Rozdział trzeci: Zen a ogrody kamienne

SPIS TREŚCI
Wstęp
Rozdział pierwszy: Filozoficzne podstawy estetyki zen
Logika ‘absolutnie sprzecznej samotożsamości’ Nishidy Kitarō a nauki mistrzów zen
Kluczowe pojęcia i teorie filozofii zen
„Jedno jest wszystkim, a wszystko jest jednym”
Oświecenie (satori)
„Forma jest ‘pustką’ a ‘pustka’ jest formą” (shiki soku zen kū, kū soku ze shiki)
Uniwersalna ‘natura buddy’ (busshō)
‘Wieczne teraz’ (eien no ima)
Jaźń jest buddą (shin soku butsu)
‘Nie-jaźń’ (mushin), ‘nie-myślenie’ (munen), ‘nie-ja’ (muga)
‘Jaźń zwyczajna’ (byōjōshin) – afirmacja rzeczywistości dostępnej w poznaniu zmysłowym
Wolność oświecenia
Język zen
Znaki paradoksowe
Kōany jako sądy paradoksowe
Estetyka a ‘nicość absolutna’ w filozofii Nishidy Kitarō
Źródło kreatywności artystycznej
Intuicja aktywna a intuicja estetyczna
‘Boskie natchnienie’ jako doświadczenie ‘immanentnej transcendencji’
Estetyczne doznanie piękna jako przejaw stanu ‘nie-jaźni’
Sztuka ‘nicości absolutnej’ jako przejaw ‘przestrzeni jaźni’
Rozdział drugi: Zen a malarstwo tuszem
Malarstwo zen w Chinach i Japonii – zarys historyczny
Tematyka obrazów zen
Obrazy przedstawiające patriarchów zen (soshizō) i portrety mistrzów zen (chinzō)
Ilustracje do koanów (zenkiga)
Wizerunki smoków
Okręgi (ensōzu)
Wizerunki buddów i bodhisattwów
Synkretyczne motywy w malarstwie zen
Pejzaże w malarstwie zen
Styl malarstwa zen
Styl haboku i hatsuboku
‘Styl eteryczny’ (mōryōga)
Aspekty ‘absolutnie sprzecznej samotożsamości’ w malarstwie tuszem
Akt kreatywny jako stan ‘nie-jaźni’ (mushin).
„Jedno jest wszystkim”
„Wszystko jest jednym” – wykroczenie poza dualizm podmiotu i przedmiotu poznania
„Forma jest ‘pustką’” (shiki soku ze kū)
„’Pustka’ jest formą” (kū soku ze shiki) – afirmacja zwyczajnej perspektywy (byōjōshin)
Jedność przeciwieństw
‘Wieczne teraz’ (eien no ima)
Wolność oświecenia
Wpływ taoizmu w malarstwie tuszem
Zen a taoizm
‘Nieokreśloność’ (dan) jako kategoria estetyczna taoizmu
Rozdział trzeci: Zen a ogrody kamienne
Kamienie jako wyznacznik przestrzeni sakralnej w sintoizmie
Kompozycje kamienne w ogrodach z okresu Heian
Kamienne ogrody przy świątyniach shingon
Symbolika taoistyczna w ogrodach kamiennych
Symbolika chrześcijańska w kamiennym ogrodzie w Kōtōin
Symbolika ogrodów kamiennych przy świątyniach zen
Musō Soseki a ogrody zen
Kompozycje kamienne w ogrodach o bujnej roślinności
Kokedera
Tenryūji – Świątynia Niebiańskiego Smoka
Złoty Pawilon (Kinkakuji) i Srebrny Pawilon (Ginkakuji)
Ogrody jako trójwymiarowe obrazy malarzy
Ogrody medytacyjne
Daisen’in – Ogród Wielkiego Pustelnika
Ryōanji (Świątynia Spokoju Smoka)
Aspekty ‘absolutnie sprzecznej samotożsamości’ w ogrodach zen
Akt kreatywny jako stan ‘nie-jaźni’ (mushin).
„Jedno jest wszystkim”
„Wszystko jest jednym” – wykroczenie poza dualizm podmiotu i przedmiotu poznania
„Forma jest ‘pustką’” (shiki soku ze kū)
„’Pustka’ jest formą” (kū soku ze shiki) – afirmacja zwyczajnej perspektywy (byōjōshin)
Jedność przeciwieństw
‘Wieczne teraz’ (eien no ima)
Wolność oświecenia
Rozdział czwarty: Zen a teatr nō
Zarys historii teatru nō.
Sztuki teatru nō a buddyzm
Zen w sztuce Yamamba (Górska starucha)
Pochodzenie teatru nō a tradycja buddyjska w traktatach Zeamiego
Wpływy zen w traktatach Zeamiego
Kyūi (Dziewięć stopni)
Aspekty ‘absolutnie sprzecznej samotożsamości’ w traktatach nō Zeamiego.
‘Nie-jaźń’ (mushin) jako akt kreatywny
„Jedno jest wszystkim i wszystko jest jednym”
„Forma jest ‘pustką’, ‘pustka’ jest formą” – afirmacja zwyczajnej jaźni (byōjōshin)
Jedność przeciwieństw
‘Wieczne teraz’ – ustanie przepływu czasu
Wolność oświecenia
Wpływy sintoizmu, taoizmu, konfucjanizmu i neokonfucjanizmu w traktatach Zeamiego
Wpływy buddyzmu w Zapiskach o sześciu kręgach i kropli rosy (Rokurin ichiro no ki) Zenchiku
Aspekty ‘absolutnie sprzecznej samotożsamości’ w wybranych pismach Zenchiku
‘Nie-jaźń’ (mushin) jako akt kreatywny
„Jedno jest wszystkim i wszystko jest jednym”
„Forma jest ‘pustką’, ‘pustka’ jest formą” – afirmacja zwyczajnej jaźni (byōjōshin)
Jedność przeciwieństw
Wolność oświecenia
Niebuddyjskie inspiracje Zenchiku – sintoizm, konfucjanizm i neokonfucjanizm
Rozdział piąty: Zen a ceremonia herbaty
Herbata jako lekarstwo
Ceremonia herbaty jako forma rozrywki
Herbata jako atrybut władzy
Ceremonia herbaty w klasztorach zen
Twórcy Drogi Herbaty i ich związki z zen
Murata Shukō
Takeno Jōō
Sen no Rikyū
Jedność zen i drogi herbaty w Zencharoku (Zapiskach o herbacie zen)
Ceremonia herbaty jako medytacja
Droga herbaty a moralna dyscyplina
Krytyka kolekcjonowania cennych utensyliów.
Metafora utensyliów herbaty zen (zenchaki)
Symbolika ogrodu przy pawilonie herbacianym
Wolność od formy w ceremonii herbaty zen
Ceremonia herbaty bez gospodarza i bez gościa
Wpływy zen w rozprawie Istota Drogi Herbaty (Sadō gokui) Sengaia Gibbona
Aspekty ‘absolutnie sprzecznej samotożsamości’ w ceremonii herbaty
‘Nie-jaźń’ (mushin) jako akt kreatywny
‘Jedno jest wszystkim i wszystko jest jednym’
„Forma jest ‘pustką’, ‘pustka’ jest formą” – afirmacja zwyczajnej jaźni (byōjōshin)
Jedność przeciwieństw
‘Wieczne teraz’
Wolność oświecenia
Niebuddyjskie inspiracje w ceremonii herbaty
Rozdział szósty: Wartości estetyczne w sztuce zen
‘Tajemna głębia’ (yūgen)
Yūgen a poezja japońska
Yūgen w teatrze nō
Yūgen a logika paradoksu
‘Szlachetne ubóstwo’ (wabi)
‘Wzniosłe zwiędnięcie’/ ‘Patyna czasu’ (sabi)
‘Wyziębione i uschnięte’ (hiekareta, hiyase)
Wartości estetyczne zen jako pośrednie znaki paradoksowe
Rozdział siódmy: Forma a treść w sztuce zen. Krytyczne uwagi na temat teorii sztuki zen
Hisamatsu Shin’ichiego
Poglądy Hismatsu Shinichi’ego na temat zen w książce Zen a sztuka (Zen to bijutsu)
Formalne cechy sztuki zen a ‘absolutnie sprzeczna samotożsamość’
Naturalność/spontaniczność (jinen)
Asymetria (fukinsei)
Prostota (kanso)
Wzniosłość starości/uschnięcia (kokō)
Oderwanie od doczesności (datsuzoku)
Wyciszenie (seijaku)
Tajemna głębia (yūgen)
Podsumowanie
Bibliografia
Aneks 1. Zarys historii zen w Chinach i Japonii (do XVIII wieku)
Aneks 2. Wykaz wybranych pojęć, nazw, tytułów i cytatów w oryginalnym zapisie znakowym