Autoreferat_Micha³ Usarek - Wydział Biologii UW

advertisement
Michał Usarek
„Działanie insuliny i proinsulinowego peptydu C na metabolizm glukozy w kulturach
pierwotnych kanalików nerkowych oraz komórkach Hepa 1-6”
Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Regulacji Metabolizmu Instytutu
Biochemii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
Promotor:
Profesor dr hab. Jadwiga Bryła
Recenzenci:
Profesor dr hab. Krystyna Skwarło-Sońta
Profesor dr hab. Andrzej DŜugaj
Proinsulinowy peptyd C, wydzielany w równomolowych ilościach z insuliną przez komórki B
trzustki, od chwili odkrycia w 1967 r. był uwaŜany za cząsteczkę pozbawioną funkcji biologicznych z
wyjątkiem umoŜliwienia tworzenia wiązań disiarczkowych pomiędzy łańcuchami A i B w procesie
syntezy aktywnej cząsteczki insuliny. Badania ostatnich dwóch dekad wykazały, Ŝe proinsulinowy
peptyd C pełni istotną rolę w regulacji procesów fizjologicznych, a skutki jego niedoboru są
szczególnie dobrze widoczne w czasie rozwoju cukrzycy typu 1, charakteryzującej się uszkodzeniem
wysp Langerhansa w trzustce, co powoduje upośledzenie wydzielania insuliny i peptydu C. Wykazano
równieŜ, Ŝe peptyd C podawany wraz z insuliną pacjentom z cukrzycą typu 1 powoduje wzrost o 66%
ilości glukozy wykorzystywanej przez organizm, prawdopodobnie na skutek zwiększenia
biodostępności insuliny na skutek degradacji form oligomerycznych tego hormonu.
Ze względu na to, Ŝe wątroba i nerki są głównymi organami odpowiadającymi za utrzymanie
homeostazy glukozy we krwi, na skutek jej syntezy z niecukrowych metabolitów oraz moŜliwości
magazynowania tego cukru w postaci glikogenu w wątrobie, a dotychczas nie było doniesień
dotyczących działania peptydu C na metabolizm glukozy w tych organach, celem niniejszej pracy
było: 1) Zbadanie wpływu peptydu C na szybkość syntezy glukozy i mleczanu w kanalikach kory
nerki królika, rosnących w hodowli pierwotnej w warunkach glukoneogennych bez lub/i w obecności
insuliny, 2) Wyznaczenie etapów szlaków glukoneogenezy i glikolizy kontrolowanych przez insulinę i
peptyd C (dodanych oddzielnie lub łącznie) oraz wyjaśnienie mechanizmu działania tych peptydów na
metabolizm glukozy w kanalikach nerkowych oraz 3) Określenie wpływu insuliny i peptydu C
(dodanych oddzielnie lub łącznie) na szybkość wytwarzania glikogenu i mleczanu w komórkach Hepa
1-6 oraz wyjaśnienie mechanizmu działania tych peptydów na te procesy.
Przeprowadzone doświadczenia wykazały, Ŝe:
1) W przeciwieństwie do insuliny, która w stęŜeniu 100 nM hamuje syntezę glukozy
w kanalikach nerkowych oraz stymuluje syntezę mleczanu o około 20%, peptyd C nie wpływa na
szybkość tych procesów. Wzmacnia jednak hamujące działanie insuliny na glukoneogenezę do około
40%. Efekt ten nie jest wynikiem zwiększenia biodostępności insuliny, poniewaŜ hormon ten
występuje we wszystkich badanych warunkach doświadczalnych w formie monomerycznej;
2) Na podstawie pomiarów zawartości wewnątrzkomórkowych metabolitów procesu
glukoneogenezy bez i w obecności badanych peptydów moŜna wnioskować, Ŝe insulina w obecności
peptydu C szczególnie znacząco hamuje syntezę glukozy na skutek zmniejszenia aktywności
izomerazy glukozo-6-fosforanowej (PGI) i/lub glukozo-6-fosfatazy (G6P-azy);
3) Inhibicja aktywności PGI moŜe być wynikiem zwiększenia wewnątrzkomórkowej
zawartości fruktozo-1-fosforanu i fruktozo-1,6-bisfosforanu, inhibitorów tego enzymu oraz
zmniejszenia w obecności peptydu C stopnia fosforylacji PGI (określonego na podstawie pomiarów
zawartości PGI we frakcji ufosforylowanych białek homogenatu komórek kanalików nerkowych),
charakteryzującego się po fosforylacji zwiększoną aktywnością enzymatyczną;
4) Hamowanie aktywności G6P-azy w obecności insuliny i peptydu C jest prawdopodobnie
wynikiem ograniczenia szybkości transportu glukozo-6-fosforanu (G6P) przez transporter G6PT z
cytoplazmy do światła siateczki śródplazmatycznej, gdzie lokalizuje się centrum aktywne enzymu;
5) W komórkach linii Hepa 1-6 rosnących w warunkach normoglikemii (5,5 mM glukoza) lub
hiperglikemii (25 mM glukoza), insulina zwiększa syntezę glikogenu około 2-krotnie, podczas gdy
peptyd C stymuluje szybkość tego procesu o około 30% oraz wzmaga działanie insuliny jedynie w
komórkach rosnących w warunkach hiperglikemii;
6) Stymulujące działanie peptydu C na syntezę glikogenu w komórkach Hepa 1-6 moŜe być
wynikiem: a) zwiększenia o około 30% aktywności glukokinazy (GK), prawdopodobnie na skutek
zmniejszenia zawartości wewnątrzkomórkowego fruktozo-6-fosforanu (F6P), wpływającego na
uwolnienie enzymu z kompleksu białko regulatorowe (GKRP) - GK oraz b) obniŜenia
wewnątrzkomórkowej zawartości G6P, inhibitora heksokinazy, przyczyniając się do zwiększonego
wytwarzania G6P, wykorzystywanego następnie do produkcji G1P i w konsekwencji stymulacji
syntezy glikogenu.
Reasumując, wyniki przedstawione w niniejszej pracy wykazały po raz pierwszy, Ŝe zarówno
w hodowlach pierwotnych komórek kanalików kory nerek rosnących w warunkach glukoneogennych,
jak i w komórkach linii Hepa 1-6 rosnących w warunkach hiperglikemii proinsulinowy peptyd C
wzmaga działanie insuliny odpowiednio na procesy glukoneogenezy i syntezy glikogenu. W
obecności insuliny i peptydu C PGI obok G6P-azy jest enzymem regulatorowym glukoneogenezy w
kanalikach nerkowych, wskazując na złoŜoność mechanizmu kontrolującego szybkość tej drogi
metabolicznej. Wyniki dotyczące działania insuliny i peptydu C w komórkach kanalików kory nerek
są przedmiotem publikacji (Biochem Cell Biol 91, 2013, dx.doi.org/10.1139/bcb-2013-0074).
Download