Wstęp ks dr Jacka Prusaka SJ do polskiego wydania

Bóg jest w zendo
Ojciec Robert Edward Kennedy to „nietypowy” jezuita. Chociaż posiada dwa doktoraty – jeden z
teologii, drugi z psychologii – i przez wiele lat był profesorem teologii oraz wykładowcą języka
japońskiego, a także praktykującym psychoterapeutą, to najbardziej jest znany jako nauczyciel zen. To
dość nietypowe powołanie nawet dla jezuitów, tak otwartych na dialog międzyreligijny. Na świecie żyje
ponad 20 tys. jezuitów, ale tylko pięciu to nauczyciele zen: ojciec Kennedy, dwaj w Europie, jeden w
1
Indiach i jeden w Japonii. Trzej mają tytuł roshi (mistrzów zen).
Roshi Kennedy urodził się 20 czerwca 1933 r. w USA. 8 sierpnia 1951 r. wstąpił do zakonu jezuitów.
W trakcie formacji został wysłany do Japonii i tam w 1965 r. został wyświęcony na księdza. Za namową
o. Kakichi Kadowaki SJ, późniejszego mistrza zen w tradycji Rinzai, Kennedy nawiązał kontakt z roshim
Kounem Yamadą z Kamakury i rozpoczął regularną praktykę zazen. Po powrocie do USA kontynuował
trening zen pod kierunkiem roshiego Taizana Maezumiego w Los Angeles i roshiego Bernarda Glassmana
w Nowym Jorku. Od tego ostatniego otrzymał w 1991 r. przekaz na nauczyciela zen (sensei) w Sandze
Białej Śliwy (White Plum Asanga), a sześć lat później ostateczne potwierdzenie (Inka) na mistrza zen
(roshiego). Roshi Kennedy założył własną szkołę zen Morning Star Zendo, którą do dzisiaj prowadzi .
2
Jest autorem dwóch książek Zen Spirit, Christian Spirit. The Place of Zen in Christian Life (1996) oraz
Dary zen dla chrześcijan (2000). W 2009 r., na zaproszenie Światowej Organizacji Medytacji
Chrześcijańskiej (WCCM), prowadził Seminarium Johna Maina, zatytułowane „Gdy Bóg znika. Jezuicki
3
mistrz zen odnajduje Boga w pustce” .
Jak sam wyznaje, zwrócił się ku medytacji zen nie tylko ze względu na chęć zgłębienia kultury
japońskiej, ale z powodu osobistego kryzysu wiary, wynikającego z przemian soborowych, a zwłaszcza
bolesnej utraty daru modlitwy: „Poszukiwałem w zen nie nowej wiary, ale nowej formuły bycia katolikiem,
wyrastającej z mojego doświadczenia życiowego, która nie rozpadnie się pod wpływem władz kościelnych
4
czy zmian w dominujących prądach teologicz-nych” . Kennedy uważa, że chrześcijanin praktykujący zen
„dociera do tajemnicy w całkowitej ciszy, dociera do istnienia świata, kosmosu, stworzenia nie poprzez
projekcję własnych myśli na nie, ale poprzez pogłębioną obserwację, podejmowaną z szacunkiem i
wypływającym z niego współczuciem”. Podkreśla, że kluczowe znaczenie ma w tym procesie uwaga,
potrzebne są więc jasny umysł i postawa, wyrażone przez proroka Samuela słowami: „Mów, Panie, bo sługa
Twój słucha” (1 Sm 3,9–10): „W czasie medytacji nie przywołujemy tego, co wiemy albo myślimy, że wiemy
5
o Bogu” . Chodzi bowiem o apofatyczny (poza słowami i obrazami) sposób odpowiedzi na prawdę, której nie
6
możemy sobie wyobrazić .
1 Pierwszym jezuitą i nauczycielem zen był o. Hugo Enomiya-Lassalle (Aiun-ken), który żył w latach 1898-1990 i był
pionierem dialogu chrześcijańsko-buddyjskiego na płaszczyźnie medytacyjnej. Zob: U. Baatz, H.M. Enomiya-Lassalle, Jesuita y
maestro zen, Herder, Barcelona, 2005.
2
3
4
5
6
Zob. http: kennedyzen.tripod.com.
Konferencje są dostępne w j. polskim na stronie www.wccm.pl
Cyt. za: P. Schaeffer, Nowi wędrowcy, „Medytacja” 1/2013, s. 59.
Tamże, s. 60.
Zob. Zen Spirit, Christian Spirit. The Place of Zen in Christian Life, Continuum, New York 1996, s. 32–37.
Roshi Kennedy jest świadomy, że ani zen, ani duchowość apofatyczna nie są dla wszystkich
chrześcijan jedyną drogą otwarcia na Absolut. Nie ma jednak wątpliwości, że zainteresowanie medytacją
buddyjską wśród chrześcijan nie stanowi jedynie przemijającej mody: „Wymaga zbyt wiele pracy i szybko
odsiewa tych, którzy nie są w stanie podjąć takiego wyzwania”. Dla tych jednak, których pociąga
7
duchowość apofatyczna i chcą nawiązać do niej w swoim życiu, zen „uchyla drzwi” . Praktykującym zen
chrześcijanom ojciec Kennedy przypomina słowa, które usłyszał od roshiego Yamady: „Nie chcę uczynić
8
cię buddystą, ale chcę uczynić cię pustym, abyś mógł naśladować twojego Pana, Jezusa Chrystusa” .
Uważa, że buddyjska doktryna pustki dzięki praktyce zazen może pomóc chrześcijanom zrozumieć
polecenie Jezusa o zaparciu się swego „ja” – nie ma ono charakteru surowego imperatywu moralnego, ale
jest współczującym zaproszeniem do doświadczenia prawdziwej natury „ja”, które nigdy nie jest
niezależne. „Nasza prawdziwa jaźń – jak naucza – jest nie do pomyślenia poza swoim związkiem z całym
9
Chrystusem” .
Jeśli ten wgląd zainspiruje cię, Czytelniku, wystarczająco mocno, możesz skorzystać z darów zen, o
których pisze roshi Kennedy. Zdanie z Listu do Filipian „Jezus ogołocił samego siebie” (2, 7) można
przetłumaczyć – jak czynił to roshi Yamada – „Jezus stał się mu” i samemu stać się mu, naśladując
Chrystusa. Zazen, pod kierunkiem sprawdzonego nauczyciela, może pomóc chrześcijanom osiągnąć
10
11
dokładnie ten cel , bo Bóg jest w sali medytacji (zendo) – jak podkreśla Kennedy .
Jacek Prusak SJ
-------------------------------
Do polskich czytelników
Z radością i wdzięcznością przyjmuję tłumaczenie Darów zen dla chrześcijan, dzięki któremu książka
będzie dostępna polskim czytelnikom. Jako jezuita wierzę, że praktykowanie zen ma swoje miejsce w
Kościele. Mój prowincjał przekonał mnie, że wysiłki zmierzające do zrozumienia i praktykowania zen
oraz do propagowania go wśród katolików należą do „najważniejszych tradycji Towarzystwa
Jezusowego”.
Mam nadzieję, że praktykowanie zen, międzyreligijna przyjaźń i wzajemne zrozumienie wciąż będą
wzbogacać życie wszystkich ludzi, a szczególnie w Polsce – dzięki tej książce.
Robert Kennedy SJ
Professor Emeritus
St. Peter’s University
Jersey City, NJ
7
8
„Nowi wędrowcy”, s. 59.
„I am not trying to make you a Buddhist, but to empty you in imitation of your Lord Jesus Christ”, w: Zen Spirit, Christian
Spirit, s. 16.
9
The Gifts of Zen Buddhism, „America”, 14 października (2000), s. 17.
10 Zob. Zen Spirit, Christian Spirit, s. 37.
11 Cyt. za: R. Hirsch, God is In the Zendo. A profile of Father Robert Kennedy Roshi, a Catholic priest and Zen teacher ,
„Tricycle”, Fall 2005.