Program pracy terapeutycznej dla Przedszkola nr 175 w Warszawie

Program pracy
terapeutycznej dla
Przedszkola nr 175
w Warszawie
– dziecko nadpobudliwe i
zahamowane psychoruchowo
Pracując z dziećmi w różnym wieku przedszkolnym zauważyłam dzieci, które mają
problem z utrzymaniem uwagi, z impulsywnością oraz nadmierną ruchliwością. Dzieci te
sprawiają nam - wychowawcom i rodzicom wiele problemów wychowawczych. Bardzo
często dorośli nie zdają sobie sprawy z istniejącego u dzieci problemu i nie wiedzą, jaka jest
główna przyczyna niewłaściwego zachowania. Postępując w ten sposób z dziećmi wyrządzają im krzywdę. Brak świadomości nie zwalnia z odpowiedzialności.
Dzieci nadpobudliwe wymagają ze strony dorosłych dużo więcej uwagi niż inne dzieci.
Należy je przede wszystkim nauczyć kontrolowania swojej energii. Aby pomóc z
nadpobudliwością psychoruchową należy:

odpowiednio zorganizować miejsce do działań dzieci,

odpowiednio zorganizować zabawy ruchowe, ćwiczenia relaksacyjne,

zajęcia edukacyjne wymagające dłuższego skupienia uwagi należy koniecznie
przeplatać drobnymi ruchami, które pozwolą na rozluźnienie mięśni, które były
napięte podczas wykonywania zadań.
Program ten napisałam ze względu na problem z nadpobudliwością u dzieci, a celem jest
podanie przydatnej i praktycznej wskazówki dla nauczycieli.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo
Nadpobudliwość psychoruchowa jest zjawiskiem najczęściej występującym u dzieci w
wieku przedszkolnym, są to zaburzenia procesów nerwowych. Bezpośrednimi jej
przyczynami jest słabość procesów nerwowych i zachwianie ich równowagi ( wyraźna
przewaga w układzie nerwowym procesów pobudzania nad hamowaniem) oraz zakłócenie
ruchliwości tych procesów ( szybkie przechodzenie od stanu pobudzenia do stanu hamowania
i odwrotnie). Istotą nadpobudliwości jest więc skłonność do niewspółmiernie silnego
reagowania na bodźce, co łączy się z wysokim poziomem aktywności ruchowej.
Innym źródłem zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą być zaburzenia
genetyczne, alergiczne, psychologiczne oraz błędy wychowawcze wraz z zaniedbaniem w
domu rodzinnym i najbliższym środowisku.
Nadpobudliwość objawia się w trzech sferach:
- motoryczna, którą cechuje nadmierna ruchliwość, niemożność spokojnego siedzenia
kręcenie się, wstawanie z miejsca, machanie nogami, manipulowanie przedmiotami,
niezgrabność w sytuacjach wymagających precyzji lub podzielnej uwagi, żywiołowość,
chaotyczność w działaniu.
- emocjonalna, którą cechuje łatwość wchodzenia w konflikty z rówieśnikami i dorosłymi,
częste wybuchy gniewu, gwałtowność, niecierpliwość, obraźliwość, kłótliwość, nagłe zmiany
nastroju, reakcje niewspółmierne do przyczyn, które je wywołały, skłonność do
nieposłuszeństwa, szybkie zniechęcenie, działanie bez zastanowienia, niecierpliwość.
- poznawcza, którą cechuje trudności w koncentracji uwagi, chaos, niedokładność i pośpiech
w działaniu, przy wysiłku intelektualnym następujące wyraźne zmęczenie i pogorszenie
jakości pracy, trudności w dostrzeganiu szczegółów, trudności z zorganizowaniem sobie
pracy, trudności ze stosowaniem się do złożonych instrukcji słownych.
U dzieci zauważyć można zaburzenie jednej, dwóch lub wszystkich trzech sfer
równocześnie. Dzieci u których można zauważyć nadmierną pobudliwość objawiającą się w
sferze poznawczej, emocjonalnej i ruchowej, sprawiają rodzicom i wychowawcom
największe problemy.
Dziecko zahamowane psychoruchowo
Droga rozwojowa, jaką dziecko przebywa w pierwszych latach życia, jest wynikiem
niezwykle złożonych przemian dokonujących się w całym jego organizmie, a przede
wszystkim w ośrodkowym układzie nerwowym. Większość dzieci rozwija się w sposób
prawidłowy, czyli określonemu ich wiekowi odpowiada określony stan rozwoju fizycznego i
psychicznego. Dzieci o typowym układzie sprawności i umiejętności w zakresie wszystkich
sfer nazywamy dziećmi o rozwoju harmonijnym.
U niektórych dzieci ogólny rozwój fizyczny i psychiczny jest przyspieszony lub
opóźniony. Najczęściej spotykamy dzieci z rozwojem opóźnionym częściowo. Tempo
rozwojowe tych dzieci jest niejednakowe w różnych zakresach. Obserwując grupę dzieci
można zauważyć różnicę w rozwoju umysłu, woli charakteru, ale przede wszystkim
sprawności ruchowej.
Dzieci zahamowane psychoruchowo z wielkim trudem wykonują czynności, które nie
sprawiają kłopotów ich rówieśnikom. Są to przeważnie dzieci o opóźnionym rozwoju
ruchowym, a nie psychicznym. Opóźniony rozwój ruchowy może być wynikiem wielu
czynników ( odziedziczone i wrodzone zadatki anatomiczno- fizjologiczne organizmu,
szczególnie układu nerwowego, własna aktywność i działalność dziecka, środowisko,
wychowanie). System nerwowy pracuje na zasadzie dwóch procesów – pobudzania i
hamowania. Wzajemne stosunki między procesami hamowania i pobudzania nie są jedyną
przyczyną zahamowania psychoruchowego. Są one efektem wyuczonego sposobu
zachowania, gdzie dominuje reakcja hamowania. Zahamowanie jest więc najczęściej
skutkiem niewłaściwego wychowania np.: dziecko cechuje potrzeba stałej fizycznej bliskości
z rodzicami – więc wycofuje się z kontaktów z rówieśnikami.
Dzieci zahamowane psychoruchowo charakteryzują się:
· w sferze poznawczej: złą koncentracją uwagi, opóźnionym refleksem, powolnością w
kojarzeniu faktów, brakiem zainteresowania rzeczywistością
· w sferze ruchowej: spowolnionymi ruchami, brakiem spontaniczności w ruchach,
niezręcznością ruchową, złą koordynacją ruchów, występowaniem tików i ruchów natrętnych
· w sferze emocjonalnej: nadmierną wrażliwością, skłonnością do empatii, skłonnością do
ulegania nastrojom otoczenia, brakiem emocjonalnych przeżyć.
Dzieci zahamowane psychoruchowo pracują dużo wolniej, dlatego tak ważne jest
dostrzeżenie tych dzieci i przyjście im z pomocą.
Celem wychowania przedszkolnego jest wyrównywanie dysharmonii rozwojowych,
korygowanie zaburzonych funkcji rozwojowych u dzieci.
Dziecko nadpobudliwe
Dziecko zahamowane
Celem terapii dzieci nadpobudliwych
Celem terapii dzieci zahamowanych
psychoruchowo jest:
psychoruchowo jest:

doprowadzenie do podniesienia

koncentracji uwagi i większej jej

wyeliminowanie zachowań
nieprawidłowych,
podzielności,

wyzwolenie aktywności dzieci,
opanowanie potrzeby ruchu,

stymulowanie samodzielnych form

obniżenie impulsywności w wyniku
reagowania.
czego dziecko staje się spokojniejsze
i może doświadczyć sukcesów w
sferze poznawczej,

uznanie ze strony innych oraz
polepszy relacje z innymi osobami.
Ważne jest, aby dziecko otaczać atmosferą spokoju i życzliwości, do problemów
podchodzić z wyrozumiałością i cierpliwością, zapewniając mu poczucie pełnego
bezpieczeństwa. Należy nagradzać dziecko za najmniejsze postępy w sferach zaburzonych.
Ogólne zasady postępowania z dziećmi nadpobudliwymi:
· regularny tryb życia
· odpowiednia liczba oraz stałość godzin snu i odpoczynku
· prawidłowe i regularne odżywianie
· niezbyt forsowne ćwiczenia fizyczne i sporty
· spacery
· unikanie podnieceń w okresie wieczornym
· polecenia do wykonania powinny być proste
· chwalenie dziecka
· oddziaływanie na dziecko powinno być spójne ( w przedszkolu i w domu)
Wskazówki przydatne w pracy z dziećmi nadpobudliwymi
1. Ignorowanie zachowań niepożądanych.
2. Odesłanie w odosobnione miejsce – należy określić czas kary.
3. Konsekwencja polegająca na konfrontacji skutków z podjętą przez dziecko decyzją.
4. Wyciszenie zachowań niepożądanych poprzez inną propozycję.
Treści programowe do pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo:
1. Przestrzeganie zasad, norm i reguł ustalonych w grupie, odnoszących się do:
· zgodnego zachowania podczas zabawy
· kulturalnego włączania się do zabaw kolegów
· korzystania ze sprzętu i zabawek
· mądrego rozwiązywania zaistniałych konfliktów
2. Rozumienie konieczności poszanowania cudzej własności.
3. Ocenianie postępowania własnego i kolegów w konkretnych sytuacjach występujących w
codziennym życiu. Zdawanie sobie sprawy, że każdy sam ponosi konsekwencje własnych
zachowań.
4. Nabywanie przekonania, że jestem słuchany i akceptowany przez innych oraz sam potrafię
także słuchać.
5. Bogacenie słownika biernego i czynnego poprzez poszerzanie zakresu i treści pojęć
odnoszących się do zagadnień przyrodniczych, społecznych, zdrowotnych, estetycznych,
technicznych, matematycznych i innych.
6. Doskonalenie sprawności ruchowej poprzez udział w ćwiczeniach gimnastycznych, grach i
zabawach ruchowych, ze szczególnym uwzględnieniem zabaw rozwijających: koordynację
wzrokowo- ruchową, zwinność, zręczność, wyczucie napięcia mięśni, kierunku i odległości
oraz uwzględnienie wykonywania ćwiczeń naprzemiennie prawą i lewą ręką lub obiema
rękami naraz.
7. Wyrabianie szybkiego refleksu psychoruchowego poprzez udział w zabawach inhibicyjnoincytacyjnych.
8. Malowanie i rysowanie na różnego rodzaju powierzchniach. Stosowanie różnorodnych
technik plastycznych.
Metody pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo.
Mając na celu zaspokojenie potrzeby ruchu, a równocześnie nauczenie dzieci
hamowania swojej ruchliwości, nauczyciel powinien przeplatać zajęcia ruchowe zajęciami
cichymi, np. zajęciami plastycznymi, słuchaniem bajek czy muzyki, które jednak nie powinny
być długie. Gdy dzieci się niecierpliwią, można skierować ich uwagę na nową postać w bajce,
czy nową sytuację, a w trakcie zajęć plastycznych ukierunkować ich uwagę, włączając się do
rysowania czy malowania.
Najczęściej stosowane metody pracy z dziećmi nadpobudliwymi to:
- zajęcia sportowe, ruch na świeżym powietrzu
- techniki relaksacyjne według Jakobsona
- techniki relaksacyjne oparte na treningu autogennym Schultza,
- techniki parateatralne,
- malowanie dziesięcioma palcami,
- Metoda ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
- masażyki
- Zabawy z Pedagogiki zabawy.
Powyższe metody mogą być stosowane z powodzeniem w pracy z dzieckiem
nadpobudliwym psychoruchowo. Ich zastosowanie powinno pomóc dzieciom z
nadpobudliwością. Od nas zależy czy stworzymy odpowiednie warunki środowiskowe i
wychowawcze, które w pewnym stopniu będą przeciwdziałać występującym u dzieci
zaburzeniom.
Dzieciom należy dostarczać sposobności i stwarzać sytuacje, dzięki którym uwierzą w
siebie i poradzą sobie z nadpobudliwością oraz nauczą się prawidłowo wykorzystywać swoją
energię w sposób konstruktywny. W tym celu proponuję organizować zabawy ruchowe,
ćwiczenia muzyczne, korzystać ze zbiorów wierszy, rymowanek, które można ilustrować
ruchem. W czasie zabaw należy pamiętać o częstym chwaleniu dzieci i nagradzaniu za drobne
sukcesy. Na uwagę zasługują zajęcia grupowe, które integrują dziecko nadpobudliwe
psychoruchowo z innymi dziećmi w grupie.
Pracując na co dzień z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo, należy pamiętać o tym, aby
z jednej strony nie tłumić nadmiernej aktywności ruchowej tych dzieci, a z drugiej – uczyć je
podczas zajęć kontrolowania swojej energii, wdrażać do spokojnego siedzenia i skupienia się
nad aktualnie podejmowanym zadaniem.
Ewaluacja
1. Czy dziecko przestrzega ustalonych norm, zasad, reguł?
Tak – Nie
2. Czy nabyło umiejętności skupiania uwagi na dłużej?
Tak – Nie
3. Czy potrafi opanować swoją energię w zaistniałych sytuacjach?
Tak – Nie
4.Czy kończy zaczęte zadanie?
Tak – Nie
5. Czy jego prace są dokładniejsze, staranniejsze?
Tak – Nie
6. Czy potrafi współdziałać z innymi osobami?
Tak – Nie
Literatura
1.U.Schafer ,, Dlaczego dzieci się wiercą?”
2.W.I.C. Backus ,, Moc dla rodziców. Jak wychowywać posłuszne dziecko?”
3.T. Wolańczyk, A. Kołakowska, M. Skotnicka – ,, Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko,
co chcielibyście wiedzieć”
4. H. Nartowska ,, Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo”
5. H. Nartowska ,, Wychowanie dziecka nadpobudliwego”
6. J. Stadnicka ,,Terapia dzieci – muzyką, ruchem i mową”
7. D. Chauvel ,, Zabawy relaksujące dla przedszkolaków”
8. E.M. Hallowel, J.J. Ratey ,, W świecie ADHD”
Opracowała: Anna Jaworska - Markiewicz