Teoria perspektywy

Zagadnienia racjonalności decyzji w ekonomii
Podejście Daniela Kahnemana
DANIEL KAHNEMAN, USA, Izrael
Ur. w 1934 roku w Tel Avivie.
Praca: Pinceton University, NJ.
Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii w 2002 r.
„Za zastosowanie badań psychologicznych i eksperymentów
laboratoryjnych w analizie ekonomicznej, ze szczególnym
uwzględnieniem procesów decyzyjnych w warunkach niepewności wspólnie z Vernonem Smithem.”
Główne dokonania



spopularyzował podejście psychologiczne do badania
procesu podejmowania decyzji gospodarczych w
warunkach niepewności
pokazał różnice pomiędzy realnymi zachowaniami
konsumentów a tymi, których oczekują naukowcy
posługujący się tradycyjnymi modelami ekonomicznymi do
prognozowania tych zachowań
Istotnie przyczynił się do rozwoju nowych nurtów
badawczych: ekonomii behawioralnej, behawioralnych
finansów itp. ignorowane przez ekonomistów znaczenie
różnych rodzaju skłonności psychologicznych (anomalii)
zaczęto traktować jako istotne elementy modeli
ekonomicznych.
Spostrzeżenia leżące u podstaw teorii



ludzie, formułują przewidywania, (szacują szanse czy
inwestycja powiedzie się, czy dany zakup będzie
opłacalny) naruszając szereg zasad rachunku
prawdopodobieństwa lub logiki
przy podejmowaniu decyzji kierują się, jak tzw.
heurystykami, - uproszczonymi zasadami wyciągania
wniosków, które mogą prowadzić do poważnych błędów
heurystyki wpływają na oceny inwestorów, biznesmenów i
innych podmiotów gospodarczych, a w efekcie nierzadko
przesądzają o zachowaniu konsumentów, rynku, i o
rozwoju ogólnej sytuacji gospodarczej (np. pojawianie się
kryzysow).
Ważne terminy






Heurystyka dostępności
Prawo regresji
Preferencje, motywacja
Teoria perspektywy
Funkcja wartości
Funkcja wag decyzyjnych
Heurystyka dostępności


ludzie uczą się wnioskować o prawdopodobieństwach z
łatwości, z jaką mogą sobie przypomnieć odpowiednie
zdarzenia. Jedną z prawidłowości funkcjonowania ludzkiej
pamięci jest ta, że wydarzenia świeże przypominamy sobie
łatwiej niż odległe. To z tego powodu większość inwestorów
chętniej lokuje swój kapitał w te formy inwestycyjne, które
ostatnio cechował trend wzrostowy.
Istotne decyzje gospodarcze rządu np. dotyczące budżetu,
inflacji, itp. argumentowane są, tak że „przez ostatnie dwa
lata było tak i tak, więc pewnie tak samo będzie też w
najbiższej przyszłości”
Prawo regresji


prawo, z którym umysł ludzki ma wielkie kłopoty i które jest
najczęściej ignorowania przez ludzi
Na przykład: Po znakomitym skoku skoczka narciarskiego
powszechne jest oczekiwanie, że jego następny skok
będzie jeszcze lepszy, mimo że spełnienie takich oczekiwań
prowadziłoby w efekcie do tego, że skoczek musiałby
poprawiać swoje rekordy w nieskończoność.
Brak respektowania prawa regresji,


Błąd polegający na niesłusznym założeniu, że jeżeli jakiś
proces rozwija się, to będzie trwał nieprzerwanie nadal. Na
przykład gracze giełdowi zakupują akcje, których ceny w
ostatnim czasie rosły, a nie te, których ceny spadały i
obecnie są cenowo atrakcyjniejsze. Kryje się za tym
założenie, że - wbrew prawu regresji do średniej przyszłość będzie podobna do przeszłości.
Jeżeli więc giełda jest w dołku, to ludzie niechętnie
inwestują, bo przewidują, że pewnie to tak pozostanie
przez dłuższy czas.
Preferencje jako wynik motywacji


Przy podejmowaniu działań ekonomicznych może liczyć
się motywacja religijna czy też sprawiedliwościowa –
ludzie bardzo często coś akceptują lub odrzucają, gdyż
uważają, że to jest niesprawiedliwe, nie fair.
Przykładem nieracjonalnej ekonomicznie motywacji jest
motwacja patriotyczna - wybieram produkt polski bo
popieram swoich producentów...”dobre, bo polskie”.
Teoria perspektywy


Teoria perspektywy to sposób w jaki kształtuje się stosunek
ludzi do zysków i strat.
Określenie co jest zyskiem a co stratą zależy od przyjętej
perspektywy.
Na przykład korzyści finansowe płynące z urlopu poza
sezonem nie są absolutną prawdą.
Można stwierdzić, że cena poza sezonem jest normalna a
urlop w sezonie jest stratą.
Teoria perspektywy


wartość definiowana jest w
kategoriach zysków i strat
(użyteczność zazwyczaj była
definiowana w kategoriach
bogactwa)
strata boli bardziej niż zysk
cieszy
Teoria perspektywy
Problem 1
Badani proszeni byli o dokonanie wyboru pomiędzy:
 A: 50% szansa na wygranie $1000,
B: pewna wygrana w wysokości $500.

Około 80% respondentów opowiedziało się za opcją B. Jak
pokazuje to górna część wykresu funkcji wartości, strategia
taka jest zgodna z teorią perspektywy, bowiem funkcja
wartości posiada większy przyrost pomiędzy $0 i $500 niż
pomiędzy $500 i $1000.
Teoria perspektywy
Problem 2
Tym razem mieli wybrać między:
 A: 50% szansa na stratę $1000,
B: pewna strata w wysokości $500.

W tym przypadku przeważająca liczba respondentów
opowiedziała się za opcją A. Jak widać na dolnej części
wykresu zachowania ryzykowne w przypadku strat także
mają uzasadnienie w teorii perspektywy, ponieważ funkcja
wartości spada silniej pomiędzy $0 a $500, niż pomiędzy
$500 i $1000, tak więc pewna strata $500 wydaje się być
gorsza niż 50% szansa na stratę $1000.
Teoria perspektywy – funkcja wag decyzyjnych


wagi decyzyjne nie zawsze
odpowiadają
prawdopodobieństwu
ludzie nie doszacowują średnich
i wysokich prawdopodobieństw,
natomiast przeceniają niskie
prawdopodobieństwa
Teoria perspektywy – funkcja wag decyzyjnych

funkcja wartości może być opisana zależnością:
gdzie:
ev- oczekiwana funkcja wartości,
w(pi) - wagi decyzyjne,
v(oi) - funkcja wartości

stosunek ludzi do ryzyka dla strat i dla zysków w
zal. od prawdopodobieństwa wypłaty
Średnie i wysokie wartości
prawdopodobieństwa
Bardzo niskie wartości
prawdopodobieństwa
zysk
strata
awersja do ryzyka
skłonność do ryzyka
skłonność do ryzyka
awersja do ryzyka
Teoria perspektywy – funkcja wag decyzyjnych
Przykład 1
proszeni jesteśmy o dokonanie wyboru pomiędzy:

A: 1:1000 szansa na wygranie $5000,
B: pewna wygrana w wysokości $5.

Większość badanych opowiada się za opcją A. Ludzie
przeceniają w rzeczywistości niewielkie szanse wygrania dużej
sumy. To zjawisko odpowiada, za sukcesy licznych loterii.

Przykład 2
proszeni jesteśmy o dokonanie wyboru pomiędzy:

A: 1:1000 szansa na stratę $5000,
B: pewna strata $5.

Tym razem badani w większości wybierają strategią B.Ludzie
przeceniają niewielką szanse zaistnienia bardzo dużej straty.
Na tym fenomenie bogacą się towarzystwa ubezpieczeniowe
na całym świecie.
Przypisz poniższe sytuacje do poznanych terminów



znając skłonności psychologiczne inwestorów giełdowych
możemy przewidywać nie tylko zachowania
poszczególnych uczestników, ale i całej giełdy
zabiegi, pewnie intuicyjnie podejmowane przez ministra
finansów, aby tchnąć optymizm, choćby i nieuzasadniony
w inwestorów bywają skuteczne
inwestor, który kupił akcje i poniósł na nich choćby
niewielką stratę, nie sprzeda ich przez długie lata, bo tak
bardzo nie jest skłonny pogodzić się ze stratą. Chociaż
racjonalniejsze byłoby pozbycie się tych akcji gdy strata
była jeszcze niewielka