RA Batat

Batat – wilec ziemniaczany, słodki
ziemniak
Gr. II
Systematyka botaniczna
• Rodzina – powojowate
(Convolvulaceae Juss.)
• Rodzaj – wilec (Ipomoea L.)
• Gatunek - wilec ziemniaczany
(Ipomoea batatas L. Poir)
Wilec ziemniaczany
byliny należący do
rodziny powojowatych, znany
pod nazwami: batat, patat
lub słodki ziemniak.
• Gatunek
• Pochodzi z Ameryki Południowej
i Środkowej. Nie jest znany
w dzikim stanie, jest natomiast
popularny w uprawie w całej
strefie tropikalnej.
Morfologia
• Łodyga – płożąca, ukorzeniająca się
w węzłach, silnie rozgałęziona, często
mięsista o długości do 5 m.
• Liście
– skrętoległe, ogonkowe
i bardzo zmienne. Od głęboko
siecznych, z 3 lub większą liczbą klap
i z nasadą sercowostrzałkowatą, do
jajowatych z prostą nasadą. Osiągają
4-15 cm długości i 3-11 cm szerokości.
• Kwiaty - duże, o długości korony 3-7
cm, zebrane są po 3-4 w kątach liści.
Działki kielicha do 1 cm długości,
zaostrzone. Korona dzwonkowata lub
lejkowata, na zewnątrz
jasnoniebieska lub fioletowa, w
gardzieli ciemniejsza. W uprawie
często nie zakwitają.
• Owoce - jajowate torebki z dużymi,
ciemnymi nasionami, rzadko się
zawiązują.
• Część podziemna - jadalne bulwy
korzeniowe osiągające wagę do 3
kg. Mają biały, różowy lub czerwony
miąższ.
Rozwój i rozmnażanie
• Rozmnażanie
Wilce rozmnażać można
poprzez bulwy lub
wierzchołkowe sadzonki
pędowe. Drugi sposób jest
trudniejszy, wymaga bowiem
utrzymywania wyższej
temperatury (najlepiej 25°C) i
wilgotności powietrza na
poziomie 70%, aby sadzonki się
ukorzeniły.
• Uprawa
Roślina powszechnie uprawiana w strefie
międzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym i ciepłym
klimacie.
• Stanowisko
Latem stanowisko powinno być słoneczne lub półcieniste.
Warto jednak uważać na bardzo mocne nasłonecznienie,
ponieważ powoduje ono szybką utratę wilgoci oraz może
powodować poparzenia liści.
Roślinę zimujemy w temperaturze 10-20°C.
W zależności od temperatury opadają wszystkie liście lub
tylko ich część. Nowe pojawiają się zazwyczaj w kwietniu.
Wilec ziemniaczany znosi krótkotrwałe spadki temperatury
do 0°C.
• Podlewanie
Latem należy zwrócić uwagę, aby podłoże było stale jednakowo
wilgotne. Wilec, który wykształca duże, miękkie liście, ma pod
tym względem duże wymagania.
Przesuszenie gleby sprawia, że liście szybko usychają.
Z drugiej strony trzeba także uważać, aby bulwy nie stały
w wodzie, ponieważ zaczną gnić.
Zapotrzebowanie na substancje odżywcze jest średnie. Roślinę
nawozimy od marca do września co 7-10 dni nawozem
wieloskładnikowym.
Zimą ograniczamy podlewanie.
• Przycinanie
Wszystkie zbyt długie pędy można w każdej chwili skrócić.
Zimą warto usuwać obumarłe części rośliny.
• Podłoże
Bulwy sadzimy na przełomie marca i kwietnia.
Ziemia powinna być żyzna, luźna i lekka. Można użyć dobrej
jakości ziemi kwiatowej. Warto zastosować domieszkę
materiałów poprawiających przepuszczalność substratu
(np. keramzyt czy żwir).
• Najczęstsze problemy w uprawie
Latem mogą pojawić się mączliki. Ponadto wilcom zagrażają
wciornastki i przędziorki.
Złe warunki uprawy sprzyjają pojawieniu się chorób grzybowych
takich jak czarna zgnilizna.
Zbyt obfite podlewanie powoduje gnicie bulw i w rezultacie
zamieranie rośliny.
Wartości odżywcze
• Jadalna część bulwy zawiera około 27,2-30,8% suchej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
masy w tym:
ok. 1,7% białka,
1,1% włókna,
0,6% tłuszczu,
26,6% węglowodanów (w tym ok. 19% skrobi),
0,9% błonnika,
1,1% substancji mineralnych,
witaminy: B1, B2, PP, C oraz b-karoten,
witamina C w bulwach wynosi ok. 23 mg/100 g świeżej
masy,
cukru (ok. 2,8%).
• Liście batata zawierają około 12,2% suchej masy, w tym:
• ok. 4% białka,
• witaminy z grupy B, b-karoten oraz wit. C (ok.11 mg/100 g
świeżej masy),
• znaczne ilości soli mineralnych, zwłaszcza wapnia fosforu
i potasu.
• Ich wartość energetyczna stanowi tylko ok. 35 kcal. Stąd
też w wielu krajach spożywa się je.
Bataty- właściwości
• Podstawowym elementem zdrowotnym batatów są białka, które posiadają
właściwości antyoksydacyjne. Oznacz to że są idealną bronią w walce z
wolnymi rodnikami- to wszystko za sprawą glutationu, który przez aktywację
wdraża system czyszczenia organizmu z szkodliwych związków.
• Bataty jak wykazały badania są bardzo bogate w błonnik, witaminę A-
występującą w postaci beta-karotenu, witaminę C oraz mangan, potas,
miedź, żelazo czy witaminy z grupy B.
• Bataty są szczególnie zalecane osobom cierpiącym na choroby układu
krążenia, raka jelita cienkiego czy raka okrężnicy.
• Składniki z batatów oprócz funkcji antyoksydacyjnej wspomagają system
odpornościowy. Chronią przed astmą, osteoporozą czy reumatoidalnym
zapaleniem stawów.
Odmiany
• Istnieją dwie główne odmiany batatów: słodka i gorzka.
• Słodka odmiana jest smaczna, z tego powodu często jej
uprawy są niszczone przez insekty i dzikie zwierzęta.
• Natomiast odmiana gorzka jest trująca, dlatego też nie jest
jadana przez szkodniki. Aby była jadalna dla ludzi, najpierw
trzeba obrać bulwę ze skóry, w której jest najwięcej toksyn,
a następnie wystawić na tacy na działanie promieni
słonecznych. Pod wpływem słońca toksyny z pozostałej części
bulwy zostaną usunięte. Taca jest potrzebna po to, żeby
z bulwy wypłynęła część soków (teraz zdatnych do picia).
Zastosowanie
Wykorzystuje się je w sztuce kulinarnej podobnie jak
ziemniaki, w formie gotowanej lub pieczonej. Można z nich
zrobić frytki, dodać do potrawki, przyrządzić puree,
dodawać do ciast, racuchów i pikantnych sufletów.
wykorzystuje się również do
produkcji spirytusu, wódki, skrobi,
a także mąki, krochmalu i płatków.
• Bataty
• Po pokrojeniu na plastry, wysuszeniu na
słońcu i zmieleniu z batatów otrzymuje
się mąkę, która nadaje się do spożycia
przez długi czas. W Indonezji, przed
suszeniem bataty moczy się w słonej
wodzie przez około godzinę po to, aby
zapobiec rozwojowi mikroorganizmów.
• Mąkę wykorzystuje się jako polepszacz
ciastaw produkcji chleba
stabilizator w produkcji lodów.
i
jako
podobnie jak ziemniaki, są
surowcem
do
produkcji
chipsów,
obecnie popularnych w krajach Azji. W
Chinach popularne są chipsy pokrywane
cukrem, w Stanach Zjednoczonych
solone, natomiast w Bangladeszu
aprobatę konsumentów uzyskały chipsy
przyprawiane
pieprzem
cayenne
i kwaskiem cytrynowym.
• Bataty,
Shochu
• W Japonii, skrobia z batatów jest także
wykorzystywana do produkcji destylowanych
napojów alkoholowych o
nazwie shochu. Proces produkcyjny jest bardzo
podobny do produkcji whisky z tą różnicą,
że koji –odpowiednik słodu w produkcji whisky
otrzymuje się poprzez
zaszczepienie parowanego ryżu, moczonego w
wodzie przez dobę, grzybami
pleśniowymi Aspergillus kawachii i dwudniową
inkubację w 35 do 37°C.
• Następnie koji miesza się z roztworem skrobi
i drożdżami w celu scukrzenia skrobi
i fermentacji. W ostatnim etapie destyluje się
filtrat.
Bataty koło domu
• Bataty uprawia się także jako
roślinę ozdobną, zyskują one
popularność jako roślina tła, czyli
dodatek
do
kompozycji
balkonowo-tarasowych.
• Bywa też sadzony pojedynczo,
gdyż jest efektowny i szybko
rośnie. Na polski rynek trafił około
trzech lat temu.
• Rozmnaża się je przez wysiew
nasion, przez podział bulw oraz
sadzonki wierzchołkowe.
• W Polsce dostępnych jest na
rynku sześć
ogrodowych:
jego
odmian
• 'Light Green' — liście jasno
żółtozielone,
trójklapowe,
w zarysie trójkątne (fot. 1);
• 'Bronze' — liście kształtem
podobne
do
tych
u
poprzedniej
odmiany,
ale barwy miedzianobrązowej
(fot. 2).
• 'Purple' — liście jak u 'Bronze',
ale ciemnopurpurowe, z
wyraźnym żyłkowaniem (fot. 1).
• 'Red' — liście
ciemnoczerwonopurpurowe (fot.
2).
• 'Margerite' — liście
jasnozielone (fot. 3, po prawej),
trójkątne, całobrzegie o
sercowatej nasadzie i ostrym
wierzchołku (w katalogach
odmiana ta bywa umieszczana
pod nazwą 'Gelb');.
• 'Blocky' — liście pięcioklapowe,
fioletowo-zielone (fot. 3), od
spodu fioletowe.
Bibliografia
• Banasiak A.,: Ogród wita Pismo Ogrodu Botanicznego.
Wrocław 2010
• Uniwersytetu Wrocławskiego
• Podbiełkowski Z.,: Słownik roślin użytkowych. Warszawa:
PWRiL, 2003
• Rohwer J.G.,: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa:
Horyzont – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media Sp z
o.o., 2002