niewykorzystany potencjał turystyczny srebrnej góry

Niewykorzystany potencjaá turystyczny...
INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH
INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS
Nr 10/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 5–14
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi
Eleonora Gonda-SoroczyĔska
NIEWYKORZYSTANY POTENCJAà TURYSTYCZNY
SREBRNEJ GÓRY
____________
UNUSED TOURISTIC POTENTIAL
OF SREBRNA GÓRA
Streszczenie
W opracowaniu zwrócono uwagĊ na Srebrną GórĊ, dolnoĞląską wieĞ poáoĪoną w powiecie ząbkowickim, liczącą okoáo 1500 mieszkaĔców. Od 1536 roku
byáa miastem, z prawami miejskimi. W powojennej Polsce miejscowoĞü nie zostaáa zakwalifikowana do rzĊdu miast. Nadal jest wsią, jednak swym ukáadem
urbanistycznym przypomina maáe miasto. Przeprowadzone analizy, wizje lokalne,
inwentaryzacje, wywiady Ğrodowiskowe pozwoliáy lepiej poznaü tĊ miejscowoĞü,
przybliĪyü jej ogólny potencjaá, pozwoliáy na wyciągniĊcie stosownych wniosków,
zwáaszcza w kontekĞcie niewykorzystanych moĪliwoĞci turystycznych tego szczególnego miejsca. Do najwiĊkszych atrakcji turystycznych Srebrnej Góry naleĪą:
Twierdza Srebrnogórska, Stare Miasto, Sowiogórska kolej zĊbata, Ğredniowieczne
sztolnie kopalĔ srebra.
Sáowa kluczowe: Srebrna Góra, turystyka, potencjaá turystyczny, wieĞ, zagospodarowanie turystyczne, Kolej Sowiogórska
Summary
Srebrna Góra is a village with a population of ca. 1500 inhabitants located
in Ząbkowice poviat. From the year 1536 it was a town with town rights. In the
post-war Poland, Srebrna Góra was not qualified as a town. It is still a village, but
with its urban design, it looks like a small town. The analyses, site inspections, inventory-taking and interviews with the inhabitants made it possible for the author
to get acquainted with the village and its general potential as well as to come to
certain conclusions, esp. in the context of unused touristic potential of this special
5
Eleonora Gonda-SoroczyĔska
place. The biggest tourist attractions of Srebrna Góra include: The Srebrna Góra
Fortress, Old Town, Sowia Góra railway and medieval silver mine adits.
Key words: Srebrna Góra, tourism, touristic potential, village, touristic management, Sowia Góra railway
WPROWADZENIE
Srebrna Góra to dolnoĞląska wieĞ, poáoĪona w powiecie ząbkowickim.
W latach 1970-tych liczyáa okoáo 1700 mieszkaĔców [Kornecki 1980], a obecnie
okoáo 1500. Od 1536 roku byáa miastem, z prawami miejskimi. W powojennej
Polsce nigdy nie zostaáa zakwalifikowana do rzĊdu miast. Nadal jest wsią, jednak swym ukáadem urbanistycznym przypomina maáe miasto. MiejscowoĞü
usytuowana jest w gáĊbokiej, wąskiej dolinie, oddzielającej Góry Sowie od Gór
Bardzkich, na wysokoĞci od okoáo 400 do okoáo 600 m n.p.m. Walory przyrodnicze omawianego obszaru obejmują: krajobrazy, wody, klimat, szatĊ roĞlinną,
Ğwiat zwierzĊcy. Walory antropogeniczne to m.in. znakowane szlaki, zagospodarowane stoki narciarskie, sklepy licznie uruchamiane zwáaszcza w ostatnich
latach, z myĞlą o turystach. WĞród mocnych stron Srebrnej Góry wymieniü naleĪy: walory przyrodnicze i krajobrazowe; zróĪnicowaną rzeĨbĊ terenu sprzyjającą
uprawianiu róĪnorodnych form turystyki o kaĪdej porze roku (turystyka rowerowa, motorowa, jazda konna, piesze wycieczki, wspinaczka skaákowa, paralotnictwo); liczne szlaki turystyczne o róĪnym stopniu trudnoĞci; ĞcieĪki rowerowe;
doskonaáe warunki dla rozwoju agroturystyki u podnóĪa gór; bliskie poáoĪenie
wzglĊdem Wrocáawia i przygranicznych sąsiadów Niemców i Czechów. Do
najwiĊkszych atrakcji turystycznych Srebrnej Góry naleĪą: Twierdza Srebrnogórska, Stare Miasto, Sowiogórska kolej zĊbata, Ğredniowieczne sztolnie kopalĔ
srebra. Twierdza to charakterystyczna, rozpoznawalna dominanta urbanistyczna,
stanowiąca magnes dla turystów. To najwiĊksza górska twierdza w Europie,
zwana ĝląskim Gibraltarem. Stanowi ona jeden z najciekawszych obiektów architektury militarnej w Polsce (znacząco wiĊkszy od twierdzy káodzkiej). WĞród
sáabych stron tej niewielkiej miejscowoĞci - wsi z ogromnym potencjaáem turystycznym wymieniü naleĪy przede wszystkim: záy stan infrastruktury drogowej
i infrastruktury wodno-Ğciekowej, niedostatecznie wykorzystaną infrastrukturĊ
turystyczną, sáabo rozwiniĊtą sieü informacji turystycznej i sáabą dziaáalnoĞü
promocyjną.
CEL PRACY I METODY PRACY
Gáównym celem pracy byáo przeprowadzenie szczegóáowych badaĔ, które
pozwoliáyby na dokonanie oceny Srebrnej Góry w kontekĞcie potencjaáu turystycznego. WĞród metod pracy wymieniü naleĪy badania terenowe, w tym: wizje
6
Niewykorzystany potencjaá turystyczny...
lokalne, inwentaryzacje urbanistyczne, wywiady Ğrodowiskowe, wywiady
w urzĊdzie gminy. Pozwoliáy one lepiej poznaü tĊ miejscowoĞü, przybliĪyü jej
ogólny potencjaá, wyciągnąü stosowne wnioski, zwáaszcza w kontekĞcie niewykorzystanych moĪliwoĞci turystycznych tego szczególnego miejsca.
Ponadto wykorzystano liczne materiaáy Ĩródáowe dostĊpne w zasobach
gminy Stoszowice, informacje bieĪące zawarte w Biuletynie Gminy Stoszowice
oraz opracowania planistyczne którymi dysponuje gmina Stoszowice.
WARUNKI KLIMATYCZNE
Na omawianym obszarze lokalne zróĪnicowanie klimatu spowodowane
jest rzeĨbą terenu, ekspozycją stoków, warunkami wodnymi oraz wystĊpowaniem szaty roĞlinnej. Obszar Srebrnej Góry znajduje siĊ na granicy trzech regionów klimatycznych: waábrzyskiego, káodzkiego i cieplejszego regionu dolnoĞląskiego Ğrodkowego z zachmurzeniem Ğrednim, potĊgowanym przez mgáy
i zapylenia w okresie jesienno-zimowym, najmniejszym w lecie; Ğrednią temperatura lipiec-wrzesieĔ 15°C, styczeĔ-luty ok. –8°C; czasem trwania zimy 14-16
tygodni; latem termicznym w kotlinach okoáo 8 tygodni, w partiach szczytowych okoáo 6 tygodni; opadami rocznymi okoáo 500-600 mm, w okolicach najwyĪszych szczytów do 1000 mm, maksymalnymi w lipcu, minimalnymi w lutym; dominującymi wiatrami poáudniowo-zachodnimi (dane z Opracowania
Ekofizjograficznego dla Województwa DolnoĞląskiego). Klimat Srebrnej Góry
posiada cechy klimatu górskiego, charakteryzuje siĊ wiĊkszymi opadami, niĪszą
Ğrednią roczną temperaturą i dáugo zalegającą pokrywą ĞnieĪną, zwáaszcza
w wyĪszych partiach gór. Opadom czĊsto towarzyszą gwaátowne burze z wyáadowaniami. W kontekĞcie klimatu miejscowoĞü moĪna podzieliü na dwie czĊĞci.
Górny obszar charakteryzuje siĊ bardziej górskim klimatem i tĊ czĊĞü moĪna
zaliczyü do Regionu Waábrzyskiego, natomiast dolny obszar charakteryzuje siĊ
áagodniejszym klimatem i moĪna go zaliczyü do Regionu DolnoĞląskiego ĝrodkowego.
SREBRNA GÓRA, JEJ UWARUNKOWANIA ĝRODOWISKOWE
Srebrna Góra (przedwojenna nazwa niemiecka Silberberg) poáoĪona jest
wzdáuĪ drogi nr 385, biegnącej serpentynami na PrzeáĊcz Srebrną. Dolne zabudowania Srebrnej Góry leĪą na wysokoĞci okoáo 360-370 m n.p.m., wzdáuĪ zlikwidowanej linii kolejowej. Graniczą one z zabudową Budzowa. Górna czĊĞü
miejscowoĞci siĊga po PrzeáĊcz Srebrną (568 m n.p.m.). W granicach wsi znajdują siĊ równieĪ rozlegáe fortyfikacje na Warownej Górze i Ostrogu. Na poáudnie od wsi rozciągają siĊ w pasie ok. 19 km, Góry Bardzkie. To najdalej na
wschód wysuniĊte pasmo Sudetów ĝrodkowych. Góry Bardzkie oddzielone są
od Gór Záotych PrzeáĊczą Káodzką (483 m n.p.m.).
7
Eleonora Gonda-SoroczyĔska
Srebrna Góra juĪ w 1536 roku uzyskaáa prawa miejskie (mocą przywileju
ksiĊcia ziĊbickiego). W powojennej Polsce miejscowoĞü nie zostaáa zakwalifikowana jako miasto. Posiada ona zabudowĊ typowo maáomiasteczkową, rozciągniĊtą wzdáuĪ stromej doliny. Od początku XVIII wieku funkcjonowaáy tu kopalnie srebra [Przerwa 1998]. Charakterystycznym i rozpoznawalnym
elementem miejscowoĞci jest potĊĪna Twierdza Srebrnogórska [Wild 2004],
stanowiąca dominantĊ urbanistyczną. Od 1942 roku Niemcy do twierdzy zwozili
róĪne dobra kultury z Dolnego ĝląska, zwáaszcza z Wrocáawia. To tu poszukiwano równieĪ Bursztynowej Komnaty. Po okresie ĞwietnoĞci gospodarczej czasów miĊdzywojennych, po II wojnie Ğwiatowej nastąpiá upadek gospodarczy
Srebrnej Góry. Utraciáa ona prawa miejskie. Znacząco zmniejszyáa siĊ liczba
mieszkaĔców. Dotychczasowa dominująca funkcja letniskowa zaczĊáa zanikaü.
Wybudowane wczeĞniej maáe hotele i pensjonaty nie wznowiáy swojej dziaáalnoĞci. Zlikwidowano kolejkĊ zĊbatą. RozpoczĊáy dziaáalnoĞü niektóre, maáe
zakáady przemysáowe. Rzec moĪna, iĪ miejscowoĞü przez wiele lat wegetowaáa.
Jej zabudowa popadaáa w ruinĊ. Nie przeprowadzano tu Īadnych remontów.
Dopiero w poáowie lat 1950-tych, nieopodal twierdzy, w domu jednorodzinnym, PTTK uruchomiáo pierwszą bazĊ noclegową tj. schronisko turystyczne. Po 1966 roku, twierdzą srebrnogórską zainteresowali siĊ harcerze z Chorągwi DolnoĞląskiej. Przystąpiono do intensywnego zagospodarowywania
i porządkowania Srebrnej Góry. W Forcie Rogowym (przemianowanym na Fort
Harcerz) zorganizowano obozowisko dla grup porządkujących i remontujących
poszczególne forty. W Donjonie zgromadzono róĪnego typu dziaáa. Planowano
utworzyü tu Muzeum Broni CiĊĪkiej Wojska Polskiego [Maáachowicz 2006].
JednakĪe zakres prac remontowych i adaptacyjnych przekroczyá moĪliwoĞci
fizyczne i finansowe harcerzy. W miĊdzyczasie tworzono oĞrodki wczasowe
i kolonijne. Przy duĪym akwenie powstaá OĞrodek Sportu i Rekreacji. Uruchomiono wyciąg narciarski. Dawny koĞcióá ewangelicki zaadaptowano na hotel.
Zbudowano 2 zajazdy. W miejscowoĞci wybudowano nowe budynki mieszkalne. W oparciu o dawne niewielkie fabryczki zacząá rozwijaü siĊ drobny przemysá. RozpoczĊáo swoją dziaáalnoĞü Towarzystwo Przyjacióá Srebrnej Góry.
Marzeniem wáodarzy tego terenu byáo przywrócenie Srebrnej Górze praw miejskich i nadanie jej wczasowo-turystycznej funkcji. By te plany mogáy siĊ speániü
niezbĊdne byáy ogromne nakáady inwestycyjne w infrastrukturĊ.
Stwierdziü moĪna, iĪ z uwagi na poáoĪenie, uwarunkowania przyrodnicze
i Ğrodowiskowe, walory krajobrazowe, obszar bĊdący przedmiotem opracowania
dysponuje ogromnym potencjaáem turystycznym. Analiza walorów turystycznych pozwala zidentyfikowaü najwaĪniejsze elementy, które mogą determinowaü i wpáywaü na rozwój turystyki. NaleĪą do nich takĪe walory wypoczynkowe
oraz specjalistyczne. W odróĪnieniu od walorów przyrodniczych, walory specjalistyczne umoĪliwiają uprawianie róĪnych form turystyki kwalifikowanej,
np.: pieszej, kolarskiej, motorowej, jak równieĪ sportów ekstremalnych.
8
Niewykorzystany potencjaá turystyczny...
Na walory wypoczynkowe skáadają siĊ rzeĨba terenu, wody powierzchniowe, szata roĞlinna oraz klimat, bĊdące podstawowymi elementami krajobrazu
przyrodniczego. Potencjaá przyrodniczy stanowią parki krajobrazowe, rezerwaty
przyrody, liczne pomniki przyrody, flora i fauna. PodkreĞlenia wymaga równieĪ
fakt, iĪ omawiany obszar wchodzi w skáad Obszaru Chronionego Krajobrazu
Gór Sowich. Wykorzystanie naturalnych walorów regionu pozwala na nawiązanie wspóápracy pomiĊdzy gminami w celu wspólnego dziaáania zmierzającego
do rozwoju turystyki regionalnej.
POTENCJAà TURYSTYCZNY MIEJSCOWOĝCI
Potencjaá turystyczny Polski jest sumą potencjaáów znajdujących siĊ w poszczególnych regionach. KaĪde województwo posiada tylko dla siebie charakterystyczne walory przyrodnicze i kulturowe, które wyróĪniają je na mapie turystycznej Polski i Europy. Województwo dolnoĞląskie jest szczególne, o bogatej
historii, peánej tajemnic i niewyjaĞnionych zagadek. ĝwiadectwem tej burzliwej
przeszáoĞci są liczne ruiny zamków, twierdz, fortec i warowni [Maáachowicz
2000]. Na Dolnym ĝląsku znajdują siĊ stare pasma górskie Sudetów (Karkonosze, Masyw ĝnieĪnika, góry: Izerskie, Stoáowe, Sowie, Bardzkie, Kaczawskie
i inne), liczne rzeki z piĊknymi wodospadami, ogromne obszary lasów [Przerwa
2000].
Jednym z elementów istotnie decydującym o potencjale turystycznym
Srebrnej Góry jest potĊĪna Twierdza Srebrnogórska, najwiĊksza górska twierdza
w Europie [Lewicka-Cempa 1995]. Z racji tego, Īe nie zostaáa nigdy zdobyta,
otrzymaáa miano ĝląskiego Gibraltaru. Stanowi ona jeden z najciekawszych
obiektów architektury militarnej w Polsce (znacząco wiĊkszy od twierdzy
káodzkiej). Stanowiáa ona waĪne ogniwo w áaĔcuchu fortec zabezpieczających
poáudniową granicĊ ĝląska od strony Austrii. Twierdze budowano w latach
1765-77. Twierdza Srebrnogórska strzegáa przejĞcie przez przeáĊcz do Kotliny
Káodzkiej. Skáada siĊ ona z szeĞciu fortów oraz szeregu leĞnych umocnieĔ
i bastionów. Po wojnach napoleoĔskich cieszyáa siĊ ona duĪym zainteresowaniem ze strony turystów, zwáaszcza kuracjuszy, licznie napáywających do káodzkich uzdrowisk. Z korony Twierdzy Srebrnogórskiej rozpoĞciera siĊ przepiĊkny
widok na Sudety (m.in. na: Góry Sowie, Bardzkie). PiĊkne, niepowtarzalne
krajobrazy stanowią ogromną wartoĞü. Mogą decydowaü o zaliczeniu danej
jednostki osadniczej do grona najmocniejszych turystycznie miejscowoĞci.
W okresie miĊdzywojennym Srebrna Góra byáa dobrze zagospodarowanym letniskiem, przystosowanym do przyjmowania licznych goĞci. W mieĞcie
dziaáaá wodociąg, kanalizacja i oĞwietlenie elektryczne. Czynne byáy 4 hoteliki,
a od 1913 roku istniaáo w Forcie Ostróg duĪe, wzorcowe schronisko máodzieĪowe liczące 126 miejsc. Srebrna Góra staáa siĊ popularna równieĪ w zimie.
Z Ostrogu prowadziá jeden tor saneczkowy, drugi z Chochoáa Maáego doliną
9
Eleonora Gonda-SoroczyĔska
Cháopiny, z najlepszymi terenami narciarskimi. Byáa teĪ skocznia narciarska
o punkcie krytycznym 30 m. W rozwoju miasteczka i wzrostu jego popularnoĞci
istotną rolĊ odegraáo doprowadzenie do Srebrnej Góry linii kolejowych:
w 1903 r. z DzierĪoniowa i w 1908 r. z Ząbkowic ĝląskich. NajwiĊkszą atrakcją
dla ówczesnych letników byáo uruchomienie w 1906 roku kolejki zĊbatej ze
Srebrnej Góry do Woliborza, gdzie áączyáa siĊ ona z linią do ĝcinawki ĝredniej.
WĞród obecnych atrakcji turystycznych Srebrnej Góry wymieniü moĪna
Ğlady trasy tzw. sowiogórskiej kolejki zĊbatej [JerczyĔski, Przerwa 2007].
Najciekawszy jej odcinek biegnie pomiĊdzy dwoma ogromnymi wiaduktami.
W tym rozwiązaniu inĪynierskim zastosowano trzecią szynĊ jako wspomagającą
lokomotywĊ na trudnych podjazdach. Wskutek wielkiego kryzysu w latach
20-tych i 30-tych XX wieku kolejkĊ zlikwidowano.
W czerwcu 2002 r. na obszarze Twierdzy Srebrnogórskiej i jej okolicy,
decyzją Rady Gminy Stoszowice, utworzono pierwszy w Polsce Forteczny Park
Kulturowy, stanowiący obszar chronionego krajobrazu kulturowego [Wild
2006]. Uwarunkowania kulturowe stanowią o niepowtarzalnoĞci i unikalnoĞci
Srebrnej Góry i okolic. Granica Fortecznego Parku Kulturowego zostaáa wytyczona tak, aby obszar leĪący w jej zasiĊgu umoĪliwiaá ochronĊ pierwotnego
krajobrazu fortecznego i aby obejmowaá on wszystkie obiekty twierdzy tj.:
trzon Twierdzy z Donjonem i wieĔcem detaszowanych bastionów na Warownej
Górze; Fort Wysoka Skaáa; Fort Rogowy I; Schron Bramy Polnej; Fort Chochoá
Maáy; Luneta na Chochole Maáym; Bateria Tarasowa na Chochole ĝrednim;
Reduta Skrzydáowa na Chochole Wielkim; Bateria Kazamatowa na Chochole
Wielkim; Fort Ostróg (pokrywający siĊ z zachodnią granicą gminy Stoszowice),
obejmujący sztolnie, stare kopalnie srebra, stoki bojowe twierdzy. Linia granicy
pokrywa siĊ z charakterystycznymi "znakami" terenowymi (trasą kolei zĊbatej,
dolinami rzek, drogami gruntowymi). Obecnie ten wspaniaáy zabytek, gáównie
Donjon, którego lochy moĪna zwiedzaü prawie w caáoĞci jest udostĊpniony turystom. Na jego terenie znajdują siĊ ekspozycje dziaá, moĨdzieĪy oraz innej broni
wchodzącej w skáad uzbrojenia Ludowego Wojska Polskiego w czasie II wojny
Ğwiatowej. W leĪącym nieopodal Forcie Ostróg znajduje siĊ tablica pamiątkowa
upamiĊtniająca jeĔców wojennych przetrzymywanych na terenie fortu podczas
II wojny Ğwiatowej.
Do zadaĔ Fortecznego Parku Kulturowego naleĪą wszelkie sprawy związane z ochroną i zagospodarowaniem Twierdzy Srebrnogórskiej oraz otaczających ją terenów tj.: ochrona wartoĞci kulturowych i przyrodniczych oraz kontrola nad zgodnoĞcią uĪytkowania terenu Parku, prowadzona przez inne
podmioty gospodarcze, z zaáoĪeniami przyjĊtymi dla caáego Parku.
Corocznie w czerwcu organizowane jest ĝwiĊto Twierdzy, które ma przyczyniü siĊ do popularyzacji miejscowoĞci.
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia
2004 r. Twierdza Srebrnogórska zostaáa uznana za pomnik historii ze wzglĊdu
10
Niewykorzystany potencjaá turystyczny...
na zaáoĪenia obronne obiektu, wartoĞci historyczne, architektoniczne, techniczne, krajobrazowe i kulturowe.
Ciekawym elementem turystycznym jest plenerowa wystawa broni ciĊĪkiej z okresu II wojny Ğwiatowej, Majówka na Twierdzy Srebrna Góra (z atrakcjami takimi jak: pokazy musztry regimentu historycznego, obozowisko wojskowe z XVIII wieku, wielka loteria fantowa itp.), loty parolotniarzy (miejscem
ich startów jest stok fortu Ostróg).
WaĪnym elementem decydującym o potencjale turystycznym są obiekty
zabytkowe. Zabytkiem samym w sobie jest wyjątkowa zabudowa miejska. Zostaáa ona doskonale zachowana, mimo burzliwej historii miejscowoĞci. Zabytkowy ukáad urbanistyczny stanowi jej walor turystyczny. Caáa staromiejska
czĊĞü Srebrnej Góry wpisana jest do rejestru zabytków, jako ukáad urbanistyczny. Zabytkowe centrum charakteryzuje siĊ rozmieszczeniem zabudowy na osi,
którą stanowi jedyna ulica (rozdwajająca siĊ tylko w miejscu pewnego rodzaju
placu rynkowego), wspinająca siĊ stromymi serpentynami po zboczu. W granicach wsi są równieĪ rozlegáe fortyfikacje na Warownej Górze i Ostrogu.
W dolnej, wschodniej czĊĞci Srebrnej Góry, wykorzystując korzystne dla
rolnictwa grunty i naturalne Ĩródáo wody z potoku Cháopina, powstaáy liczne
zagrody, tworzące interesujący tzw. rynek. Miasto nie miaáo rynku, a początkowo nawet ratusza. Za jego centralny budynek uwaĪano koĞcióá. Prawie caáa zachowana zabudowa Srebrnej Góry pochodzi z odbudowy w początkach XIX
wieku, po zniszczeniach wojennych w 1807 roku.
Kolejnym zabytkiem jest koĞcióá katolicki pod wezwaniem Ğw. Ğw. Piotra
i Pawáa, pochodzący z lat 1729-1731. Drugi z koĞcioáów, skromny, klasycystyczny, ewangelicki (w latach 1685 – 1707 koĞcióá katolicki) jest pod wezwaniem Ğw. Michaáa.
Przy ul. Górne Miasto 4-13 zachowaá siĊ zespóá dawnych pruskich koszar
fortecznych, w których mieszkaáa zaáoga twierdzy. Tworzy je ciąg murowanych
piĊtrowych domów z XVIII wieku, przebudowanych na początku XX wieku
(z przebudowy zachowaáy siĊ kamienne portale). MieĞci siĊ w nich oĞrodek
wczasowy, a pozostaáe sáuĪą jako domy mieszkalne. Na uwagĊ zasáugują takĪe
niektóre zachowane budynki mieszkalne, ze sklepionymi, przelotowymi sieniami.
Przed domem przy ul. Letniej 3 stoi kamienna grupa „UkrzyĪowania”
z początku XIX wieku o cechach barokowo- klasycystycznych.
Innym ciekawym zabytkowym miejscem jest sztolnia nr 2 starej kopalni
srebra w zboczu Warownej Góry od strony doliny Cháopiny. Powstaáa ona
w XVI wieku, a w XVIII wieku zostaáa przemianowana na „Friedrichstolle”. Ma
okoáo 550 m dáugoĞci. Nie jest dostĊpna dla turystów.
11
Eleonora Gonda-SoroczyĔska
DYSKUSJA
Z danych pozyskanych w Gminie Stoszowice wynika, Īe obecnie wieĞ
Srebrna Góra rozwija siĊ dziĊki turystyce. Corocznie kilkadziesiąt tysiĊcy turystów odwiedza TwierdzĊ Srebrnogórską. Funkcjonuje tu doĞü dobrze rozwiniĊta
baza noclegowa. Jednak infrastrukturĊ turystyczną naleĪy rozbudowaü i zmodernizowaü. Wprawdzie niektóre obiekty poddano rewitalizacji i rewaloryzacji
jak np. zabytkowe schronisko PTTK, które przyjĊáo po odrestaurowaniu swoją
historyczną nazwĊ „Villa Hubertus”. Obiekt ten funkcjonuje obecnie jako pensjonat i restauracja. RównieĪ dawne koszary zostaáy czĊĞciowo zrewitalizowane
z myĞlą o turystach.
PODSUMOWANIE
Pomimo trudnych losów Srebrna Góra caáy czas pozostaje miejscowoĞcią
turystyczną. Jednak brak jej jakiegoĞ wyraĨnego impulsu rozwojowego, chociaĪ
coraz wyraĨniej dominuje funkcja turystyczna, zwáaszcza w obecnym okresie
wysokiego bezrobocia. MieszkaĔcy wsi i okoliczna ludnoĞü w sektorze turystycznym znajdują najczĊĞciej zatrudnienie.
Na podstawie badaĔ, obserwacji, wywiadów Ğrodowiskowych za gáówne
dziaáania, które naleĪaáoby zastosowaü w zagospodarowaniu turystycznym
uznaü moĪna takie jak: modernizacja infrastruktury technicznej (dróg, wodociągów, kanalizacji); rozwój budownictwa pensjonatowego, letniskowego z urządzeniami turystycznymi i zielenią towarzyszącą; rozwój przemysáu pamiątkarskiego; budowa szlaków narciarskich w Górach Bardzkich i Sowich oraz
budowa sztucznej nawierzchni narciarskiej wraz z peáną infrastrukturą turystyczną. NastĊpnie: rozwój autobusowej komunikacji zbiorowej i zwiĊkszenie
liczby poáączeĔ; wyznaczenie miejsc piknikowych z infrastrukturą w postaci
parkingów samochodowych i rowerowych (najlepiej w miejscach widokowych); rewaloryzacja podupadających zabytków i innych ciekawych obiektów;
uporządkowanie starych szlaków turystycznych i dostosowanie ich do aktualnych potrzeb indywidualnego turysty pieszego, rowerowego, zmotoryzowanego
(miejsca odpoczynku, miejsca parkingowe, maáa gastronomia, urządzenia sanitarne); wyznaczanie i urządzanie przebiegu tematycznych tras turystycznych,
np. przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych; wyznaczanie i urządzanie
przebiegu nowych szlaków i tras związanych z uprawianiem sportu (wĊdrówki
piesze, rowerowe, przejaĪdĪki konne, biegi narciarskie); modernizacja i budowa
ĞcieĪek rowerowych uwzglĊdniająca istniejące i projektowane ĞcieĪki w sąsiednich gminach; wydáuĪenie sezonu turystycznego na okres caáego roku; przemyĞlane zagospodarowanie zasobów przy i na akwenach, które mogą stanowiü
w górskim krajobrazie istotną atrakcjĊ; budowa caáorocznego wyciągu krzeseákowego na Fort Wysoka Skaáa, zimą wykorzystywanego do uprawiania sportów
12
Niewykorzystany potencjaá turystyczny...
(narciarstwo, snowboard); wyznaczanie i przygotowanie systemu parkingów
ĞródleĞnych dla turystów zmotoryzowanych i rowerowych, z uwzglĊdnieniem
osób niepeánosprawnych; odtworzenie i rewaloryzacje zaniedbanych i zapomnianych punktów widokowych oraz utworzenie nowych; prowadzenie dziaáaĔ
zmierzających do peánego wykorzystania unikatowej na skalĊ Ğwiatową atrakcji,
jaką jest Twierdza Srebrnogórska oraz stare miasto w Srebrnej Górze; wypromowanie produktu lokalnego; uzupeánianie zabytkowych ukáadów urbanistycznych poprzez odpowiedni dobór nawierzchni i elementów maáej architektury,
takich jak áawki, pergole, studnie, pomniki, kapliczki itp.; projektowanie zieleni,
przy wspóápracy ze sáuĪbami konserwatorskimi; eksponowanie zabytkowej
architektury i ukáadów urbanistycznych, jako waloru turystycznego; zainteresowanie turystów miejscowoĞcią poprzez wydawanie lokalnej prasy, folderów,
monet, organizowanie imprez okolicznoĞciowych, festiwali, wystaw itp.; rozpropagowywanie tzw. „zielonych szkóá” dla dzieci i spotkaĔ integracyjnych dla
pracowników; wyposaĪenie miejscowoĞci w sieü tablic informacyjnych
i turystycznych; prowadzenie akcji marketingowej i promocyjnej równieĪ poprzez zamieszczanie informacji na mapach, przewodnikach i w Internecie; rozwój maáych i Ğrednich firm oparty na obsáudze ruchu turystycznego; renowacja
cmentarza ewangelickiego w Srebrnej Górze; poszerzanie zakresu usáug Ğwiadczonych w niektórych obiektach wypoczynkowych o usáugi rehabilitacyjno–
wypoczynkowe (z myĞlą o osobach niepeánosprawnych).
WNIOSKI KOēCOWE
1. Srebrna Góra to wieĞ posiadająca ogromny potencjaá turystyczny, który
jak dotąd nie zostaá w peáni wykorzystany.
2. Do mocnych stron Srebrnej Góry naleĪy: bliskie poáoĪenie wzglĊdem
Wrocáawia i przygranicznych sąsiadów Niemców i Czechów; walory przyrodnicze i krajobrazowe; zróĪnicowana rzeĨba terenu sprzyjająca uprawianiu róĪnorodnych form turystyki i wypoczynku o kaĪdej porze roku (turystyka rowerowa,
jazda konna, piesze wycieczki, wspinaczka skaákowa, paralotnictwo); liczne
szlaki turystyczne o róĪnym stopniu trudnoĞci; ĞcieĪki rowerowe; doskonaáe
warunki dla rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej w malowniczo poáoĪonym terenie, u podnóĪa gór.
3. Do sáabych stron tego obszaru naleĪy przede wszystkim záy stan infrastruktury drogowej i infrastruktury wodno-Ğciekowej; niedostatecznie wykorzystana infrastruktura turystyczna; sáabo rozwiniĊta sieü informacji turystycznej;
sáaba dziaáalnoĞü promocyjna; odpáyw máodych ludzi do miast.
4. WĞród szans rozwoju wymieniü naleĪy niektóre jak: rewitalizacjĊ
i udostĊpnienie istniejących obiektów zabytkowych; organizacjĊ imprez kulturalno-rozrywkowych w atrakcyjnych miejscach o bogatej przeszáoĞci; rozwój
nowych form wypoczynku i rekreacji np. pola golfowe, lodowiska, krĊgielnie;
13
Eleonora Gonda-SoroczyĔska
tworzenie systemu szlaków turystycznych; budowa wiat i polan wypoczynkowych; wspóápraca z sąsiednimi regionami; przywrócenie lokalnych poáączeĔ
kolejowych; podtrzymywanie tradycji, powrót do turystycznej przeszáoĞci regionu.
BIBLIOGRAFIA
JerczyĔski M., Przerwa T. Kolej Sowiogórska, Srebrnogórska. Oficyna Wydawnicza, Srebrna
Góra 2007.
Kornecki M. Záoty Stok. Srebrna Góra. Ossolineum, Wrocáaw 1980.
Lewicka-Cempa M. Twierdza w Srebrnej Górze. Problemy ochrony konserwatorskiej. Dzieje
warowni, Fortyfikacja, t.I, 1995.
Maáachowicz M. Idea donĪonu w fortyfikacji pruskiej [w:] Twierdza Srebrnogórska. red. T. Przerwa, G. Podruczny, Srebrna Góra 2006.
Maáachowicz M. Fortyfikacje przeáĊczy Sudetów. Fortyfikacja, t.XII, 2000.
Przerwa T. Turystyczne aspekty Twierdzy Srebrnogórskiej. Fortyfikacja, t.XII, 2000.
Przerwa T. Dzieje Srebrnej Góry. Nowa Ruda 1998.
Wild P. Pomnik historii. Twierdza Srebrna Góra. Fortyfikacja, t.XVI, Warszawa 2004.
Wild P. Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Górze [w:] Twierdza Srebrnogórska. red. T. Przerwa, G. Podruczny, Srebrna Góra 2006.
Dr inĪ.arch. Eleonora Gonda-SoroczyĔska
Katedra Gospodarki Przestrzennej
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocáawiu
ul. Grunwaldzka 53
50-357 Wrocáaw
e-mail: [email protected]
Recenzent: Prof. dr hab. Wáadysáawa Stola