CO TO JEST BEZROBOCIE? Bezrobocie to sytuacja w której istnieje grupa pracowników zdolna do pracy oraz gotowych ją podjąć, lecz nie znajdująca możliwości zatrudnienia. Zjawisko to jest mierzone procentem siły roboczej, która nie znajduje zatrudnienia. O tym, że bezrobocie stało się kwestią społeczną świadczyła dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej. Brak pracy jest czynnikiem, który mam wpływ na zaspokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Prowadzi też do narastania kwestii społecznych jak: kwestia ubóstwa, edukacyjna, zdrowotna itd. Bezrobocie jako kwestia społeczna – dotyczy dużych grup społecznych, jest odbierana przez tę grupę jako nieprawidłowe, zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój, jest źródłem napięć społecznych. Nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości, może być rozwiązane tylko drogą podjęcia szerokich działań przez państwo. Zrezygnowani POZOSTALI Emeryci Angaże Zwolnieni ZATRUDNIENI BEZROBOTNI Absolwenci Bezpośrednio zatrudnieni siła robocza rys: RYNEK PRACY KTO TO JEST „BEZROBOTNY”? Osoby bezrobotne to osoby nie pobierające nauki w szkole dziennej, zdrowe i gotowe do podjęcia pracy w danym zawodzie, ale z powodu braku zatrudnienia zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca zameldowania. Należy pamiętać, ze osoby te powinny także oprócz powyższych, spełniać warunek ukończenia osiemnastu lat oraz warunek pozostawania w wieku aktywności zawodowej. Najoględniej mówiąc Bezrobotny to człowiek, który chce pracować i aktywnie poszukuje pracy, ale nie może utrzymać zatrudnienia przy istniejących stawkach płacy. 1 Bezrobocie w Polsce: Bezrobocie Ostatni miesiąc 2005.01 Miesiąc wcześniej 2004.12 Rok wcześniej 2004.01 Stopa bezrobocia [%] 19.5 19.1 20.6 Liczba bezrobotnych 3 094 863 2 999 601 3 293 154 Nowi zarejestrowani 276 112 254 150 291 454 Bezrobocie w województwie kujawsko-pomorskim: Wskaźniki bezrobocia dla województwa kujawsko-pomorskiego w okresie od 2004.03 do 2005.03 Data Stopa bezrobocia [%] Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec miesiąca w ciągu miesiąca 2005.01 24.0 206 792 19 370 2004.12 23.5 199 566 17 609 2004.11 22.9 194 409 14 883 2004.10 23.0 194 815 15 217 2004.09 23.2 197 084 15 479 2004.08 23.5 199 733 13 290 2004.07 23.8 202 006 14 684 2004.07 23.8 202 006 14 684 2004.05 24.1 205 284 11 283 2004.04 24.6 211 376 11 140 2004.03 25.3 219 017 RODZAJE BEZROBOCIA Ogólny podział: bezrobocie strukturalne – mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć 2 charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania. bezrobocie frykcyjne – związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopasowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej z rynku pracy oraz zmianie miejsc pracy przez pracowników. Rezultatem tych procesów jest to, że występuje pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych. Jest to spowodowane niedostatecznie szybkim przepływem informacji między pracodawcami a pracownikami, zatem musi upłynąć czas zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy. Decyzje o zwolnieniu z pracy w celu znalezienia innego zajęcia podejmują sami pracownicy, a czas poszukiwania nowej pracy jest stosunkowo krótki bowiem wynosi mniej niż 3 miesiące. bezrobocie długookresowe – dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców. bezrobocie długotrwałe (chroniczne) – trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe. bezrobocie ukryte – rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego. bezrobocie cykliczne – powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy. Kiedy jednak zapotrzebowanie to maleje zaczynają się problemy z pracą. Producenci w celu zmniejszenia kosztów produkcji zwalniają pracowników. bezrobocie z wyboru – pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym. Podział tematyczny na grupy: W zależności od warunków, w jakich osoby zdolne do pracy i poszukujące ją byłyby gotowe ją podjąć, trzeba wyróżnić dwa rodzaje bezrobocia: bezrobocie dobrowolne - spowodowane jest tym że część pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej są skłonni pracować przy wyższej stawce, a pracodawcy gotowi są ich zatrudnić poniżej płacy realnej. Zjawisko to jest głównym powodem powstawania tej odmiany bezrobocia gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności pracodawców. bezrobocie przymusowe - czyli niezależne od zachowania bezrobotnych. Ekonomia klasyczna tłumaczy je tym, że istnienie ustawowej gwarancji płacy minimalnej, zafałszowuje sygnały na rynku pracy, stan równowagi rynkowej zostaje zniekształcony, nawet przy spadku cen i popytu, wzroście bezrobocia, place i tym samym koszty nie maleją, poprzez strajki związki zawodowe wymuszają stawki powyżej wolnej ceny rynkowej. 3 Rodzaje bezrobocia można rozpatrywać zarówno ze względu na przyczyny jak i formy w których zjawisko to występuje (ze względu na przyczyny). bezrobocie strukturalne - które charakteryzuje się zastojem gospodarczym i nowe roczniki napływające na rynek pracy nie mogą jej znaleźć. Istnienie wiec samego zjawiska bezrobocia tłumaczone jest tym że chęć podjęcia pracy i zgłoszonej jej podaży nie daje się w pełni urzeczywistnić, bezrobocie technologiczne – wynika ze zmiany techniki, technologii, oraz z zastąpienia pracy żywej pracą maszyn, bezrobocie koniunkturalne - Keynesowska teoria przymusowego bezrobocia przyjmuje że jest ono wywołane zbyt małym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych, poziom popytu stale ulega wahaniom, czyli jest zależny od koniunktury, stad nazwa bezrobocia. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego. bezrobocie frykcyjne - obejmujące również ludzi zmieniających prace, przejściowo jej poszukujących z rożnych powodów. bezrobocie sezonowe – uzależnione od pór roku (np. budownictwo); Patrząc ze względu na formę jego występowania wyróżniamy: bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia. bezrobocie średniookresowe – od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia. bezrobocie długookresowe – dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców. bezrobocie ukryte – rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej – przerost administracji). bezrobocie jawne – zarejestrowane (da się określić). SKUTKI BEZROBOCIA Fakt utraty pracy powoduje przeżywanie przez osoby bezrobotne wielu emocji podlegających wielu zmianom w zależności od okresu pozostawania bez pracy. Niezadowolenie, rozczarowanie, złość, lęk przeżywane przez osoby bezrobotne zastępuje krótki stan zadowolenia, który wynika z poczucia ulgi, że ten okres niepokoju, niepewności, braku poczucia stabilizacji nareszcie minął. W tym okresie bezczynność odbierana jest jako rodzaj „urlopu wypoczynkowego”. Można w tym czasie załatwić sprawy, na które dotychczas brakowało czasu. Sytuacja materialna nie koniecznie musiała się pogorszyć. Osobom, które otrzymały odprawę – mogła się poprawić. Wiara w możliwość podjęcia szybkiego zatrudnienia jest jeszcze silna. Gdy mija krótki okres poprawy nastroju zaczynają narastać negatywne emocje (bunt – dlaczego ja?), irytacja, 4 zniecierpliwienie, niepokój. „Urlop-wakacje” cieszą, gdy się ma perspektywę powrotu do pracy, do aktywnego życia zawodowego. Po tym okresie następuje czas intensywnego poszukiwania zatrudnienia, często „po omacku”, nie mając rozeznania co do aktualnego rynku pracy. Dlatego też, te działania, aktywność nie zawsze są efektywne. Jeżeli okres poszukiwania pracy wydłuża się często tracą oni nadzieję, rezygnują z jakichkolwiek działań. Skutkuje to poczuciem bezwartościowości podejmowanych starań. Narasta poczucie niskiej wartości, nasila się dystans wobec znajomych, czasami wycofywanie się z aktywności dającej nadzieję na zmianę sytuacji życiowej. W tym momencie konieczne jest poszukiwanie oparcia u osób mogących udzielić fachowej pomocy, wsparcia, które pomogą odbudować poczucie własnej wartości, przypomnieć sobie co umiem, kim jestem lub czego mogę się nauczyć by być atrakcyjnym na rynku pracy. Człowiek, który wątpi w siebie, nie ceni siebie – jest tak odbierany przez potencjalnego pracodawcę. Uwzględniając wysoki wskaźnik bezrobocia, trudną sytuację na rynku pracy jedynie duża aktywność może dawać nadzieję na znalezienie zatrudnienia. Źródła: Źródło danych do tabeli: Główny Urząd Statystyczny W pracy wykorzystałam dane znajdujące się w Internecie „PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI” Z. Makieła,T. Rachwał. 5