FILOZOFIA – rozważania na temat podstawowych problemów jak np

FILOZOFIA – rozważania na temat podstawowych
problemów jak np. istnienie, umysł, poznanie, wartości,
język.
RODZAJE FILOZOFII:1) klasyczna (filozofia jest wiedzą o
odrębnym przedmiocie /byt/ i metodzie o charakterze
racjonalnym); 2) pozytywistyczna (filozofia jest syntezą
wyników nauk empirycznych); 3) lingwistyczna ( filozofia
jako analiza języka i jego podstawowych pojęć oraz
badania podstaw wiedzy); 4) irracjonalistyczna (filozofia
to dział kultury łączący w sobie elementy wiedzy
naukowej, sztuki i religii; refleksja filozoficzna polega na
wyrażaniu przeżyć przez przedmiot)
PODZIAŁ FILOZOFII: 1) metafizyka – „filozofia pierwsza”
lub teoria bytu, którą się zajmuje. Wyjaśnia istnienie
całej autentycznej rzeczywistości.; 2) antropologia –
zajmuje się człowiekiem, dąży do poznania natury i
mentalności człowieka, interesuje się sensem życia i
działaniami człowieka, jak i jego stosunkiem do
cywilizacji i dziejów.; 3) etyka i estetyka – wchodzą w
skład aksjologii, dziedziny filozofii zajmującej się samymi
wartościami. Etyka zajmuje się ogółem norm i wartości
moralnych. Jej celem jest ukazanie wypróbowanych
podstaw dla słusznych, rozumnych działań. Podstawowe
pytania etyki dotyczą dobra, którym ludzie powinni
kierować się w swych zamiarach i postępowaniach.
Estetyka zajmuje się ogólnym pojęciem piękna i
codziennym życiem. Zajmuje się ona rozpatrywaniem
wartości estetycznych, jak i zarówno cech.; 4) filozofia
dziejów – inaczej historiozofia, bada ona kierunki
rozwoju człowieka na tle jego historyczności. Doszukuje
się ona przypuszczeń na temat tego, czy dzieje mają jakiś
możliwy do odczytania sens oraz czy ich bieg zmierza do
jakiegoś określonego celu.; 5) filozofia społecznopolityczna – przedmiotem dociekań staje się państwo,
teoria jego ustroju. Człowieka pojmuje się tutaj jako
jednostkę społeczną, współtworzącą daną jedność
państwową.; 6)teoria poznania i teorie wiedzy – zwana
również gnoseologią jak i epistemologią. Bada granice
wiedzy i poznania. Bada to, w jaki sposób poznajemy,
nasze relacje między podmiotami oraz zakresem
poznania. ; 7)logika – jest to teoria analitycznego i
hierarchicznego myślenia. Obejmuje ona w swym
zakresie: a.metodologię (nauka o procesie badawczym);
b. semiotykę (zajmuje się teorią znaków, jako rezultatów
zabiegów empirycznych)
PROTAGORAS – jeden z najsłynniejszych sofistów; głosił
relatywizm poznawczy; „Człowiek jest miarą
wszechrzeczy”, to znaczy, że nie ma żadnej
rzeczywistości samej w sobie, a wszystko co istnieje jest
zawsze rzeczywistością ze względu na jakąś istotę i dla
niej; nauczał „sztuki przekonywania”.
POGLĄDY ETYCZNE SOKRATESA: 1)Cnota jest dobrem
bezwzględnym; 2)Cnota to pożytek i szczęście (tylko to
co dobre jest pożyteczne); 3)Cnota jest wiedzą : wiedza
jest cnotą (intelektualizm etyczny – kto posiada wiedzę
dogłębną ten będzie koniecznie czynił dobro; cnoty
można się nauczyć skoro jest wiedzą)
METODY DYSKUSJI SOKRATESA: 1)metoda elenktyczna
(polegała na sprawdzaniu wartości i zbijaniu twierdzeń
rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konwencji
doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub
sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym. Była metodą
negatywną, która wskazywała na niepewność i brak
ugruntowania tego, co rozmówca uważał za wiedzę, a co
w rzeczywistości okazywało się jedynie mniemaniem.
Rozmowa prowadzona była do momentu, aż rozmówca
przyznawał, że nic nie wie na ten temat); 2) metoda
majentyczna /położnicza/ (metoda pozytywna; stosował
ją tylko wobec niektórych osób, w których drzemała
nieświadoma wiedza. Poprzez dyskusję Sokrates starał
się pomóc tej wiedzy „przyjść na świat”. Nie był więc
osobą pouczającą, a jedynie pomocnikiem, który sam
także się uczył)
RELATYWIZM – pogląd filozoficzny wedle którego
prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w
kontekście systemu, w którym są one wypowiadane.
Stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść,
w których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej
kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od
przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych.
RELATYWIZM: 1)poznawczy (badając inną kulturę
badamy ją za pomocą kategorii poznawczych
wyniesionych z kultury własnej, zatem badamy własną
relację do badanej kultury); 2)etyczny (wartości i
związane z nimi normy i oceny mają charakter względy,
zmieniają się w czasie, są zależne od miejsca i od
oceniającego).
SOFIŚCI- nurt filozoficzny w starożytnej Grecji o
orientacji humanistycznej i relatywistycznej. Określenie
wędrownych nauczycieli przygotowujących uczniów do
życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki,
filozofii oraz etyki. Sofiści położyli nacisk na człowieka i
społeczeństwo. Metody badań oparli na empiryzmie, a
nie jak poprzednio na dedukcji.
POGLĄDY FILOZOFICZNE SOFISTÓW: 1)sensualizm
(wiedzę prawdziwą poznajemy tylko za pomocą
zmysłów/empiryzm/); 2)relatywizm poznawczy,
subiektywizm (prawda jest zależna od punktu widzenia,
każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie
postrzegał inną prawdę); 3)pragmatyzm/praktycyzm/
(ważna jest ta prawda, która jest praktyczna, nawet jeśli
wydaje się absurdem); 4)konwencjonalizm (nie ma
prawd powszechnych, są tylko umowy, że jakaś prawda
jest powszechna); 5)izostenia (równosilność sądów)
EPISTEMOLOGIA- teoria poznania lub gnoseologia – dział
filozofii zajmujący się relacjami między poznawaniem,
poznaniem, a rzeczywistością. Epistemologia rozważa
naturę takich pojęć jak prawda, przekonanie, sąd,
spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienia.
PLATON- rozróżnił: *wiedzę (przedmiotem są idee i
stosunki między nimi, a jest ogólna i pewna oraz dzieli się
jeszcze na –intulicyjną(prowadzi do poznania dobra); dyskursywną; *mniemanie (pochodzące od zmysłów i
szczegółowe, które może być tylko prawdopodobne, ale
nie jest ignoracją/bezprzedmiotową opinią/)
EPISTEMOLOGIA PLATONA: -poznanie zmysłowe należy
odrzucić jako mylne; -tylko rozum może odkryć
prawdziwy niezmienny byt; -dusza bierze udział w
procesie poznania; -nieśmiertelna dusza może sobie
przypomnieć co widziała w boskim świecie
idei(anamneza)
ONTOLOGIA (teoria idei) PLATONA: -jest pewne, że
zawierają wiedzę(dotyczą rzeczywistości); -własnością
pojęć jest jedność i stałość; -przedmioty, którym
odpowiadają pojęcia powinny mieć te same własności; rzeczy, które znamy z doświadczenia nie posiadają
stałych cech; -musi istnieć coś poza zmienną
„rzeczywistością”, której doświadczamy; -np. rzeczy
piękne nie są przedmiotem pojęć, tylko ludzkiego
doświadczenia, przedmiotem pojęcia jest samo piękno –
idea piękna
TEORIA PAŃSTWA wg PLATONA: -państwo jest
organiczną całością; -społeczeństwo powinno się dzielić
na 3 stany (rządzący, strażnicy i żywiciele); -państwem
powinni rządzić filozofowie; -w stanie rządzących i
strażników obowiązuje rezygnacja z własności prywatnej
i życia rodzinnego; -jednostka jest całkowicie
podporządkowana państwu i społeczeństwu
ARYSTOTELES – najzdolniejszy uczeń Platona, twórca
wszechstronnego systemu wiedzy, założyciel Liceum
POLITYKA ARYSTOTELESA: -celem państwa powinno być
szczęście obywateli; -życie rodzinne i własność prywatna
powinny być sferą nienaruszoną przez państwo; człowiek jest istotą społeczną, społeczeństwo i państwo
jest od jednostki ważniejsze
EPIKUR: -etyka zorientowana na uwolnienie od błędnych
sądów!!; -naturalistyczna koncepcja człowieka; -mądrość
uwalnia od lęku; -szczęście to przyjemność (brak
cierpienia)
ŚW. AUGUSTYN: -nauczyciel retoryki; -sceptycyzm; nawrócenie na chrześcijaństwo i świecenie na kapłana; sakra biskupie
EPISTEMOLOGIA ŚW. AUGUSTYNA: -rozum dociera do
prawdy; -do poznania prawdy potrzebna jest jednak
boska ingerencja (iluminacjonizm)
TEODYCEA- to obrona doskonałości stworzenia lub
inaczej obrona Boga przed odpowiedzialnością za
istnienie zła na świecie
TEODYCEA ŚW. AUGUSTYNA: -istnieją dwa rodzaje zła:
zło moralne, czyli takie, którego dopuszcza się człowiek
(np. holocaust) oraz zło naturalne, za które człowiek nie
jest odpowiedzialny (np. nieuleczalna choroba); -w
kwestii zła moralnego Augustyn twierdził: Bóg dał
człowiekowi wolną wolę, zło moralne jest zatem kwestią
człowieka, a grzech jedną z konsekwencji tego daru; -w
kwestii zła naturalnego Augustyn twierdził: Bóg mógł
stworzyć tylko dobro, zło istnieje na poziomie języka, ale
nie istnieje na świecie. Możemy mieć do czynienia tylko z
brakiem dobra i taką sytuację nazywamy złem.
ANZELM z Canterbury: -naśladowca i kontynuator myśli
św. Augustyna; -przekonanie o racjonalności Boga i
świata; -określa Boga jako „istotę od której nie można
sobie wyobrazić niczego doskonalszego”
ONTOLOGICZNY DOWÓD ANZELMA NA ISTNIENIE
BOGA: 1)Bóg jest istotą, od której nie można pomyśleć
nic doskonalszego (definicja); 2)Rozumieć definicję
jakiejś rzeczy, to tyle co mieć tę rzecz w umyśle
(założenie); 3)Głupiec zaprzecza, że Bóg istnieje;
4)Głupiec pojmuje[zgadza się] definicję Boga; 5)Głupiec
ma Boga w umyśle (patrz 2,4); 6)Cokolwiek istnieje w
umyśle i rzeczywistości jest większe od tego, co istnieje
jedynie w umyśle (założenie); 7)Ze względów
dowodowych przyjmijmy, że głupiec ma rację i że Bóg
istnieje jedynie w umyśle, tj. Bóg nie istnieje w
rzeczywistości (założenie) *pkt.7 staje się niespójny z
pkt.1 i 6, więc założenie 7 musi być fałszywe
ROZDZIELENIE ROZUMU I WIARY TOMASZA z Akwinu: są prawdy wiary dostępne rozumowy i dane jedynie w
objawieniu (rozumem nieosiągalne); -rozum może
poznawać Boga; -prawdy rozumu i wiary nie są
przeciwstawne; -filozofia powinna służyć teologii
DOWODY NA ISTNIENIE BOGA wg. TOMASZA: 1)dowód
z istnienia ruchu (zakłada istnienie pierwszego
nieruchomego poruszyciela); 2)dowód z przykładowego
charakteru rzeczy (zakłada, że obok rzeczy
przypadkowych istnieje byt konieczny); 3)dowód z
istnienia porządku i celowości w świecie (zakłada, że nie
mogą istnieć bez Boga)
TRADYCYJNA SCHOLASTYKA: 1)dążenie do ujęcia wiedzy
w jeden system; 2)filozofia dogmatyczna; 3)racjonalizm;
4)realizm – pojęciom ogólnym odpowiada ogólny byt
WILLIAM OCKHAM: -podejście antysystemowe; -znaczna
część zastanej wiedzy jest pozbawiona niezawodnych
podstaw; -nominalizm (ogólne pojęcia to tylko wytwory
myśli)
GIORDANO BRUNO: -istnieje nieskończona liczba
wszechświatów; -nie ma powodów by sądzić, że ziemia
zajmuje centralne, uprzywilejowane miejsce; -świat
składa się z monad, każda z nich jest obdarzona życiem i
ma duszę; -Bóg znajduje się w każdym elemencie świata,
w związku z czym również w człowieku (panteizm)
ISTOTA FILOZOFII BRUNA: Bruno pojął przyrodę:
1)infinistycznie – jako nieskończoną; 2)monistycznie –
jako jednorodną i w jeden system związaną;
3)dynamicznie – jako zespół sił żywych; 4)teozoficznie –
jako obraz i objawienie Boga; 5)optymistycznie – jako
twór doskonały, harmonijny i piękny
FRANCIS BACON: -filozofia i nauka powinny mieć cel
praktyczny – doskonalić ludzkie życie; -błędem dawnej
nauki i filozofii było popadanie w skrajności radykalnego
empiryzmu lub radykalnego racjonalizmu
TEORIA POZNANIA wg BACONA: -rolę siły działającej i
nadającej kierunek odgrywała procedura indukcyjna; udział rozumu w tym procesie był ograniczony; -droga
poznania od zmysłów do umysłu
KARTEZJUSZ – METODA POZNANIA: 1)nie należy nigdy
pojmować rzeczy za prawdziwą dopóki nie została jako
taka rozpoznana w sposób oczywisty – należy unikać
pośpiechu i uprzedzeń, a w sądach ujmować tylko to, co
jest jasne, wyraźne; 2)należy dzielić każdą z badanych
rzeczy na tyle części, na ile się da, w celu jak najlepszego
ich zbadania; 3)należy rozważać rzeczy począwszy od
przedmiotów najprostszych i najdostępniejszych
poznaniu i przechodzić stopniowo do przedmiotów
bardziej złożonych; 4)należy czynić tak dokładne
wyliczenia i przeglądy, aby mieć pewność, że nic nie
zostało pominięte
NOWA METODA POZNANIA: 1)racjonalna intuicja, w
której wyodrębniamy proste składniki rzeczywistości i
relacje między nimi; 2)dedukcja, która pozwala na
odkrycie dalszych zależności między prostymi
składnikami rzeczywistości; 3)enumeracja, która poleca
na przejrzeniu rozumowania pod kątem porządku i
dostateczności uzasadnienia
PROBLEM PSYCHOFIZYCZNY: -istnieją dwie różne
substancje; -ciała posiadają własności fizycznie i są
pozbawione świadomości, dusze są świadome, ale
pozbawione cech fizycznych
UMOWA SPOŁECZNA HOBBESA: -ludzie kierując się
instynktem samozachowawczym zawiązują umowę
społeczną, dzięki której powstaje społeczeństwo i
władza; -w umowie społecznej wszyscy : 1)rezygnują z
uprawnień naturalnych, 2)zobowiązują się do
przestrzegania nakazów władz politycznych; -władca –
suweren nie jest stroną tej umowy, w umowie
uczestniczą wszyscy ludzie, którzy zrzekają się swych
praw na jego rzecz, suweren przejmuje władzę absolutną
LOCKE – EMPIRYZM: - każda wiedza (również fałszywa)
pochodzi z doświadczenia; -psychologiczna metoda
filozofii bada pojęcia w takiej postaci, w jakiej znajdują
się one w ludzkim umyśle; -umysł ludzi w chwili narodzin
jest czystą kartą /tabula rasa/
TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ wg LOCKE: -przystępując
do umowy społecznej jednostka: 1)podporządkowuje się
prawu stanowionemu przez wspólnotę; 2)rezygnuje z
karania na własną rękę wykroczeń przeciw prawu.
Pozostałe prawa pozostają przy jednostce i umowa
społeczna ma gwarantować ich przestrzeganie; -Locke
wyróżnił dwie składowe umowy: 1)umowa organizująca
społeczeństwo; 2)umowa organizująca rząd
EMPIRYZM HUME’a: -Hume, tak jak Locke chciał badać
nie rzeczy, ale sposób w jaki istnieją one w ludzkim
umyśle; -zdolność umysłu obejmuje jedynie umiejętność
łączenia i przekształcania materiału dostarczanego nam
przez zmysły i doświadczenie. Ważne by nie wykraczać
poza te dane, właściwie je porządkować i
systematyzować; -chciał badać dwie kwestie: relacje
między ideami i fakty; -trudność powstaje, gdy chcemy
mówić o faktach, których sami nie doświadczyliśmy; -nie
ma potwierdzenia empirycznego dla związku
przyczynowo - skutkowego, a na pewno nie
doświadczamy samego związku przyczyna – skutek. Z
tego, że jedno zjawisko następuje po innym, nie wynika,
że zostało ono przez to pierwsze wywołane i że musi tak
być przy następnej okazji; -to co nazywamy
doświadczeniem wykracza poza stwierdzone fakty; konieczność jest właściwością jedynie wiedzy
racjonalnej, wiedza empiryczna może być faktyczna, ale
nigdy koniecznie
TEODYCEA LEIBNIZA: -wyróżnił trzy rodzaje zła: 1)zło
metafizyczne, które polega na ograniczeniu monad;
2)zło fizyczne, polegające na odczuwaniu przymusu,
przejawiającego się w ludzkim cierpieniu i
dolegliwościach; 3)zło moralne, czyli ludzkie grzechy; Bóg dopuszcza istnienie zła, ponieważ pewne ułomności
są potrzebne po to, żeby świat jako całość był doskonałą
harmonią; -to co ludzie nazywają złem jest brakiem
dobra; -wyobrażenie, że świat mógłby być lepszy
nakazuje odrzucić jako iluzję; -jako doskonały i
nieskończenie dobry Bóg wybiera najlepsze z możliwych
rozwiązań. Żyjemy w najlepszym z możliwych światów
PRZEWRÓT KOPERNIKAŃSKI: -zwrot w kierunku
podmiotu; -dawniej podmiot poznania miał się
„dostawać do przedmiotu poznania”, teraz przedmiot
poznania „dostosowuje się do podmiotu”, bo jest jego
wytworem; -poznany przedmiot określany jest przez
wewnętrzną strukturę umysłu – aprioryczne (niezależne
od doświadczenia) formy zmysłowości i aprioryczne
kategorie intelektu; -przykładami apriorycznych form
naszej zmysłowości są przestrzeń i czas (nie istnieją
samodzielnie, choć może nam się wydawać, że tak jest)
PODZIAŁ SĄDÓW wg KANTA: -sądy a priori (przed
doświadczeniem); -sądy a posteriori (po doświadczeniu);
-sądy analityczne (wyprowadzone z definicji pojęcia)
wyjaśniają wiedzę już posiadaną; -sądy syntetyczne –
rozszerzają wiedzę
IMPERATYWY W ETYCE: 1)imperatyw kategoryczny –
bezwzględny nakaz „Postępuj wedle takich zasad, co do
których możesz jednocześnie chcieć, żeby stały się
prawem powszechnym”; 2)imperatyw obowiązku –
„Postępuj tak, jakby zasada twojego postępowania miała
stać się twej woli ogólnym prawem”
INDUKCJA- sposób rozumowania, który przebiega od
szczegółów(poszczególnych przypadków) do twierdzenia
ogólnego
DEDUKCJA- rozumowanie, w którym z ogólnego
twierdzenia wyprowadzamy twierdzenia szczegółowe
OCENA ROZUMOWANIA: -dedukcja jest najbardziej
rygorystyczną ze znanych form rozumowania,
prawdziwość przesłanek gwarantuje w niej prawdziwość
wniosku; -w przypadku indukcji mamy często do
czynienia z tzw. uogólnieniem indukcyjnym. Jest to
rozumowanie, w którym na podstawie prawidłowości
obserwowanych w przeszłości wyprowadzamy wnioski
na przyszłość
PRAWOMOCNOŚĆ ROZUMOWANIA: -prawomocność
jest cechą poprawnie skonstruowanych rozumowań
dedukcyjnych, w których wniosek wynika z przesłanek w
sposób konieczny; -prawomocne może być
rozumowanie, które jednocześnie nie jest prawdziwe; prawomocność jest cechą struktury rozumowania.
Prawdziwość rozumowania jest czymś innym i zależy od
prawdziwości przesłanek
KONKLUZYWNOŚĆ („prawdziwość”) ROZUMOWANIA: kluczowe są składniki, które podstawimy do wzoru
rozumowania; -jeśli rozumowanie jest prawomocne i
jego przesłanki są prawdziwe mamy do czynienia z
rozumowaniem konkluzywnym
BŁĘDNE KOŁO W DOWODZENIU: -rozumowanie jest
prawidłowe wyłącznie, kiedy wniosek wynika z
przesłanek, ale nie był on w przesłankach zawarty. Jeśli
wniosek zawarty jest w przesłankach popełniamy błędne
koło. Innymi słowy, błędne koło w dowodzeniu jest
wtedy, gdy w toku rozumowania posługujemy się tym,
co ma być dopiero udowodnione
KLASYCZNA KONCEPCJA PRAWDY- Prawda to zgodność
myśli z rzeczywistością
NIEKLASYCZNE KONCEPCJE PRAWDY: 1)koncepcja
oczywistości – prawdziwy jest sąd oczywisty, prosty,
jasny, np. 2+2=4; sądy matematyczne; 2)koncepcja
zgody powszechnej – prawdziwy jest sąd aprobowany
przez ogół ludzi, większość ludzi; 3)koncepcja
koherencyjna – prawdziwy jest sąd wewnętrznie spójny
– zadania naukowe nie mogą być wewnętrznie sprzeczne
– chodzi o spójność zadań tworzących teorię, system
wypowiedzi; 4)koncepcja utylitarna (pragmatyczna) –
prawdziwy jest sąd użyteczny lub taki, który da się w
praktyce zastosować