Chemia

i
LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCACE
W GOŁDAPI
Przedmiotowy system oceniania
z chemii
OPRACOWAŁA:
Anna Gawza
GOŁDAP 2009
WSTĘP
Przedmiotowy System Oceniania z chemii w Liceum Ogólnokształcącym w Gołdapi jest
zgodny ze Statutem i Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania (WSO) tej szkoły.
PROGRAM ZAWIERA
I. Kontrakt z uczniem
II. Szczegółowe kryteria ocen cząsteczkowych.
III. Tryb poprawy oceny semestralnej i rocznej.
IV. Informacja zwrotna.
V. Sposób wystawienia oceny semestralnej i końcoworocznej.
I. KONTRAKT Z UCZNIEM
1. Każdy uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami sprawiedliwości.
2. Ocenie podlegają wszystkie formy aktywności ucznia.:
- prace klasowe
- kartkówki (krótkie sprawdziany)
- zadania domowe
- praca w grupach
- odpowiedzi ustne
- aktywność na lekcji
- zadania dodatkowe
- udział w konkursach, olimpiadach przedmiotowych
3. Każdy uczeń otrzymuje w ciągu semestru minimum 2 oceny cząsteczkowe przy jednej
godzinie lekcyjnej tygodniowo, minimum 3 oceny cząsteczkowe przy 2 godzinach lekcyjnych
tygodniowo.
4. Sprawdziany i kartkówki są obowiązkowe.
5. Sprawdziany podsumowujące dział programu zapowiadane są z co najmniej tygodniowym
wyprzedzeniem, poprzedzone są lekcją powtórzeniową.
6. Nie przekłada się sprawdzianów.
7. Osoby nieobecne podczas sprawdzianu z przyczyn losowych są zobowiązane do jego
napisania na kolejnej lekcji (wyjątek: osoby, które były przez dłuższy czas nieobecne w
szkole i nie zdążyły nadrobić materiału a uzyskały zgodę nauczyciela uczącego na pisanie w
innym terminie).
8. Uczniowie, którzy maja nieusprawiedliwioną nieobecność na sprawdzianie lub kartkówce
otrzymują ocenę niedostateczną.
9. Poprawy sprawdzianu należy dokonać w ciągu dwóch tygodni, w terminie uzgodnionym z
nauczycielem.
10. Przy poprawianiu prac klasowych kryteria nie zmieniają się, a otrzymana ocena wpisana
jest do dziennika.
11. Każda prace klasowa uczeń może poprawiać tylko raz.
12. Krótkie sprawdziany i odpowiedź ustna obejmują zakres wiadomości z trzech jednostek
tematycznych:
oceny z materiału bieżącego nie podlegają poprawie.
13. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% godzin lekcyjnych może nie zostać sklasyfikowany.
14. Dla uczniów, o których mowa w punkcie 11, przeprowadza się egzamin klasyfikacyjny.
15. Nie ma możliwości poprawiania ocen na tydzień przed klasyfikacją.
16. Drobne samodzielne prace wykonane na lekcji nagradzane są plusami. Za zdobyte trzy
plusy uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą. Za mniejszą ilość plusów uczeń może otrzymać
ocenę tylko na koniec roku szkolnego.
17. Każdy uczeń musi posiadać na zajęciach lekcyjnych, zeszyt i książkę.
18.Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną na semestr powinien ją poprawić w terminie
ustalonym przez nauczyciela (ponieważ nieznajomość materiału wpłynie na dalsze postępy w
nauce).
II.SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCEN CZĄSTECZKOWYCH
1. Ustala się następujące progi ocen ze sprawdzianów pisemnych:
niedostateczny O% - 29%
dopuszczający 30% - 55%
dostateczny
56% - 69%
dobry
70% - 84%
bardzo dobry
85% - 94%
celujący
95% - 100%
2. Ustala się następujące progi ocen ze sprawdzianów krótkich (kartkówek):
niedostateczny O% - 29%
dopuszczający 30% - 55%
dostateczny
56% - 69%
dobry
70% - 84%
bardzo dobry
85% - 100%
3. W trakcie odpowiedzi ustnej uwzględnia się precyzyjność i jasność wypowiedzi.
4. W ocenie prac domowych uwzględnia się samodzielność, pomysłowość i poprawność
wykonania.
5. Przy ocenianiu referatów należy uwzględnić pomysłowość, dokładność, możliwości, wkład
pracy oraz zaangażowanie ucznia.
6. Ocena okresowa i roczna uwzględnia rozwój umysłowy ucznia, jego oceny cząsteczkowe,
postępy w realizacji celów oraz jego możliwości intelektualne i wkład pracy:
- ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymogów nawet na ocenę
dopuszczającą;
- ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który przy pomocy nauczyciela jest w stanie
wykonać proste zadania; ma tylko konieczne, luźno powiązane wiadomości; słabo rozumie
podstawowe uogólnienia; nie wyjaśnia zjawisk chemicznych; ma trudności w formułowaniu
myśli;
- ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który opanował w podstawowym zakresie te
wiadomości i umiejętności określone programem, które są konieczne do dalszego kształcenia;
poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania z pomocą nauczyciela
typowych zadań lub problemów; potrafi korzystać przy pomocy nauczyciela z takich źródeł
wiedzy jak tabele, wykresy; potrafi wykonać proste doświadczenia z pomocą nauczyciela; ma
braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale braki te nie
przekreślają możliwości dalszego kształcenia;
- ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował w dużym zakresie wiadomości i
umiejętności określone programem; poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do
samodzielnego rozwiązywania typowych zadań lub problemów; potrafi korzystać z tabel i
wykresów; potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia
- ocenę bardzo dobra otrzymuje uczeń, który opanował w pełnym zakresie wiadomości i
umiejętności określone programem; potrafi stosować zdobytą wiedzę do rozwiązywania
problemów i zadań w nowych sytuacjach; wykazuje dużą samodzielność i potrafi bez pomocy
nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy;
- ocenę celującą otrzymuje uczeń, który opanował w pełnym zakresie wiadomości i
umiejętności określone programem; potrafi oryginalnie rozwiązywać problemy; umie
prezentować własne poglądy, opinie, efekty pracy; potrafi korzystać z różnych źródeł
pogłębiania wiedzy; jest aktywny na lekcjach, chętnie podejmuje dodatkowe zadania ; bierze
udział w konkursach przedmiotowych i kle przedmiotowym.
III. TRYB POPRAWY OCENY SEMESTRALNEJ I ROCZNEJ
Uczeń ma prawo do poprawy oceny semestralnej i rocznej na wyższą, gdy spełnione zostały
poniższe warunki:
1. Zgłasza chęć do poprawy co najmniej 2 tygodnie przed wystawieniem ocen.
2. Nigdy nie wykazał negatywnego stosunku do przedmiotu i do nauczyciela.
3. Był aktywny na zajęciach lekcyjnych.
4. Dopuszczalna ilość opuszczonych godzin lekcyjnych nie przekroczyła 25%.
5. Wszystkie sprawdziany i kartkówki zaliczał terminowo.
6. W
wyznaczonych
przez
nauczyciela
terminach
przystępował
do
poprawy
sprawdzianów.
IV. INFORMACJA ZWROTNA
NAUCZYCIEL – UCZEŃ
1. Nauczyciel przekazuje uczniowi uzasadnienie do każdej wystawionej oceny.
2. Uczeń ma możliwość otrzymania dodatkowych wyjaśnień i uzasadnień do wystawionej
oceny.
3. Nauczyciel pomaga uczniowi w samodzielnym planowaniu rozwoju.
4. Nauczyciel motywuje ucznia do dalszej pracy.
5. Oceny uzyskane przez ucznia wpisywane są do dziennika.
NAUCZYCIEL – RODZICE podczas wywiadówek, indywidualnych konsultacji, rozmów z
rodzicami nauczyciel przekazuje:
1.Informacje o aktualnym stanie rozwoju i postępów ucznia w nauce.
2. Dostarcz rodzicom informacji o trudnościach i uzdolnieniach ucznia.
3. Przekazuje wskazówki do pracy z uczniem.
4. Uczeń na prośbę nauczyciela przekazuje rodzicom sprawdzian, który ma być podpisany
przez rodziców.
NAUCZYCIEL – WYCHOWAWCA nauczyciel informuje wychowawcę klasy o
osiągnięciach i zachowaniu ucznia.
V. SPOSÓB WYSTAWIENIA OCENY SEMESTRALNEJ I
KOŃCOWOROCZNEJ
1. Oceny cząstkowe z chemii wystawiane są w czterech działach, dla których ustawia się
wagi:
- sprawdziany pisemne – (wskaźnik punktowy) waga = 3
- krótkie odpowiedzi ustne i pisemne ( kartkówki) – (wskaźnik punktowy) waga = 2
- zadania domowe, aktywność, praca w grupach - (wskaźnik punktowy) waga = 1
- zadania dodatkowe - (wskaźnik punktowy) waga = 1
2. Ocena semestralna jest średnią ważoną ocen cząstkowych z całego semestru liczona w
następujący sposób:
- obliczanie średniej ocen z każdego działu do jednego miejsca po przecinku
- obliczanie punktów dla każdego działu; pomnożenie średniej ocen działu przez wagę
(wskaźnik punktowy) dla danego działu
- obliczanie sumy punktów ze wszystkich działów
- podzielenie sumy punktów przez sumę wskaźników punktowych = 7
3. Ocena końcoworoczna jest średnią ocen semestralnych.
Wymagania edukacyjne z chemii w Liceum Ogólnokształcącym
w Gołdapi
Zakres podstawowy, 4 godziny lekcyjne w trzyletnim cyklu nauczania.
W cyklu nauczania wyszczególniono następujące działy:
I dział – Systematyka związków nieorganicznych i ich podstawowe właściwości.
II dział – Budowa atomu i cząsteczki.
III dział – Mol i molowa interpretacja przemian chemicznych.
IV dział – Stężenia roztworów.
V dział – Chemia organiczna z elementami biochemii.
VI dział – Procesy równowagowe w roztworze.
VII dział – Procesy zachodzące z wymianą elektronów.
W klasie pierwszej realizowane są działy: I i II.
W klasie drugiej realizowane są działy: III, IV i V.
W klasie trzeciej realizowane są działy: VI i VII.
Program nauczania: DKW – 4015 – 43/01
Podręcznik: „Chemii 1, 2, 3 .” – zakres podstawowy. Wydawnictwo OPERON.
Nauczyciel: Anna Gawza
Dział I: Systematyka związków nieorganicznych i ich podstawowe
właściwości.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń zna pojęcia: metal, niemetal, substancja prosta, substancja złożona, mieszanina, reakcja
chemiczna, przemiana fizyczna. Potrafi wymienić najbardziej znane metale i niemetale,
kwasy (HCl, H2SO4, HNO3, H3PO4), zasady (NaOH, Ca(OH)2), sole, tlenki; podać ich nazwę
oraz napisać ich wzór lub symbol; podać prawo stałości składu; uzgodnić współczynniki w
podanym równaniu; napisać równanie reakcji pierwiastka z tlenem zaproponowane przez
nauczyciela, a także równanie otrzymywania wymienionych kwasów.
Ocena dostateczna:
Uczeń zna pojęcia: charakter chemiczny tlenku, tlenek kwasowy, tlenek zasadowy, tlenek
obojętny, kwas tlenowy i beztlenowy, zasada oraz wodorotlenek (H2S, NH3۰H2O, HJ, HBr,
Mg(OH)2, Ba(OH)2), destylacja, krystalizacja, topnienie, katalizator. Uczeń potrafi: podać
nazwę związku typowego na podstawie wzoru i napisać wzór na podstawie nazwy; podzielić
zbiór na grupy tematyczne( np. tlenków, soli); napisać równania reakcji metali grupy 1 i 2 z
woda i kwasami, równania typowych tlenków kwasowych i zasadowych z wodą.
Ocena dobra:
Uczeń potrafi: określić właściwości fizyczne typowe dla metali i niemetali, zastosować
zasady nazywania tlenków , kwasów, wodorotlenków i soli do mniej typowych związków;
zaproponować oraz napisać równania reakcji charakterystyczne dla tlenków kwasowych,
zasadowych, soli; opisać doświadczenia chemiczne.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń potrafi wymienić czynniki wpływające na szybkość reakcji; bilansować złożone
równania reakcji; zaproponować cykl procesów ilustrujących właściwości pierwiastka lub
związku i napisać odpowiednie równania reakcji; odróżnić proces fizyczny od chemicznego.
Dział II: Budowa atomu i cząsteczki.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń zna pojęcia: atom, pierwiastek, jądro atomowe, powłoki elektronowe, izotop, elektron,
neutron, proton, elektrony walencyjne, wiążąca para elektronowa wiązanie jonowe,
kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, wzór sumaryczny, wzór elektronowy, naturalna
przemiana promieniotwórcza, grupa i okres układu okresowego. Potrafi wskazać liczbę
atomowa i masową; określić liczbę elektronów, protonów i powłok w atomie; określić rodzaj
wiązania w cząsteczce podanej przez nauczyciela.
Ocena dostateczna:
Uczeń zna pojęcia: polarność, elektroujemność, energia jonizacji, orbital s, p przemiana α i β.
Potrafi określać skład atomu, opierając się na położeniu w układzie okresowym; określać
budowę elektronową pierwiastka położonego w okresach 1- 3 i wskazać ich powłokę
walencyjną; zastosować regułę Hunda dla powłoki walencyjnej pierwiastków grup głównych;
określać kierunek polaryzacji wiązania w cząsteczce; zapisać wzór elektronowy prostych
cząsteczek; wymienić zastosowania przemian promieniotwórczych, określić typ przemiany
promieniotwórczej w napisanym równaniu.
Ocena dobra:
Uczeń zna pojęcia: moment dipolowy cząsteczki, wiązania wodorowe, oddziaływanie
międzycząsteczkowe, wiązanie koordynacyjne. Potrafi napisać wzór elektronowy cząsteczek
typowych kwasów, tlenków, wodorotlenków i soli i określić rodzaj wiązania δ i π w
cząsteczce; określić polarność prostej cząsteczki; powiązać właściwości pierwiastka z
położeniem atomu w układzie okresowym; uzasadnić właściwości typowego związku,
posługując się budowa elektronową jego cząsteczki; dokończyć równanie przemiany α i β.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń potrafi: zaproponować właściwości pierwiastka, znając jego budowę elektronową i
właściwości związku, posługując się analizą budowy elektronowej i jego cząsteczki.
Dział III i IV: Mol i molowa interpretacja przemian chemicznych.
Stężenia roztworów.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń zna pojęcia: warunki normalne, masa atomowa, jednostka masy atomowej, masa
cząsteczkowa, mol, masa molowa, stężenie procentowe, stężenie molowe, wartość liczby
Avogadra, objętość molowa gazów w warunkach normalnych, prawo zachowania masy.
Potrafi: obliczyć masę molową i liczbę moli substancji; rozwiązywać zadanie oparte na
równaniach reakcji; obliczać stężenie procentowe i molowe, podstawiając dane do
odpowiedniego wzoru.
Ocena dostateczna:
Uczeń zna pojęcia: roztwór nasycony i nienasycony, rozpuszczalność; powinien wiedzieć że
rozpuszczalność zależy od temperatury. Potrafi obliczyć liczbę moli, cząsteczek, atomów;
rozwiązać samodzielnie proste zadanie stechiometryczne; rozwiązać z pomocą nauczyciela
zadanie z nadmiarem i niedomiarem; obliczyć gęstość gazu w warunkach normalnych.
Ocena dobra:
Uczeń potrafi wykonać obliczenia, wykorzystując procent objętościowy gazów w mieszaninie
w warunkach normalnych; samodzielnie wykonać proste obliczenia stechiometryczne oraz dla
reagentów zmieszanych w dowolnym stosunku; wykonać obliczenia stężenia procentowego i
molowego podczas rozcieńczania roztworu wodą.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń potrafi samodzielnie wykonać obliczenia związane z reakcjami w roztworach, z
zatężaniem i rozcieńczaniem oraz przeliczaniem stężeń.
Dział V: Węglowodory, związki jednofunkcyjne i wielofunkcyjne.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń wyjaśnia pojęcia: węglowodór nasycony, alkan, szereg homologiczny, izomeria
konstytucyjna, reakcja substytucji, węglowodór nienasycony, alken, izomery cis-trans, alkin,
węglowodór aromatyczny. Podaje wzór ogólny szeregu alkanów. Podaje nazwy n-alkanów
C1 – C10. Omawia zmiany właściwości fizyczne alkanów wraz ze wzrostem długości
łańcucha. Wśród podanych reakcji potrafi wskazać reakcję substytucji. Podaje wzór ogólny
szeregu alkenów. Wymienia metody otrzymywania alkenów i alkinów oraz reakcje
charakterystyczne dla alkenów. Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne benzenu. Uczeń
podaje nazwy prostych alkoholi jednowodorotlenowych. Określa rzędowość alkoholu
jednowodorotlenowego. Wymienia metody otrzymywania alkoholi. Opisuje właściwości
fizyczne metanolu, etanolu i butan-1-olu. Wymienia reakcje charakterystyczne dla alkoholi.
Opisuje właściwości fizyczne glicerolu. Podaje nazwę systematyczną i zwyczajową glicerolu
i glikolu etylenowego. Rozróżnia wzory alkoholi od fenoli. Opisuje właściwości fizyczne
fenolu. Wymienia zastosowania etanolu, glikolu etylenowego, glicerolu i fenolu. Wyjaśnia
pojęcia: związek karbonylowy, grupa karbonylowa, aldehyd i keton. Podaje nazwy prostych
aldehydów i ketonów. Podaje sposób otrzymywania aldehydów i ketonów. Opisuje
właściwości fizyczne metanalu i acetonu oraz ich zastosowanie. Podaje nazwy systematyczne
i zwyczajowe prostych kwasów karboksylowych oraz kwasu palmitynowego, stearynowego i
oleinowego. Określa typ reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych. Opisuje
właściwości fizyczne kwasu octowego i stearynowego. Podaje nazwy prostych estrów.
Opisuje właściwości fizyczne octanu etylu. Opisuje właściwości fizyczne tłuszczu. Podaje
metody otrzymywania soli kwasów karboksylowych. Omawia budowę mydła. Określa
rzędowość amin o podanych wzorach. Uczeń wyjaśnia pojęcia: związek wielofunkcyjny,
cukier prosty, aldoza, ketoza, disacharyd, polisacharyd. Wymienia rodzaje grup funkcyjnych
występujących w cząsteczkach aldoz i ketoz. Opisuje właściwości fizyczne glukozy. Omawia
właściwości fizyczne sacharozy. Wymienia podstawowe polisacharydy występujące w
przyrodzie. Opisuje właściwości fizyczne skrobi i celulozy. Wymienia grupy funkcyjne
wchodzące w skład cząsteczki aminokwasu. Podaje wzór glicyny i alaniny. Wymienia
czynniki denaturujące białko.
Ocena dostateczna:
Uczeń określa rodzaje wiązań w alkanach. Wyjaśnia zjawisko przyjmowania przez cząsteczkę
określonej konformacji. Określa, które z podanych związków są izomerami, a które
homologami. Pisze wzory strukturalne izomerów butanu, pentanu i heksanu. Nazywa alkan o
podanym wzorze strukturalnym. Pisze wzór strukturalny na podstawie podanej nazwy. Pisze
równanie reakcji spalania i półspalania dowolnego alkanu oraz równanie reakcji chlorowania i
bromowania alkanu C1 – C4. Określa kształt cząsteczki etenu. Nazywa alken o podanym
wzorze strukturalnym. Pisze wzór alkenu na podstawie jego nazwy. Wskazuje reakcje addycji
i eliminacji. Omawia zmiany właściwości fizycznych alkenów wraz ze wzrostem długości
łańcucha. Wyjaśnia pojęcie polimeryzacji. Omawia budowę etynu i określa kształt cząsteczki
etynu. Zapisuje równanie reakcji otrzymywania etynu z karbidu. Opisuje zastosowanie
acetylenu. Wyjaśnia pojęcia: elektrony zdelokalizowane i pierścień aromatyczny. Omawia
budowę cząsteczki benzenu. Potrafi zapisać wzory i podać nazwy najbliższych homologów
benzenu. Uczeń potrafi napisać wzór alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie jego
nazwy. Umie napisać wzory izomerycznych alkoholi jednowodorotlenowych C1 – C4. Potrafi
napisać równanie reakcji otrzymywania prostych alkoholi z alkenu i chlorowcopochodnej
oraz równanie reakcji fermentacji alkoholowej glukozy. Zapisuje równania reakcji substytucji
i eliminacji dla prostych alkoholi jednowodorotlenowych oraz ich reakcję z sodem. Umie
napisać równanie reakcji glicerolu i glikolu etylenowego z sodem. Podaje nazwę
systematyczną prostego alkoholu wielowodorotlenowego. Podaje metodę otrzymywania
glikolu etylenowego. Podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe najbliższych homologów
fenoli. Opisuje właściwości chemiczne fenolu. Porównuje właściwości alkoholi i fenoli.
Rozróżnia wzory aldehydów i ketonów. Podaje wzory alkoholi, z których powstaje określony
aldehyd lub keton. Określa różnice aldehydów i ketonów w zdolności do ulegania procesowi
utlenienia. Potrafi napisać wzór aldehydu lub alkoholu, z którego otrzymuje się dany kwas.
Pisze równanie estryfikacji i hydrolizy kwasowej estru. Opisuje budowę tłuszczu i wyjaśnia
związek budowy cząsteczki z jego stanem skupienia. Wyjaśnia, na czym polega zmydlanie
tłuszczu. Nazywa proste sole kwasów karboksylowych. Zapisuje wzór soli kwasu
karboksylowego na podstawie nazwy. Omawia budowę metyloaminy i aniliny. Podaje nazwy
prostych amin. Uczeń wyjaśnia pojęcia: pentoza, heksoza, pierścień hamiacetalowy, cukry
szeregu D i L, anomery a i b, wiązanie glikozydowi. Zalicza glukozę i fruktozę do
odpowiedniej grupy cukrów. Wyjaśnia, na czym polega hydroliza dwucukru. Opisuje różnice
w budowie i właściwościach sacharozy i maltozy. Omawia budowę skrobi i celulozy.
Wyjaśnia pojęcie aminokwas białkowy. Zapisuje wzory peptydów zbudowanych z glicyny i
alaniny. Wyjaśnia, na czym polega I-, II- i III-rzędowa struktura białka.
Ocena dobra:
Uczeń opisuje i rysuje kształty cząsteczek metanu, etenu i propanu. Rysuje wzór cząsteczki
etanu w konformacji naprzeciwległej i naprzemianległej. Pisze wzory strukturalne izomerów
heptanu i oktanu. Podaje nazwy zwyczajowe izomerów propanu i butanu. Wymienia rodzaje
oddziaływań między cząsteczkami alkanów. Wyjaśnia, dlaczego dany alkan ma określone
właściwości fizyczne. Przewiduje, jakie izomeryczne produkty powstaną w reakcji
chlorowcowania alkanów o dłuższych łańcuchach. Rysuje przykładowe wzory izomerów cistrans. Omawia rodzaje wiązań w cząsteczce etenu. Z podanych cząsteczek wybiera izomery
cis-trans. Zapisuje równania reakcji otrzymywania alkenów. Podaje przykłady reakcji
eliminacji i addycji. Zapisuje równanie reakcji addycji do symetrycznego alkenu. Podaje
nazwę alkinu o określonym wzorze i zapisuje wzór alkinu na podstawie nazwy. Opisuje
budowę i kształt cząsteczek alkinów. Omawia rodzaje wiązań w cząsteczkach alkinów.
Zapisuje równania reakcji otrzymywania alkinów na drodze eliminacji. Zapisuje równanie
reakcji nitrowania i chlorowania benzenu oraz spalania benzenu w powietrzu i tlenie.
Uzasadnia aromatyczny charakter benzenu przez analizę struktury elektronowej cząsteczki.
Wyjaśnia pojęcia: elektrofil, substytucja elektrofilowa. Umie zastosować w nazewnictwie
przedrostki: orto-, meta-, para-. Zapisuje równania reakcji, którym ulega benzen i toluen.
Nazywa wielopodstawione pochodne benzenu. Uczeń wypisuje wzory i podaje nazwy
izomerycznych alkoholi o dłuższym łańcuchu. Uzasadnia właściwości fizyczne metanolu,
etanolu i butan-1-olu na podstawie budowy ich cząsteczek. Przewiduje właściwości fizyczne
alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie wzoru związku. Uzasadnia właściwości
fizyczne glicerolu i glikolu etylenowego na podstawie budowy ich cząsteczek.
Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia alkoholi jednowodorotlenowych od glikolu
etylenowego lub glicerolu. Wyjaśnia na podstawie budowy cząsteczki kwasowy charakter
fenolu. Zapisuje równania reakcji nitrowania i zobojętniania fenolu. Proponuje metodę
rozróżnienia alkoholu i fenolu. Omawia różnice w strukturze aldehydów i ketonów i
wynikające z tego właściwości związków. Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia
aldehydów i ketonów. Opisuje próbę Tollensa i Trommera oraz zapisuje równania reakcji dla
obu tych prób. Potrafi napisać równania reakcji prostych kwasów z metalami, tlenkami metali
i wodorotlenkami. Wyjaśnia właściwości fizyczne i chemiczne kwasów karboksylowych na
podstawie budowy ich cząsteczek. Pisze równanie reakcji hydrolizy zasadowej estru. Zapisuje
wzór tłuszczu nasyconego i nienasyconego. Wyjaśnia właściwości fizyczne tłuszczu na
podstawie analizy struktury. Potrafi omówić sposób otrzymywania margaryny z oleju
roślinnego. Omawia piorące właściwości mydła. Zapisuje równania reakcji otrzymywania
prostych soli kwasów karboksylowych. Wyjaśnia pojęcie twardości wody i detergentu.
Wyjaśnia, na czym polega zasadowość amin. Pisze równania reakcji otrzymywania
metyloaminy i aniliny. Uczeń potrafi napisać wzory Fischera i Hawortha fruktozy i glukozy.
Wyjaśnia pojęcie cukier redukujący. Pisze wzory maltozy i sacharozy. Wyjaśnia pojęcie
wiązania a- i b-glikozydowego. Wyjaśnia właściwości fizyczne i chemiczne skrobi i celulozy
na podstawie budowy ich cząsteczek. Wyjaśnia pojęcie jonu obojnaczego. Opisuje kwasowo
– zasadowe właściwości aminokwasów. Potrafi na wzorze peptydu określić położenie
wiązania peptydowego. Zapisuje równanie reakcji otrzymywania dipeptydu. Wyjaśnia różnice
w procesach denaturacji i wysalania białka.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń porównuje energię i trwałość poszczególnych konformacji etanu. Stosuje zasady
nazewnictwa systematycznego celem nazwania większych lub mniej typowych cząsteczek.
Przewiduje, które alkeny tworzą izomery cis-trans i nazywa ich wzory. Omawia kształt
cząsteczki but-2-enu i wskazuje, które atomy leżą na tej samej płaszczyźnie. Potrafi
zaproponować metodę rozróżnienia węglowodoru nasyconego i nienasyconego. Przewiduje
produkt główny reakcji addycji do niesymetrycznego alkenu. Zapisuje reakcje addycji do
symetrycznych i niesymetrycznych alkinów. Potrafi zaprojektować doświadczenie
wykazujące nienasycony charakter etynu oraz doświadczenie pozwalające odróżnić
węglowodór aromatyczny od alifatycznego. Podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela
pochodnych benzenu. Omawia właściwości i budowę naftalenu. Uwzględnia kierujący wpływ
podstawników w reakcjach substytucji elektrofilowej celem określenia produktów reakcji.
Potrafi zaproponować wieloetapową syntezę związku aromatycznego. Uczeń podaje nazwy
zwyczajowe butanoli. Nazywa proste alkoholany. Zapisuje reakcje hydrolizy alkoholanów i
określa odczyn roztworu. Wyjaśnia wpływ grupy –OH na aktywność pierścienia
aromatycznego. Potrafi zaproponować kilkuetapową syntezę alkoholu i fenolu. Proponuje
kilkuetapową syntezę kwasu karboksylowego. Wyjaśnia właściwości estru na podstawie
budowy cząsteczki. Umie zaproponować metodę odróżnienia tłuszczu nasyconego i
nienasyconego. Zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczu. Zapisuje równanie reakcji
hydrolizy soli kwasów karboksylowych i określa odczyn roztworu. Porównuje właściwości
metyloaminy i aniliny i wiąże je z budową cząsteczek. Zapisuje równanie reakcji amin z HCl.
Uczeń interpretuje próbę Fehlinga. Omawia związek właściwości redukujących cukru z jego
strukturą. Proponuje metodę rozróżnienia celulozy i skrobi oraz metodę identyfikacji skrobi w
produktach spożywczych. Pisze równania reakcji glicyny i alaniny z NaOH i HCl. Proponuje
metodę identyfikacji białka.
Dzieł VI: Procesy równowagowe w roztworze.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji. Umie zdefiniować pojęcie reakcji
endo- i egzotermicznej, reakcji odwracalnej i nieodwracalnej (podaje przykłady), pojęcie
hydratacji. Umie zdefiniować energię aktywacji, dysocjację elektrolityczną. Posługuje się
pojęciem pH dla określenia odczynu roztworu. Wymienia wskaźniki kwasowo zasadowe.
Wyjaśnia pojęcie katalizatora i inhibitora. Potrafi posługiwać się pojęciem roztworu
nasyconego i nienasyconego. Umie podzielić sole na ulegające i nie ulegające hydrolizie.
Ocena dostateczna:
Uczeń umie zdefiniować pojęcie energii wewnętrznej układu. Ocenia, które reakcje są endo-,
a które egzoenergetyczne. Potrafi zdefiniować pojęcie energii wewnętrznej układu. Umie
podzielić kwasy i zasady na słabe i mocne. Zapisuje równania reakcji dysocjacji: kwasów,
zasad, soli. Zapisuje wzory jonów powstałych podczas dysocjacji kwasów, zasad i soli oraz
podaje ich nazwy. Podaje metody pomiaru pH roztworu. Oblicza stężenia procentowe i
molowe roztworu. Przeprowadza obliczenia związane z rozpuszczalnością. Interpretuje tabelę
i wykres rozpuszczalności. Potrafi wskazać reakcję zobojętniania i strącania. Zapisuje
równania reakcji strącania, zobojętniania, hydratacji.
Ocena dobra:
Uczeń rozróżnia katalizatory homo i heterogeniczne Opisuje doświadczenia ilustrujące wpływ
temperatury i stężenia substancji na szybkość reakcji. Rozróżnia układ i otoczenie. Potrafi
napisać wyrażenie na stałą równowagi, stałe dysocjacji kwasów i zasad. Wyjaśnia pojęcie
równowagi dynamicznej. Omawia mechanizm reakcji dysocjacji. Umie posługiwać się
wartością stałej dysocjacji. Opisuje doświadczenie ilustrujące zobojętnianie i strącanie, proces
hydrolizy. Oblicza stężenia molowe i procentowe w bardziej skomplikowanych zadaniach.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń umie zaproponować przeprowadzenie doświadczeń dotyczących omawianych
zagadnień. Wyjaśnia mechanizm reakcji posługując się teorią zderzeń i kompleksu
aktywnego. Ocenia, w którą stronę przesunięte jest położenie równowagi reakcji. Wyjaśnia
zdolność substancji do dysocjacji na podstawie budowy jej cząsteczki. Oblicza stężenie jonów
powstałych w wyniku dysocjacji, stopień dysocjacji, pH roztworu. Omawia mechanizm
rozpuszczania związków niejonowych w wodzie. Przeprowadza trudniejsze obliczenia
związane z rozpuszczalnością. Potrafi wskazać procesy hydrolizy zachodzące w przyrodzie i
gospodarstwie domowym.
Dział VII: Procesy zachodzące z wymianą elektronów.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń potrafi zdefiniować pojęcie stopnia utlenienia, utleniacza, reduktora, procesu utleniania
i redukcji. Wymienia typowe utleniacze i reduktory. Wyjaśnia pojęcie korozji.
Ocena dostateczna:
Uczeń oblicza stopień utlenienia pierwiastka. Określa czy dane równanie reakcji opisuje
proces redoks. Wskazuje procesy utleniania i redukcji oraz utleniacz i reduktor. Zapisuje
równania reakcji kwasów z metalami. Zapisuje równania reakcji przebiegających z udziałem
tlenu i chloru.
Ocena dobra:
Uczeń podaje różne sposoby zapisu równań połówkowych. Przeprowadza bilans elektronowy
i materiałowy oraz uzgadnia współczynniki w prostym równaniu reakcji.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń przeprowadza bilans elektronowy i materiałowy oraz uzgadnia współczynniki w
trudniejszym równaniu reakcji. Opisuje utleniające właściwości wybranych pierwiastków i
jonów. Wyjaśnia pojęcie przeciwutleniacza.
Wymagania edukacyjne z chemii w Liceum Ogólnokształcącym
w Gołdapi
Zakres rozszerzony, 6 godziny lekcyjne w trzyletnim cyklu nauczania.
W cyklu nauczania wyszczególniono następujące działy:
I dział – Systematyka związków nieorganicznych i ich podstawowe właściwości.
II dział – Budowa atomu i cząsteczki.
III dział – Mol i molowa interpretacja przemian chemicznych.
IV dział – Stężenia roztworów.
V dział – Chemia organiczna z elementami biochemii.
VI dział – Procesy równowagowe w roztworze.
VII dział – Procesy zachodzące z wymianą elektronów.
W klasie pierwszej realizowane są działy: I i II.
W klasie drugiej realizowane są działy: III, IV i V.
W klasie trzeciej realizowane są działy: VI i VII.
Program nauczania: DKW – 4015 – 43/01
Podręcznik: „Chemii 1, 2, 3 .” – zakres rozszerzony. Wydawnictwo OPERON.
Nauczyciel: Anna Gawza
Dział I: Systematyka związków nieorganicznych i ich podstawowe
właściwości.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń zna pojęcia: metal, niemetal, substancja prosta, substancja złożona, mieszanina, reakcja
chemiczna, przemiana fizyczna; podział roztworów na homogeniczne i koloidalne, nasycone i
nienasycone. Potrafi wymienić najbardziej znane metale i niemetale, kwasy (HCl, H2SO4,
HNO3, H3PO4), zasady (NaOH, Ca(OH)2), sole, tlenki; podać ich nazwę oraz napisać ich
wzór lub symbol; podać prawo stałości składu; uzgodnić współczynniki w podanym
równaniu; napisać równanie reakcji pierwiastka z tlenem zaproponowane przez nauczyciela, a
także równanie otrzymywania wymienionych kwasów; zaproponować metodę rozdziału
mieszaniny.
Ocena dostateczna:
Uczeń zna pojęcia: charakter chemiczny tlenku, tlenek kwasowy, tlenek zasadowy, tlenek
obojętny, kwas tlenowy i beztlenowy, zasada oraz wodorotlenek (H2S, NH3۰H2O, HJ, HBr,
Mg(OH)2, Ba(OH)2), destylacja, krystalizacja, topnienie, katalizator, tlenek i wodorotlenek
amfoteryczny, wodorosól, chromatografia, sedymentacja. Uczeń potrafi: podać nazwę
związku typowego na podstawie wzoru i napisać wzór na podstawie nazwy; podzielić zbiór
na grupy tematyczne( np. tlenków, soli); napisać równania reakcji metali grupy 1 i 2 z woda i
kwasami, równania typowych tlenków kwasowych i zasadowych z wodą, równania reakcji
tlenków zasadowych z tlenkami kwasowymi, tlenków kwasowych Adami i tlenków
zasadowych z kwasami.
Ocena dobra:
Uczeń potrafi: określić właściwości fizyczne typowe dla metali i niemetali, zastosować
zasady nazywania tlenków , kwasów, wodorotlenków i soli do mniej typowych związków;
zaproponować oraz napisać równania reakcji charakterystyczne dla tlenków kwasowych,
zasadowych, soli; opisać doświadczenia chemiczne; napisać równania reakcji tlenków i
wodorotlenków amfoterycznych, otrzymywania wodorosoli; opisać obserwacje i napisać
wnioski, opierając się na przeprowadzonym eksperymencie; zaproponować proste
doświadczenie opisujące właściwości kwasowe i zasadowe tlenków.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń potrafi wymienić czynniki wpływające na szybkość reakcji; bilansować złożone
równania reakcji; zaproponować cykl procesów ilustrujących właściwości pierwiastka lub
związku i napisać odpowiednie równania reakcji; odróżnić proces fizyczny od chemicznego;
wyjaśnić, na czym polega rola katalizatora w procesie reakcji; zaproponować eksperyment
mający określić rodzaj reakcji lub charakter związku; zastosować elementy analizy
jakościowej dla określenia obecności związku w roztworze.
Dział II: Budowa atomu i cząsteczki.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń zna pojęcia: atom, pierwiastek, jądro atomowe, powłoki elektronowe, izotop, elektron,
neutron, proton, elektrony walencyjne, wiążąca para elektronowa wiązanie jonowe,
kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, wzór sumaryczny, wzór elektronowy, naturalna
przemiana promieniotwórcza, grupa i okres układu okresowego. Potrafi wskazać liczbę
atomowa i masową; określić liczbę elektronów walencyjnych pierwiastka grupy głównej,
liczbę elektronów, protonów i powłok w atomie; określić rodzaj wiązania w cząsteczce
podanej przez nauczyciela.
Ocena dostateczna:
Uczeń zna pojęcia: polarność, elektroujemność, energia jonizacji, orbital s, p przemiana α i β,
wiązanie koordynacyjne, liczba kwantowa, orbital d. Potrafi określać skład atomu, opierając
się na położeniu w układzie okresowym; określać budowę elektronową pierwiastka
położonego w okresach 1- 3 i wskazać ich powłokę walencyjną; zastosować regułę Hunda dla
powłoki walencyjnej pierwiastków grup głównych; określać kierunek polaryzacji wiązania w
cząsteczce; zapisać wzór elektronowy prostych cząsteczek; wymienić zastosowania przemian
promieniotwórczych, określić typ przemiany promieniotwórczej w napisanym równaniu;
określić budowę elektronową pierwiastków 4 okresu.
Ocena dobra:
Uczeń zna pojęcia: moment dipolowy cząsteczki, wiązania wodorowe, oddziaływanie
międzycząsteczkowe, wiązanie koordynacyjne, wiązanie metaliczne. Potrafi napisać wzór
elektronowy cząsteczek typowych kwasów, tlenków, wodorotlenków i soli i określić rodzaj
wiązania δ i π w cząsteczce; określić polarność prostej cząsteczki; powiązać właściwości
pierwiastka z położeniem atomu w układzie okresowym; uzasadnić właściwości typowego
związku, posługując się budowa elektronową jego cząsteczki; dokończyć równanie przemiany
α i β, określać typ hybrydyzacji sp, sp2, sp3 w prostych typowych cząsteczkach (H2O, NH3,
CH4, C2H2); obliczyć średnia masę atomową ze składu izotopowego i procentowy skład
izotopowy na podstawie wartości średniej masy atomowej; podać przykłady naturalnych i
sztucznych przemian jądrowych.
Ocena bardzo dobra:
Uczeń zna pojęcie naturalne szeregi promieniotwórcze. Uczeń potrafi: zaproponować
właściwości pierwiastka, znając jego budowę elektronową i właściwości związku, posługując
się analizą budowy elektronowej jego cząsteczki; określić typ hybrydyzacji atomów w
cząsteczkach mniej typowych na przykład kwasów tlenowych omawianych na lekcjach.
Dział III i IV: Mol i molowa interpretacja przemian chemicznych.
Stężenia roztworów.
Ocena dopuszczająca:
Uczeń zna pojęcia: warunki normalne, masa atomowa, jednostka masy atomowej, masa
cząsteczkowa, mol, masa molowa, stężenie procentowe, stężenie molowe, wartość liczby
Avogadra, objętość molowa gazów w warunkach normalnych, prawo zachowania masy.
Potrafi: obliczyć masę molową i liczbę moli substancji; rozwiązywać pod kierunkiem
nauczyciela zadanie oparte na równaniach reakcji; obliczać stężenie procentowe i molowe,
podstawiając dane do odpowiedniego wzoru.
Ocena dostateczna:
Uczeń zna pojęcia: roztwór nasycony i nienasycony, rozpuszczalność; powinien wiedzieć że
rozpuszczalność zależy od temperatury. Potrafi obliczyć liczbę moli, cząsteczek, atomów;
rozwiązać samodzielnie proste zadanie stechiometryczne; rozwiązać z pomocą nauczyciela
zadanie z nadmiarem i niedomiarem; obliczyć gęstość gazu w warunkach normalnych.
Ocena dobra:
Uczeń potrafi wykonać obliczenia, wykorzystując procent objętościowy gazów w mieszaninie
w warunkach normalnych; samodzielnie wykonać proste obliczenia stechiometryczne oraz dla
reagentów zmieszanych w dowolnym stosunku; wykonać obliczenia stężenia procentowego i
molowego podczas rozcieńczania roztworu wodą; wykonać obliczenia dla gazów w
warunkach odmiennych od normalnych (równanie Clapeyrona); przygotować roztwór o
zadanym stężeniu z odważki
Ocena bardzo dobra:
Uczeń potrafi samodzielnie wykonać obliczenia związane z reakcjami w roztworach, z
zatężaniem i rozcieńczaniem oraz przeliczaniem stężeń; obliczenia dla roztworów
otrzymanych przez rozpuszczenie gazów w wodzie; przygotować roztwór o zadanym stężeniu
z roztworu bardziej stężonego.
Dział V: Węglowodory, związki jednofunkcyjne i wielofunkcyjne.
Ocena dopuszczająca:
Wyjaśnia pojęcia: węglowodór nasycony, alkan, szereg homologiczny, izomeria
konstytucyjna, reakcja substytucji, węglowodór nienasycony, alken, izomery cis-trans, alkin,
węglowodór aromatyczny. Podaje wzór ogólny szeregu alkanów. Podaje nazwy alkanów C1 –
C20. Omawia zmiany właściwości fizyczne alkanów wraz ze wzrostem długości łańcucha.
Wśród podanych reakcji potrafi wskazać reakcję substytucji. Podaje wzór ogólny szeregu
alkenów. Wymienia metody otrzymywania alkenów i alkinów oraz reakcje charakterystyczne
dla alkenów. Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne benzenu, toluenu i naftalenu.
Wyjaśnia pojęcie wzoru empirycznego i rzeczywistego. Wymienia naturalne źródła
węglowodorów, podstawowe frakcje z destylacji ropy naftowej oraz określa ich zastosowanie.
Opisuje proces krakingu i reformingu. Podaje nazwy prostych alkoholi
jednowodorotlenowych. Określa rzędowość alkoholu jednowodorotlenowego. Wymienia
metody otrzymywania alkoholi. Opisuje właściwości fizyczne metanolu, etanolu i butan-1olu. Wymienia reakcje charakterystyczne dla alkoholi. Opisuje właściwości fizyczne
glicerolu. Podaje nazwę systematyczną i zwyczajową glicerolu i glikolu etylenowego.
Rozróżnia wzory alkoholi od fenoli. Opisuje właściwości fizyczne fenolu. Wymienia
zastosowania etanolu, glikolu etylenowego, glicerolu i fenolu. Wyjaśnia pojęcia: związek
karbonylowy, grupa karbonylowa, aldehyd i keton. Podaje nazwy prostych aldehydów i
ketonów. Podaje sposób otrzymywania aldehydów i ketonów. Opisuje właściwości fizyczne
metanalu i acetonu oraz ich zastosowanie. Podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe
prostych kwasów karboksylowych oraz kwasu palmitynowego, stearynowego i oleinowego.
Określa typ reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych. Opisuje właściwości fizyczne
kwasu octowego i stearynowego. Podaje nazwy prostych estrów. Opisuje właściwości
fizyczne octanu etylu. Opisuje właściwości fizyczne tłuszczu. Podaje metody otrzymywania
soli kwasów karboksylowych. Omawia budowę mydła. Określa rzędowość amin o podanych
wzorach. Wyjaśnia pojęcia: hydroksykwasy, związek chiralny, asymetryczny atom węgla,
związek wielofunkcyjny, cukier prosty, aldoza, ketoza, cukier redukujący, disacharyd,
polisacharyd. Wymienia rodzaje grup funkcyjnych występujących w cząsteczkach aldoz i
ketoz. Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glukozy i rybozy. Omawia właściwości
fizyczne sacharozy i maltozy. Wymienia podstawowe polisacharydy występujące w
przyrodzie. Opisuje właściwości fizyczne skrobi, glikogenu i celulozy.
Wymienia grupy funkcyjne wchodzące w skład cząsteczki aminokwasu. Podaje wzór glicyny
i alaniny. Wymienia czynniki denaturujące białko. Wyjaśnia pojęcia: związek
heterocykliczny, zasada purynowa i pirymidynowa, nukleozyd, nukleotyd, kwas nukleinowy.
Wymienia rodzaje cząsteczek RNA.
Ocena dostateczna:
Określa rodzaje wiązań w alkanach (s i π). Wyjaśnia zjawisko przyjmowania przez cząsteczkę
określonej konformacji. Określa, które z podanych związków są izomerami, a które
homologami. Pisze wzory strukturalne izomerów butanu, pentanu i heksanu. Nazywa alkan o
podanym wzorze strukturalnym. Pisze wzór strukturalny na podstawie podanej nazwy. Pisze
równanie reakcji spalania i półspalania dowolnego alkanu oraz równanie reakcji chlorowania i
bromowania alkanu alkanów. Określa kształt cząsteczki etenu. Nazywa alken o podanym
wzorze strukturalnym. Pisze wzór alkenu na podstawie jego nazwy. Wskazuje reakcje addycji
i eliminacji. Omawia zmiany właściwości fizycznych alkenów wraz ze wzrostem długości
łańcucha. Wyjaśnia pojęcie polimeryzacji. Opisuje budowę cykloalkanu i cykloalkanu.
Nazywa cykloalkan i cykloalkan, Pisze wzór cykloalkanu i cykloalkanu na podstawie jego
nazwy. Omawia budowę etynu i określa kształt cząsteczki etynu. Zapisuje równanie reakcji
otrzymywania etynu z karbidu. Opisuje zastosowanie acetylenu. Wyjaśnia pojęcia: elektrony
zdelokalizowane i pierścień aromatyczny. Omawia budowę cząsteczki benzenu. Potrafi
zapisać wzory i podać nazwy najbliższych homologów benzenu. Podaje nazwy wskazanych
przez nauczyciela pochodnych benzenu. Opisuje mechanizm reakcji nitrowania. Uzasadnia
właściwości fizyczne arenów na podstawie budowy ich cząsteczek. Oblicza skład procentowy
związku na podstawie wzoru sumarycznego. Wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej. Potrafi
napisać wzór alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie jego nazwy. Umie napisać wzory
izomerycznych alkoholi jednowodorotlenowych. Potrafi napisać równanie reakcji
otrzymywania prostych alkoholi z alkenu i chlorowcopochodnej oraz równanie reakcji
fermentacji alkoholowej glukozy. Zapisuje równania reakcji substytucji i eliminacji dla
prostych alkoholi jednowodorotlenowych oraz ich reakcję z sodem. Umie napisać równanie
reakcji glicerolu i glikolu etylenowego z sodem. Podaje nazwę systematyczną prostego
alkoholu wielowodorotlenowego. Podaje metodę otrzymywania glikolu etylenowego. Podaje
nazwy systematyczne i zwyczajowe najbliższych homologów fenoli. Opisuje właściwości
chemiczne fenolu. Porównuje właściwości alkoholi i fenoli. Rozróżnia wzory aldehydów i
ketonów. Podaje wzory alkoholi, z których powstaje określony aldehyd lub keton. Określa
różnice aldehydów i ketonów w zdolności do ulegania procesowi utlenienia. Potrafi napisać
wzór aldehydu lub alkoholu, z którego otrzymuje się dany kwas. Pisze równanie estryfikacji i
hydrolizy kwasowej estru. Opisuje budowę tłuszczu i wyjaśnia związek budowy cząsteczki z
jego stanem skupienia. Wyjaśnia, na czym polega zmydlanie tłuszczu. Nazywa proste sole
kwasów karboksylowych. Zapisuje wzór soli kwasu karboksylowego na podstawie nazwy.
Omawia budowę metyloaminy i aniliny. Podaje nazwy prostych amin. Wyjaśnia pojęcia:
enancjomery, mieszanina racemiczna, diastereoizomery, forma mezo, światło spolaryzowane,
pentoza, heksoza, pierścień hamiacetalowy, cukry szeregu D i L, anomery a i b, wiązanie
glikozydowe. Wskazuje asymetryczne atomy węgla w cząsteczkach o podanych wzorach.
Wybiera z podanych przykładów wzory cząsteczek chiralnych. Zapisuje wzór kwasu
mlekowego, winowego, jabłkowego, salicylowego. Zapisuje wzór postaci endiolowej rybozy.
Zalicza glukozę, fruktozę i galaktozę do odpowiedniej grupy cukrów. Pisze wzory maltozy,
laktozy i sacharozy. Wyjaśnia, na czym polega hydroliza dwucukru. Opisuje różnice w
budowie i właściwościach sacharozy i maltozy. Omawia budowę skrobi, glikogenu i celulozy.
Wyjaśnia pojęcie aminokwas białkowy. Zapisuje wzory peptydów zbudowanych z glicyny i
alaniny. Wyjaśnia, na czym polega I-, II- i III rzędowa struktura białka. Wymienia rodzaje
oddziaływań stabilizujących I-, I i III- rzędową strukturę białka. Podaje przykłady związków
heterocyklicznych. Pisze wzory adeniny, tyminy, uracylu, guaniny i cytozyny. Wyjaśnia
pojęcie: wiązanie N-glikozydowe, wiązanie bezwodnikowe. Wyjaśnia rolę ATP i NAD+ w
przemianach biochemicznych. Omawia budowę DNA i RNA. Opisuje rolę kwasów
nukleinowych w syntezie białka.
Ocena dobra:
Opisuje i rysuje kształty cząsteczek metanu, etenu i propanu. Uzasadnia budowę cząsteczek
alkanów na podstawie hybrydyzacji atomów węgla. Rysuje wzór cząsteczki etanu w
konformacji naprzeciwległej i naprzemianległej. Pisze wzory strukturalne izomerów heptanu i
oktanu oraz wyższych alkanów. Podaje nazwy zwyczajowe izomerów propanu i butanu.
Wymienia rodzaje oddziaływań między cząsteczkami alkanów. Wyjaśnia, dlaczego dany
alkan ma określone właściwości fizyczne. Przewiduje, jakie izomeryczne produkty powstaną
w reakcji chlorowcowania alkanów o dłuższych łańcuchach. Omawia mechanizm reakcji
chlorowania metanu. Rysuje przykładowe wzory izomerów cis-trans. Omawia rodzaje wiązań
w cząsteczce etenu. Omawia budowę cząsteczek alkenów na podstawie hybrydyzacji atomów
węgla. Z podanych cząsteczek wybiera izomery cis-trans. Zapisuje równania reakcji
otrzymywania alkenów. Podaje przykłady reakcji eliminacji i addycji. Zapisuje równanie
reakcji addycji do symetrycznego alkenu. Przewiduje produkt główny reakcji addycji do
niesymetrycznego alkenu. Wypisuje wzory izomerów związków cyklicznych. Wskazuje pary
izomerów cis-trans. Zapisuje równania podstawowych reakcji związków cyklicznych. Podaje
nazwę alkinu o określonym wzorze i zapisuje wzór alkinu na podstawie nazwy. Opisuje
budowę i kształt cząsteczek alkinów.
Omawia rodzaje wiązań w cząsteczkach alkinów. Zapisuje równania reakcji otrzymywania
alkinów na drodze eliminacji. Zapisuje równanie reakcji nitrowania i chlorowania benzenu
oraz spalania benzenu w powietrzu i tlenie. Uzasadnia aromatyczny charakter benzenu przez
analizę struktury elektronowej cząsteczki. Wyjaśnia pojęcia: elektrofil, substytucja
elektrofilowa. Umie zastosować w nazewnictwie przedrostki: orto-, meta-, para-. Zapisuje
równania reakcji, którym ulega benzen i toluen. Nazywa wielopodstawione pochodne
benzenu. Opisuje mechanizm reakcji chlorowcowania, sulfonowania i alkilowania benzenu.
Uwzględnia kierujący wpływ podstawników w reakcjach substytucji elektrofilowej do
jednopodstawionego benzenu celem określenia produktów reakcji. Proponuje doświadczenie
różnicujące właściwości benzenu i naftalenu oraz metodę rozróżnienia arenów i
węglowodorów alifatycznych. Ustala wzór empiryczny i proponuje wzór sumaryczny na
podstawie składu procentowego. Proponuje wzór strukturalny odpowiadający danemu
wzorowi sumarycznemu. Zapisuje równanie reakcji z wykorzystaniem wzorów ogólnych
szeregów homologicznych. Ustala wzór sumaryczny na podstawie równania reakcji
Uzasadnia właściwości fizyczne metanolu, etanolu i butan-1-olu na podstawie budowy ich
cząsteczek. Przewiduje właściwości fizyczne alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie
wzoru związku. Nazywa proste alkoholany. Zapisuje reakcje hydrolizy alkoholanów i określa
odczyn roztworu. Uzasadnia właściwości fizyczne glicerolu i glikolu etylenowego na
podstawie budowy ich cząsteczek. Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia alkoholi
jednowodorotlenowych od glikolu etylenowego lub glicerolu. Wyjaśnia na podstawie budowy
cząsteczki kwasowy charakter fenolu. Zapisuje równania reakcji nitrowania i zobojętniania
fenolu.
Proponuje metodę rozróżnienia alkoholu i fenolu. Omawia różnice w strukturze aldehydów i
ketonów i wynikające z tego właściwości związków. Potrafi zaproponować metodę
rozróżnienia aldehydów i ketonów. Opisuje próbę Tollensa i Trommera oraz zapisuje
równania reakcji dla obu tych prób. Planuje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące różnice
we właściwościach aldehydów i ketonów. Potrafi napisać równania reakcji prostych kwasów
z metalami, tlenkami metali i wodorotlenkami. Wyjaśnia właściwości fizyczne i chemiczne
kwasów karboksylowych na podstawie budowy ich cząsteczek. Pisze równanie reakcji
hydrolizy zasadowej estru. Zapisuje wzór tłuszczu nasyconego i nienasyconego. Wyjaśnia
właściwości fizyczne tłuszczu na podstawie analizy struktury. Potrafi omówić sposób
otrzymywania margaryny z oleju roślinnego. Omawia piorące właściwości mydła. Zapisuje
równania Rysuje wzory przestrzenne enancjomerów. Rysuje wzory Fischera prostych
związków. Potrafi napisać wzory Fischera i Hawortha fruktozy, glukozy, 2- deoksyrybozy i
galaktozy. Zapisuje wzory postaci endiolowych glukozy, fruktozy i galaktozy. Wyjaśnia
pojęcie wiązania a- i b-glikozydowego. Proponuje metodę rozróżnienia sacharozy i maltozy.
Wyjaśnia właściwości fizyczne i chemiczne skrobi, glikogenu i celulozy na podstawie
budowy ich cząsteczek. Wyjaśnia pojęcie jonu obojnaczego. Opisuje kwasowo – zasadowe
właściwości aminokwasów. Potrafi na wzorze peptydu określić położenie wiązania
peptydowego. Zapisuje równanie reakcji otrzymywania dipeptydu. Zapisuje wzór
niewielkiego peptydu na podstawie jego sekwencji, odczytując wzory aminokwasów z
podręcznika. Wyjaśnia różnice w procesach denaturacji i wysalania białka. Omawia budowę i
właściwości kwasu nikotynowego. Analizuje strukturę cząsteczki ATP, NAD+ i FAD na
podstawie podanego wzoru. Wyjaśnia związek pomiędzy komplementarnością zasad a ich
zdolnością do wytwarzania wiązań wodorowych. Omawia różnice strukturalne pomiędzy
poszczególnymi rodzajami RNA.
Ocena bardzo dobra:
Porównuje energię i trwałość poszczególnych konformacji etanu. Stosuje zasady nazewnictwa
systematycznego celem nazwania większych lub mniej typowych cząsteczek. Porównuje
właściwości fizyczne izomerów. Przewiduje, które alkeny tworzą izomery cis-trans i nazywa
ich wzory. Omawia kształt cząsteczki but-2-enu i wskazuje, które atomy leżą na tej samej
płaszczyźnie. Potrafi zaproponować metodę rozróżnienia węglowodoru nasyconego i
nienasyconego. Zapisuje reakcje addycji do symetrycznych i niesymetrycznych alkenów.
Uzasadnia orientację reakcji addycji na podstawie jej mechanizmu. Rysuje dwie skrajne
konformacje cykloheksanu. Ocenia trwałość związków cyklicznych. Potrafi zaprojektować
doświadczenie wykazujące nienasycony charakter etynu oraz doświadczenie pozwalające
odróżnić węglowodór aromatyczny od alifatycznego. Podaje nazwy wskazanych przez
nauczyciela pochodnych naftalenu. Omawia właściwości i budowę naftalenu Uwzględnia
kierujący wpływ podstawników w reakcjach substytucji elektrofilowej do dwupodstawionego
benzenu celem określenia produktów reakcji. Potrafi zaproponować wieloetapową syntezę
związku aromatycznego. Proponuje i przewiduje wzór strukturalny związku na podstawie
opisu jego właściwości. Przygotowuje plakat, prezentację, film itp. na temat zastosowania
węglowodorów oraz ich wpływu na środowisko naturalne. Podaje nazwy zwyczajowe
butanoli. Wyjaśnia wpływ grupy –OH na aktywność pierścienia aromatycznego. Potrafi
zaproponować kilkuetapową syntezę alkoholu i fenolu. Omawia zastosowanie próby
jodoformowej do określenia położenia grupy karbonylowej w cząsteczce ketonu. Proponuje
kilkuetapową syntezę kwasu karboksylowego. Wyjaśnia właściwości estru na podstawie
budowy cząsteczki. Umie zaproponować metodę odróżnienia tłuszczu nasyconego i
nienasyconego. Zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczu. Zapisuje równanie reakcji
hydrolizy soli kwasów karboksylowych i określa odczyn roztworu. Porównuje właściwości
metyloaminy i aniliny i wiąże je z budową cząsteczek. Zapisuje równanie reakcji amin z HCl.
Określa,które wzory przestrzenne przedstawiają enancjomery. Interpretuje próbę Fehlinga.
Omawia związek właściwości redukujących cukru z jego strukturą. Proponuje metodę
doświadczalnego odróżnienia glukozy od fruktozy. Proponuje metodę rozróżnienia celulozy i
skrobi oraz metodę identyfikacji skrobi w produktach spożywczych. Pisze równania reakcji
glicyny i alaniny z NaOH i HCl. Proponuje metodę identyfikacji białka. Podaje przykłady
innych cząsteczek biologicznie czynnych zawierający chadenozynę.
Dzieł VI: Procesy równowagowe w roztworze.
Ocena dopuszczająca:
Wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji. Wyjaśnia pojęcie katalizatora i
inhibitora. Definiuje pojęcie czasu połowicznej przemiany. Określa cząsteczkowość i
rzędowość wskazanej reakcji prostej. Definiuje pojęcie reakcje endo- i egzotermicznej,
entalpii, reakcji odwracalnej i nieodwracalnej (podaje przykłady), pojęcie hydratacji. Podaje
treść prawa Hessa. Definiuje energię aktywacji, standardową entalpię tworzenia, entalpię
spalania i średnią energię wiązań, dysocjacji elektrolitycznej. Posługuje się pojęciem pH dla
określenia odczynu roztworu. Wymienia wskaźniki kwasowo zasadowe. Posługuje się
pojęciem roztworu nasyconego i nienasyconego. Dzieli sole na ulegające i nie ulegające
hydrolizie. Podaje definicję kwasu i zasady według teorii Arrheniusa oraz według teorii
Brönsteda – Lowry’ego. Wyjaśnia przyczyny kwaśnych deszczów.
Ocena dostateczna:
Podaje postać równania kinetycznego dla reakcji I i II rzędu. Definiuje pojęcie energii
wewnętrznej układu. Oblicza ilość substratu pozostałą po upływie określonego czasu od
zapoczątkowania reakcji. Oblicza czas potrzebny do zaniku określonej ilości substratu.
Ocenia, które reakcje są endo-, a które egzoenergetyczne. Definiuje pojęcie energii
wewnętrznej układu. Przeprowadza obliczenia termochemiczne oparte na sumowaniu równań
reakcji i układaniu cyklu. Zapisuje wyrażenie na stałą równowagi dowolnie wskazanej
reakcji. Określa, jak zmienia się położenie równowagi reakcji przy zmianie stężeń reagentów.
Dzieli kwasy i zasady na słabe i mocne. Zapisuje równania reakcji dysocjacji: kwasów, zasad,
soli. Zapisuje wzory jonów powstałych podczas dysocjacji kwasów, zasad i soli oraz podać
ich nazwy. Zapisuje wyrażenie na iloczyn jonowy wody. Podaje metody pomiaru pH
roztworu. Oblicza stężenia procentowe i molowe roztworu, przeprowadzać obliczenia
związane z rozpuszczalnością. Interpretuje tabelę i wykres rozpuszczalności. Wskazuje
reakcję zobojętniania i strącania. Zapisuje równania reakcji strącania, zobojętniania,
hydratacji. Zapisuje wyrażenie na iloczyn rozpuszczalności wskazanej soli. Zapisuje jonowe
równanie reakcji strącania. Klasyfikuje podane związki do kwasów lub zasad Arrheniusa oraz
Brönsteda – Lowry’ego. Omawia wpływ nawozów sztucznych na skład gleby.
Ocena dobra:
Rozróżnia katalizatory homo- i heterogeniczne. Opisuje doświadczenia ilustrujące wpływ
temperatury i stężenia substancji na szybkość reakcji. Potrafi narysować i zinterpretować
wykres zależności stężenia substratu od czasu trwania reakcji. Przeprowadza obliczenia
związane z czasem połowicznej przemiany. Rozróżnia układ i otoczenie. Przeprowadza
obliczenia dla reakcji, w których w stanie początkowym występują tylko substraty lub
substraty i produkty. Określa, jak zmienia się położenie równowagi reakcji przy zmianie
temperatury i ciśnienia. Pisze wyrażenie na stałą równowagi, stałe dysocjacji kwasów i zasad.
Wyjaśnia pojęcie równowagi dynamicznej. Omawia mechanizm reakcji dysocjacji. Posługuje
się wartością stałej dysocjacji. Stosuje prawo rozcieńczeń Ostwalda dla obliczenia stężeń
jonów powstałych w procesie dysocjacji słabego kwasu jednoprotonowego. Oblicza stężenie
jonów powstałych w wyniku dysocjacji. Oblicza stopień dysocjacji. Oblicza pH roztworu.
Opisuje doświadczenie ilustrujące zobojętnianie i strącanie, proces hydrolizy. Oblicza
stężenia molowe i procentowe w bardziej skomplikowanych zadaniach. Opisuje
doświadczenie ilustrujące wpływ stężenia roztworu na możliwość wytrącania się osadu.
Oblicza, czy przy danych stężeniach jonów nastąpi wytrącenie osadu. Oblicza
rozpuszczalność w wodzie soli trudno rozpuszczalnej. Zapisuje równanie reakcji kwasu z
zasadą w konwencji Brönsteda – Lowry’ego. Podaje przykład kwasu i zasady Arrheniusa oraz
Brönsteda – Lowry’ego. Wskazuje sprzężone pary kwas – zasada. Przeprowadza
doświadczenie w celu określenia zawartości różnych soli w wodzie.
Ocena bardzo dobra:
Potrafi zaproponować przeprowadzenie doświadczeń dotyczących omawianych zagadnień.
Wyjaśnia mechanizm reakcji posługując się teorią zderzeń i kompleksu aktywnego. Ocenia, w
którą stronę przesunięte jest położenie równowagi reakcji. Wyjaśnia zdolność substancji do
dysocjacji na podstawie budowy jej cząsteczki. Omawia mechanizm rozpuszczania związków
niejonowych w wodzie. Przeprowadza trudniejsze obliczenia związane z rozpuszczalnością.
Uwzględnia w obliczeniach efekt wspólnego jonu. Interpretuje wpływ wspólnego obcego
jonu na rozpuszczalność soli. Omawia rolę wody w reakcjach kwasowo – zasadowych.
Wskazuje procesy hydrolizy zachodzące w przyrodzie i gospodarstwie domowym. Proponuje
metodę zapobiegania hydrolizie danej soli.
Dział VII: Procesy zachodzące z wymianą elektronów.
Ocena dopuszczająca:
Definiuje pojęcie stopnia utlenienia, utleniacza, reduktora, procesu utleniania i redukcji.
Wymienia typowe utleniacze i reduktory. Omawia budowę i działanie półogniwa I rodzaju.
Definiuje siłę elektromotoryczną ogniwa. Podaje wzór Nernsta dla półogniw I rodzaju.
Opisuje budowę i działanie ogniwa Volty oraz ogniwa Leclanchego. Definiuje pojęcie korozji
chemicznej i elektrochemicznej. Wymienia czynniki przyspieszające korozję. Wymienia
metody zapobiegania korozji. Definiuje pojęcie napięcia rozkładowego. Opisuje proces
elektrolizy stopionej soli. Podaje treść I i II prawa Faradaya. Wymienia przemysłowe
zastosowania procesu elektrolizy, pierwiastki otrzymywanie dzięki elektrolizie.
Ocena dostateczna:
Oblicza stopień utlenienia pierwiastka. Określa, czy dane równanie reakcji opisuje proces
redoks. Wskazuje procesy utleniania i redukcji oraz utleniacz i reduktor. Zapisuje równania
reakcji kwasów z metalami. Zapisuje równania reakcji przebiegających z udziałem tlenu i
chloru. Opisuje budowę półogniwa wodorowego, budowę i działanie ogniwa Daniella.
Oblicza siłę elektromotoryczną ogniwa a napięciem występującym między elektrodami.
Oblicza potencjał półogniwa I rodzaju. Opisuje budowę i działanie akumulatora i ogniwa
paliwowego. Omawia mechanizm korozji elektrochemicznej. Wyjaśnia mechanizmy
zapobiegające korozji. Opisuje doświadczenie ilustrujące korozję żelaza. Omawia mechanizm
elektrolizy stopionych tlenków lub soli. Zapisuje równania elektrolizy stopionej soli lub
tlenku Opisuje proces elektrolizy wodnego roztworu soli i omawia jej mechanizm. Pisze
równania elektrolizy wodnego roztworu soli. Opisuje proces elektrolizy wodnego roztworu
kwasu i zasady. Wyjaśnia pojęcie nadpotencjału. Oblicza masę substancji wydzielonej na
elektrodzie podczas elektrolizy. Opisuje otrzymywanie wodorotlenku sodu podczas
elektrolizy wodnego roztworu chlorku sodu metodą przeponową i rtęciową. Omawia proces
elektrorafinacji metali i galwanicznego pokrywania powierzchni. Omawia procesy elektrolizy
prowadzące do otrzymania pierwiastków. Porównuje metody otrzymywania miedzi, żelaza i
glinu.
Ocena dobra:
Podaje różne sposoby zapisu równań połówkowych. Przeprowadza bilans elektronowy i
materiałowy oraz uzgodnić współczynników prostym równaniu reakcji oraz rówaniu
jonowym. Zapisuje równania połówkowe w pełnej wersji. Wskazuje w podanych przykładach
reakcje dysproporcjonowania i synproporcjonowania. Omawia właściwości redoks nadtlenku
wodoru. Opisuje utleniające właściwości wybranych pierwiastków, jonów i tlenków.
Posługuje się szeregiem elektrochemicznym metali dla określenia procesów zachodzących w
ogniwie. Zapisuje równania procesów elektrodowych w ogniwie Daniella. Zapisuje schemat
ogniwa Daniela zgodnie z konwencją sztokholmską. Wykonuje obliczenia siły
elektromotorycznej wybranych ogniw oraz dla ogniwa stężeniowego. Pisze równania reakcji
metali z kwasem solnym, stężonym i rozcieńczonym kwasem siarkowym (VI) oraz kwasem
azotowym (V). Przewiduje kierunek reakcji pomiędzy metalem a roztworem soli. Zapisuje
równanie reakcji pomiędzy metalem a roztworem soli. Opisuje doświadczenie ilustrujące
reakcje metalu z kwasem lub solą. Proponuje doświadczenie ilustrujące proces korozji i
zapobieganie korozji. Potrafi oszacować napięcie rozkładowe z pominięciem nadpotencjałów
i spadku potencjału spowodowane oporem elektrolitu. Opisuje i proponuje doświadczenie
ilustrujące przebieg elektrolizy wodnego roztworu soli. Przewiduje kolejność wydzielania się
produktów na katodzie. Zapisuje równania elektrolizy wodnego roztworu kwasu i zasady.
Opisuje przebieg elektrolizy prowadzonej na różnych elektrodach. Oblicza czas trwania
elektrolizy lub natężenie prądu niezbędne do uzyskania określonej masy produktu.
Przeprowadza obliczenia związane z elektrolizą w pojedynczym elektrolizerze.
Ocena bardzo dobra:
Przeprowadza bilans elektronowy i materiałowy oraz uzgodnić współczynników w
trudniejszym równaniu reakcji oraz trudniejszym równaniu jonowym. Wyjaśnia pojęcie
przeciwutleniacza. Samodzielnie przewiduje produkty reakcji redoks przebiegającej z
udziałem typowych utleniaczy i reduktorów. Konstruuje ogniwo Daniella. Zapisuje schemat i
omawia działanie dowolnego ogniwa zbudowanego z dwóch półogniw I rodzaju. Proponuje
doświadczenie ilustrujące reakcję metalu z kwasem lub solą. Oblicza masy produktów
wydzielonych na elektrodach za pomocą stechiometrycznej interpretacji równań
elektrodowych. Oblicza masy produktów wydzielonych na elektrodach elektrolizerów
połączonych szeregowo.