IKI-Brosch.Gem s.Polen.QXP - The International Potash Institute
advertisement
Potas - gwarantem plonowania i jakości roślin warzywnych Potas, magnez i siarka w roślinie Na wzrost, rozwój i plonowanie roślin uprawnych wpływa szereg makro i mikroskładników. Niewątpliwie trzy z nich, a mianowicie potas, magnez i siarka odgrywają niemal podstawową rolę w tym zakresie. Potas bowiem reguluje gospodarkę wodna roślin, magnez jest zasadniczym mineralnym elementem chlorofilu, siarka z kolei przyśpiesza budowę struktur protoplazmatycznych. Inne specyficzne funkcje pokazuje poniższe zestawienie: Potas Magnez - intensyfikuje transport - bierze udział w ponad trzystu asymilatów procesach enzymatycznych - poprawia mechaniczne - współuczestniczy w syntezie właściwości tkanki białek i węglowodanów - poprawia przydatność - bierze udział w tworzeniu się przechowalniczą warzyw witaminy A - korzystnie wpływa na - ogranicza nagromadzanie się wykorzystywanie światła azotanów w roślinach przez rośliny - zwiększa mrozoodporność - ogranicz porażenie roślin chorobami - zwiększa powtarzalność plonowania - wpływa na wzrost zawartości witaminy C Siarka - zwiększa odporność roślin na chłody - bierze udział w powstawaniu podstawowych aminokwasów - przyśpiesza wytwarzanie sią chlorofilu Potas w glebie Mimo, że całkowita zawartość potasu w glebach jest znaczna – jedynie niewielka jego pula jest dostępna dla roślin. Orientacyjnym wskaźnikiem zasobów potasu dostępnego dla roślin tzw. potas wymienny. Zasobność tej formy potasu w uprawnej warstwie gleby tj. 0-20 cm wynosi na powierzchni jednego hektara od 150 do 800 kg. Do najuboższych w ten składnik należą gleby lekkie – piaszczyste oraz gleby torfowe, bogatsze zaś są gleby cięższe – gliniaste przy czym największą zasobnością w potas charakteryzują się lessy i mady. W areale ziem uprawnych przeważają gleby lżejsze zawierające na ogół mało potasu wymiennego. W miarę pobierania potasu przez rośliny; do roztworu glebowego przenika potas związany z cząstkami gleby, które tworzą tzw. glebowy kompleks sorpcyjny. Proces ten zapewnia m.in. ciągłą dostępność potasu dla roślin uprawnych. Jednakże jego szybki kres dostrzega się na glebach lżejszych i także choć relatywnie później na glebach średnich oraz ciężkich. Zapotrzebowanie warzyw na potas Rośliny warzywne charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na potas. Wskazują na to ilości potasu zabieranego z pól wraz z plonem, przez tę grupę roślin uprawnych. Tab.1 Przeciętne ilości potasu pobierane z gleby przez niektóre rośliny warzywne w zależności od plonu gatunek plon t/ha pobranie kg K/ha gatunek plon t/ha pobranie kg K/ha burak ćwikłowy cebula fasola szparag. groch kalafior kalarepa kapusta biała kapusta bruks. kapusta czerwona kapusta włoska 40 40 12 5 30 20 70 6 50 35 173 150 64 38 125 135 250 190 290 232 marchew ogórek pomidor por rzodkiew rzodkiewka sałata seler szparag szpinak 40 30 20 30 30 20 25 30 6 10 165 66 62 140 125 84 91 247 87 33 Z tabeli tej wynika, iż wśród roślin warzywnych można wyróżnić gatunki, które w stosunkowo małym plonie gromadzą dużo potasu są to np. seler, kapusta włoska, cebula, por, burak ćwikłowy, kalarepa, szparag oraz takie które pobierają z gleby dużo potasu wraz z dużym plonem, są to np. kapusta biała, kapusta czerwona. Porównanie ilości potasu wymiennego, który w glebach lżejszych występuje w mniejszych ilościach z zapotrzebowaniem roślin warzywnych na potas wskazuje na konieczność systematycznego kontrolowania zasobności gleb w ten składnik. W kolejnym zaś działaniu doprowadzanie poprzez nawożenie do właściwej dla uprawianego gatunku zasobności wierzchniej warstwy gleby w potas. Tab.2 Zawartości standardowe potasu w wierzchniej warstwie gleby dla roślin warzywnych uprawianych w polu wg Metody Uniwersalnej mg/dm3 gleby 100-120 130-160 160-190 190-220 ogórek burak ćwikłowy cebula por kapusta b.wcz. kapusta czerw. kapusta wł. kapusta pekin. kalafior wcz. marchew wcz. i późna pomidor kapusta br. seler kapusta b. śr. i późna kalafior śr.i późny rabarbar gatunki groch na zielono rzodkiewka szpinak sałata rzodkiew fasola szparagowa kalarepa pietruszka marchew wczesna koper czosnek Racjonalne stosowanie potasu W praktyce można posługiwać się tradycyjnymi tzw. orientacyjnymi dawkami. Dawki takie na ogół określa się z uwzględnieniem stanowiska i oczekiwanego w danych warunkach plonu uprawianego gatunku (Tab.4). W racjonalnym – współczesnym sposobie postępowania program nawożenia ustala się na podstawie wyznaczonych dla danego gatunku wymagań wobec potasu oraz wyników analizy reprezentatywnie pobranych prób gleby na polu przeznaczonym pod uprawę określonej rośliny. Sposób ten polega zatem na bilansowaniu aktualnej zasobności uprawnej warstwy gleby w potas z zapotrzebowaniem gatunku na ten składnik. Typowe objawy niedoboru potasu: „Zielona piętka” u pomidora. Brunatnienie liści i objawy więdnięcia u kalafiora. Nekrozy brzegów starszych liści fasoli. Chlorotyczne plamki brzegów liści oraz nekrozy szczytów liści u marchwi. Niedobór potasu Objawy niedoboru potasu u niektórych grup, a także gatunków roślin warzywnych charakteryzują się określoną specyfiką. U motylkowatych na liściach pojawiają się malutkie kropki rozłożone mniej lub bardziej regularnie wzdłuż brzegów blaszki. Rośliny grochu oprócz brązowych i brunatnych plamek na liściach, ze względu na skrócenie międzywęźli karłowacieją. Liście fasoli uwypuklają się ku górze, a ich powierzchnia pokrywa się drobnymi zmarszczkami. Żółknięcie i nekrozy tkanki brzegowej liści rozpoczyna się od listka środkowego. Na korzeniach roślin zmniejsza się liczba brodawek – co ogranicza pobieranie przez te rośliny azotu z atmosfery. Seler reaguje na niedobór potasu niskim osadzaniem się blaszek liściowych, przez co rośliny sprawiają wrażenie skarłowaciałych. Liście przy tym wyginają się na zewnątrz ku dołowi. Ich odcień może być ciemnoniebieski. Na brzegach listków pojawia się chloroza przechodząca w obumarłą ciemnozielona tkankę. Podobnie liście sałaty przybierają ciemnozieloną barwę. Nekrozy obejmują u tej rośliny zarówno brzegi jak i tkankę między wiązkami naczyniowymi liści. Liście pomidora stają się ciemnozielone, niekiedy pojawiają się na nich drobne brązowe plamki, które przy brzegach często tworzą ciągły pasek martwych tkanek. Łodygi roślin nie osiągają typowej długości. Owoce pomidorów niedostatecznie odżywionych potasem dojrzewają niejednocześnie, są też nierównomiernie wybarwione, ich miąższ jest często zielonkawy, pojawią się też tzw. zielona piętka. Takie owoce łatwo pękają, szczególnie przy większych wahaniach temperatury i wilgotności podłoża lub gleby. Warzywa zebrane z pól niedostatecznie zasilanych nawozami potasowymi są zazwyczaj mniejsze, ich kształt często odbiega od typowego, a ponadto gorzej znoszą transport. Niedobór potasu w warzywach przyczynia się do wzrostu strat przechowalniczych. Zaburzenia wywołane niedoborem potasu bardzo niekorzystnie wpływają na plon i jakość warzyw. Oprócz bowiem zakłóceń w gospodarce wodnej pogarsza się przez nie wykorzystanie światła, spowolnieniu ulega transport asymilatów w roślinach, a także synteza aminokwasów i białek. W rezultacie w roślinach i ich częściach konsumpcyjnych maleje zawartość suchej masy. Zmniejsza się również stężenie kwasów organicznych, cukrów, karotenów oraz witaminy C. Potas jest bardzo ważnym składnikiem mineralnym diety. Jego niedobór we krwi ludzkiej prowadzi do poważnych zaburzeń pracy układu krwionośnego. Prawidłowe zatem nawożenie warzyw potasem jest celowe także ze względu na dietetyczną wartość warzyw. Nawożenie potasem plantacji warzyw W zaleceniach stosowania nawozów potasowych pod rośliny warzywne należy uwzględniać ich specyficzne wymagania. Wśród warzyw wyróżnia się bowiem rośliny siarczanolubne, chlorkolubne oraz tolerancyjne na chlorki lub siarczany.Na ogół nawozy potasowe stosuje się jesienią. Można je wówczas dokładniej wymieszać z uprawną warstwą gleby. W przypadku natomiast nawozu chlorkowego tj. soli potasowej chlor, który przyczynia się do wzrostu zasolenia gleby i mógłby szkodzić roślinom jest w okresie jesienno-zimowym wypłukiwany poza zasięg kiełkujących roślin oraz rozwijających się młodych korzeni. Wiosną nawozy potasowe stosuje się przeważnie pod rośliny wysiewane lub wysadzane później. Wtedy bowiem zabieg ten można wykonać z 10-14 dniowym wyprzedzeniem. Pogłówne stosowanie nawozów potasowych może być zalecane, szczególnie w przypadku w miarę wczesnego zauważenia objawów niedoboru potasu u roślin. W takiej sytuacji wskazane jest rozsianie 100-150 kg nawozu potasowego w formie siarczanowej na hektar. Tab. 3 Podział roślin warzywnych wg wymagań wobec formy nawozu potasowego siarczanolubne tolerancyjne na formę nawozu potasowego chlorkolubne ogórek melon cukinia pomidor 1) papryka cebula czosnek fasola cykoria sałata kapusta pekińska marchew kapusta 2) kalafior 2) rzodkiewka 2) rzodkiew 2) por 2) groch kalarepa chrzan 2) seler burak ćwikłowy boćwina szpinak szparag 1) wskazane częściowe stosowanie chlorku potasu 2) wskazane stosowanie siarczanu potasu ze względu na zapotrzebowanie roślin na siarkę Bardzo dużą zaletą nawozów potasowych i magnezowych jest to, iż trzy bardzo korzystne dla rozwoju, wzrostu, plonowania i jakości plonu w różnych jego zapotrzebowaniach, składniki mineralne tj. potas, magnez i siarkę można stosować nawet w postaci jednego nawozu, który jest kompozycją siarczanowych form potasu i magnezu. Ze względu różnorodność mineralnych formulacji potasu plantator może je dobierać i stosować także w zależności od konkretnej sytuacji polowej oraz wymagań uprawianych roślin. Zalecenia nawozowe w uprawie warzyw Tab. 4 Orientacyjne dawki azotu, fosforu, potasu i magnezu wnoszone w nawozach mineralnych na plantacjach roślin warzywnych azot N fosfor P2O5 potas K2O magnez MgO 70-120 70-90 70-80 90-100 70-80 60-70 70-80 50-60 60-90 70-80 50-70 50-100 60-80 60-80 200-250 200-240 200-240 240-300 200-250 180-230 200-270 180-250 130-180 150-200 140-190 190-300 130-160 140-160 30-40 20-30 30-40 40-50 20-30 30-40 40-50 20-30 20-30 30-40 20-30 40-50 20-30 30-40 kg/ha kapusta bruks. kalafior kapusta biała wcz. kapusta biała póź. ogórek marchew wczesna marchew późna pietruszka por cebula pomidor seler bób fasola szparagowa 150-200 150-250 90-100 150-200 100-120 80-130 140-200 80-150 100-160 100-140 80-150 150-200 50-60 30-50 Przelicznik K na K2O i odwrotnie: K..............K2O..............x 1.2 K2O..............K..............x 0.83 Autor: dr E.Szwonek, Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, w Skierniewicach International Potash Institute, Coordinator Central/Eastern Europe CH-4001 Basel/Switzerland P.O. Box 1609 Phone (41) 612612922/24, Telefax (41) 612612925 E-mail: [email protected], website: www.ipipotash.org
