Konspekt wykładów z Biologii środowiska (OŚ IV semestr studia stac)

WYKŁAD 1
Ekologiczne poziomy organizacji materii:
organizm,
gatunek,
populacja, biocenoza, ekosystem, biosfera.
Organizm – dyscypliny biologiczne zajmujące się poszczególnymi
organizmami (anatomia, systematyka, fizjologia, genetyka i inne).
Gatunek – podstawowa jednostka w systematyce organizmów, zbiór osobników
o swoistych cechach anatomicznych, fizjologicznych i innych, swobodnie
krzyżujących się. Ciągle odkrywane są nowe gatunki drobnoustrojów, roślin i
zwierząt.
Co najmniej 52 nowe gatunki zwierząt i roślin odkryli w ciągu 2006
roku naukowcy na wyspie Borneo – poinformowała międzynarodowa
organizacja ekologiczna WWF. Wśród odkrytych organizmów było m.in.:
około 30 gatunków ryb - w tym miniaturowa rybka, która jest drugim co do
wielkości najmniejszym kręgowcem świata i ma długość niecałego centymetra
oraz sumik o lepkim brzuchu i z wystającymi zębami - lepki brzuch umożliwia
rybie przyczepianie się do skał
3 gatunki żab o jaskrawozielonych oczach,
2 żaby nadrzewne,
16 gatunków imbiru,
nowe gatunki drzew,
roślina o wielkich liściach.
Większa część Borneo jest pokryta jednym z ostatnich lasów
deszczowych na świecie. W centrum wyspy znajduje się las tropikalny o
powierzchni 220 000 km kw. Jest on jednak zagrożony z powodu pozyskiwania
kauczuku i oleju palmowego.
W sumie w 2008 roku w regionie Azji Południowo-Wschodniej
naukowcy odkryli 163 nowe gatunki organizmów, w tym:
100 nowych gatunków roślin,
28 ryb,
18 nieznanych gadów,
14 płazów,
dwa gatunki ssaków,
jeden gatunek ptaka.
Podczas poprzednich badań bioróżnorodności regionu Tajlandii, Laosu,
Wietnamu, Kambodży i części Chin w latach 1997 – 2007 naukowcy doliczyli
się ponad 1000 nieznanych wcześniej gatunków roślin i zwierząt. Po tysiącach
lat te nowe gatunki wychodzą z ukrycia. Na pewno jest ich jeszcze więcej,
czekających na odkrycie.
Dziesięć lat badań terenowych przeprowadzonych przez biologów
różnych specjalności we wschodniej części Himalajów przyniosło wiele
zaskakujących i niezwykłych odkryć. Niestety zmiany klimatyczne zagrażają
wielu nowoodkrytym organizmom, które są przystosowane do surowego
klimatu panującego w tej części świata. Raport podsumowujący ostatnie
odkrycia wymienia ponad 350 gatunków, a wśród nich:
244 rośliny,
60 bezkręgowców,
14 ryb,
16 płazów,
16 gadów
2 nowe gatunki ptaków
2 gatunki ssaków.
Najciekawsze odkrycia;
- miniaturowy gatunek mundżaka – będący jednym z najmniejszych jeleni
świata. Zwierzęta te są tak małe, że naukowcy początkowo uważali, że są to
młode osobniki jednego ze znanych gatunków. Jednak analiza DNA wykazała
że małe, brązowe jelonki to nowy gatunek.
- niewielka, jasnozielona żaba o dużych, czerwonych błonach pławnych.
Okazało się, że rozpościerając je płaz może szybować w trakcie przemieszczania
się między drzewami.
- nietypowym ale ważnym znaleziskiem był gekon zatopiony w bursztynie,
odkryty w kopalni bursztynu w północnej Birmie. Zwierzę żyjące 100 milionów
lat temu, jest najstarszym gekonem znanym nauce.
Populacja – zbiór osobników należących do jednego gatunku i
zamieszkujących wspólny obszar np. ogół ludzi zamieszkujących jedno miasto
lub kraj, wszystkie żubry w Puszczy Białowieskiej, zagon żyta lub innej rośliny.
W ramach populacji realizują się procesy doboru naturalnego.
Biocenoza – zespół populacji organizmów roślinnych i zwierzęcych danego
środowiska fizycznego czyli biotopu. W jej skład wchodzą populacje licznych
gatunków powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i
zależnościami pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w
stanie równowagi. Biocenozy mogą być naturalne (łąka, las, jezioro) i sztuczne
(park miejski).
Ekosystem – biocenoza i jej biotop czyli ogół organizmów występujących na
danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami i
nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze
(środowisko zewnętrzne).
Biosfera – powłoka geologiczna Ziemi obejmującą powietrze, ląd i wodę,
zasiedlona przez organizmy. Górna granica biosfery (jeśli nie liczyć
najdrobniejszych organizmów unoszonych z prądami powietrza do górnej
granicy troposfery) sięga na lądzie w górach do dolnej granicy wiecznych
śniegów.
Granica ta zależy od szerokości geograficznej i sięga na równiku do 5 500 m
npm, a w strefie polarnej schodzi do poziomu morza.
Zmienna liczba osobników w obrębie populacji
Inwazje ekologiczne – definicja, przykłady
Czynniki ograniczające liczebność poszczególnych gatunków biocenoz:
•
•
•
•
•
•
ilość odpowiedniego pokarmu w środowisku
drapieżniki
drobnoustroje i pasożyty chorobotwórcze
temperatura
liczba kryjówek w środowisku
niedobór pewnych substancji organicznych
WYKŁAD 2 i 3
Równowaga ekologiczna ekosystemów
Podział ekologicznych czynników wód powierzchniowych
• biotyczne: organizmy żywe, ich metabolizm i jego produkty,
wzajemne relacje między organizmami tworzącymi biocenozę;
• abiotyczne: fizyczne np. temperatura,
światło,
ruch wody,
lód i pokrywa śnieżna;
chemiczne np. gazy rozpuszczone w wodzie,
jony nieorganiczne,
substancje organiczne rozpuszczone w wodzie,
zawiesiny organiczne i nieorganiczne;
edaficzne np. ukształtowanie gruntu,
spadek lądu,
szybkość przepływu,
twardość podłoża.
Podział organizmów w ekosystemach:
producenci –
organizmy prowadzące fotosyntezę (bakterie fotosyntetyzujące,
glony, rośliny)
–
organizmy
chemosyntetyzujące)
prowadzące
chemosyntezę
(bakterie
konsumenci – heterotrofy (pierwotniaki, zwierzęta, nieliczne bakterie i glony)
reducenci
– saprofity (bakterie cudzożywne, grzyby)
Specyficzne ekosystemy wodne - przykład Jeziora Bajkał
Typy oddziaływań między populacjami
• obojętne
– neutralizm
• nieantagonistyczne
– mutualizm,
– protokooperacja,
– komensalizm,
• antagonistyczne
- amensalizm,
- konkurencja,
- drapieżnictwo,
- pasożytnictwo.
Podział pasożytnictwa ze względu na lokalizację pasożyta w stosunku do
organizmu żywiciela:
• zewnętrzne,
• wewnętrzne.
Podział pasożytnictwa ze względu na czas kontaktu z żywicielem:
• czasowe,
• okresowe,
• stałe.
Podział pasożytnictwa za względu na stopień uzależnienia pasożyta od
żywiciela:
• fakultatywne,
• obligatoryjne,
• etologiczne.
Kategorie organizmów w środowisku wodnym:
• plankton – fitoplankton (sinice, glony),
– zooplankton (nie prowadzące fotosyntezy protista, drobne
zwierzęta);
• nekton – ryby, żółwie, morskie ssaki;
• bentos
– przytwierdzające się na stałe do jednego miejsca,
– zakopujące się w osadach dennych,
– swobodnie poruszające się po powierzchni osadów dennych.
Rozkład temperatur w wodach głębokich jezior
• stagnacja zimowa,
• homotermia i cyrkulacja wiosenna,
• stagnacja letnia
– warstwa epilimnionu,
– warstwa metalimnionu (z termokliną),
– warstwa hipolimnionu;
• homotermia i cyrkulacja jesienna.
Przenikanie światła w wodach stojących:
• strefa litoralna – strefa wód płytkich, prześwietlona do dna;
• strefa limnetyczna – strefa otwartych, jasnych wód;
• strefa profundalna – strefa wód ciemnych, przydennych.
Zawartość tlenu w wodzie zależy od:
• temperatury wody – więcej tlenu, gdy temperatura niższa,
• pory dnia i nasłonecznienia – nocą mniej, w ciągu dnia w południe najwięcej,
• ruchu mas wodnych,
• głębokości zbiornika wodnego,
• bieżącego zużycia tlenu przez organizmy wodne,
• ilości substancji organicznych w wodzie.
WYKŁAD 4 i 5
Procesy samooczyszczania wód powierzchniowych:
• rozcieńczanie zanieczyszczeń wodami odbiornika,
• sedymentacja zawiesin,
• adsorpcja,
• neutralizacja,
• biologiczne usuwanie zanieczyszczeń: ♦ biosorpcja,
♦ mineralizacja,
♦ biokumulacja.
Ocena kinetyki samooczyszczania wód płynących:
• rozmiary zakłócenia równowagi ekologicznej po zrzucie ścieków,
• postępy procesów samooczyszczania,
• długość odcinka, na którym zachodzi proces samooczyszczania
Zaburzenia procesów samooczyszczania
• przeciążenie wód zbyt dużym ładunkiem zanieczyszczeń,
• zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura,
• gwałtowne zmiany odczynu wody,
• substancje radioaktywne,
• toksyczne składniki ścieków,
• wtórne zanieczyszczenie,
• zmiany poziomu wody podczas wezbrań i suszy,
• samozanieczyszczenie zbiornika wodnego.
Strefy zanieczyszczonych wód płynących według Kolkwitza-Marssona:
• strefa polisaprobowa
– największego zanieczyszczenia,
• strefa α-mezosaprobowa,
• strefa β-mezosaprobowa,
• strefa oligosaprobowa
– wody czyste.
Strefa oligosaprobowa
Cechy:
- niska zawartość związków organicznych nie ulegających biodegradacji,
- BZT5 < 4 mg O2/dm3,
- zawartość tlenu rozpuszczonego > 9 mg O2/dm3,
- uboga fauna i flora,
- dobre warunki mdo rozwoju roślin zielonych,
- ogólna liczba bakterii od 101 do 103 komórek/cm3,
- stosunek masy producentów do masy reducentów P/R = 1.
Typowe organizmy wskaźnikowe:
• okrzemki z rodzajów Synedra, Tabellaria,
• zielenice z rodzajów Micrasterias, Ulothrix, Cladophora,
• krasnorosty, mszaki, paprotniki,
• skorupiaki, mszywioły, larwy owadów,
• ryby łososiowate.
Strefa β-mezosaprobowa
Cechy
- woda dość czysta lub lekko opalizująca,
- czasem występuje zielona barwa od licznych glonów,
- bez zapachu lub o zapachu ziemistym,
- niska zawartość w wodzie substancji organicznych,
- BZT5 od 4 do 8 mg O2/dm3,
- zawartość tlenu rozpuszczonego > 5 mg O2/dm3,
- nigdy nie dochodzi do deficytu tlenowego (ani w nocy, ani przy dnie),
- ogólna liczba bakterii od 104 do 105 komórek/cm3,
- stosunek masy producentów do masy reducentów P/R > 1,
- wzmożony rozwój glonów i wyższych roślin wodnych,
- największa ze wszystkich stref różnorodność gatunków.
Podstawowe procesy biochemiczne zachodzące w strefie
β-mezosaprobowej:
♦ ostateczny rozpad aminokwasów,
♦ całkowite utlenienie kwasów organicznych,
♦ intensywny proces nitryfikacji.
Typowe organizmy wskaźnikowe:
• glony: okrzemki Asterionella, Melosira, Tabellaria,
złotowiciowce Synura,
zielenice Pediastrum, Scenedesmus, Cladophora, Spirogyra,
• sinice z rodzajów Aphanizomenon, Microcystis,
• orzęski, korzenionóżki,
• robaki, larwy owadów, skorupiaki,
• ślimaki, małże, ryby karpiowate.
Strefa α-mezosaprobowa
Cechy:
- woda mętna, brudna, o nieprzyjemnym zapachu,
- brunatne dno pokryte śluzowatym lub włóknistym nalotem,
- BZT5 od 5 do 10 mg O2/dm3 (maksymalnie 12 mg O2/dm3),
- zawartość tlenu rozpuszczonego od 3 do 6 mg O2/dm3,
- nocą może dochodzić do deficytu tlenowego,
- ogólna liczba bakterii od 105 do 106 komórek/cm3,
- stosunek masy producentów do masy reducentów P/R<1.
Podstawowe procesy biochemiczne zachodzące w strefie
α-mezosaprobowej:
♦ reakcje utleniania biologicznego substancji organicznych,
♦ reakcje utleniania niektórych związków nieorganicznych,
♦ procesy beztlenowe jedynie na dnie i przy brzegach rzeki.
Typowe organizmy wskaźnikowe:
• bakterie nitkowate z gatunku Sphaerotilus natans,
• siarkowe bakterie nitkowate np. Thiohtrix nivea,
• Gram-ujemne pałeczki jelitowe,
• grzyby, np. Leptomitus lacteus (przy pH<6),
• grzyby z rodzaju Mucor,
• sinice z rodzajów Oscillatoria, Phormidium,
• glony: eugleniny, okrzemki, rzadziej zielenice,
• orzęski: Paramecium, Stentor, Vorticella,
• robaki z typów wrotków i skąposzczetów,
• larwy muchówek i innych owadów,
• sporadycznie: ślimaki, małże, pijawki, ryby karpiowate.
Strefa polisaprobowa
Cechy:
- woda mętna, barwa szara lub brunatno-szara,
- bardzo silny, gnilny zapach,
- na powierzchni wody i przy brzegach kożuchowata powłoka,
- dno maziste a czarnymi lub brunatnymi osadami,
- BZT5 > 12 mg O2/dm3, często kilkaset lub kilka tysięcy mg/dm3,
- ostry deficyt tlenowy,
- brak roślin zielonych, glonów, sinic,
- ogólna liczba bakterii od 106 – 107 komórek/cm3,
- stosunek masy producentów do masy reducentów P/R<<1,
- z reguły niska liczba gatunków występujących jednocześnie.
Podstawowe procesy biochemiczne zachodzące w strefie polisaprobowej:
♦ rozpad węglowodanów złożonych do cukrów prostych i kwasów
organicznych,
♦ proteoliza (rozkład białek poprzez krótkie peptydy do aminokwasów,
♦ lipoliza (rozkład tłuszczów do glicerolu i wyższych kwasów tłuszczowych),
♦ redukcja wielu związków organicznych i nieorganicznych.
Typowe organizmy wskaźnikowe:
• bakterie nitkowate z gatunku Sphaerotilus natans,
• Gram-ujemne pałeczki z gatunku Zooglea ramigera,
• Gram-ujemne pałeczki z rodzajów Alcaligenes, Flavobacterium, Proteus,
• bakterie grupy coli,
• bakterie siarkowe Beggiatoa alba,
• grzyby, np. Leptomitus lacteus (przy pH<6),
• sinice z rodzajów Spirulina, Oscillatoria,
• wiciowce z rodzajów Bodo, Cercobodo, Tetramitus,
• skąposzczety z rodzaju Tubifex,
• larwy ochotek z rodzaju Chironomus.
WYKŁAD 6
Mikroorganizmy środowiska wodnego
♦ autochtoniczne (naturalne)
♦ allochtoniczne (obce)
Bakterie autochtoniczne tworzące bakterioplankton:
• bakterie Gram-ujemne z rodzajów
Pseudomonas,
Alcaligenes,
Vibrio,
Aeromonas
• bakterie Gram-dodatnie z rodzaju
Micrococcus,
• bakterie spiralne z rodzaju
Spirillum
Bakterie autochtoniczne należące do peryfitonu:
• bakterie stylikowe z rodzaju
Caulobacter
• bakterie pochewkowate, nitkowate
• bakterie pączkujące z rodzaju
Hyphomicrobium
Bakterie autochtoniczne osadów dennych:
• beztlenowe bakterie gnilne,
• beztlenowe bakterie celulolityczne,
• beztlenowe chemoorganotrofy np.
Desulfovibrio
Bakterie allochtoniczne:
• Gram-ujemne bakterie jelitowe z gatunku Escherichia coli
• Gram-ujemne bakterie jelitowe z rodzajów: Proteus
Klebsiella
Enterobacter
• Gram-ujemne pałeczki z gatunku
Pseudomonas aeruginosa
• Gram-dodatnie laseczki z rodzajów
Bacillus
Clostridium
• bakterie chorobotwórcze z rodzaju
Shigella
Salmonella
Leptospira
Mycobacterium
Organizmy grzybopodobne i grzyby wodne
• lęgniowce (Oomycota)
• sprzężniaki (Zygomycota) np. Mucor, Rhizopus
• drożdże i pleśnie z typu workowców (Ascomycota) np. Aspergillus
Penicillium
• grzyby konidialne
Glony autochtoniczne
• okrzemki z rodzajów
Astrionella
Tabellaria
Melosira
• eugleniny
• zielenice
Glony allochtoniczne
• bruzdnice z rodzaju
Ceratium
• zielenice z rodzajów
Pediastrum
Spirogyra
Drobnoustroje chorobotwórcze ekosystemów wodnych:
BAKTERIE
Salmonella typhi
dur brzuszny
dawka infekcyjna 104 komórek
Shigella dysenteriae
czerwonka bakteryjna
dawka infekcyjna kilka – kilkanaście komórek
Vibrio cholerae
cholera
Mycobacterium tuberculosis
gruźlica
Gram-ujemne bakterie oportunistyczne:
Escherichia coli,
Klebsiella,
Enterobacter,
Proteus,
Serratia,
WIRUSY
Wirus polio
choroba Heinego-Medina
Wirus Ebola
gorączka krwotoczna
dawka infekcyjna 1 – 10 cząstek wirusa
PIERWOTNIAKI
Entameba
czerwonka
Giardia lamblia; Giardia intestinalis
giardiozy
Cryptosporidium parvum
kryptosporidioza
Toxoplazma gondi
toksoplazmoza
Bakterie wskaźnikowe
♦ muszą być stale obecne w kale ludzi i zwierząt ciepłokrwistych w liczbie
znacznie wyższej od liczby mikroorganizmów chorobotwórczych,
♦ ich liczba powinna być proporcjonalna do stopnia zanieczyszczenia wody,
♦ nie mogą występować w wodzie nie zanieczyszczonej,
♦ nie mogą namnażać się w środowisku wodnym,
♦ powinny przeżywać w wodzie dłużej niż bakterie chorobotwórcze,
♦ nie powinny zmieniać swych cech fizjologicznych pod wpływem środowiska
zewnętrznego,
♦ ich wrażliwość na środki dezynfekcyjne powinna być zbliżona do wrażliwości
patogenów,
♦ metody ich wykrywania muszą być proste i szybkie.
WYKŁAD 7
Gleba – powierzchniowa, biologicznie czynna warstwa Ziemi, powstała
z różnych skał macierzystych pod wpływem czynników glebotwórczych i
sięgająca od jej powierzchni do głębokości przenikania korzeni roślin.
Czynniki glebotwórcze – to przede wszystkim:
- rodzaj skały macierzystej,
- ukształtowanie terenu,
- organizmy glebowe, pełniące w niej ważną rolę – od nich zależy
żyzność gleby,
- klimat i czas.
Fazy gleby: stała, ciekła i gazowa. Między tymi trzema fazami występuje
równowaga dynamiczna.
Faza stała: cząstki mineralne – 40- 45% masy gleby,
cząstki organiczne – około 5 % masy gleby,
korzenie roślin,
organizmy glebowe: mikroorganizmy (bakterie, wirusy,
grzyby, glony, nicienie, pierwotniaki), zwierzęta (wrotki, roztocza, dżdżownice,
pająki, owady), rośliny.
Faza ciekła, woda glebowa – 15-30% masy gleby.
Faza gazowa, powietrze glebowe – 20-35% masy gleby.
Podział drobnoustrojów ze względu na tolerowany odczyn środowiska:
♦ drobnoustroje acidofilne
zakres pH 1 – 6
• ekstremalne acidofile
zakres pH 1 – 3
• umiarkowane acidofile
zakres pH 4 – 6
♦ drobnoustroje alkalofilne
zakres pH 7,3 – 13
• umiarkowane alkalofile
zakres pH 7,3 – 9,6
• ekstremalne alkalofile
zakres pH ok.13
Źródła zakwaszenia gleby
- zbyt silne nawożenie zakwaszającymi nawozami,
- kwaśne opady atmosferyczne,
- działalność bakterii amonifikacyjnych i nitryfikacyjnych,
- działalność bakterii utleniających siarkę.
Podział drobnoustrojów ze względu na zależność od temperatury:
♦ psychrofilne
Tmin ok. -5oC
Topt < 20oC
Tmax 25 – 30oC
♦ mezofile
Tmin 10-25oC
Topt 20-40oC
Tmax 40 – 45oC
♦ termofilne
Tmin 25-45oC
Topt 45-60oC
Tmax 70 – 80oC
♦ hipertermofilne
Tmin ok. 60oC
Tmax ok. 100oC
Organizmy glebowe
bakterie – najliczniejsze, najbardziej aktywne,
grzyby – główna część biomasy glebowej, osiągają skrajne rozmiary od
mikroskopijnych po największy organizm świata — opieńkę ciemną (Armillaria
ostoyae), która rozciąga się na obszarze 880 ha (Park Narodowy Malheur w
stanie Oregon USA), i liczy sobie 2400 lat,
porosty – symbioza komponentu fototroficznego (zwykle zielenicy lub sinicy) z
grzybem lichenizującym,
glony – tylko w powierzchniowej, dobrze naświetlonej i nawodnionej warstwie ,
pierwotniaki – regulują liczbę bakterii i drobnych glonów,
inne zwierzęta – ich liczba świadczy o żyzności gleby,
rośliny wyższe – główna grupa produkująca substancję organiczną.
WYKŁAD 8
Procesy samooczyszczania gleby:
♦ sorpcja:
• wymienna,
• biologiczna,
• chemiczna,
• fizyczna,
• mechaniczna,
♦ biodegradacja substancji organicznych i nieorganicznych.
Fazy rozkładu materii organicznej:
♦ faza inicjalna,
♦ faza mechanicznego rozkładu (z udziałem makrofauny i mezofauny),
♦ faza mikrobiologicznego rozkładu (z udziałem mikroflory i mikrofauny).
Pojęcia związane z zanieczyszczeniem i zniszczeniem gleb:
• dewastacja gleby,
• degradacja gleby,
• rekultywacja gleby.
Rola śródpolnych zadrzewień:
• zwiększenie wilgotności powietrza zmniejszające parowanie z gleby,
• regulowanie temperatury i częściowe zapobieganie przymrozkom,
• regulacja stosunków wodnych w glebie,
• przeciwdziałanie erozji wodnej gruntów nachylonych,
• zapora dla wiatrów i zmniejszenie erozji wietrznej,
• ostoja wielu drobnych zwierząt, w tym pożytecznych,
• osłona przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, i komunikacyjnymi.
Bioremediacja jako wspomaganie procesów samooczyszczanie się gleby
• sposoby prowadzenia,
• przykłady praktycznego stosowania.
WYKŁAD 9
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego:
♦ źródła naturalne:
• wybuchy wulkanów,
• pożary lasów,
• burze piaskowe,
• procesy gnilne na bagnach,
♦ antropogeniczne
• przemysłowe,
• komunikacyjne.
Warstwa ozonowa:
• pomiary zawartości ozonu w atmosferze,
• mechanizm niszczenia ozonu (dziura ozonowa),
• odtwarzanie się warstwy ozonowej.
Zastosowanie bioindykatorów w ocenie czystości powietrza:
♦ metoda badania rocznych przyrostów pni drzew,
♦ analiza map występowania porostów,
♦ metoda selekcji roślin.
Źródła i wpływ na organizmy żywe głównych zanieczyszczeń powietrza:
• dwutlenek siarki,
• tlenek węgla,
• dwutlenek węgla (węglowy ślad stopy),
• ołów.
Warunki występowania i szkodliwość na organizmy żywe smogu:
♦ smog londyński,
♦ smog fotochemiczny typu Los Angeles.
WYKŁAD 10
Główne źródła mikrobiologicznego zanieczyszczenia powietrza:
♦ rozkład resztek roślinnych i zwierzęcych,
♦ wysypiska odpadów i osiedlowe śmietniki,
♦ oczyszczalnie ścieków,
♦ placówki służby zdrowia,
♦ organizmy ludzkie i zwierzęce.
Przykładowe zakażenia erogenne:
• choroby płuc np. gruźlica, zapalenie płuc, oskrzeli, krztusiec,
• choroby jamy nosowo-gardłowej np. angina, zapalenie migdałków, błonica,
• choroby wieku dziecięcego np. ospa wietrzna, odra, płonica.
Fazy aerozoli bakteryjnych:
♦ faza gruboziarnista
cząsteczki > 100 μm
♦ faza drobnoziarnista
cząsteczki od 50 do 100 μm
♦ faza jądrowo-kropelkowa
cząsteczki od 1 do 50 μm
♦ faza pyłu bakteryjnego
cząsteczki od 0,5 do 10 μm
Czynniki wpływające na czas utrzymywania się aerozoli w powietrzu:
♦ prędkość wiatru
♦ średnica cząstek aerozolu bakteryjnego
♦ wilgotność powietrza
♦ rodzaj drobnoustroju
♦ stopień zapylenia
♦ podatność drobnoustroju na wysychanie
Czynniki wpływające na liczbę drobnoustrojów w powietrzu:
• odległość od powierzchni ziemi
• częstotliwość opadów
• ukształtowanie terenu
• nasłonecznienie
• rodzaj gleby i roślinności
• pora roku
• gęstość zaludnienia
• temperatura i wilgotność
• stopień uprzemysłowienia
• siła i częstość wiatrów
Drobnoustroje często występujące w powietrzu:
pleśnie z rodzajów: Aspergillus
drożdże z rodzajów: Saccharomyces
Penicillium
Torulopssis
Cladosporium
Rhodotorula
Alternaria
Mucom
Rhizopus
bakterie:
promieniowce
ziarniaki z rodzajów
Micrococcus
Staphylococcus
pałeczki
Alkaligenes
laseczki
Bacillus
maczugowce
Corynebacterium
Metody wykrywania drobnoustrojów w powietrzu:
♦ metody osadzania (sedymentacji),
♦ metody sączenia (filtracji)
- przez filtr ze stałym podłożem filtracyjnym
- przez filtr z płynnym podłożem filtracyjnym
♦ metody rozpylania (syfonizacji)
♦ metody uderzeniowe
- zwykłe
- wirowania
♦ metody elektroprecypitacji
Hałas:
♦ specyficzne zanieczyszczenie powietrza,
♦ wpływ hałasu na życie biologiczne,
♦ źródła i rodzaje hałasu,
♦ sposoby ochrony przed hałasem.