do zaniku śródpolnych oczek wodnych, stanowiących element krajobrazu oraz specyficzne ekosystemy. Zagrożeniem przy braku utrzymania właściwej sprawności tych urządzeń jest jednak możliwość nadmiernego osuszania gruntów co prowadzi do murszenia gleb. Priorytet II – ochrona gleb i powierzchni ziemi Degradację gleb na terenie powiatu pleszewskiego powodują m.in. złe wykorzystywanie nawozów i środków ochrony roślin czy niewłaściwie zabiegi agrotechniczne. Korzystne zatem oddziaływanie na gleby będą miały wszelkie działania podejmowane w ramach przedmiotowego priorytetu. Przede wszystkim przyczynią się one do zachowania właściwego chemizmu gleb i zapobiegać będą ich degradacji. Wapnowanie gleb pozwala utrzymać właściwy odczyn gleby co zmniejsza ryzyko pobierania metali ciężkich przez rośliny i tym samym włączenie ich w łańcuch pokarmowy oraz zmniejsza ich migrację do wód gruntowych. Właściwe postępowanie z środkami ochrony roślin i nawozami pozwoli także ograniczyć przedostawanie się pierwiastków biogennych do wód podziemnych i powierzchniowych, co jest szczególnie ważne w przypadku zbiorników wodnych, ponieważ zmniejsza ich eutrofizacje. Wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych wpłynie korzystnie na gleby i zachowanie różnorodności biologicznej, ponieważ stanowią one ostoje i ułatwiają migrację wielu organizmów, które w nieróżnorodnym krajobrazie rolniczym nie mogły by bytować. Stanowią cenny element krajobrazowy i biotyczny. W ramach priorytetu realizowane będą również działania, które prowadzić będą do zagospodarowania terenów zdegradowanych. Rekultywacja terenów zdegradowanych pozwala przywrócić teren do produkcji rolniczej, leśnej czy na cele rekreacyjne. Należy także dążyć do likwidacji i rekultywacji wyrobisk poeksploatycjnych, ponieważ są to często miejsca nielegalnego gromadzenia odpadów. Szczególnie korzystne jest ponowne zagospodarowanie terenów zdegradowanych na cele gospodarcze i przemysłowe, ponieważ w ten sposób nie jest potrzebne przeznaczanie terenów rolniczych czy leśnych na tą działalność. Działania rekultywacyjne powinny być prowadzone w kierunku najbardziej optymalnym dla środowiska. 47 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Priorytet III – ochrona zasobów przyrodniczych Zadania zaplanowane do realizacji w związku z ww. priorytetem mają na celu zwiększenie bioróżnorodności oraz ochronę siedlisk, walorów przyrodniczych i krajobrazowych powiatu pleszewskiego. Przedsięwzięcia te pozwolą na ograniczenie niszczenia walorów przyrodniczokrajobrazowych, fragmentacji ekosystemów i utraty bioróżnorodności, co obecnie wiąże się z rozwojem sieci transportowej, przemysłu, intensyfikacją rolnictwa i przeznaczaniem terenów na cele mieszkaniowe. Aby zapewnić możliwość migracji gatunkom konieczne jest stworzenie korytarzy ekologicznych, które umożliwią im swobodne przemieszczanie się. Dlatego należy podejmować działania mające na celu zachowanie bądź odtwarzanie tych korytarzy, na przykład poprzez objęcie ich ochroną. Szczególną rolę w ochronie różnorodności biologicznej spełniają lasy, ponieważ pomimo znaczących przekształceń nadal zachowują duży stopień naturalności, cechują się znacznym zróżnicowaniem siedlisk i są ostoją wielu gatunków roślin i zwierząt, a także stanowią ważne ogniwo spajające inne ekosystemy i znacząco wpływają na ich stan. Ze względu na stosunkowo niską lesistość powiatu pleszewskiego szczególne znaczenie mają wszystkie działania, które powodują zwiększenie lesistości, poprawiają stan zdrowotny oraz przywracają właściwą strukturę drzewostanu. Szczególnej uwagi wymagają lasy prywatne, które w większości z powodu trudnej sytuacji finansowej właścicieli nie są w należyty sposób zagospodarowane i chronione. Działanie te korzystnie wpływają także na takie elementy środowiska jak powietrze, zasoby wodne czy glebowe, pośrednio na zdrowie ludzi, ponieważ lasy pełnią wiele funkcji w środowisku. Priorytet IV – racjonalna gospodarka odpadami Szczegółowa analiza oddziaływań w zakresie zadań w gospodarce odpadami została przeprowadzona w prognozie oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”. Priorytet V – poprawa jakości powietrza atmosferycznego Zadania ujęte w ww. priorytecie mają na celu poprawę jakości powietrza na terenie powiatu pleszewskiego, w szczególności na terenach miejskich, ponieważ tam notuje się przede wszystkim przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. Przedsięwzięcia w tym zakresie mają prowadzić do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery m.in. poprzez eliminację i gospodarstwach wykorzystania domowych czy paliw konwencjonalnych stosowanie urządzeń w do kotłowniach lokalnych oczyszczania spalin i wykorzystywanie nowoczesnych technologii w zakładach przemysłowych. Działania takie 48 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego pozwolą na wyeliminowanie zagrożenia dla zdrowia ludzi i ograniczą niszczenie fasad budynków w tym także zabytkowych, co związane jest z zanieczyszczeniem powietrza. W tym zakresie do inwestycji o najbardziej znaczącym negatywnym oddziaływaniu na środowisko należą drogi, głównie przez położenie powiatu pleszewskiego i krzyżowaniu się wielu ważnych ciągów komunikacyjnych. Emisja substancji z silników pojazdów jest znaczna i oddziałuje na stan czystości powietrza szczególnie w najbliższym otoczeniu dróg, jednak ich wpływ maleje wraz z odległością. Oprócz tego, zarówno podczas budowy jak i eksploatacji, istnieje wysokie ryzyko znacznej fragmentacji przestrzeni, czego jednym z elementów może być przerwanie szlaków migracyjnych zwierząt. Fragmentacja przestrzeni przyrodniczej wiąże się także z niekorzystnymi skutkami m. in. dla ochrony siedlisk i gatunków, ochrony lasów i gospodarki wodnej. Na etapie samej eksploatacji dróg przewiduje się wystąpienie zmian mikroklimatu, degradację krajobrazu oraz emisję zanieczyszczeń do atmosfery (spaliny samochodowe, ścieranie nawierzchni itp.) Ponadto w bezpośrednim sąsiedztwie drogi mogą wystąpić zmiany w ekosystemach co jest spowodowane zanieczyszczeniami gleb i wód. Poprawa parametrów istniejących tras komunikacyjnych spowoduje wzrost natężenia ruchu, któremu towarzyszy wzrost emisji spalin i hałasu. Skala bezpośredniego oddziaływania na środowisko inwestycji drogowych jest na ogół lokalna, ograniczona do pasa przyległego terenu, jednak poprowadzenie nowej drogi przez obszary niezurbanizowane może mieć skutki o szerszym zasięgu (np. zakłócenie swobody migracji dzikich zwierząt, niszczenie obszarów cennych przyrodniczo). Zasięg oddziaływania pośredniego inwestycji drogowych może być większy: nową, lub w istotnym stopniu zmodernizowana droga może stanowić argument przy wyborze lokalizacji innej inwestycji. Rozwój powiązań transportowych sprzyjać będzie rozrastaniu się terenów zurbanizowanych, a także zwiększonej presji na tereny przyrodniczo cenne w związku z łatwiejszą dostępnością do nich. Z drugiej jednak strony infrastruktura drogowa (dostępność komunikacyjna) podnosi atrakcyjność gospodarczą powiatu co przekłada się na tworzenie nowych miejsc pracy. Korzystnym środowiskowo efektem budowy obwodnic dla miast będzie wyprowadzenie części ruchu samochodowego (głównie tranzytu) z centrów, co przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz w dłuższej perspektywie czasowej do złagodzenia problemów związanych z emisjami zanieczyszczeń atmosferycznych i poziomem hałasu komunikacyjnego. Poprawa infrastruktury transportowej powoduje poprawę płynności ruchu, przyspieszenie przejazdów co wiąże się także ze zmniejszeniem emisji spalin i oszczędnością w zużyciu paliw. Rozwój infrastruktury transportowej ma także wpływ na dziedzictwo kulturowe w tym zabytki. Z jednej strony wyprowadzenie transportu poza centra miast korzystnie wpływa na budynki, ponieważ ograniczona zostaje emisja zanieczyszczeń do powietrza oraz hałas. Z drugiej strony nowe drogi na nowych obszarach mogą powodować zmiany krajobrazu kulturowego poprzez wyburzenia czy zmiany w istniejącym układzie urbanistycznym. 49 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Kolejnym kierunkiem działania jest popularyzacja i kreowanie energii z odnawialnych źródeł. Różnorodność postaci energii odnawialnej przekłada się na różnorodność oddziaływań na środowisko. Generalnie, poza wykorzystaniem biomasy, zaletą energii odnawialnej jest eliminacja wytwarzania odpadów, ścieków i emisji do powietrza na etapie eksploatacji systemu. Oddziaływanie na środowisko właściwe dla rodzaju prowadzonych prac wystąpi na etapie wykonania obiektów i urządzeń inwestycji energetycznej (prace ziemne, piętrzenie wód, generowanie hałasu i inne). Wykorzystanie energii wiatrowej wiąże się z trwałymi zmianami walorów estetycznych krajobrazu i stwarza zagrożenie dla ptaków. Znaczącym źródłem hałasu są też fermy wiatrowe. Inwestycje hydroenergetyczne mogą znacząco oddziaływać na środowisko poprzez zajęcie terenu podczas piętrzenia wód, zmieniać lokalne warunki wodne i siedliskowe, a przez to wpływać na warunki życia roślin i zwierząt. Negatywne oddziaływanie inwestycji na środowisko można ograniczyć do racjonalnego poziomu poprzez dobrze przemyślany wybór lokalizacji i prawidłowy projekt, uwzględniający m. in. właściwie zaprojektowane przepławki dla ryb. Podczas spalania biomasy dochodzi do obciążenia środowiska poprzez wytwarzane odpady, a także przez emisję do powietrza. Wielkość oddziaływania zależy przede wszystkim od rodzaju wykorzystywanego paliwa, którym mogą być słoma, zrębki, brykiet drewna lub osady ściekowe. Oddziaływanie może wiązać się także z uciążliwościami związanymi z odpowiednim przygotowaniem paliwa, co wiąże się z powstaniem odpadów czy ścieków. W przypadku plantacji energetycznych takich jak wierzba energetyczna mogą pojawić się zagrożenia takie jak: powstanie wielkoobszarowych monokultur, ograniczenie bioróżnorodności i wyjaławianie gleb, ponieważ uprawy takie są kilkuletnie. Jednak korzystną cechą wykorzystania biomasy jest fakt, że do celów bilansowych przyjmuje się, że jej spalanie nie powoduje emisji dwutlenku węgla (CO2), ponieważ ilość tego gazu powstająca podczas spalania jest zbilansowana z poborem w procesie wzrostu rośliny. Istotną korzyścią rozwoju odnawialnych źródeł energii jest też dywersyfikacja źródeł energii, co podnosi bezpieczeństwo energetyczne, a także powstawanie nowych miejsc pracy i obniżenie kosztów wytwarzania energii w gospodarstwach domowych. Korzystnym dla środowiska działaniem jest wykorzystanie gazu ziemnego, ponieważ przy jego spalaniu nie powstają odpady oraz ograniczona jest emisja zanieczyszczeń gazowych. Szczególne znaczenie ma rozbudowa sieci gazowej w miastach gdzie w ten sposób ogranicza się emisję szkodliwych gazów z indywidualnych palenisk domowych. Gaz pozwala także na osiągnięcie większej sprawności urządzeń energetycznych i na lepsze dopasowanie podaży energii do chwilowego zapotrzebowania. Inwestycje zmierzające w tym kierunku mogą ingerować w środowisko wodno-gruntowe na etapie budowy nowych linii. Te oddziaływania mogą mieć charakter przejściowy. 50 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Priorytet VI – redukcja emisji hałasu Na terenie powiatu pleszewskiego głównym problemem nie jest hałas ze źródeł przemysłowych ale hałas komunikacyjny co wiąże się ze stałym wzrostem natężenia ruchu i rozwojem sieci transportowej. Zadania zaproponowane w ramach przedmiotowego priorytetu mają na celu ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego i jego negatywnego oddziaływania na człowieka oraz budynki w tym zabytki. W tym kontekście należy wskazać, że wszelkiego rodzaju inwestycje zwiększające płynność ruchu, zwłaszcza na obszarach zwartej zabudowy, a także wyprowadzające ruch tranzytowy z centrów miast przyczyniają do istotnego zmniejszenia ryzyka zdrowotnego powodowanego przez hałas. Korzystne jest to także dla budynków, ponieważ zmniejszają się drgania i wibracje, które mogą powodować ich uszkodzenie. Takie inwestycje powodują jednak negatywne oddziaływanie na środowisko. Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego można uzyskać poprzez poprawę stanu nawierzchni drogi, a także poprawę płynności ruchu. Jednak korzystne efekty w tym zakresie mogą być jednocześnie niwelowane, jeżeli wzrostowi płynności ruchu towarzyszy jednoczesny wzrost jego natężenia. Szczególne znaczenie mają także działania, które prowadzą do zidentyfikowania i zinwentaryzowania terenów, na których występują przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu, ponieważ dzięki temu można prowadzić efektywne działania ograniczającego jego skutki np. poprzez budowę ekranów akustycznych, wymianę okien na dźwiękoszczelne, modernizację dróg. Priorytet VII – ograniczenie możliwości wystąpienia poważnych awarii Wszelkie działania mające na celu ograniczanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie skutkom poważnych awarii przemysłowych, wypadkom związanym z przewozem substancji niebezpiecznych są bardzo korzystne dla środowiska i zdrowia człowieka. Wdrażanie systemów ratowniczo-gaśniczych, doposażenie jednostek we właściwy sprzęt pozwala na stworzenie jednolitego i spójnego układu podmiotów ratowniczych, tak aby można było podjąć skuteczne działania ratownicze w sytuacjach zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska. Plany operacyjno-ratownicze powinny też opracowywać zakłady o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, ponieważ w razie wystąpienia awarii pozwalają one na zminimalizowanie negatywnych oddziaływań na środowisko i zdrowie ludzi. Jednym z kierunków działań, mających na celu ograniczenie ryzyka wypadku przy transporcie substancji niebezpiecznych jest właściwa organizacja ich przewozu i dobór trasy oraz pory przejazdu. Wyprowadzenie tej kategorii ruchu poza obszar zabudowy dzięki budowie nowych obwodnic służy poprawie bezpieczeństwa. Służy jej również dbałość o stan dróg, 51 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego którymi odbywa się transport substancji o dużym potencjale zagrożenia, o prawidłowe ich oznakowanie, utrzymanie w zimie itp. Priorytet – VIII dotrzymanie standardów w zakresie promieniowania elektromagnetycznego Zagrożenie w bezpośrednim promieniowaniem otoczeniu jego elektromagnetycznym źródła, takie jak występuje stacje przede wszystkim elektroenergetyczne, linie elektroenergetyczne, stacje telefonii komórkowej, stacje radiowo-telewizyjne, stacje radiolakacji i radionawigacji. Dlatego aby ograniczać negatywne oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na ludzi i środowisko konieczne jest prowadzenie monitoringu jego natężenia, a także zidentyfikowanie obszarów narażenia na to promieniowanie. Ze względu na występowanie tego promieniowania konieczne jest więc wyznaczanie obszarów bez zabudowy i uwzględnianie takich obszarów, i wynikających z tego ograniczeń, w planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach lokalizacyjnych. W ramach tego priorytetu realizowane będą zadania, które umożliwią ograniczenie narażenia organizmów na promieniowanie elektromagnetyczne. Priorytet – IX racjonalne wykorzystanie materiałów i surowców Ograniczenie wpływu na środowisko można uzyskać także poprzez wzrost efektywności i wykorzystywania surowców i zasobów wodnych w przemyśle, co zmniejsza emisje do środowiska. Wszelkie działania na rzecz ograniczenia całkowitej ilości zużywanej energii i surowców i ograniczania przyczyniają presji ekoinnowacyjnych, na się do wolniejszego środowisko. czystych zużywania Realizowane technologii i to systemów nieodnawialnych będzie poprzez zarządzania zasobów wdrażanie środowiskiem w przedsiębiorstwach. W zakresie wytwarzania odpadów pochodzenia przemysłowego działania te winny być ukierunkowane na zminimalizowanie ich powstawania u źródła. Należy także wprowadzać zamknięte obiegi wody oraz ograniczać w procesach technologicznych wykorzystanie wód podziemnych. Ochrona zasobów kopalin możliwa jest też poprzez ograniczanie wydobycia do wielkości gospodarczo uzasadnionych oraz jej wszechstronne wykorzystanie to jest wykorzystanie kopalin głównej i towarzyszącej. Realizacja takich zadań w ramach „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” będzie wiec korzystnie wpływać na wszystkie elementy środowiska poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza i wytwarzania opadów, ograniczenie odprowadzania ścieków do wód i zużycia surowców naturalnych, dzięki czemu ograniczone będą też niekorzystne przekształcenia w krajobrazie. 52 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Priorytet X – kształtowanie postaw ekologicznych Działania związane z edukacją ekologiczną i zwiększeniem dostępu do informacji o środowisku mają pośrednie pozytywne oddziaływanie na środowisko, ponieważ zwiększają wiedzę społeczeństwa, jakie zagrożenia niesie ze sobą działalność człowieka i jakie są tego konsekwencje dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększenie świadomość ekologicznej jest koniecznym warunkiem realizacji poszczególnych priorytetów, ponieważ ochrona środowiska wymaga podejmowania świadomych decyzji przez administrację różnego szczebla oraz uzyskania dla tych decyzji akceptacji i poparcia mieszkańców. Niezbędnym elementem zwiększającym świadomość ekologiczną jest także swobodny dostęp do informacji o środowisku. Stworzenie elektronicznych baz danych umożliwia podejmowanie właściwych decyzji administracyjnych mających wpływ na stan środowiska, ponieważ zawsze dostępna jest informacja o aktualnym stanie środowiska. Kształtowanie postaw proekologicznych jest więc bardzo istotną działalnością w ramach ochrony przyrody i zapobiegania degradacji środowiska. Głównym celem ekologicznym, jakim kieruje się „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych powiatu. Ocenie możliwych oddziaływań na środowisko poddano zadania inwestycyjne jak i nieinwestycyjne ujęte do realizacji w ramach poszczególnych celów w przedmiotowej aktualizacji. Próbę oceny i identyfikacji znaczących oddziaływań na środowisko poszczególnych zadań dokonano w tabelach tzw. macierzach skutków środowiskowych, które są syntetycznym zestawieniem możliwych pozytywnych, negatywnych, bezpośrednich, pośrednich, krótkoterminowych, długoterminowych oddziaływań tych zadań. Dlatego też przyjęto, tak jak wskazano w opisie metodologii opracowania, że w Prognozie zostaną jedynie zidentyfikowane typy/rodzaje skutków środowiskowych oraz oceniony zostanie ich wpływ na poszczególne element środowiska z uwzględnieniem także wpływu na populacje i zdrowie ludzi oraz dziedzictwo kulturowe w tym zabytki. Stopień i zakres oddziaływania wskazany w tabeli zależeć będzie przede wszystkim od lokalizacji danego przedsięwzięcia, czy będzie ono realizowane na terenach zurbanizowanych, przekształconych antropogenicznie czy obszarach użytkowanych rolniczo lub też na obszarach cennych przyrodniczo i chronionych, gdzie negatywny zakres oddziaływania może być największy. Określenie zmian stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem w odniesieniu do zadań inwestycyjnych zaplanowanych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na 53 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego lata 2014 – 2017” przy braku informacji o sposobie i dokładnych miejscach realizacji poszczególnych przedsięwzięć jest bardzo trudne. Biorąc jednak pod uwagę, że większość z zamierzeń inwestycyjnych przewidywanych do realizacji w ramach przedmiotowego dokumentu wymagać będzie przeprowadzenia postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w odniesieniu do konkretnych warunków środowiskowych przyjęto, że na tym etapie wystarczające będzie omówienie typowych oddziaływań i ich potencjalnych skutków środowiskowych. W niektórych przypadkach oddziaływanie, w zależności od aspektu jaki się rozważa, może mieć jednocześnie negatywny lub pozytywny wpływ na dany element środowiska. Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było generalne określenie potencjalnych niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych zadań. Ponadto ocenę tę dokonano przede wszystkim pod kątem oddziaływania na środowisko Dobra materialne + + + + + + + + + + + + + 0 + + 0 0 0 + 0 + + + + + + + + 0 + + + + 54 Zdrowie ludzi Zasoby naturalne + Dziedzictwo kulturowe Klimat + Powierzchnia ziemi Powietrze Prowadzenie prac zadrzewieniowych i zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatności rolniczej z preferencja tworzenia przeciwerozyjnych pasów ochronnych z maksymalnie możliwym udziałem drzewostanu Krajobraz Zarybianie zbiorników wodnych i wód płynących różnorodnymi gatunkami rodzimych przedstawicieli akwafauny Wody Renowacja terenów zielonych, w szczególności parków wiejskich Rośliny Zadanie Zwierzęta Potencjalne oddziaływania na środowisko zaproponowanych zadań dla powiatu pleszewskiego sformułowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” Różnorodność biologiczna Tabela 7 Powietrze Klimat Zasoby naturalne Dobra materialne 0 + 0 - + 0 + + + + Rewaloryzacja parków i zadrzewień będących we władaniu powiatu + + + + 0 + + 0 + + + + Zalesienie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych + + + + 0 + + + + + + + + + + + 0 + + + + + + + Dążenie do przebudowy monokultur leśnych w drzewostany wielogatunkowe, ograniczenie zrębów zupełnych, zalesianie nieużytków + + + 0 0 + + 0 + + + + Prowadzenie prac zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatności rolniczej + + + 0 0 + + 0 + + + + Podejmowanie działań na rzecz prawidłowego zagospodarowania obornika, gnojowicy i gnojówki w fermach zwierząt 0 + + + + + + 0 0 0 + + Zdrowie ludzi Krajobraz 0 Dziedzictwo kulturowe Wody 0 Powierzchnia ziemi Rośliny Rozbudowa sieci ścieżek rowerowych i szlaków pieszych, zorganizowanie punktów widokowych, tablic informacyjnych dot. Wartości ekologicznych i osobliwości przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów NATURA 2000 Zadanie Różnorodność biologiczna Zwierzęta Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego miododajnego Wzbogacanie składu gatunku sztucznych odnowień leśnych przy uwzględnieniu dostosowania do naturalnej mozaikowatości siedlisk 55 + + + + + 0 + + + + + 0 + + + 0 0 + + 0 + + + + + + + + + Prowadzenie działań na rzecz poprawności efektywności ogrzewania poprzez termomodernizację obiektów będących we władaniu powiatu pleszewskiego 0 0 0 0 + 0 + + Wymiana źródeł energii cieplnej zasilanych paliwem nieodnawialnym na urządzenia o mniejszym stopniu negatywnego oddziaływania na środowisko 0 0 0 0 0 0 + + Podejmowanie działań celem wykorzystania do celów bytowych i gospodarczych alternatywnych źródeł energii + + + + + 0 + Wdrożenie technologii w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych + + + + + 0 Realizacja przedsięwzięć w zakresie renowacji oraz wymaganej odbudowy, dla osiągnięcia projektowanych parametrów hydrologicznych, cieków naturalnych i urządzeń melioracji wodnych szczegółowych 0 - + + + 0 Zdrowie ludzi Dobra materialne + Likwidacja „dzikich” składowisk odpadów Zadanie Dziedzictwo kulturowe Zasoby naturalne + Klimat + Powietrze + Krajobraz + Wody Powierzchnia ziemi 0 Rośliny 0 Zwierzęta Różnorodność biologiczna Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego gospodarskich 56 0 Powietrze Klimat Zasoby naturalne Dobra materialne - + 0 0 0 + + 0 0 + + + + + + 0 0 + + + + Budowa urządzeń oczyszczających i doczyszczających ścieki przemysłowe, wprowadzane do wód i do ziemi oraz do instalacji zbiorowego odprowadzania ścieków 0 + + + + 0 + + 0 + + + Budowa instalacji odprowadzania do kanalizacji deszczowej oraz oczyszczania wód opadowych i roztopowych spływających z dróg wojewódzkich i krajowych 0 + + + + 0 + + 0 + + + Budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków na terenach zabudowy rozproszonej oraz budowa nowych oczyszczalni ścieków wraz z rozbudowa i modernizacja oczyszczalni istniejących 0 + + + 0 + 0 0 + + + Budowa i modernizacja urządzeń dostarczających wodę 0 0 + + 0 + + 0 + + + Prowadzenie działań na rzecz poprawy stanu i jakości wód w istniejących zbiornikach retencyjnych + 0 57 Zdrowie ludzi Krajobraz + Dziedzictwo kulturowe Wody + Podejmowanie przedsięwzięć z zakresu odbudowy systemów melioracji wodnych szczegółowych Powierzchnia ziemi Rośliny 0 Zadanie Różnorodność biologiczna Zwierzęta Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Powietrze Klimat Zasoby naturalne Dobra materialne + + + 0 + + 0 + + + Wymiana instalacji CO i CWU oraz źródeł ciepła na bardziej przyjazne dla środowiska oraz wykonanie robót termo modernizacyjnych w obiektach będących własnością powiatu 0 0 0 + 0 + + + 0 + + + Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych 0 0 0 + 0 + + + 0 + + + Ograniczenie emisji substancji do powietrza przez inwestycje dot. budowy i modernizacji infrastruktury drogowej i kolejowej (budowa obwodnic miast w ciągach najważniejszych dróg, modernizacja dróg liii kolejowych) 0 - + - + 0 + + 0 + + + Wsparcie przedsięwzięć dot. usuwania azbestu z obiektów i instalacji budowlanych 0 0 0 + + 0 + 0 + + + + Ochrona przeciwpowodziowa ( przebudowa systemu melioracyjnego, przebudowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych) + + + + + 0 0 + + + + + Doposażenie w sprzęt ratownictwa ekologicznego formacji Straży Pożarnej 0 + + + + 0 + 0 0 + + + 58 Zdrowie ludzi Krajobraz + Dziedzictwo kulturowe Wody 0 Powierzchnia ziemi Rośliny Rozpoznanie możliwości i celowości budowy kanalizacji deszczowej oraz oczyszczania ścieków opadowych z dróg powiatowych i gminnych Zadanie Różnorodność biologiczna Zwierzęta Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Powietrze Klimat Zasoby naturalne Dobra materialne 0 + + + + + 0 0 + + Ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. budowy i modernizacji infrastruktury drogowej i kolejowej 0 - 0 0 0 - + 0 0 + + + Realizacja zadań modernizacyjnych na drogach powiatowych w oparciu o uprzednio opracowany program inwestycyjny 0 0 0 + + 0 + + 0 + + + 0 brak oddziaływania; + oddziaływanie pozytywne; - oddziaływanie negatywne Wszystkie działania zaproponowane do realizacji w ramach w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” mają z założenia na celu poprawę stanu środowiska na terenie powiatu i tym samym pozytywnie wpływać będą na zdrowie człowieka. W związku z rozwojem gospodarczym powiatu, wzrostem poziomu konsumpcji, zwiększającą się presją na obszary cenne przyrodniczo i niezurbanizowane, zwiększeniem zapotrzebowania na surowce brak realizacji zapisów Programu prowadzić będzie do pogorszenia wszystkich elementów środowiska. W przypadku nie wdrożenia aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Pleszewskiego, negatywne trendy będą się pogłębiać, a zanieczyszczenie środowiska wzrastać. Realizacja przedmiotowej aktualizacji jest więc konieczna. 59 Zdrowie ludzi Krajobraz 0 Dziedzictwo kulturowe Wody 0 Powierzchnia ziemi Rośliny Kontrola przestrzegania europejskiej umowy „ADR” o przewozie materiałów i substancji niebezpiecznych Zadanie Różnorodność biologiczna Zwierzęta Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 6. ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Obowiązek rozważania możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć wynika z Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 roku. W konwencji jako oddziaływanie transgraniczne określono jakiekolwiek oddziaływanie, nie mające wyłącznie charakteru globalnego, na terenie podlegającym jurysdykcji Strony, spowodowane planowaną działalnością, której fizyczna przyczyna jest w całości lub częściowo położona na terenie podlegającym jurysdykcji innej Strony. W załączniku 1 i załączniku 3 ww. konwencji określono działalności i dodatkowe kryteria, które wskazują na możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływanie. Specjalnej analizie powinny podlegać inwestycje zlokalizowane blisko granic, a także te realizowane dalej, ale ze względu na rozmiar przedsięwzięcia mogące powodować znaczące emisje lub zmiany w środowisku. Realizacja „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” nie tworzy żadnych konsekwencji dla ewentualnych skutków środowiskowych, których charakter mógłby posiadać znaczenie transgraniczne. Skala przedsięwzięć i zadań zaproponowanych do realizacji w ramach Programu ma charakter regionalny i ewentualne negatywne oddziaływanie tych przedsięwzięć będzie miało zasięg lokalny. Na etapie prognozy stwierdzono, że realizacja Programu nie wskazuje na możliwość negatywnego transgranicznego oddziaływania na środowisko, mogącego objąć terytorium innych państw. 60 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 7. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ SŁUŻĄCYCH OGRANICZENIU ORAZ ZAPOBIEGANIU NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIOM NA ŚRODOWISKO W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Do przedsięwzięć realizowanych w ramach „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko należą przede wszystkim na etapie budowy inwestycje w zakresie infrastruktury komunalnej: wodociągi, kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, sieć gazowa, a także w fazie realizacji i eksploatacji drogi, zbiorniki retencyjne, urządzenia hydrotechniczne i przeciwpowodziowe. Negatywne oddziaływanie tych inwestycji na środowisko można ograniczyć do racjonalnego poziomu poprzez dobrze przemyślany wybór lokalizacji, ponieważ skala wywoływanych przez nie przekształceń środowiska zależeć będzie w znacznym stopniu od lokalnych uwarunkowań. Ponadto prawidłowy projekt, uwzględniający potrzeby ochrony środowiska zarówno na etapie budowy jaki i w fazie eksploatacji inwestycji pozwoli także ograniczyć te oddziaływania. Do podstawowych działań ograniczających oddziaływanie na środowisko należą: podczas techniczne realizacji sprzętu inwestycji i placu prawidłowe budowy, w zabezpieczenie tym zwłaszcza w miejscach styku z ekosystemami szczególnie wrażliwymi na zmiany warunków siedliskowych, stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych, dostosowanie terminów prac do okresów ochronnych zwierząt podlegających ochronie, maskowanie elementów dysharmonijnych dla krajobrazu. Przy realizacji koncepcji budowy zbiorników małej retencji na terenie powiatu pleszewskiego należy tak planować zakres prac budowlanych, aby w możliwie najwyższym stopniu zapewnić ochronę gleb, siedlisk, naturalnego ukształtowania terenu i stosunków wodnych. Dla eliminacji ujemnych dla środowiska skutków piętrzenia wody w zbiorniku retencyjnym, należy na etapie opracowywania koncepcji jego budowy, przewidzieć wykonanie systemów regulujących stosunki wodne na obszarach przyległych. Aby zapobiec eutrofizacji zbiornika należy w obrębie zlewni zbiornika zapewnić budowę kanalizacji ścieków oraz tworzyć strefy buforowe co ograniczy spływ substancji biogennych z pól. Realizacja infrastruktury transportu drogowego nie może zagrażać trwałości układów przyrodniczych i ciągłości funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Realizując inwestycje drogowe należy ograniczać presje na tereny wrażliwe, unikać tworzenia barier dla 61 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego funkcjonowania przyrody. Istotne jest zachowanie drożności korytarzy ekologicznych oraz utrzymanie głównych szlaków migracji zwierząt., w szczególności na obszarach Natura 2000. Zapewnienie przepustów lub kładek dla zwierząt w poprzek drogi, pozwoli utrzymać te szlaki migracyjne. Aby ograniczyć oddziaływanie drogi jako źródła emisji hałasu i spalin należy w projekcie uwzględnić możliwość budowy ekranów akustycznych oraz takie rozwiązania, które poprawią płynność ruchu. Ponadto nasadzenia wzdłuż drogi mogą ograniczyć rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. W przypadku gdy całkowite uniknięcie danego oddziaływania jest niemożliwe i istnieje niebezpieczeństwo nieodwracalnego zniszczenia szczególnie cennych elementów przyrody, konieczne jest podjęcie odpowiednio wcześniej działań kompensacyjnych. Należy m.in. zapewnić odtworzenie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych, sztuczne zasilanie osłabionych populacji; tworzenie alternatywnych połączeń przyrodniczych i różnorodnych tras migracji zwierząt. Mając na uwadze duży zasięg oraz w większości przypadków nieodwracalny charakter przekształceń środowiska podczas realizacji analizowanych inwestycji, zaleca się dokładne rozważanie lokalizacji inwestycji a także zastosowanie przyjaznych dla środowiska oraz wysokiej klasy rozwiązań technicznych. Z uwagi na ograniczony zasięg inwestycji i zadań określonych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, nie przewiduje się znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko w związku z realizacją ww. Programu. 62 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 8. ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH W PROJEKCIE AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć w ramach „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” ma pozytywny wpływ na środowisko i proponowanie rozwiązań alternatywnych nie ma uzasadnienia. Ponadto dokument jest na wysokim stopniu ogólności i w związku z tym brak jest możliwości precyzyjnego określenia działań alternatywnych dla wskazanych działań. W przypadku tworzenia nowych zbiorników retencyjnych ich konieczność budowy została potwierdzona w Programie Małej Retencji dla Województwa Wielkopolskiego, ponieważ województwo należy do strefy o dużej potrzebie rozwoju retencji ze względu na ograniczone zasoby wód powierzchniowych. Skutki środowiskowe podejmowanych działań silnie zależą od lokalnej chłonności środowiska lub od występowania w rejonie realizacji przedsięwzięcia tzw. obszarów wrażliwych dlatego przy budowie nowych dróg, przebudowie oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii, zbiorników retencyjnych należy rozważać warianty alternatywne tak aby wybrać ten, który w najmniejszym stopniu będzie negatywnie oddziaływać na środowisko. Jako warianty alternatywne przedsięwzięcia można rozważać: warianty lokalizacji, warianty konstrukcyjne i technologiczne, warianty organizacyjne czy wariant niezrealizowania inwestycji tzw. wariant „0”. Wariant „0” nie oznacza, że nic się nie zmieni, ponieważ brak realizacji inwestycji może środowiskowe. 63 także powodować konsekwencje Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 9. POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO W związku z rozwojem gospodarczym powiatu, wzrostem poziomu konsumpcji, zwiększającą się presją na obszary cenne przyrodniczo i niezurbanizowane, zwiększeniem zapotrzebowania na surowce, brak realizacji zapisów Programu prowadzić będzie do pogorszenia wszystkich elementów środowiska. W przypadku braku realizacji zapisów niniejszej aktualizacji istnieje zagrożenie zmiany stanu środowiska, obejmujące: utratę różnorodności ekologicznej i cennych przyrodniczo terenów, degradację walorów krajobrazu, postępującą degradację gleb i utratę ich dla rolnictwa, zwiększone zagrożenie suszą glebową, zwiększone zanieczyszczenia chemicznego gleb użytkowanych rolniczo, pogorszenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych w związku ze zwiększonym wytwarzaniem ścieków, zmniejszanie się zasobów wodnych, zagrożenie powodziowe, pogorszenie jakości powietrza, w szczególności w miastach, zwiększającą się liczbą mieszkańców powiatu narażonych na ponadnormatywne natężenie hałasu i promieniowanie elektromagnetyczne, wzrost zużycia surowców, wody i nadmierną eksploatacją kopalin, pogorszenie stanu zabytków w związku ze złym stanem środowiska, ogólne pogorszenie jakości życia mieszkańców powiatu pleszewskiego. W przypadku nie wdrożenia „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, negatywne trendy będą się pogłębiać, a zanieczyszczenie środowiska wzrastać. Realizacja przedmiotowej aktualizacji jest więc konieczna. 64 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 10. METODY ANALIZY REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu stanowią bardzo obszerną i ciągle rozbudowywaną grupę narzędzi realizacyjnych. Podczas realizacji programu muszą być uwzględnione: ścisłe powiązanie z programem procesu budowy i realizacji budżetu, a zwłaszcza budowy budżetu zadaniowego, zarządzanie jakością jako element zarządzania sferą usług publicznych w powiecie, systemowe podejście do budowy marketingu powiatowego (w tym promocji). Istotną sprawą jest również informowanie opinii społecznej o postępach w realizacji wybranych zadań programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej). System zarządzania realizacją programu jest bardzo ważnym i często niedocenianym elementem, choć tak naprawdę decyduje on czy w miarę upływu czasu dynamika procesu realizacji programu będzie rosnąć czy słabnąć. Zaniechanie stworzenia tego systemu spowoduje, że program stanie się bardzo szybko dokumentem „martwym". Zarządzanie realizacją to przede wszystkim: tworzenie i doskonalenie instrumentów realizacji, monitorowanie, czyli obserwacja realizacji celów i zadań programu oraz zmian w warunkach realizacji, aktualizacja programu. Realizacja zadań niniejszej aktualizacji ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu środowiska. Wymiernym efektem postępów w realizacji programu będą zmiany wartości wskaźników charakteryzujących poszczególne zagadnienia programu. Do głównych wskaźników należą: wskaźniki społeczno-ekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne (woda, ścieki, odpady) konsekwentnie zmierzające do uwzględnienia wszystkich elementów kosztów, wyniki badań opinii społecznej dotyczące jakości życia, wskaźniki stanu środowiska mierzone zmniejszaniem się ładunków zanieczyszczeń do niego odprowadzanych, ilością podpisanych z mieszkańcami i firmami umów na odbiór odpadów, ilością odpadów oddawanych do zagospodarowania przez jednego mieszkańca, ilością odpadów wysegregowanych przez mieszkańców „u źródła”, poziomem odzysku i recyklingu, wielkością obszaru poddanego ochronie, ilością obiektów poddanych ochronie, wielkością zalesionej powierzchni, wielkością obszarów poddanych rekultywacji, wielkością obszarów, 65 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego na których odbudowano i zmodernizowano systemy melioracji, długością wyznaczonej granicy polno-leśnej, ilością gospodarstw ekologicznych, ilością w prawidłowy sposób zamkniętych otworów studziennych, ilość zmodernizowanych punktów świetlnych, ilość mieszkańców korzystających ze zmodernizowanych systemów grzewczych, wskaźnik zmniejszenia zapotrzebowania na energię przez system wodociągowy, ilość zabezpieczonych termicznie mieszkań, powierzchnia dachów z wymienionymi pokryciami azbestowymi, długość i parametry zmodernizowanego obwałowania, stopień zwiększenia zdolności retencyjnej zlewni, ilość mieszkańców korzystających z kanalizacji sanitarnej, powierzchnia, z której wody opadowe są odprowadzane do kanalizacji, powierzchnia zmodernizowanej nawierzchni drogowej, wskaźniki wielkości i skuteczności ponoszonych nakładów inwestycyjnych mierzone kosztem inwestycyjnym przeliczonym na mieszkańca, wielkością nakładów na ochronę środowiska, wskaźnikiem zaangażowania środków budżetowych i pozabudżetowych, wskaźniki aktywności społeczności lokalnej – mierzone aktywnością organizacji pozarządowych, czyli ilością projektów, wielkością zakontraktowanych sum, itp. Projekt „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” określa zasady oceny i monitorowania efektów jego realizacji. W ramach każdego priorytetu zaproponowano wskaźniki ilościowe i jakościowe, które pozwolą określić stopień realizacji poszczególnych działań i związane z tym zmiany w środowisku. Ocena realizacji Programu na podstawie wyznaczonych wskaźników dokonywana będzie co dwa lata. W ramach prac nad Prognozą dokonano ich oceny i weryfikacji. Zamieszczone w Programie propozycje wskaźników monitorowania jego realizacji są właściwe i pozwalają w pełni ocenić zmiany jakie nastąpią w środowisku w wyniku jego realizacji. 66 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 11. WNIOSKI KOŃCOWE Celem opracowania było ustalenie skutków dla środowiska realizacji poszczególnych priorytetów i wyznaczonych w ich ramach zadań. Wyznaczone w projektowanym dokumencie cele i kierunki działań wpisują się w cele w zakresie ochrony środowiska ustalonymi na poziomie międzynarodowym i krajowym. Istniejące na terenie powiatu pleszewskiego problemy ochrony środowiska mogą zostać rozwiązane poprzez realizację zadań wyznaczonych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”. Pozytywne oddziaływania przedmiotowego dokumentu na środowisko zdecydowanie przeważają nad negatywnymi. Ewentualne negatywne potencjalne oddziaływanie mogą mieć przedsięwzięcia w ramach priorytetu: priorytet I – ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, priorytet V –poprawa jakości powietrza atmosferycznego, priorytet VI – redukcja emisji hałasu. Z uwagi jednak na ograniczony zasięg planowanych zadań i ich lokalne znaczenie, potencjalne negatywne oddziaływanie na środowisko będzie zminimalizowane. Potencjalne negatywne krótkoterminowe oddziaływania na zasoby środowiska mogą być związane z fazą realizacji inwestycji. Jako ewentualne długoterminowe oddziaływania zidentyfikowano m.in.: nieodwracalne przekształcenia terenów (np. inwestycje drogowe, oczyszczalnie ścieków), nieodwracalne zmiany w krajobrazie (np. inwestycje drogowe, zbiorniki retencyjne), pogorszenie jakości powietrza (w przypadku budowy nowych dróg), podwyższenie poziomu hałasu (np.: inwestycje drogowe, oczyszczalnie ścieków), zmiany reżimu wodnego i stosunków wodnych (zbiornik retencyjne, obiekty ochrony przeciwpowodziowej), przerwanie szlaków migracji (np.: inwestycje drogowe lub obiekty hydrotechniczne). Dla większości przedsięwzięć przewidywanych do realizacji w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” bezpośrednie oddziaływanie na środowisko będzie lokalne i krótkotrwałe. Oddziaływania te mogą być także znacznie ograniczone poprzez wybór odpowiedniej lokalizacji, właściwą realizację oraz użytkowanie inwestycji. W przypadku realizacji zaplanowanych inwestycji na terenach cennych przyrodniczo, należy szczegółowo rozważyć 67 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego wszystkie oddziaływania. Realizacja żadnego z proponowanych priorytetów nie pociągnie za sobą transgranicznego oddziaływania. Szczegółowa analiza oddziaływań na środowisko poszczególnych inwestycji możliwa będzie na etapie wydawania decyzji środowiskowej. Zaniechanie realizacji zaplanowanych zadań prowadzić będzie do pogorszenia stanu środowiska i pogorszenia jakości życia mieszkańców powiatu pleszewskiego. Przeprowadzona analiza i ocena wszystkich priorytetów wskazanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że generalnie ich realizacja spowoduje poprawę jakości środowiska, zachowanie różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, a także wpłynie na ograniczanie zużywania zasobów środowiskowych. Ponadto ustalenia projektu nie stwarzają zagrożenia dla obszarów podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody. 68 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego 12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Podstawą prawną sporządzenia niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” jest art. 51 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub programów obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z przeniesieniem do prawodawstwa polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. Celem prognozy jest identyfikacja potencjalnych oddziaływań skutków wykonania przedmiotowego dokumentu na środowisko i stwierdzenie czy realizacja proponowanych zadań sprzyjać będzie ochronie środowiska i zrównoważonemu rozwojowi na terenie powiatu pleszewskiego. Szczegółowa analiza celów ustanowionych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” wykazała, że są one zgodne z i realizują cel strategiczny wyznaczony przez Radę Powiatu Pleszewskiego w uchwalonej Strategii Rozwoju Powiatu Pleszewskiego. Ponadto wszystkie cele i kierunki działań wyznaczone w projekcie Programu realizują cele środowiskowe ujęte w międzynarodowych i krajowych dokumentach strategicznych. Ocena stanu środowiska na terenie powiatu pleszewskiego pozwoliła wskazać następujące problemy ochrony środowiska: stosunkowo duży udział gleb narażonych na degradację, wolny proces rekultywacji terenów zdegradowanych, zanieczyszczenie wód powierzchniowych, powolny proces skanalizowania terenu powiatu pleszewskiego, małe zasoby wód powierzchniowych, mała zdolność retencyjna zlewni rzek powiatu pleszewskiego, niewystarczająca i wymagająca dużych nakładów finansowych ochrona przeciwpowodziowa, duża antropresja na tereny cenne przyrodniczo, brak spójnego systemu obszarów chronionych, przekroczone normy natężenia hałasu na terenach zurbanizowanych i wzdłuż dróg. 69 Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Wskazane problemy środowiskowe na terenie powiatu pleszewskiego znajdują rozwiązanie w ramach zaproponowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” zadań do realizacji. W Prognozie przeanalizowano możliwy wpływ wskazanych do realizacji w Programie zadań na następujące elementy: powietrze i klimat, wody, bioróżnorodność, powierzchnia ziemi i gleba, krajobraz, dziedzictwo kulturowe, w tym zabytki, populacja oraz zdrowie ludzi. Określono czy oddziaływanie to może mieć kierunek negatywny, pozytywny czy obojętny na poszczególne elementy. Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było generalne określenie potencjalnych niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych zadań. Ponadto oceny tej dokonano przede wszystkim pod kątem oddziaływania na środowisko w fazie eksploatacji, zakładając, że uciążliwości występujące w fazie budowy z reguły mają charakter przejściowy. Szczegółowa analiza oddziaływań w zakresie zadań w gospodarce odpadami została przeprowadzona w prognozie oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”. Pozytywne oddziaływania zadań wskazanych w Programie na środowisko zdecydowanie przeważają nad negatywnymi. Negatywne potencjalne oddziaływanie mogą mieć przedsięwzięcia w ramach priorytetu: priorytet I – ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, priorytet V –poprawa jakości powietrza atmosferycznego, priorytet VI – redukcja emisji hałasu. Z uwagi jednak na ograniczony zasięg planowanych zadań i ich lokalne znaczenie, potencjalne negatywne oddziaływanie na środowisko będzie zminimalizowane. Potencjalne negatywne krótkoterminowe oddziaływania na zasoby środowiska mogą być związane z fazą realizacji inwestycji. Jako ewentualne długoterminowe oddziaływania zidentyfikowano m.in.: nieodwracalne przekształcenia terenów (np. inwestycje drogowe, oczyszczalnie ścieków), nieodwracalne zmiany w krajobrazie (np. inwestycje drogowe, zbiorniki retencyjne), pogorszenie jakości powietrza (w przypadku budowy nowych dróg), podwyższenie poziomu hałasu (np.: inwestycje drogowe, oczyszczalnie ścieków), zmiany reżimu wodnego i stosunków wodnych (zbiornik retencyjne, obiekty ochrony przeciwpowodziowej), przerwanie szlaków migracji (np.: hydrotechniczne). 70 inwestycje drogowe lub obiekty Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego Realizacja żadnego z proponowanych priorytetów nie pociągnie za sobą transgranicznego oddziaływania na środowisko. Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć w ramach projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” ma pozytywny wpływ na środowisko i proponowanie rozwiązań alternatywnych nie ma uzasadnienia. W przypadku inwestycji, których oddziaływanie na środowisko może być negatywne należy rozważać warianty alternatywne tak, aby wybrać ten, który w najmniejszym stopniu będzie niekorzystnie oddziaływać na środowisko. W przypadku, gdy projekt przedmiotowej aktualizacji nie zostanie wdrożony, prowadzić to będzie do pogłębiania się problemów w zakresie ochrony środowiska, co negatywnie wpływać będzie na zdrowie mieszkańców powiatu pleszewskiego. Przeprowadzona analiza i ocena wszystkich priorytetów pozwala na stwierdzenie, że generalnie ich realizacja spowoduje poprawę jakości środowiska, zachowanie różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, a także wpłynie na ograniczanie zużywania zasobów środowiskowych. Ponadto ustalenia projektu nie stwarzają zagrożenia dla obszarów podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody, szczególnie dla istniejących w granicach powiatu pleszewskiego obszarów Natura 2000. 71
