Ks. Wolak - Prawda i metody jej poznania

Prawda i metody jej poznania w nauce, filozofii i teologii
Wykład monograficzny
Semestr zimowy
Wymiar: 15 h
ECTS:
pkt.
Prowadzący: ks. dr hab. Zbigniew Wolak, prof. UPJPII
Forma zaliczenia: praca pisemna.
Opis przedmiotu:
Przedmiotem wykładów jest pojęcie prawdy, najpierw z punktu widzenia epistemologii,
następnie zwraca się uwagę na specyfikę jej poznania w dziedzinach, które odgrywają ważną
rolę w programie nauczania na Wydziale Teologicznym. O ile każda z dziedzin rodzi
specyficzne problemy związane z określeniem pojęcia prawdy w ramach własnych badań i
określania kryteriów jej poznania, można również odnajdywać wspólne cechy i kryteria,
dzięki którym prawda pozostanie zasadniczą wartością poznawczą i etyczną.
Wymagane teksty:
Beinert, Wolfgang, Teologiczna teoria poznania, Kraków 1998.
Bocheński, Józef, Współczesne metody myślenia, Poznań 1992.
Do dyspozycji studentów przygotowany jest również skrypt zawierający zarówno tekst
wykładu, jak i pewne dodatkowe teksty przeznaczone do osobistej lektury.
Zamierzone cele dydaktyczne:
Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z problematyką relacji między nauką i wiarą (w
kontekście rozważań pojawia się też filozofia i teologia) głównie w aspekcie
epistemologicznym i metodologicznym. Wychodzę od pojęcia prawdy, które choć wydaje się
jasne w powszechnym użyciu, w filozofii, a następnie w nauce i wierze oraz w teologii
komplikuje się i nabiera głębi. Pomoże to słuchaczom zrozumieć różne znaczenia pojęcia
prawdy i lepiej uchwycić relacje między nimi. Nieodzownym elementem opisu rezultatów
poznania jest język, który w różnych dziedzinach nabiera specyficznych cech, na co również
trzeba zwrócić baczną uwagę, gdy badamy związki między tymi dziedzinami. W poznaniu
(podobnie jak w orzekaniu i rozumowaniu) religijnym i filozoficznym, a nawet naukowym
bardzo ważną rolę pełni analogia. Dzięki niej możemy w jakiś sposób poznać i opisać to, co
nie jest przedmiotem bezpośredniego doświadczenia, ale też nie jest całkowicie zakryte przed
naszym rozumem. Tego rodzaju poznanie występuje zarówno w wierze, jak i – w innym
nieco zakresie – w filozofii i w naukach. Analogia w znacznej mierze pozwala też zachować
racjonalność w takich dziedzinach, w których poznanie wyraźnie wykracza poza naturalne
możliwości poznawcze, szczególnie w religii.
Program:
1. Pojęcie prawdy.
a. W teorii poznania: klasyczna i nieklasyczne koncepcje prawdy.
b. W naukach przyrodniczych: struktura i poznawczy status teorii naukowych.
c. W teologii: Objawienie Boże, nauczanie Kościoła, rozumowy namysł.
d. Epistemologia w Biblii i teologii – przykłady analizy tekstów.
2. Znaczenie języka.
a. Od języka potocznego do języka naukowego, ewolucja koncepcji wiedzy.
b. Od języka potocznego do języka religijnego i teologicznego.
3.
4.
5.
6.
c. Rodzaje ścisłości w metodologii oraz w teoriach naukowych, filozoficznych i
teologicznych.
Analogia w nauce, filozofii i teologii.
a. Analogia w poznaniu, orzekaniu i rozumowaniach.
b. Analogia w kontekście odkrycia i uzasadnienia.
c. Analogia w naukach.
d. Propozycje Koła Krakowskiego uściślenia i zastosowania analogii w logice,
nauce, filozofii i teologii.
Logika jako narzędzie metodologiczne.
a. Spór stosowanie logiki (dialektyki) w teologii.
b. Propozycje wykorzystania logiki w teologii.
c. Formalizacje dedukcyjnych fragmentów teologii i filozofii Boga.
Sposoby rozumowania w nauce, filozofii i teologii.
a. Metody dedukcyjne i redukcyjne.
b. Rozumowania abdukcyjne w nauce, filozofii i teologii – ich zalety i trudności.
c. Niektóre błędy logiczne pojawiające się w przedstawionych rozumowaniach.
d. Filozoficzne założenia w nauce i teologii (wiara filozoficzna).
Metodologia współczesnych propozycji ujęcia relacji między teologią i nauką:
a. Koło Krakowskie (teologia jako fizyka).
b. Relacje między naukami przyrodniczymi i teologią według Kazimierza
Kłósaka, Józefa Życińskiego, Michała Hellera.
c. Nauka i wiara według Jan Paweł II.
Wymagania i daty:
.
Krótka bibliografia pomocnicza:
1. Drewnowski, Jan Franciszek, Filozofia i precyzja. Zarys programu filozoficznego i
inne pisma, Lublin 1996.
2. Heller, Michał, Teologia i Wszechświat, Tarnów 2009 (oraz inne prace tego autora).
3. Salamucha, Jan, Wiedza i wiara. Wybrane pisma filozoficzne, Lublin 1997.
4. Scientifics Perspectives on Divine Action (wybrane tomy).
5. Wicks, Jared SJ, Wprowadzanie do metody teologicznej, Kraków 1995.
6. Wolak, Zbigniew, Koncepcja analogii w Kole Krakowskim, Tarnów 2005.
7. Życiński, Józef, Bóg Abrahama i Whiteheada, Tarnów 1992.