Prawda i metody jej poznania w nauce, filozofii i teologii Wykład monograficzny Semestr zimowy Wymiar: 15 h ECTS: pkt. Prowadzący: ks. dr hab. Zbigniew Wolak, prof. UPJPII Forma zaliczenia: praca pisemna. Opis przedmiotu: Przedmiotem wykładów jest pojęcie prawdy, najpierw z punktu widzenia epistemologii, następnie zwraca się uwagę na specyfikę jej poznania w dziedzinach, które odgrywają ważną rolę w programie nauczania na Wydziale Teologicznym. O ile każda z dziedzin rodzi specyficzne problemy związane z określeniem pojęcia prawdy w ramach własnych badań i określania kryteriów jej poznania, można również odnajdywać wspólne cechy i kryteria, dzięki którym prawda pozostanie zasadniczą wartością poznawczą i etyczną. Wymagane teksty: Beinert, Wolfgang, Teologiczna teoria poznania, Kraków 1998. Bocheński, Józef, Współczesne metody myślenia, Poznań 1992. Do dyspozycji studentów przygotowany jest również skrypt zawierający zarówno tekst wykładu, jak i pewne dodatkowe teksty przeznaczone do osobistej lektury. Zamierzone cele dydaktyczne: Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z problematyką relacji między nauką i wiarą (w kontekście rozważań pojawia się też filozofia i teologia) głównie w aspekcie epistemologicznym i metodologicznym. Wychodzę od pojęcia prawdy, które choć wydaje się jasne w powszechnym użyciu, w filozofii, a następnie w nauce i wierze oraz w teologii komplikuje się i nabiera głębi. Pomoże to słuchaczom zrozumieć różne znaczenia pojęcia prawdy i lepiej uchwycić relacje między nimi. Nieodzownym elementem opisu rezultatów poznania jest język, który w różnych dziedzinach nabiera specyficznych cech, na co również trzeba zwrócić baczną uwagę, gdy badamy związki między tymi dziedzinami. W poznaniu (podobnie jak w orzekaniu i rozumowaniu) religijnym i filozoficznym, a nawet naukowym bardzo ważną rolę pełni analogia. Dzięki niej możemy w jakiś sposób poznać i opisać to, co nie jest przedmiotem bezpośredniego doświadczenia, ale też nie jest całkowicie zakryte przed naszym rozumem. Tego rodzaju poznanie występuje zarówno w wierze, jak i – w innym nieco zakresie – w filozofii i w naukach. Analogia w znacznej mierze pozwala też zachować racjonalność w takich dziedzinach, w których poznanie wyraźnie wykracza poza naturalne możliwości poznawcze, szczególnie w religii. Program: 1. Pojęcie prawdy. a. W teorii poznania: klasyczna i nieklasyczne koncepcje prawdy. b. W naukach przyrodniczych: struktura i poznawczy status teorii naukowych. c. W teologii: Objawienie Boże, nauczanie Kościoła, rozumowy namysł. d. Epistemologia w Biblii i teologii – przykłady analizy tekstów. 2. Znaczenie języka. a. Od języka potocznego do języka naukowego, ewolucja koncepcji wiedzy. b. Od języka potocznego do języka religijnego i teologicznego. 3. 4. 5. 6. c. Rodzaje ścisłości w metodologii oraz w teoriach naukowych, filozoficznych i teologicznych. Analogia w nauce, filozofii i teologii. a. Analogia w poznaniu, orzekaniu i rozumowaniach. b. Analogia w kontekście odkrycia i uzasadnienia. c. Analogia w naukach. d. Propozycje Koła Krakowskiego uściślenia i zastosowania analogii w logice, nauce, filozofii i teologii. Logika jako narzędzie metodologiczne. a. Spór stosowanie logiki (dialektyki) w teologii. b. Propozycje wykorzystania logiki w teologii. c. Formalizacje dedukcyjnych fragmentów teologii i filozofii Boga. Sposoby rozumowania w nauce, filozofii i teologii. a. Metody dedukcyjne i redukcyjne. b. Rozumowania abdukcyjne w nauce, filozofii i teologii – ich zalety i trudności. c. Niektóre błędy logiczne pojawiające się w przedstawionych rozumowaniach. d. Filozoficzne założenia w nauce i teologii (wiara filozoficzna). Metodologia współczesnych propozycji ujęcia relacji między teologią i nauką: a. Koło Krakowskie (teologia jako fizyka). b. Relacje między naukami przyrodniczymi i teologią według Kazimierza Kłósaka, Józefa Życińskiego, Michała Hellera. c. Nauka i wiara według Jan Paweł II. Wymagania i daty: . Krótka bibliografia pomocnicza: 1. Drewnowski, Jan Franciszek, Filozofia i precyzja. Zarys programu filozoficznego i inne pisma, Lublin 1996. 2. Heller, Michał, Teologia i Wszechświat, Tarnów 2009 (oraz inne prace tego autora). 3. Salamucha, Jan, Wiedza i wiara. Wybrane pisma filozoficzne, Lublin 1997. 4. Scientifics Perspectives on Divine Action (wybrane tomy). 5. Wicks, Jared SJ, Wprowadzanie do metody teologicznej, Kraków 1995. 6. Wolak, Zbigniew, Koncepcja analogii w Kole Krakowskim, Tarnów 2005. 7. Życiński, Józef, Bóg Abrahama i Whiteheada, Tarnów 1992.