Małgorzata Nowak

Małgorzata Nowak
nauczycielka
Gimnazjum Publicznego
im. het. St. Koniecpolskiego
w Ruścu
AKTYWNOŚĆ RUCHOWA W CZASIE
WOLNYM DZIECI I MŁODZIEŻY
Aktywność ruchowa jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka
w każdym okresie życia. Wysiłki fizyczne o odpowiedniej częstości
podejmowania, czasie trwania i intensywności są podstawowymi elementami
zdrowego stylu życia, zapobieganiu chorobom, radzenia sobie ze stresami.
A. Krawański definiuje aktywność fizyczną jako: „proces edukacyjny,
którego najważniejszym elementem na gruncie kultury fizycznej nie jest
usprawnianie, lecz uzyskanie nawyku ruchu”. Aktywność fizyczna, jeden
z najważniejszych elementów stylu życia zwiększający szansę na zdrowie, jest
w Polsce powszechnie zaniedbana nie tylko u dzieci i młodzieży, ale
i u dorosłych. Współczesna cywilizacja wprowadza, obok czynników
pozytywnych, także wiele elementów wpływających ujemnie na życie
człowieka. Coraz bardziej daje o sobie znać minimalizacja aktywności ruchowej
społeczeństwa stanowiącej naturalną funkcję organizmu ludzkiego. Wysiłek
fizyczny został zepchnięty na margines przez gwałtownie wkraczającą
cywilizację.
Mimo tych niekorzystnych zjawisk można odnotować na przestrzeni
ostatnich lat zauważalne zmiany w sferze zachowań odnoszących się do
zagadnień czasu wolnego i aktywności ruchowej. Współczesne wymogi życia
podniosły znaczenie rekreacji fizycznej, chodzi bowiem nie tylko o przedłużenie
przydatności, lecz o przygotowanie dzieci i młodzieży do racjonalnego
dysponowania wolnym czasem.
Problem czasu wolnego, turystyki, rekreacji stosunkowo od niedawna stał
się tematem opracowań prognostycznych. Istnieje szereg definicji czasu
wolnego. Wincenty Okoń definiuje pojęcie czasu wolnego jako: „czas do
dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych: pracy
zawodowej, nauki obowiązkowej w szkole i w domu oraz niezbędnych zadań
domowych. Czas wolny racjonalnie przeznacza się na: 1. odpoczynek tj.
regenerację sił fizycznych i psychicznych; 2. rozrywkę; 3. działalność społeczną
o charakterze dobrowolnym i bezinteresownym; 4. rozwój zainteresowań
i uzdolnień jednostki przez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność
artystyczną, techniczną, naukową czy sportową”.
Aktywność ruchową w czasie wolnym rozpatrujemy w dwóch kategoriach.
Pierwsza dotyczy czasu, który jest do dyspozycji dziecka. Powinien on służyć
rozrywce, wtedy to usportawianie odbywa się na zasadzie spontanicznego
doboru gier i zabaw ruchowych. Natomiast druga związana jest z rozwojem
zainteresowań uczniów sportem poprzez uczestnictwo w zajęciach
nieobowiązkowych np. SKS – ach organizowanych przez szkołę.
Ukierunkowane są one na gry drużynowe bardzo popularne wśród młodzieży.
Potrzeba zajęć ruchowych uczniów szkół podstawowych
i ponadpodstawowych jest większa niż to przewiduje program nauczania.
Do głównych przyczyn tego stanu zaliczono niewystarczającą liczbę
zorganizowanych zajęć ruchowych, brak czasu wolnego wynikający
z przeciążenia nauką oraz niedostatek wiedzy u młodzieży o potrzebie rekreacji.
Wielu autorów uważa, że stopień aktywności ruchowej i uczestnictwo
w kulturze fizycznej zależą od środowiska społecznego, większa możliwość
w mieście aniżeli na wsi, wpływu rodzin, atmosfery wokół wychowania
fizycznego i sportu w szkole, osobowości nauczyciela wychowania fizycznego,
trenera, od wpływu grupy rówieśniczej, a także roli szkoły i środowiska.
W grupie prac analizujących czynniki determinujące aktywność ruchową
wykazano, że aktywność ruchowa zmienia się wraz z wiekiem. Od dużej
ruchliwości małego dziecka, przez typowy dla okresu przedszkolnego
i młodszego szkolnego głód ruchu, do okresu pokwitania, w którym obserwuje
się wyraźne zmniejszenie aktywności, nawet do lenistwa ruchowego włącznie.
Obserwacja życia codziennego, jak i wiele badań wskazują, że chłopcy
w większym stopniu aniżeli dziewczęta przejawiają aktywność ruchową.
Czynnikiem warunkującym aktywność fizyczną może być także
środowisko. Zaobserwowano, że dzieci wiejskie są bardziej aktywne niż
miejskie. Zwiększona aktywność ruchowa dotyczy działalności spontanicznej,
natomiast możliwość korzystania i udział w zorganizowanych formach ruchu są
na wsi mniejsze niż w mieście.
Stan zdrowia jest również jednym z czynników warunkujących aktywność
fizyczną dziecka. Wiele schorzeń ogranicza lub uniemożliwia udział
w niektórych zajęciach ruchowych.
Określenie poziomu aktywności ruchowej dzieci i młodzieży jest dość
trudne ze względu na duże zróżnicowanie w zależności od płci, wieku,
środowiska. Aktywność fizyczna ponad połowy dzieci i młodzieży w Polsce
sprowadza się głównie do udziału w zajęciach z wychowania fizycznego, które
nie zaspokajają potrzeb ruchowych dzieci.
Zabawy i gry rekreacyjne można podzielić ze względu na strukturę reguł.
Adekwatna forma spędzania wolnego czasu przez dzieci w młodszym wieku
szkolnym są zabawy, natomiast przez młodzież gry drużynowe takie jak: piłka
ręczna, koszykówka, siatkówka, piłka nożna, w dwa ognie, a poza tym palant,
ringo, pikier. Te ostatnie może są mniej znane w środowisku miejskim, jednakże
w mojej miejscowości młodzież dość często je organizuje.
„Pikier” – jest to gra dla młodzieży, którą prowadzić można na podwórkach,
placach, skwerach. Nie wymaga od uczestników specjalnych umiejętności oraz
wysokiej sprawności fizycznej. Posiada duże walory zdrowotne. Przybory
stanowią kije o długości 60 i 80 cm w ilości odpowiadającej ilości uczestników.
Boisko na rogach oznaczone jest chorągiewkami, w jego środek wbija się lekko,
ostro zakończony kołek o długości 40 – 50 cm, zwany „pikierem”. Zasady:
w grze biorą udział dwie drużyny liczące po 8 – 10 lub więcej zawodników.
Zadaniem drużyń jest przewrócenie pikiera wbitego w środek boiska rzutami
kijów, a kiedy to nastąpi wbiegnięcie na pole po swoje kije i powrót na linie
rzutów.
Każda z drużyn wyznacza „pikiernika”, który po przewróceniu pikiera przez
drużynę przeciwną wbiega na pole, wbija pikiera i dotknięciem swojego kija
stara się wyeliminować z gry jak największą liczbę uczestników drużyny
przeciwnej, biegnących po swoje kije. Następnie zmieniają się „pikiernicy”
i rzuty wykonuje druga drużyna. Zwycięża ta drużyna, której „pikiernik”
wyeliminuje ostatniego zawodnika jednej z drużyn.
„Palant” – liczba graczy w obu drużynach powinna razem wynosić od 22 do
30. Przybory stanowią: 8 chorągiewek, palant okrągły lub płaski oraz piłka
palantowa. Boisko w wymiarach 25 x 60 m wyznaczone po rogach
i w środkach linii bocznych chorągiewkami wysokości 1,5 m. Za jedną z linii
końcowych znajduje się miejsce dla jednej z drużyn, tzw. Gniazdo. W jego
środku zakreśla się półkole jako miejsce podbijania. Od przeciwległej linii
końcowej licząc 10 m od jej środka, wyznacza się dwoma chorągiewkami
w odstępie 2 m – metę biegu. W odległości 32 m od gniazda przeprowadza się
linię, która stanowi półmetek. Celem gry jest to, aby jedna z drużyn podbijająca
mogła jak najdłużej utrzymać się w gnieździe przez celne podbijanie piłki
i ukończenie biegów, zaś drużyna chwytająca dąży do uzyskania gniazda.
W tym celu stara się schwytać piłkę jednorącz lub skuć biegnącego gracza, albo
też przerzucić piłkę przez linię gniazda, by w ten sposób wstrzymać możliwie
najwięcej graczy na swym boisku, a zatem „wygładzić” przeciwną drużynę.
„Ringo” – jest grą bardzo wszechstronną i bezpieczną. Jej szczególnym
walorem jest to, że grę tę można uprawiać wszędzie: na boisku do siatkówki, na
łące, górskiej hali, leśnej polanie, nadmorskiej plaży, na klepisku stodoły.
Potrzebny jest tylko równy teren o powierzchni 16 x 32, który dzielimy linią
środkową na dwie połowy. W środku każdej połowy rysujemy koła o promieniu
6 m, które stanowią pola bramkowe. W środku każdego koła ustawiamy bramkę
o wymiarach 1 x 1 m. Mecz ringo rozgrywa się gumowym kółkiem wewnątrz
pustym o średnicy zewnętrznej 17 cm i wadze 165 – 170 gramów.
W grze uczestniczą dwie drużyny składające się z sześciu zawodników każda.
Ich zadaniem jest zdobycie jak największej liczby bramek rzutami kółka ringo
oraz obrona własnej bramki.
Bibliografia:
J. Żmudzki „Gry i zabawy rekreacyjne”, W - wa 1981 r.
R. Trześniowski „Gry i zabawy ruchowe”, W – wa 1961 r.
ST. Strzyżewski „Wychowanie fizyczne poza salą gimnastyczną”, W - wa 1992
W. Okoń „Słownik Pedagogiczny”, PWN W – wa 1992 r.
J. Kopczyńska – Sikorska „Znaczenie aktywności ruchowej w ochronie zdrowia
człowieka”, Pedagogika Polska LIV 1981 r.
R. Muszkieta „Styl życia i aktywność fizyczna dzieci i młodzieży”, Kultura
Fizyczna 1999/9- 10