przykładowy scenariusz zajęć koła teatralnego
advertisement
TEATR PROGRAM INNOWACYJNY EDUKACJI TEATRALNEJ/ KOŁA TEATRALNEGO W KLASACH IV-VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ OPRACOWAŁY: Joanna Osowska Ewelina Wołoszyn KWIDZYN 2007 1 TREŚĆ PROGRAMU OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU ........................................................................ 3 CELE OGÓLNE PROGRAMU ....................................................................................................... 4 CELE EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZE.............................................................................. 4 W zakresie integracji grupy...................................................................................................... 4 W zakresie wiedzy ................................................................................................................... 5 W zakresie doskonalenia warsztatu – umiejętności ................................................................. 5 W zakresie rozwijania osobowości uczniów ............................................................................ 6 SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU......................................................................................... 7 METODY I TECHNIKI PRACY: ................................................................................................... 8 TREŚCI OGÓLNE DLA KLAS IV-VI: .......................................................................................... 8 Klasa czwarta ............................................................................................................................... 8 Klasa piąta .................................................................................................................................... 9 Klasa szósta .................................................................................................................................. 9 PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW......................................................................... 10 SPOSOBY I METODY OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW ................................................ 11 PRZYKŁADOWY ROCZNY PLAN PRACY KOŁA TEARALNEGO I INSCENIZACJI NA LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE CZWARTEJ ......................................................... 12 Plan pracy koła teatralnego dla klasy piątej ............................................................................... 17 SPOSOBY EWALUACJI PROGRAMU ...................................................................................... 21 WARUNKI NIEZBĘDNE DO REALIZACJI PROGRAMU ....................................................... 22 PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ZAJĘĆ KOŁA TEATRALNEGO ........................................ 22 BIBLIOGRAFIA: ........................................................................................................................... 25 UWAGI KOŃCOWE ..................................................................................................................... 25 2 „ Widowisko teatralne ma tę tajemniczą właściwość, że scala i aktualizuje wartości ludzkie i wartości estetyczne, wartości zmysłowe i wartości umysłowe. Widowisko jest modelem transgresji i przemiany. Tego, co tu i teraz w to, co zawsze i wszędzie. Tego, co dosłowne i materialne w to, co poetyckie i duchowe.” Andrzej Braun OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Program koła teatralnego skierowany jest do nauczycieli prowadzących zajęcia edukacji teatralnej, teatrzyku szkolnego, koła polonistycznego, którego zainteresowania skłaniają się ku ścieżce medialnej, prowadzących zajęcia dodatkowe w klasach IV-VI szkoły podstawowej. Nie określa liczby godzin przeznaczonych na realizację treści, gdyż ich układ i kolejność nie są obligatoryjne i mogą służyć jako propozycje zadań i sytuacji dydaktycznych do wykorzystania także podczas innych zajęć edukacyjnych (np. na języku polskim). Program koła teatralnego dla klas IV-VI opracowany został z uwzględnieniem treści programowych zawartych w programie nauczania języka polskiego w szkole podstawowej dla klas 4-6 „Między nami”, praca zbiorowa, GWO, DKW-401437/01 oraz w programie „ Dziwię się światu”, praca zbiorowa, Rożak, GKW-401446/99 uzupełniając lub rozszerzając zawarte tam elementy edukacji teatralnej. Przy konstruowaniu tego programu uwzględniłyśmy także wdrożony już w naszej szkole program edukacji teatralnej dla klas I-III autorstwa pani Renaty Gerlach, wobec którego nasz program, mamy nadzieję, będzie kontynuacją i kolejnym etapem edukacji teatralnej w szkole podstawowej. Program jest także wynikiem własnych doświadczeń, związanych z prowadzeniem teatrzyku szkolnego i koła teatralnego, koła polonistycznego oraz wykorzystuje uwagi i przemyślenia rodziców i uczniów, którzy czynnie włączają się w edukację teatralną w naszej szkole – za co składamy im serdeczne podziękowania. 3 CELE OGÓLNE PROGRAMU W zakresie integracji - rozpoznanie zespołu i integracja grupy teatralnej. W zakresie wiedzy - zdobycie ogólnych wiadomości i zrozumienie pojęć związanych z dziedziną teatru i edukacji medialnej. W zakresie doskonalenia warsztatu – rozwijanie umiejętności, które umożliwią uczniom amatorską działalność teatralną (wejście w role, wyrażanie uczuć, kultura żywego słowa, współpraca w grupie). W zakresie rozwijania osobowości - wzbogacenie osobowości ucznia, wspieranie jego rozwoju oraz kształtowanie jego wrażliwości, wyobraźni i poczucia estetyki. CELE EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZE W zakresie integracji grupy - rozwijanie umiejętności efektywnego współdziałania w zespole i pracy w kole teatralnym - umiejętność rozwiązywania problemów w twórczy sposób, przyswajanie negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych - nabywanie umiejętności skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, (np. w momentach stresu, tremy, występu publicznego) - rozpoznawanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych uczniów w celu bardziej efektywnej współpracy z nauczycielem i między sobą - promocja szkoły w środowisku lokalnym i poszerzenie oferty edukacyjnej oraz jakości pracy szkoły 4 W zakresie wiedzy - wyposażenie uczniów w wiadomości o teatrze, jego kulisach, formach teatralnych - wprowadzenie uczniów w polskie tradycje teatralne i elementy historii teatru, rodzajów form scenicznych, metod gry aktorskiej - utrwalenie zdobytych w klasach I-III wiadomości z zakresu edukacji teatralnej i kultury żywego słowa - zapoznanie z tworzywem literackim, jakim jest scenariusz lub materiał przeznaczony do recytacji - motywowanie do czytania i krytycznego odbioru utworów literackich i widowisk teatralnych - przygotowanie do dalszej edukacji teatralnej w następnych etapach edukacyjnych - wzbogacenie w wiedzę o człowieku, życiu i świecie poprzez przeżywanie, wczuwanie się w role oraz dystansowanie się od emocji kreowanych postaci W zakresie doskonalenia warsztatu – umiejętności - pobudzanie uczniów do działań rozwijających zdolności aktorskie, recytatorskie, plastyczne, muzyczne i taneczne - ćwiczenie sprawności poprawnego wypowiadania się uczniów i recytacji tekstów: właściwej wymowy, modulacji głosu, doboru jego siły, pauzowania, intonacji i poprawnego akcentowania wyrazowego i zdaniowego - rozwijanie umiejętności prezentacji na scenie i wyrażania uczuć i stanów emocjonalnych poprzez gesty, ruch, mowę ciała i mimikę - poszukiwanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł oraz efektywne posługiwanie się technologią informacyjną (tworzenie własnych słowników 5 terminologii teatralnej, redagowanie zaproszeń, planowanie przedsięwzięć teatralnych – gdzie, kiedy, kto i co jest grane, za ile wystawiane itp.) - wykorzystanie w praktyce zdobytej wiedzy (przygotowywanie inscenizacji, opracowanie i wykonywanie scenografii, projektowanie kukiełek, dobór kostiumów, odpowiednia prezencja na scenie, zastosowanie zasad kultury żywego słowa, a w klasie szóstej umiejętność adaptacji utworu literackiego na scenariusz teatralny) W zakresie rozwijania osobowości uczniów - wspieranie psychologicznych aspektów rozwoju dziecka - rozbudzanie dociekliwości intelektualnej, samodzielności i rozwój sprawności umysłowych i uzdolnień, wyzwalanie w uczniach możliwości kreacyjnych, ćwiczenia zmysłów słuchu, wzroku, dotyku, koncentracji poprzez zabawy ogólnorozwojowe i gry dramowe - uwrażliwienie na sztukę i kształtowanie postawy aktywnego odbiorcy - przygotowanie do funkcjonowania w różnych rolach społecznych poprzez umiejętność wchodzenia w rozmaite role - rozwijanie pozytywnych cech charakteru (m.in. odpowiedzialność za słowa i czyny, tolerancja, otwartość) i postaw (działania na rzecz innych zwłaszcza młodszych i mniej doświadczonych, szacunek dla pracy drugiego człowieka i przyrody) 6 SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU 1. Wizyty w teatrach na przedstawienia (przynajmniej dwa razy w roku). 2. Zajęcia teatralne prowadzone przez profesjonalistów (instruktorów teatralnych, aktorów). 3. Współpraca z lokalnymi animatorami życia kulturalnego (np. z opiekunami teatru dziecięcego i młodzieżowego w Kwidzynie) 4. Przygotowywanie spektakli, inscenizacji, etiud teatralnych na bazie lektur i tekstów własnych. 5. Przygotowywanie lalek, kostiumów, scenografii, podkładów muzycznych i rekwizytów. 6. Próby opracowania scenariuszy teatralnych. 7. Prezentacje dokonań na forum klasy, szkoły, rodziców, środowiska lokalnego. 8. Konfrontowanie swoich umiejętności poprzez udział w przeglądach teatralnych, konkursach i turniejach. 9. Nawiązanie kontaktów z innymi grupami o podobnych zainteresowaniach; wymiana doświadczeń, korespondencja. 10. Wykorzystanie dramy i umiejętności zdobytych podczas zajęć koła w procesie dydaktyczno - wychowawczym. 11. Ćwiczenie kultury żywego słowa (np. przygotowywanie recytacji na konkurs lub w ramach procesu realizacji programu). 12. Korelacja działań grupy teatralnej z działaniami na lekcjach sztuki (plastyki i muzyki), techniki i informatyki. 13. Organizowanie szkolnych Turniejów Teatralnych i Konkursów wiedzy teatralnej. 7 14. Organizacja zabaw i konkursów wewnątrz grupy (np. o tytuł „omnibus teatru”, konkurs na scenariusz adaptowany) jako element sposobu sprawdzania osiągnięć uczniów i skuteczności programu. 15. Prowadzenie Encyklopedii Wiedzy Teatralnej lub Słownika Terminów Teatralnych, segregatora gromadzącego scenariusze, zapiski, dyplomy i karty pracy zespołu. 16. Redagowanie zaproszeń i przygotowywanie materiałów promujących działalność koła (np. kronika multimedialna, gazetka, wystawa zdjęć, informacje w lokalnej prasie). METODY I TECHNIKI PRACY: • zabawy i gry dramowe, • badanie i obserwacja tekstu, prób aktorskich, warsztatów lokalnej grupy teatralnej, profesjonalnych sztuk teatralnych, • przekształcanie tekstu lektury w scenariusz, • prezentacja spektakli, • refleksja i ocena. TREŚCI OGÓLNE DLA KLAS IV-VI: Klasa czwarta - utrwalenie podstawowych zagadnień dotyczących budowy teatru i ludzi tworzących spektakl - zabawy dramowe uczące warsztatu, opanowania własnego ciała, mimiki, gestykulacji - ćwiczenie kultury słowa – zajęcia kształcące dykcję, modulację głosu, postawę i chód na scenie 8 - teatr kukiełek i lalek - przygotowanie spektaklu kukiełkowego, np. „ Kot w butach” według Wandy Chotomskiej - inscenizacja wybranej baśni jako podsumowanie projektu polonistycznego kończącego omawianie cyklu baśni. - obserwacja Kwidzyńskich Spotkań „ Teatralia”– analiza, ocena, przygotowanie do przyszłorocznego udziału. Klasa piąta - teatr aktorski, teatr na żywo, warsztaty teatralne z profesjonalistami - uczucia na scenie – rozwijanie umiejętności obserwatorskich, analizy, samooceny i doskonalenie warsztatu - udział członków zespołu teatralnego w Międzyszkolnym Konkursie Recytatorskim - inscenizacja wierszy Danuty Wawiłow pt. „ Rupaki” na „ Teatralia 2007 ” w Kwidzynie i Turniej Teatralny „ Niebieskie Tarcze” w Malborku. - przygotowanie inscenizacji wybranych mitów zgodnie z programem nauczania języka polskiego dla klas V np. „Demeter i Kora”, „Dedal i Ikar”, „ Syzyf” - przygotowanie spektaklu na podstawie ballady A. Mickiewicza „Pani Twardowska” - inscenizacja bajek „ I śmiech niekiedy jest nauką”. Klasa szósta - wyjazdy na przedstawienia teatralne – próby recenzji - konfrontacja i ocena dokonań grupy i własnych umiejętności aktorskich przez 9 przygotowanie i prezentację spektakli na forum klasy, szkoły oraz podczas różnego typu konkursów międzyszkolnych i przeglądów teatralnych (m.in. udział w „Niebieskich Tarczach” i „Teatraliach”) - promocja koła i szkoły w lokalnym środowisku - próby adaptacji lektur na scenariusz ( „ Balladyna” J. Słowackiego ) oraz próby tworzenia własnych scenariuszy ( m.in. udział w Ogólnopolskim Przeglądzie Spektakli Profilaktycznych w Warszawie ) - projekt „To przedstawienie jest tylko nasze” – od scenariusza do występu na podstawie „ Szatana z siódmej klasy” K. Makuszyńskiego - doskonalenie warsztatu teatralnego - poszerzenie wiedzy teatralnej, organizowanie, udział oraz ocenianie w ramach jury turniejów wiedzy teatralnej i w konkursach recytatorskich - przygotowanie do edukacji teatralnej w następnym etapie nauki szkolnej – gimnazjum. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW Osiągnięcia konieczne po realizacji programu przewidują następujące czynności ucznia: Uczeń: - zna i rozumie pojęcia dotyczące tworzyw teatralnych, budowy teatru, różnych form i technik teatralnych, warsztatu pracy aktora i współtwórców teatru - rozróżnia gatunki i formy teatralne (teatr żywego słowa, teatr lalkowy, pantomima, monodram, inscenizacja improwizowana itp.) - stosuje w praktyce umiejętności i wiedzę teatralną w procesie tworzenia własnego spektaklu teatralnego (tworzy scenografię, projektuje lalki, kostiumy, dobiera rekwizyty) 10 - umie gromadzić i porządkować materiały potrzebne w pracy zespołu w tym celu - korzysta ze zbiorów bibliotecznych, czytelni szkolnej, multimediów - wykorzystuje zdobytą wiedzę i umiejętności podczas odbioru i oceny sztuki - potrafi wejść w różne role i stworzyć kreację postaci oddając jej cechy charakteru, wyglądu, sposobu poruszania się, wyrażając emocje i uczucia za pomocą różnych technik - tworzy własny scenariusz teatralny - umie ocenić siebie i innych (nazywa własne uczucia i uzewnętrznia stany psychiczne) - zna podstawowe zagadnienia z dziedziny recytacji i kultury żywego słowa - potrafi odpowiednio recytować tekst ze zrozumieniem i uwzględnieniem jego intencji. ( prawidłowo dobiera głos, moduluje go, prawidłowo reguluje oddech, właściwie zaznacza akcent zdaniowy i wyrazowy, właściwie stosuje pauzę, potrafi przekazać uczucia) - panuje nad emocjami i potrafi efektywnie współpracować w grupie - prezentuje na forum dokonania grupy - umie zredagować zaproszenie na imprezę kulturalną, ocenę sztuki teatralnej, sprawozdanie z przebiegu turnieju, konkursu, wyjścia na spektakl itp. SPOSOBY I METODY OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 1. Ocena ustna nauczyciela prowadzącego koło i lekcję. 2. Ocena rodziców, uczestników zajęć oraz widzów (obserwatorów) w formie ustnej, kart pracy i ankiet czy recenzji. 3. Samoocena ucznia – autokrytyka. 11 4. Wewnątrzszkolne turnieje wiedzy na temat teatru, konkursy badające stopień opanowania wiedzy i zdobyte umiejętności (np. konkurs na scenariusz, etiudę teatralną). 5. Udział w zewnętrznych przeglądach teatralnych i różnych konkursach recytatorskich oraz z dziedziny wiedzy o teatrze. 6. Ocena przydatności zdobytych podczas zajęć umiejętności w procesie dydaktycznym (np. recytacja tekstu na ocenę zgodnie z założeniami programu języka polskiego). 7. Opis działań na kartach pracy zespołu teatralnego. 8. Analiza zapisu audio-wideo lub fotografii cyfrowej z prób i inscenizacji w celu wychwycenia błędów, wyciągnięcia wniosków i doskonalenia warsztatu. 9. Listy gratulacyjne, dyplomy za udział i wkład pracy w działalność koła. PRZYKŁADOWY ROCZNY PLAN PRACY KOŁA TEARALNEGO I INSCENIZACJI NA LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE CZWARTEJ 2 godziny zajęć koła teatralnego w tygodniu oraz praca na lekcjach z uwzględnieniem przerw świątecznych i ferii DZIAŁY CZAS PROPOZYCJE TEMATÓW; TEMATYCZNE REALIZACJI TREŚCI GODZIN POZNAJMY SIĘ wrzesień 4 1.Kim jestem? Jaki jest on? Co LICZBA zrobimy razem? Rozwijanie osobowości uczniów, integracja zespołu teatralnego. Organizacja pracy koła – wybór 12 sekcji, omówienie planu pracy. 2.Gdzie my tam i teatr – zorganizowanie pracowni i zaplecza technicznego. ŚWIAT TEATRU październik 1.Czym jest teatr? Zapoznanie ze 16 słownictwem i środkami przekazu teatralnego – rozpoczęcie pracy nad Słownikiem Terminów Teatralnych. 2. Na czym polega praca aktora? – analiza tekstu J. Kreczmara „O pracy aktora”, ćwiczenia dramowe 3. Teatr nie jest jeden. Formy teatru: - teatr lalek - teatr dłoni - monodram - pantomima - teatr cieni 4. Rola wyobraźni w tworzeniu 13 scenki teatralnej (teatr „codziennego użytku” – tu i teraz, z tego, co pod ręką na podstawie tekstu H.Ch. Andersena „Zabawa w teatr”) 5. Teatr na żywo – wyjazd na przedstawienie teatralne, np. do Teatru w Elblągu. Omówienie spektaklu i użytych w nim form i środków przekazu teatralnego. W KRAINIE listopad BAŚNI Prace nad przygotowaniem 8 inscenizacji wybranej przez uczniów baśni – zgodnie z programem nauczania języka polskiego dla klas czwartych korelacja z projektem polonistycznym – „Uroczysta godzina baśni” oraz integracja międzyprzedmiotowa z plastyką i muzyką. W ŚWIĄTECZNYM grudzień Przygotowanie i wystawienie na 10 forum klasy „Jasełek” NASTROJU 14 TEATR UCZUĆ styczeń I WYOBRAŹNI 1. Uczucia w teatrze – 6 pantomima, rzeźba zbiorowa i stop-klatka przedstawiające relacje międzyludzkie i uczucia takie jak: gniew, współczucie, miłość… 2. Drama na podstawie utworów poruszających wyobraźnię i wrażliwość dzieci, np. wykorzystując tekst baśni C. Collodiego „ Pinokio”. WARTOŚCI luty 1. Wprawki teatralne do roli W ŻYCIU zwierząt – na podstawie tekstu J. CZŁOWIEKA Kreczmara „ Co to za zwierzę?”. 10 2. Inscenizacja improwizowana bajki o oszczędności i wartości pracy – „Konik polny i mrówka”, scenki przedstawiające inne bajki o tej tematyce (np. „Wół i mrówki”) 3. Konflikty sąsiedzkie w krzywym zwierciadle teatru z wykorzystaniem m.in. wiersza 15 A. Fredry ”Paweł i Gaweł” inscenizacje improwizowane. EKOLOGIA marzec 14 1. Zajęcia dramowe wg INACZEJ scenariuszy K. Pankowskiej „Edukacja przez dramę”, Warszawa 1997, np. „W obronie zwierząt”, „Szczęśliwa planeta”. 2.Wyjazd na spektakl teatralny i omówienie. KSIĄŻKI I maj 1.To warto przeczytać i dobrze TEATR kwiecień recytować – przygotowanie 8 wierszy i fragmentów prozy na Konkurs Recytatorski – doskonalenie sztuki żywego słowa. 2. Ulubiona przygoda wybranej postaci literackiej na scenie naszego teatrzyku – inscenizacja fragmentów lektury, np. w kl. czwartej „Pinokia” C. Collodiego, w kl. V „W pustyni i w puszczy”, w kl. 16 VI „Balladyny”. LUDZIE, czerwiec WAKACJE I MY 1.Spotkanie z niezwykłym 6 człowiekiem – drama pt. „Z wizytą u….” dowolnego: pisarza, aktora, postaci historycznej – wejście w rolę, przekazanie jak największej ilości informacji o danej osobie. 2. Gry dramowe na świeżym powietrzu. Plan pracy koła teatralnego dla klasy piątej 2 godziny zajęć koła teatralnego w tygodniu oraz praca na lekcjach z uwzględnieniem przerw świątecznych i ferii DZIAŁY CZAS PROPOZYCJE LICZBA TEMATYCZNE REALIZACJI TEMATÓW; TREŚCI GODZIN POZNAJMY SIĘ wrzesień 1.Kim jestem? Jaki jest 8 on? Co zrobimy razem? Rozwijanie osobowości uczniów, integracja zespołu teatralnego. Organizacja pracy koła – wybór sekcji, omówienie planu pracy. 2.Gdzie my tam i teatr – zorganizowanie pracowni i zaplecza 17 ŚWIAT TEATRU październik W KRAINIE BAŚNI listopad technicznego. 3. Przygotowanie tekstów wierszy Danuty Wawiłow. Praca nad zbiorem pod tytułem „ Rupaki”. Czytanie stolikowe. Praca nad inscenizacją. 1. Praca nad inscenizacją 16 pt. „ Rupaki ”. 2. Na czym polega praca aktora? – analiza tekstu J. Kreczmara „O pracy aktora”, ćwiczenia dramowe 3. Teatr nie jest jeden. Formy teatru: - teatr lalek - teatr dłoni - monodram - pantomima - teatr cieni 4. Teatr na żywo – wyjazd na przedstawienie teatralne, np. do Teatru w Elblągu. Omówienie spektaklu i użytych w nim form i środków przekazu teatralnego. Prace nad przygotowaniem inscenizacji „ Rupaki”. Wyjścia do Przedszkola 8 18 RADOŚĆ, z etiudami wierszy dla dzieci oraz premierą RUPAKI. W grudzień ŚWIĄTECZNYM NASTROJU Przygotowanie i wystawienie na forum klasy „Jasełek” TEATR UCZUĆ I WYOBRAŹNI styczeń 1. Uczucia w teatrze – 6 pantomima, rzeźba zbiorowa i stop-klatka przedstawiające relacje międzyludzkie i uczucia takie jak: gniew, współczucie, miłość… 2. Drama na podstawie utworów poruszających wyobraźnię i wrażliwość dzieci, np. LEŚNY DUCH WARTOŚCI W ŻYCIU CZŁOWIEKA luty 1. Wprawki teatralne do roli zwierząt – na podstawie tekstu J. Kreczmara „ Co to za zwierzę?”. 2. Inscenizacja improwizowanainscenizacja bajek „ I śmiech niekiedy jest nauką”. EKOLOGIA INACZEJ marzec 10 10 14 1. Zajęcia dramowe przygotowanie spektaklu na podstawie ballady A. 19 Mickiewicza „Pani Twardowska. 2.Wyjazd na spektakl teatralny i omówienie. KSIĄŻKI I TEATR maj kwiecień LUDZIE, czerwiec WAKACJE I MY 1.To warto przeczytać i 8 dobrze recytować – przygotowanie wierszy i fragmentów prozy na Konkurs Recytatorski –doskonalenie sztuki żywego słowa. 2. Ulubiona przygoda wybranej postaci literackiej na scenie naszego teatrzyku – inscenizacja fragmentów lektury, np. „ Harry Potter”, „W pustyni i w puszczy”. 1.Spotkanie z 6 niezwykłym człowiekiem – drama pt. „Z wizytą u….” dowolnego: pisarza, aktora, postaci historycznej – wejście w rolę, przekazanie jak największej ilości informacji o danej osobie. 2. Gry dramowe na świeżym powietrzu. 20 SPOSOBY EWALUACJI PROGRAMU Do ewaluacji programu wykorzystane zostaną przede wszystkim metody omówione w sposobach sprawdzania osiągnięć uczniów. Ponadto metodami ewaluacyjnymi będą coroczne sprawozdania z działalności koła, opisy, ankiety z pytaniami zamkniętymi i otwartymi dla rodziców i uczniów oraz opinie na temat dokonań grupy teatralnej. Ewaluacją objęte zostaną następujące zagadnienia: - wyrazistość celów - zawartość merytoryczna - zróżnicowanie form i metod pracy z uczniem - stopień motywacji i zainteresowania uczniów - stopień spełnienia oczekiwań dzieci i przydatności treści w procesie dydaktycznowychowawczym - świadomość braków i niedociągnięć zespołu oraz jego osiągnięć - efektywność programu (stopień zrealizowania celów, słabe i mocne punkty, szanse i zagrożenia w realizacji programu na przyszłość) Przy ewaluacji wykorzystamy również narzędzia, takie jak: • „tarcza strzelecka”, która polega na zaznaczaniu przez uczniów swojego udziału na zajęciach w odpowiednim miejscu na tarczy podzielonej na pola odpowiednio: wiedza/pomoce, zaangażowanie/atmosfera, koncentracja uwagi/prowadzący oraz współpraca z innymi/koledzy 21 • „dokończ zdanie” to ankieta, która dostarcza prowadzącemu wielu informacji na temat zajęć, atmosfery czy emocji uczniów związanych z wykonywanymi przez nie zadaniami. Przykładowe początki zdań do dokończenia przez dzieci: o Jestem z siebie zadowolony, ponieważ… o Na zajęciach najbardziej podobało mi się … o Na zajęciach najbardziej przeżywałem… o Dobrze czułem się w granej przez siebie roli, ponieważ… o Nie czułem się najlepiej w granej roli, gdyż… o Dobrze grałem swoją rolę, bo… o Dzisiaj zrozumiałem… WARUNKI NIEZBĘDNE DO REALIZACJI PROGRAMU • Minimum 2 godziny zajęć tygodniowo. • Grupa zainteresowanych uczniów około 10-15 osób. • Klaso-pracownia wyposażona w sprzęt muzyczny, ew. audiowizualny. • Bardzo przydatne byłoby zapewnienie zaplecza przy sali przeznaczonej do zajęć lub wygospodarowanie specjalnego kącika, szafy na kostiumy, rekwizyty, dekoracje czy materiały plastyczne. • Możliwość wyjazdu (wyjścia) na profesjonalne przedstawienia teatralne przynajmniej 2 razy w roku. • Współpraca z rodzicami i nauczycielami innych przedmiotów (plastyki, muzyki, informatyki ) PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ZAJĘĆ KOŁA TEATRALNEGO Cele: - zapoznanie uczniów z pojęciem teatru 22 - wyjaśnienie (poszerzenie wiedzy uczniów) ze słownictwem typowym dla teatru jako przygotowanie do opracowania słowniczka terminów teatralnych - kształcenie postaw wyrozumiałości wobec cudzych poglądów - wypracowanie postawy otwartości i swobody wobec potencjalnych widzów - uświadomienie specyfiki pracy aktora - rozpoznanie zespołu i integracja grupy Pomoce: Słownik Języka Polskiego Przykładowy słowniczek terminów teatralnych wykonany przez ucznia Zdjęcia wnętrza teatru, sceny i kulis. PRZEBIEG ZAJĘĆ (2 godz. lekcyjne) 1) Organizujemy przestrzeń klasy tak, aby przypominała przestrzeń teatralną: widownię, scenę. Staramy się, żeby ta przestrzeń nie przypominała klasy i zajęć lekcyjnych. Wprowadzamy dzieci w atmosferę wyjątkowości, jaka panuje w teatrze. 2) Przy pomocy zdjęć i doświadczenia własnego uczniów nazywany i w razie potrzeby wyjaśniamy elementy wnętrza teatru. Prowadzący daje już sygnał do gromadzenia słownictwa potrzebnego do opracowania słowniczka teatralnego. 3) Praca ze Słownikiem Języka Polskiego – kolorowy zapis definicji teatru na przygotowanym kartonie – będzie on służył jako element ściennej gazetki koła teatralnego. 4) Ćwiczenie poszerzające wyobraźnię i wdrażające w arkana sztuki aktorskiej. Uczniowie w kręgu „na scenie” zamykają oczy i wyobrażają sobie rzecz, osobę, czy zjawisko atmosferyczne, którym chcieliby by być, które ma cechy mogące określić w jakiś sposób ich osobowość ( np. wyobrażam sobie, że jestem wiatrem, 23 bo tak jak on lubię latać i nie usiedzę w jednym miejscu; jestem myszką, bo jestem nieśmiała, często się boję i siadam zazwyczaj gdzieś w kącie). 5) Uczestnicy zabawy nie mówią, co sobie wyobrazili, ale starają się to przekazać pozostałym za pomocą pantomimy (wyjaśnienie znaczenia przez prowadzącego i ewentualnie pokaz czynności). Ta aktorska gra ma na celu kształtować ekspresję ciała i uświadomić uczniom, jakimi narzędziami pracuje aktor (gesty, mimika, ruch) i jaką rolę w grze aktora, mima pełni opanowanie własnego ciała, a jednocześnie umiejętność naśladowania rzeczywistości. Ćwiczenie to muszą wykonać wszyscy uczestnicy, stając kolejno na środku naszej sceny. 6) Kolejna zabawa edukacyjna ma na celu integrację grupy. Nadal uczniowie swoim ciałem i postawą naśladują rzeczywistość. Tym razem jednak mają tworzyć rzeźbę – typową pozycję dramową. Prowadzący wydaje polecenia: np. „proszę utworzyć dwa bukiety róż w wazonie” (trzy strąki fasoli, pięć łodzi na morzu itp.) Za każdym razem uczniowie muszą zorganizować różnoosobową grupę i opracować swoją pozę. 7) Na następne zajęcia uczniowie otrzymują polecenie przygotowania materiałów i słownictwa do opracowania słowniczka teatralnego. UWAGI: Zajęcia te powinno się przeprowadzać na pierwszych spotkaniach koła teatralnego lub na lekcji języka polskiego, np. przed zapoznaniem z baśnią „ Kot w butach”. Dzięki ćwiczeniom dramowym dzieci lepiej poznają siebie, swoje możliwości aktorskie i uczą się, jak panować nad swoim ciałem i przekazać jakieś treści za pomocą pantomimy. Podczas ćwiczenia pozycji rzeźb zbiorowych uczniowie integrują się, uczą otwartości i współpracy w grupie. Ponadto tego typu zajęcia, 24 ruch, zabawa, specyficzna organizacja przestrzeni klasowej zachęcą uczniów do uczestnictwa w pracach kółka i pozwolą na opanowanie terminologii związanej z teatrem i pracą aktora. Moim zdaniem, opisane przeze mnie spotkanie grupy teatralnej, było bardzo udane i zaowocowało w przyszłości lepszą współpracą i aktywnością podczas podejmowania różnych zadań, związanych z działalnością koła teatralnego. To był dobry początek! BIBLIOGRAFIA: Podczas konstruowania programu korzystałśmy z następujących pozycji: 1. Ciborowska-Lipko Bożena, Program klasy teatralno-dziennikarskiej dla szkoły podstawowej i gimnazjum, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2000. 2. Budowanie programu nauczania według KREATORA, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, 2002. 3. Komorowska Hanna, Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programu nauczania, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 1995. 4. Koło polonistyczne i teatralne w szkole podstawowej i gimnazjum. Zbiór konspektów, pod red. Elżbiety Szczepańskiej, Korepetytor, Płock 1999. 5. Teatr w szkole, wybór i oprac. scenograficzne Aleksander Maksymiuk, Wrocław 1998 UWAGI KOŃCOWE Program realizuje podstawowe zagadnienia z dziedziny edukacji teatralnej zawarte w programach nauczania języka polskiego dla klas IV-VI, jednakże w opinii autorek jest ich stosunkowo niewiele, dlatego koło teatralne powinno poszerzać wiedzę i umiejętności z tej dziedziny i zaproponować treści dodatkowe. Program nastawiony jest na działania praktyczne, uczestnictwo w życiu kulturalnym szkoły i środowiska lokalnego oraz na aktywność i zaangażowanie uczniów. 25 26
