Błona komórkowa (plazmolemma) – otacza komórke od zew
advertisement
Błona komórkowa (plazmolemma) – otacza komórke od zew. jest barierą, a jednocześnie umozliwia kontakt cytoplazmy ze środowiskiem zew. Składa się z lipidów, białek i cukrów. Lipidy to głównie fosfolipidy, i nieznaczne ilości glikolipidów. Białka występują w postaci białek powierzchniowych luźno związanych z błoną i białek integralnych ściśle z nią związanych. Cukry występują w połaczeniu z białkami błonowymi i lipidami warstwy zew. błony tworząc warstwę powierzchniową komórki – glikokaliks. Błona jest dynamiczną częścią kom. pełniącą wiele istotnych cech – odbiera i przekazuje sygnały, może wytwarzać struktury powierzchniowe w postaci mikrokosmków i rzęsek, bierze udział w wytwarzaniu połaczeń międzykom., uczestniczy w wykonywaniu ruchów wewnątrzkomórkowych i całej komórki. Glikokaliks chroni komórkę przed szkodliwymi czynnikami fizycznymi i chemicznymi, uczestniczy w zjawiskach rozpoznawania komórek, wytwarzaniu kontaktów międzykomórkowych i łaczeniu się komórek w zespoły tkankowe. Transport bierny – następuje gdy cząsteczki transportowane rozpuszczają się w błonie i dyfundują na drugą stronę zgodnie z gradientem stężeń, bez zużywania energii i bez pomocy białek. Transport ułatwiony – jest zgodny z gradientem stężeń, biorą w nim udział białka transportowe obecne w błonie. Transport ten nie wymaga nakładu energii. Białka transportowe mogą wystepować w postaci kanałów i białek nośnikowych. Kanały wodne i kanały jonowe mogą być stale otwarte lub częsciej otwierają się pod wpływem zmiany potencjału błonowego albo pod wpływem specyficznych substancji – np. ligandów którymi mogą być np. chormony i neuromediatory. Białka nosnikowe wiążą transportowane cząsteczki po jednej stronie i po konformacji uwalniają je po drugiej stronie błony. Transport aktywny – przeciwny gradientowi stężeń cząsteczki przenoszone są za pośrednictwem białek nośnikowych zuzywających energię pochodzącą z hydrolizy ATP. Pompa sodowo – potasowa – Energia uzyskana z hydrolizy ATP wykorzystywana jest do transportu jonów K+ do komórki a jonów Na+ z komórki. Przemieszczeniu temu towarzyszy zmiana konformacji ATP-azy. Transport pęcherzykowy: egzocytoza, endocytoza: pinocytoza (substancja płynna), fagocytoza (ciała stałe). JĄDRO KOMÓRKOWE – CAŁA informacja DNA. kształt jest rózny, mają charakter kwaśny ze względu na obecność DNA i RNA. Jądro składa się z chromatyny jądrowej, jąderka, macierzy jądrowej oraz otoczki jądrowej. Chromatyna jądrowa – zbudowana jest z DNA, białek histonowych i niehistonowych. Występuje w postaci grudek i ziarenek bez charakterystycznych cech strukturalnych. Podczas podziału komórki z chromatyny powstają chromosomy. Podstawową jednostką budującą chromatynę jest nukleosom. Jąderko – charakteryzuje się dużą różnorodnością co do liczby, kształtu i wielkości co zależu od stanu funkcjonalnego komórki. Jąderko nie jest otoczone błoną. W skłąd jąderka wchodzą: chromatyna jąderkowa, ziarna, włókienka, białka jąderka. Funkcją jąderka jest wytwarzanie podjednostek rybosomów. Macierz jądrowa – wypełnia przestrzeń między składnikami jądra. Część rozuszczalna nazwana jest kariolimfą, a pozostałe części widoczne w mikroskopie w postaci włókienek i ziaren tworzy nukleoszkielet, który warunkuje odpowiednią organizację składników jądra. Otoczka jądrowa – jest wew. barierą między nukleoplazmą a cytoplazną. Zbudowana jest z dwuch błon miedzy którymi znajduje się przestrzeń okołojądrowa. Błona zew. ma na powierzchni rybosomy i jhest połaczona z siateczką śródplazmatyczną szorstką. Błona wew. od strony karioplazmy wzmocniona jest blaszką jądrową utworzoną z sieci nukleofilamentów. SZKIELET KOMÓRKI – tworzą mikrotubule, mikrofilamenty, filamenty pośrednie. Mikrotubule – zbudowane są z podjednostek tubuliny. Mikrotubule sa strukturami spolaryzowanymi i na terenie cytoplazmy nieustannie się przebudowują. Mikrotubule tworzą sięc odpowiedzialną za rozmieszczenie organelli błoniastych komórki (siateczka śródplazmatyczna, aparat golgiego). Nadają kształt komórce. Za pośrednictwem mikrotubul i towarzyszących im białek motorycznych odbywa się transport pęcherzyków i organelli kom. Tworzą wrzeciono kariokinetyczne, umożliwiając precyzyjny rozdział chromosomów podczas podziału komórek. Mikrofilamenty – zbudowane sa z białka aktyny. Filamenty aktynowe tworzą szkielet podtrzymujący błonę komórkową, z która wiązą się za pomocą białek kotwiczących. Tworzą warstwę korową cytoplazmy, której obecnośc chroni komórkę przed urazami mechanicznymi. Fragmentacja siecie filamentów aktynowych zwiększa płynność cytoplazmy i ułatwia zmianę kształu komórki, odgrywa zasadniczą rolę w przemiszczaniu się komórek u możliwia endocytoze, egzocytozę i transport wewnątrzkomórkowy. Filamenty pośrednie – utworzone są z białek fibrylarnych. Nadają komórkom odporność mechaniczną, uczestniczą w wytwarzaniu połaczeń międzykmoórkowych, utrzymują kształt komórek, wzmacniają strukturę wypustek cytoplazmatycznych. Centriole – sa to cylindryczne struktury zbudowane z 9 koncentrycznie ułożonych tripletów mikrotubul regularnie rozmieszczonych na kształt turbiny. Triplety powiązane sa ze sobą białkami fibrylarnymi odchodzacymi od mikrotubul brzeżnych. W komórkach interfazowych obok dojrzałej centrioli pierwotnej występuje zwrócona do niej prostopadle centriola wtórna i wspólnie z białkową otoczką tworzą one centrosom. Biora udział w tworzeniu wrzeciona kariokinetycznego, odpowiedzialne są za reprodukcję nowych centrioli a także uczestnicza w wytworzeniu ciałek podstawnych. Rybosomy – widoczne sa w cytoplazmie jako struktury ziarniste. Zbudowane są z rRNA i białek. Podjednostki rybosowmów mała i duża łaczą się tworząc pojedynczy rybosom a powiązane nicią mRNA tworzą zespoły okreslane mianem polirybosomów. Rybosomy uczestnicza w syntezie białek. Siateczka śródplazmatyczna: występuje w cytoplazmie niemal wszystkich komórek tworząc system kanalików i cystern ograniczonych błoną cytoplazmatyczną. Wew. siateczki komórka magazynuje wodę i elektrolity. Siateczka śródplazm. ziarnista – tworzy system spłaszczonych cystern pokrytych na zew. powierzchni rybosomami. Duże ilości tej siateczki występują w komórkach intensywnie syntetyzujących białka np. komórkach plazmatycznych produkujących immunoglobuliny, w komórkach gruczoły mlekowego. Siateczka śródplazm. gładka – jest miejscem syntezy lipidów, pewnych etapów syntezy i przemiany hormonów steroidowych. Uczestniczy w przemianie glukozy oraz odpowiada za modyfikację i segrefację białek dostarczanych z siateczki szorstkiej. Szczególnie zmodyfikowana występuje we włóknach mięśniowych gdzie nazywana jest siateczką sarkoplazmatyczną i pełni tam role magazynu jonów Ca++. APARAT GOLGIEGO – zlokalizowany jest w sąsiedztwie jądra komórkowego. Jest to struktura błoniasta utworzona ze spłaszczonych ułożonych rónwolegle cystern i towarzyszących im pecherzyków. Może być utworzony z jednego lub wielu diktiosomów. Aparat Golgiego uczestniczy w przebudowie i recyrkulacji błon dzięki wytwarzaniu pęcherzyków transportujących białka i lipidy przeznaczone do wbudowania w plazmalemme lub błony organelli komórkowych. Modyfikuje, sortuje i pakuje w odpowiednie pęcherzyki dostarczane do aparatu produkty wytwarzane w siateczce śródplazmatycznej. Produkuje lizosomy oraz zagęszcza powstającą wydzielinę przemieniając wakuoole zagęszczające w ziarna wydzielnicze. Lizosomy – to pęcherzyki otoczone błoną w których przebiegają procesy rozkłądy związków wilekocząsteczkowych przy udziale enzymów hydrolitycznych działających w kwaśnym pH. Powstają przez fucję wytwarzanych w aparacie Golgiego pęcherzyków hydrolazowych z innymi pęcherzykami zawierającymi materiał przeznaczony do strawienia. Lizosomy uczestnicza w trawieniu wewnątrzkomórkowym, przbudowie struktur komórkowych i usuwaniu zuzytych lub uszkodzonych organelli komórkowych. Peroksysomy – nazywane również mikrociałkami są kulistymi pęcherzykami zawierającymi enzymy oksydaycjne i w odróżnieniu od lizosomów nie łaczą się z innymi pęcherzykami. Główną ich funkcją jest utlenianie wielu substancji, redukcja nadltlenku wodoru, współudział w B-oksydacji kwasów tłuszczowych, synteza niektórycj lipidów i metabolizm cholesterolu. Proteasomy – Są to organella o cylindrycznym kształcie utworzone przez komleks białek, głównie proteaz. Występują licznie zarówno w cytoplazmie jak i w jądrze komorkowym. Ich funkcja polega na pozalizosomowej hydrolizie białek. Proteasomy zapobiegaja akumulowaniu w cytoplazmie nieprawidłowych białek regulują cykl komórkowy. Rozkładają także niekótre antygeny do peptydów. Mitochondia – to organella komórkowe owalne lub pałeczkowate których zasadnicza funkcją jest wytwarzanie i przekształcanie energii potrzebnej komórkom do jej procesów metabolicznych. Otoczone są dwiema błonami odgraniczającymi przestrzeń międzybłonową, wnętrze wypełnia macierz mitochondrialna. Nowe mitochondria powstają w wyniku ich podziału. Energia w mitochondriach wytwarzana est jest w wyniku przemiany kwasu pirogronowego i utleniania krótkich łańcuchów kwasów tłuszczowcyh . Wytworzone w mitochondrium ATP jest transportowane do cytoplazmy które jest wykorzystywane w metabolixmie komórki. Wtręty cytoplazmatyczne – zalicza się tutaj glikogen, lipidy, twory krystaliczne i wtręty barwnikowe. W wielu komórkach sa one stałymi składnikami cytoplazmy, będąc efektem ich funkcji a niekiedy wystepują w komórkach okresowo. TKANKA NABŁONKOWA: komórki nabłonkowe dzięki wytwarzaniu połaczeń międzykomórkowych scisle do siebie przylegają tworzac zwarty układ jendo lub wielo warstwowy. Substancji międzykomórkowej jest niewiele. Wszystki nabłonki zawsze spoczywajką na błonie podstawnej która jest bezkomórkowa warstwą zbudowana głównie z kolagenu, proteoglikanów i glikoprotein. Błona podstawna jest granica między nabłonkiem a leżącą niżej tkanką łączną. Nabłonki są niunaczynione. Odżywanie konórek nabłonkowych odbywa się drogą dyfuzji substancji odżywczych z naczyń krwionośnych z leżącej poniżej tkanki łacznej. W tkance nabłonkowej wyróżnia się część szczytową zwróconą do powierzchni ciała oraz część podstawną spoczywającą na błonie podstawnej. Nabłonki okrywające: izolują wrażliwe środowisko wew. org. od świata zew. Wyróżnia się: nabłonek jednowarstwowy płaski – płaskie kom. centralnie położone jądro, cytoplazma mająca postać cienkich wypustek ułożonych wokół jądra. Wyściela pęcherzyki płucne, kłebuszki nerwowe, naczynia krwionośne i limfatyczne, nabłonek jednowarstwowy sześcienny – z komórkami o kształcie sześcianów występuje w jajnikach, oskrzelikach oddechowych, nabłonek jednowarstwowy walcowaty – jądra tych wysokich komórek leżą bliżej podstawy. Występuje w dużych przewodach wyprowadzających niektórych gruczołów, nabłonek wielorzędowy - komórki są różnej wysokości. Wszystkie komórki spoczywają na błonie podstawnej. Nabłonek ten spotyka się w drogach oddechowych., nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący – składa się z wielu warstw komórek. Komórki warstwy głębszej walcowate spoczywają na błonie podstawnej. Wyżej znajduje się kilka pokładów komórek wielobocznych połaczonych desmosami. Im bliżej powierzchni komórki stają się coraz bardziej spłaszczone. Nie ma warstwy rogowej. Występuje w jamie ustnej gardle, przełyku, pochwie i odbycie., nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący - składa się z wielu warstw komórek. Komórki warstwy głębszej walcowate spoczywają na błonie podstawnej. Wyżej znajduje się kilka pokładów komórek wielobocznych połaczonych desmosami. Im bliżej powierzchni komórki stają się coraz bardziej spłaszczone tworząc kolejno warstwę ziarnistą oraz rogową. Pokrywa całą powierzchnię ciała – zwany jest naskórkiem , nabłonek wielowarstwowy sześcienny – dwie do trzech warstw komórek sześciennych. Wystepuje w dużych przewodach wyprowadzającyh trzustki, ślinianek, nabłonek wielowarstwowy walcowaty – diwe lub trzy warstwy komórek walcowatych. Występuje w cewce moczowej męskiej, spojówce. STRUKTURY POWIERZCHNIOWE KOMÓREK NABŁONKOWYCH: glikokaliks – pokrywa grubą warstwą od zewnątrz szczytowa powierzchnię błony komórek nabłonkowych. Jest to warstwa utworzona głównie przez glikoproteiny, glikolipidy, proteoglikany. Nadaje ona właściwości antygenowe komórką i tkankom, absorbuje pewne substancje na powierzchni komórek, może też pełnić funkcję ochronną. mikrokosmki – są nieruchomymi wypustkami błony komórkowej. Zwiększają znacznie wolną powierzchnię komórek, potęgując procesy absorpcyjne. Występują głównie na powierzchni komórek żołądka, jelit i kanalików nerkowych. prążkowanie podstawne – są to wpuklenia bony komórkowej podstawnej części komórki. Między fałdami błony komórkowej układają się pionowo mitochondria, co nadaje bazalnej częsci komroki wygląd proążkowany. Wpływa to na zwiększenie powierzchni aktywnej komórki, biorącej udział w transporcie substancji. rzęski – długie ruchome wypustki błony komórkowej. Wystepują na powierzchni komórek nabłonka oskrzeli i jajowodów, powodując przesuwanie się odpowiednio śluzu lub komórki jajowej. Połączenia mędzykomórkowe – połączenia zamykające – ma wygląd przeplatających się wzajemnie linijnych pasm. W ten sposób powstaje połączenie nieprzepuszczsalne, zamykające szczelnie przestrzeń międzykomórkową. Występuje na bocznej powierzchni komórek w pobliżu jej szczytu. Połączenia zwierające – są miejscami mechanicznego i bardzo silnego zwarcia błon komórkowych sąsiadujących komórek. Za prawidłowe przyleganie błon komórkowych odpowiedzialne są białka błonowe zwane czadsteczkami adhezyjnymi. Połączenie to uczestniczy w utrzymywaniu kształtu komórek oraz reguluje rozkład sił napięcia działających na komórkę. Połączenia jonowo – metaboliczne – są punktowymi połaczeniami błon komórkowych. Między błonami istnieje niewielka przestrzeń w której występują kanały zwane koneksonami. Przez połaczone ze sobą kanał mogą swobodnie przenikać z komórki do komórki małe cząsteczki np. jony. Błona podstawna - tworzy granice między tkanka nabłonkowa a leżącą poniżej tkanka łączną. Jest cienką warstwą substancji mędzykomórkowej na której spoczywają komórki nabłonkowe. Błona ma rózną grubość i budowę. Utworzona jest głównie przez kolagen, proteoglikany i glikoproteidy, Uczestniczy ona także w wymianie mietabolicznej między nieunaczynonm nabłonkiem a tkanka łaczoną oraz różnicowanie się komórek nabłonkowych. TKANKA NERWOWA – ma zdolnośc odbierania bodźców pochodzących ze środowiska zew. lub wew. Są one przekształcane na odpowiednie impulsy oraz przekazywane do odpowiednich ośrodków w celu sterowania całym organizmemem. Wystepuje we wszystkich narżadach organizmu. Tkanka ta zbudowana jest z komórek nerowych i ich wypustek oraz zakończeń nerwowych. Komórki nerwowe – sa duże. Wypsutki cytoplazmatyczne neurocytów to liczne i rozgałęxione dendryty oraz pojedyncza wypustka osiowa czyli akson. Obszar komórki obejmujący jądro i cytoplazmę okołojądrowa nosi nazwę perikarionu. Jednostką morfologiczno-funkcjonalna jest neuron czyli neurocyt. W zależności od kształtu perikarionu wyróżnia się komórki: piramidalne, gruszkowate, wieloboczne, gwiaździste, owalne. Z ilości wypustek dzielą się na jednobiegunowe, dwubiegunowe, wielobiegunowe. Komórki z długim aksonem – sa elementami ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego lub łacza oba układy z receptorami lub efektorami. Komórki z krótkim aksonem – to neurony wstawkowe łaczące komórki nerwowe w złożonym systemie czynnościowym. Składniki neuroplazmy: perikarion – to centrum metaboliczne neuronu. W środku znajduje się duże okrągłe jądro. Jego wnętrze wypełnia karioplazma. Stałym składnikiem nukleoplazmy jest jąderko. W komórkach nerwowych samic w okolicy jąderka wystepuje grudka chromatyny płciowej tworząca ciałko Barra. Szczególnie dobrze rozwinięta jest siateczka śródplazmatyczna ziarnista. Skupiska tych błon wraz z rybosomami cytoplazmatycznymi tworzą tygroid który uczestniczy w syntezie białek strukturalnych, białek błonowych, cytoszkieletu i neuromediatorów. Mitochondria rozmiesczone sa nierównomiernie w neuroplazmie. Charakterystycznym skłądnikiem cytoszkieletu neuronu są twory włókienkowe: neurofilamenty – występują w perikarionie i w wypustkach neurocytu w których biegną równolegle do siebie. neurotubule – na ich powierzchni wystepują liczne różnej długości wypustki, wiążą one ze soba elementy cytoszkieletu. Ziarna lipofuscyny – są prawdpodobnie pochodzenia lizosomalnego. ich liczba wzrasta z wiekem a także w skutek zaburzeń metabolizmu komórki. W ich skłąd wchodza lipidy, białka i niewielkie ilości węglowodanów. Wypustki neurocytu – MIEJSCEM RECEPTOROWYM BODŹCÓW JEST BŁONA KOMÓRKOWA OTACZAJĄCA PERIKARION I WYPUSTKI CYTOPLAZMATYCZNE. Dendryty przekazuja sygnały dochodzace z zewnątrz do ciała komórkowego a akson prowadzi impuls odśrodkowo to znaczy do nastepnego neuronu lub efektora. Dendryty - są często na całej długości bogAto rozgałęzione. Na ich powierzchni można zauwazyć drobne uwypuklenia zwane pączkami dendrytycznymi – dochodza do nich aksony innych komórek nerwowych tworzących synapsę. Występują tu także liczne wolne rybosomy, mitochondria i czasami elementy aparatu Golgiego. Akson – jest pojedyncza wypustką która na całej swej długości ma stałą średnicę. Nieliczne boczne odgałęzienia odchodza od aksonu pod kątem prostym dopiero one się rozgałęziają tworząc tak zwane drzewko końcowe którego elementy wchodza w skład synaps. Miejsce wyjśa neurytu z perikarionu nazywa się wzgórkiem aksonalnym. W aksonie znajdua się nieliczne mitochondria i kanaliki siateczki śródplazmatycznej gładkiej. Zasadniczym składnikiem aksoplazmy są neurotubule i neurofilamenty. Włókna nerwowe – jest wypustką komórki nerwowej zwaną włóknem osiowym. Jest to akson lub rzadziej długi dendryt. Od zew. otaczają go jedna lub dwie osłonki – rdzenna czyli mielinowa oraaz glejowa czyli reurolema. Obie są wytworami komórek glejowych . Osłonka mielinowa jest tworem białkowo – lipidowym. Osłonka rdzenna nie jest ciągła, lecz składa się z segmentów. Każdy z nich mielinizuje odrębna komórka gleju. Segmenty oddzielone sa odcinkami bezmielinowymi zwanymi przewężeniami Ranviera. W pobliżu węzła zanikają poszczególne blaszki osłonki w związku z tym włonko osiowe okryte jest tu tylko aksolemą. Segmenty między przewężeniami Ranviera nosza nazwę międzywęźli. w obwodowym układzie nerwowym włókna nerwowe aż do najdrobniejszych rozgałęzień okryte sa osłonką zwaną neurolemą. Niekótre włókna sa dodatkowo odoczone osłonką leżąca pod neurolemą tzw. osłonka rdzenną (mielinową). Obydwie otoczki są wytworem komórek Schwana.(lemocytów). Osłonka Schwanna powstaje pierwsza. Wspomafa ona swoim metabolizmem wypustkę komórki nerwowej. Włókna osiowe występują w zagłębieniu cytoplazmy zwanym lożą. Osłonka rdzenna powstaje jako wtórna struktura włókna wskutek zagłębiania się aksonu w komórkę Schwanna. Z błony komórkowej lemocytu tworzy się mezakson wew. a w końcu mezakson zew. Mechanizm przewodzenia impulsów nerwowych .[Dla włókien bezmielinowych] aksolema podobnie jak błona całego neuronu cechuje się polaryzacją elektryczną. Za przewodzenie odpowiadają śródbłonowe białka aksolemy tworzące kanały sodowe. Otwarcie ich pod wpływem bodźców i nagły przepływ jonów sodowych do aksolemy wywołuje lokalną depolaryzację która w postaci fali prznosi się na sąsiednie obszary błony. Obecna tam pompa Na+/K+ przywraca pierwotne różnice w rozmieszczeniu obu jonów i wytwarza ponownie polaryzację błony. [dla włókien mielinowych] osłonka rdzenna płeni role izolatora. Kanały dla jonów Na+ zlokalizowane są w przewężeniu Ranviera. Tutaj powstaje pole elektryczne które przenosi się do następnego węzła – przewodnictwo skokowe. SYNAPSA jest to połączenie czynnościowe, w którym następuje przekazywanie impulsu nerwowego z jednej komórki nerwowej do drugiej. Synapsa chemiczna – odcinek persynaptyczny to kolbkowato rozdęte końcowe rozgałęzienie aksony. Zawiera ono mitochondria, neurotubule oraz charakterystyczne pęcherzyki synaptyczne z nerumediatorami. Klasycznymi neuroprzekaźnikami są serotonina, noradrenalina, dopamina, acetylocholina. W błonie pęcherzyków znajdują się białka biorące udział w procesie ezgocytozy, są to synaptofizyna i synaptotagmina. Odcinek postsynaptyczny to błona otaczająca perikarion, dendryt lub akson. W odcinku tym pod błoną wystepuja drobne filamenty, tworząc rabek postsynaptyczny. Na powierzchni natomiast znajdują się receptory wiążące mediatory. Obie częsci synapsy oddziela szczelina synaptyczna. Po dojściu impulsu do częscie presynaptycznej błony pęcherzyków synaptycznych łaczą się z aksolemą. Neuromediator w wyniku egzocytozy przedostaje się przez szczeline do błony postsynaptycznej gdzie reaguje z odpowiednimi dla siebie receptorami, które otwierają kanały jonowe. W synapsach pobudzających powoduje to przepływ jonów i powstanie impulsu nerwowego czyli depolaryzacji. W synapsach hamujących otwierają się kanały chlorowe i napływające do komórki jony wywołuja hiperpolaryzację. Synapsa elektryczna – wskutek zredukowania szczeliny synaptycznej, błony odbydwu biegunów spotykają się ze sobą. Ten rodzaj synaps ma charakter połaczenia typu nexus. Przez kanały białkowe przenikają jony i niewielkie cząsteczki Dzięki temu fala fepolaryzacji przenoszona jest szybko bez opóźnień. U człowieka nie wystepuje TKANKA MIĘŚNIOWA: organizacja mięsnia szkieletowego – otoczony jest tkanka zwaną namięsną której pasma wnikają do wnętrza rozdzielając włókna mięśniowe na pęczki. Tkanka łaczna otaczająca pęczki nazywa się omesną. Każde pojedyncze włókno mięśniowe otoczone jest blakszą zew. Tkanka łaczna łaczy włókna mięsniowe, prowadzi naczynia i nerwy oraz wiąże mięsień z kością za pomocą ścięgien. Do każdego włókna dochodzi zakończenie nerwu zwane płytką motoryczną . Grupa włókien mięśniowych unerwionych przez jedno włókno nerwowe nazywa się jednostką motoryczną. Miofibryle – tworza pęczki, biegną równolegle do osi długiej włókna i wypełniają prawie całą komórkę. Jednostką strukturalną miofibryli jest sarkomer czyli odcinek miofibryli między dwiema liniami Z. W skład sarkomeru wchodzi więc linia Z, połowa prążka I, prążek A, połowa prążka I i linia Z. mikrofilament cienki – zwany aktynowym – zbudowany jest z 3 białek: aktyny, tropomiozyny i troponiny. Dwie skręcone aktyny F tworzą rdzeń miofilamentu cienkiego. Na ten aktynowy rdzeń nawinięte są fibryle tropomiozyny. W pewnych odstępach rpzyczepiona jest globularna troponina. miofilament gruby – zwany miozynowym, zbudowany jest z białka fibrylarnego zwanego miozyną. Każda cząsteczka miozyny zbudowana jest z dwuch łańcuchów cięzkich tworzących części wydłużone. Na jednym z końców tworzą się po dwie główki zbudowane z łańcuchów lekkich. Każda główka ma miejsce wiązania aktyny oraz ATP. Rdzeń zbudowany jest ze skręconych łańcuchów ciężkich miozyny, a główki wystaja na zew. tego rdzenia. Triada Mięśniowa – tworzą ją kanalik T oraz dwie cysterny brzeżne. Kanaliki te są rurkowatymi wpukleniami sarkolemy przebiegającymi poprzecznie w stosunku do miofilamentów na granicy każdego prążka A i I. Obok każdego kanalika T biegną dwie cysterny brzeżne które są częścią siateczki sarkoplazmatycznej gładkiej. Cysterny te mają zdolność gromaczenia jonów wapnia. Mechanizm skurczu – bodziec nerwowy w postaci acetylocholiny powoduje depolaryzację sarkolemy w tym wszystkich kanalików T. Powoduje to otwarcie kanałów wapniowych cystern, powodując wzrost stężenia jonów wapnia w cytoplazmie. Obie główki miozyny rozkładają ATP dzięki czemu wykonują naprzemienne ruchy i główki miozyny kroczą po aktynie. W efekcie miofilamenty cienkie wsuwają się pomiędzy miofilamenty grube co powoduje skracanie sarkomerów. Zjawisko to zachodzi jednocześnie we wszystkich sarkomerach wszystkich miofibryli całego włókna powodując jego skurcz. Mięsień gładki – komórki tego mięsnia są wrzecionowate i nie mają poprzecznego prążkowania. Obok cech kurczliwości komórki te mają właściwości fibroblastów i mogą produkowqać kolagen, elastynę oraz proteoglikany. Mają centralnie położone wydłużone jądro i skupione obok niego organella komórkowe. Nie mają triad lecz system błon gładkich pod sarkolemą. Mikrofilamenty tworza krzyżująca się sieć pączków. Wskłąd tych pączków wchodzą głównie miofilamtny cienkienkie i nieliczne miofilamenty grube. Skurcz podobnie jak w prążkowanym mięsniu polega na przesuwaniu się główki miozyny po aktynie. Cechą charakterystyczną tych komórek są ciałka gęste występujące w cytoplazmie lub płytki mocujące przyłaczone do sarkolemy. Tkanka łaczna zwarta (włóknista zbita) – liczba fibriblastów jest w niej znacznie mniejsza niż w luźniej. W substanci m.kom. dominują włókna kolagenowe nad istotą podstawową. Jest wytrzymała na rozciąganie. o utkaniu nieregularnym – posiada grube pęczki włókien kolagenowych przebiegających w róznych kierunkach tworząc sieć przestrzenną. Tkanka ta występuje w skórze właściwej powiężiach i rozcięgnach. O utkaniu regularnym – buduje ścięgna i więzadła. Szczególnie grube pęczki włókien kolagenowych przebiegają ró1) nolegle wzdłuż osi długiej scięgien i więzadłę. Pomiędzy pęczkami włokien kolagenowych leżą fibrocyty zwane komórkami ścięgnistymi. Tkanka łączna luźna – jest to materiał wypełniający przestrzenie między innymi tk. i narzadami. Zawiera ona pęczki włókien kolagenowych, sieć włókien sprężystych oraz pojedyncze włókna siateczkowe. Obecne sa tutaj wszystkie typy komórek tkanki łącznej (fibroblasty, makrofagi, komórki plazmatyczne, mastocyty, nieliczne komórki tłusczowe) oraz komórki migrujące z krwi. Chrząstka – zbudowana jest z chondrocytów oraz dobrze rozwiniętej subst. m. kom. składającej się z włókien i istoty podstawowej zwanej macierzą. Chrząstka nie zawiera naczyń krwionośnych ani limfatycznych i nie jest unerwiona. Pokryta jest ochrzęstną. Chrząstka zaliczana jest do tkanek o bardzo niskim metabolizmie. Wyróżna się tk chrzęstną szklistą, włóknistą i sprężystą. Tkanka kostna zbita – zbudowane z niej są trzony kościdługich. Występują tutaj cztery rodzaje blaszek: blaszki podstawowe zew. , blaszki podstawowe wew. blaszki systemowe, blaszki międzysystemowe. Jednostką budującą jest osteon (system Haversa). W skład każdego osteonu wchodzi kanał osteonu (kanał Haversa) i ułożone wokół niego blaszki osteonu. Między blaszkami lub w obrębie belaszek znajdują się jamki kostne od których odchodza kanalike przebijające blaszki. Za pośrednictwem siecie kanalików kostnych zostają połaczone wszystkie jamki jednego osteonu. W miejscu wnikania naczyń krwionośnych od okostnej powstają kanały Volkmanna. Penetrują one kość zbitą w poprzek systemów Haversa. Wszystkie powierzchni kości pokryte są warstwą tkanki łacznej, zwanej okostna lub śródkostną.
