Rozdział 6 - jjedrzejewska

Rozdział 5
Zakończenie zimnej wojny należy uznać za punkt zwrotny w historii z perspektywy zmian w ramach systemu międzynarodowego (
upadek komunizmu położył kres na istnienie dwubiegunowej rywalizacji USA – ZSRR), państwa narodowego (byłe państwa
komunistyczne ZSRR, Jugosławia, Czechosłowacja doświadczyły transformacji od załamania się gospodarki po rozpad państwa,
natomiast państwa które utrzymały komunizm tj Kuba, Chiny i Korea Północna musiały zmierzyć się z narastającą marginalizacją)
oraz organizacji międzynarodowych (nowa przestrzeń dla funkcjonowania org. Międzynarodowych, rozwiązanie Układu
Warszawskiego).
Definicje „zimnej wojny”:
- termin odnoszący się do rywalizacji amerykańsko – radzieckich (głównie nuklearnej) od końca lat 40. do końca 80. modyfikacja
warunków strukturalnych, ideologiczny antagonizm między kapitalizmem a komunizmem i przeniesienie konfliktu supermocarstw na
kraje Trzeciego Świata.
- okres między wprowadzeniem doktryny Trumana (1947) a odwilżą w latach 50., okres ten przeplatany był latami odwilży –
odprężenia w trakcie których prowadzono negocjacje i zmniejszano napięcia w dwubiegunowych stosunkach.
Przyczyn zakończenia zimnej wojny należy się doszukiwać we wzajemnych oddziaływaniach upadającego bloku wschodniego i
środowiska zewnętrznego.
Przejęcie władzy przez Michaiła Gorbaczowa w 1985 r. było ważnym wydarzeniem, które doprowadziło do upadku komunizmu.
Reprezentował on dynamizm nowej klasy wykształconych urzędników różnił się od swoich poprzedników ery Breżniewa.
Wewnętrzne przyczyny rozpadu ZSRR:
Przyczyny długofalowe
-strukturalny kryzys gospodarki
-sztywny system centralnego planowania
-niezdolność do modernizacji
-nieefektywność oraz brak chęci do poprawiania produkcji rolnej
Przyczyny krótkofalowe
-stagnacja gospodarcza lat 70. i 80.
Słabe zbiory pod koniec lat 70. i na początku 80.
Polityczne i gospodarcze reformy Gorbaczowa
Reformy Gorbaczowa:
- głasnot czyli jawność, pozwalała krytycznie wypowiadać się na temat radzieckiej rzeczywistości. Miała za zadanie zyskać poparcie
publiczne dla reform Gorbaczowa, w żadnym natomiast wypadku nie była pomyślana jako środek służący krytyce samego systemu.
Zelżała cenzura w radiu, telewizji, prasie i przemyśle filmowym. Dopiero teraz można mówić o zaistnieniu opinii publicznej. Wolność
słowa dała szanse na wyrażanie własnej opinii, wolność wyznania
- pieriestrojka dotyczyła restrukturyzacji politycznej i ekonomicznej:
* reforma legislatywy, zgodnie z którą zaledwie jedna trzecia mandatów byłaby zarezerwowana dla członków partii komunistycznej,
pozostałą zcęść zgromadzenia Zjazdu Deputowanych Ludowych byłaby wyłaniana w wyborach bezpośrednich( w wyniku wyborów
przeprowadzonych w 1989 dokonała się transformacja systemu politycznego)
* stworzenie stanowiska prezydenta, które Gorbaczow zachował dla siebie, miało mu pomóc utrzymać kontrolę nad kierunkiem zmian
*zerwanie z kierowniczą rolą partii komunistycznej
Prawo przedsiębiorstw, zezwalające przedsiębiorstwom państwowym na sprzedaż części produkcji na wolnym rynku
*prawo spółek joint venture, zezwalające na przejmowanie radzieckich przedsiębiorstw przez kapitał zachodni
Upadek Związku Radzieckiego:
- problem narodowościowy, który Gorbaczow przeoczył, nie był skłonny zaspokoić żądań przedstawicieli różnych narodowości ale z
drugiej strony chciał zachować wiarygodność liberalnego przywódcy
- Gorbaczow postawiony postawiony przed faktem w postaci aktów secesji przede wszystkim republik bałtyckich nie chciał używać
całego dostępnego potencjału militarnego ZSRR, taka postawa naraziła go na krytykę i liberałów i konserwatystów
Gorbaczow w roku 1990 i 1991 oscylował pomiędzy zaspokajaniem żądań konserwatystów i liberałów. Pierwszym obiecał
powstrzymywanie nacjonalistów, drugim przedstawił propozycję nowego „traktatu związkowego”, na mocy którego istotną władzę
otrzymałyby władze republik radzieckich. Wobec tego wybuchł pucz konserwatystów, który został stłumiony przez Borysa Jelcyna.
Gorbaczow nie był świadom siły jaką dzięki jego reformie zyskała opinia publiczna. W kilka miesięcy później logika pierestrojki oraz
ruchów narodowościowych doprowadziła do rozpadu Związku Radzieckiego, zastąpiono go Wspólnotą Niepodległych Państw.
Restrukturyzacja gospodarcza
-reforma Gorbaczowa miała oddzielić sferę ekonomiczną od politycznej
-reforma doprowadziła do podkopania starego systemu
-ceny uległy destabilizacji
-rezultatem pierwszych 5 lat pierestrojki i głasnostii była inflacja, spadek produkcji i barki w zaopatrzeniu
-wzrosła ilość przestępstw i niepokojów
- następca Gorbaczowa Jelcyn odziedziczył problemy gospodarcze, jego próba wprowadzenia mechanizmów gospodarki rynkowej
przy zastosowaniu „terapii szokowej” w latach 1992-93 doprowadziła do szalejącej inflacji
Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej
-ZSRR podjęło decyzję o niepodejmowaniu interwencji zbrojnych w celu stłumienia rewolucji, które objęły Europę Środkowo –
Wschodnią latem i jesienią 1989
-powstanie w Polsce Solidarności w 1980 miała duże znaczenie wpływające na wydarzenia w 1989, utworzona w Stoczni Gdańskiej
jako związek zawodowy przerodził się w quasi-polityczną jednostkę niezależną od partii komunistycznej
-czechosłowacka Karta 77, grupa, która zyskała zainteresowanie na zachodzie, służyłą jako instrument nacisku na rządy bloku
wschodniego. Jej celem było pilnowanie by rząd dotrzymywał złożonych w Helsinkach obietnic dotyczących praw człowieka,
podobna grupa istniała nawet w Moskwie
-skutki reform wprowadzonych przez Gorbaczowa miały oddziaływanie w innych krajach, przede wszystkim w Polsce i na Węgrzech.
W połowie 1988 roku węgierska opozycja zmusiła do odejścia sekretarza partii komunistycznej Janosa Kadara, a w styczniu 1989r
generał Jaruzelski uległ naciskom i ponownie zalegalizował Solidarność, zgodził się także na przeprowadzenie częściowo wolnych
wyborów. Po zdecydowanej wygranej Solidarności Jaruzelski oddał władzę w ręce rządu uformowanego przez Solidarność
Koniec Doktryny Breżniewa
-Gorbaczow miał świadomość, że zdławienie reform w krajach Europy Środkowo-Wschodniej całkowicie zaprzeczy ideom zmian
rozpoczętych przez niego w samym ZSRR. W krajach Europy Ś-W reformy miały charakter oddolny a dążenia głęboko zakorzenione
w społeczeństwach niemal natychmiast zagroziły komunistycznemu przywództwu i doprowadziły do rewolucji
- Gorbaczow czuł niechęć do realizacji doktryny Breżniewa, miał on wizję wspólnego europejskiego domu, który miał zakończyć
podział Europy. System komunistyczny miał przejść serię reform oraz podjąć realizację umiarkowanej polityki pokojowego
współistnienia z Zachodem. Odstąpienie Gorbaczowa od doktryny Breżniewa wykluczyło kontrolę ZSRR nad procesami zmian w
Europie Ś-W
Choć nagły upadek komunizmu w E Ś-W był zaskoczeniem, protesty przeciwko komunistycznym rządom nie były zjawiskiem
nowym.
ZSRR zawsze był świadomy istnienia różnic narodowych pomiędzy krajami E Ś-W oraz ich dążenia do niezależności. Z uwagi na to
przywódcy ZSRR starali się zachować równowagę pomiędzy utrzymaniem jedności bloku wschodniego a dopuszczeniem pewnego
stopnia różnorodności.
Odstąpienie od doktryny Breżniewa przez M. Gorbaczowa – głoszącej ograniczoną suwerenność krajów E Ś-W – przyśpieszyło
procesy rewolucyjne w tych państwach. Niepowodzenia w zapobieżeniu rewolucji, które stały się udziałem partii komunistycznych
państw E Ś-W, pomimo zmian personalnych na najwyższych stanowiskach, świadczyły o systemowym charakterze kryzysu
komunizmu.
ZSRR a USA
Zachód nie wygrał dzięki geopolitycznemu powstrzymywaniu oraz militarnemu odstraszania przeciwnika. Jeszcze mniejszy wpływ na
zakończenie zimnej wojny miał nowy wyścig zbrojeń zainicjowany przez Reagana. Doktryna Trumana, którą kontynuował Reagan
przyczyniła się do zniweczenia radzieckich prób poszerzenia swojej hegemonii za pomocą środków militarnych. Polityka Reagana
przyczyniła się do przedłużenia okresu zimnej wojny
W roku 1983 Reagan określił ZSRR mianem imperium zła. W swojej pierwszej kadencji wspierał grupy bojowników w krajach
Trzeciego Świata(Nikaragua i Afganistan). Nowe myślenie Gorbaczowa i uznanie istnienia wspólnego interesu bezpieczeństwa,
współzależności oraz wspólnych globalnych wyzwań zaprzeczało tradycyjnemu radzieckiemu przekonaniu o nieuniknionym
konflikcie pomiędzy kapitalizmem a komunizmem. Gorbaczow podjął decyzję w sierpniu 1989 o wycofaniu wojsk z Afganistanu,
zapowiedział dokonanie rozbrojenia nuklearnego do końca 2000r oraz jednostronną redukcję radzieckich sił zbrojnych o pół miliona
żołnierzy. Ustępstwa poczynione przez Gorbaczowa doprowadziły do podpisania traktatu INF oraz ogólnego ocieplenia stosunków
dwustronnych
Zimną wojnę można postrzegać jako zjawisko składające się z 2 różnych systemów:
- systemu zimnej wojny, zdeterminowanego przez wrogość w stosunkach radziecko-amerykańskich, sytuacje patową w zakresie broni
nuklearnej oraz rozprzestrzenianie się tego konfliktu z centrum na peryferie systemu międzynarodowego
- globalnego systemu kapitalistycznego, kształtowanego przez ekspansje produkcji i handlu oraz wzrastające współzależności
ekonomiczne.
Izolacja bloku wschodniego od świata kapitalistycznego, choć do lat 70. zdawała się nie mieć negatywnego wpływu na komunizm,
przyczyniła się do tego, że późniejsze porównania między Wschodem a Zachodem wypadały zdecydowanie na niekorzyść krajów
komunistycznych. Wzrastająca świadomość różnic między blokami była czynnikiem wpływającym na upadek komunizmu.
Z zakończeniem zimnej wojny powstały warunki umożliwiające zaistnienie nowego ładu światowego, w którym USA we współpracy
z innymi członkami Rady Bezpieczeństwa ONZ pełniłyby funkcje globalnego czynnika stabilizacji. ONZ z silnym poparciem USA
miała pełnić funkcję organizacji bezpieczeństwa zbiorowego. Państwa mogły przeznaczyć teraz mniej środków na zbrojenia oraz
realizację polityki zagranicznej a skupić się na rozwoju wewnętrznym. Z drugiej strony pojawiły się głosy, że zimna wojna przysłużyła
się do stabilizacji polityki międzynarodowej i w rzeczywistości pomogła utrzymać tzw. długi pokój w okresie powojennym, rozumiany
jako brak wojny pomiędzy mocarstwami
Rozdział 6
Podaj najbardziej prawdopodobne przyczyny zakończenia zimnej wojny.
-nacisk ze strony Stanów Zjednoczonych
-kryzys gospodarczy z ZSRR
-nadmierne rozciąganie i przeciążanie radzieckiego imperium
-niezdolność komunizmu do dalszej rywalizacji z kapitalizmem
-nieudane reformy Michaiła Gorbaczowa, mające na celu odbudowanie pozycji radzieckiego systemu
Która z dwóch głównych teorii SM, liberalna czy realistyczna lepiej przystaje do obrazu świata po zimnej wojnie?
(obie nie są złe, pytanie wymaga raczej dobrze sformułowanej argumentacji)
Liberalna (bardziej optymistyczna). Główne założenia:
-demokracje nie walczą ze sobą, stawiają bardziej na pokojowe formy rozwiązywania sporów (wg teorii Kanta)
-instytucje są zdolne przezwyciężyć logikę anarchii, usprawniają organizację współczesnego świata
-nowoczesny, zglobalizowany kapitalizm łączy kraje coraz silniejszymi więzami poprzez np. handel światowy, tworzenie więzi
finansowych między regionami gospodarczymi, wzajemne powiązania inwestycyjne
Realistyczna (silniej zakorzeniona w historii): Wizja chaosu i konfliktów, złe doświadczenia z historii dotyczące bezpieczeństwa,
mnożenie się państw upadłych
3 głównych przedstawicieli:
-Mearsheimer, koncepcja „powrotu do przeszłości” która mówi, że skoro dwubiegunowy system zimnowojenny zapewnił „długi
pokój”, to jego rozpad może ową stabilizację zakłócić (dalsze rozpowszechnianie się broni jądrowej, nowe waśnie etniczne)
-Kaplan, teoria „nadchodzącej anarchii”, obojętność Zachodu na kraje „ginące” (Trzeciego Świata, głównie obszar Afryki) może być
dla niego zagrożeniem (konflikty o dostęp do zasobów, wyczerpywanie się zasobów, gwałtowny wzrost liczby ludności w krajach
biedniejszych, napięcia powstałe na skutek szerzącej się biedy, masowe migracje)
-Huntington, koncepcja „zderzenia cywilizacji” <tutaj to już dacie sobie rade>, paradygmat nieuchronnego konfliktu na tle różnic
kulturowych (a nie ekonomicznych czy ideologicznych)
Czy teorie radykalne rzucają jakieś światło na rozwój stosunków międzynarodowych po 1989?
(podobnie jak w poprzednim)
Koncepcje radykalne wypracowane na uboczu głównego nurtu nauki, a nawet w opozycji do niej.
3 przedstawicieli:
-Noam Chomsky, krytyka „amerykańskiego imperium” stwierdzenie iluzoryczności nowego ładu światowego, w którym jedyną
poważną zmianą jest wzrost swobody USA w ich postępowaniu na arenie międzynarodowej
-Robert Cox – 4 tezy o nowym ładzie międzynarodowym:
1)polityka światowa przekształciła się w połowie lat 70-tych (nie w 1989 czy 1991), kiedy po światowym kryzysie gospodarczym
odwróciła się w kierunku wolnego rynku (do tego czasu preferowano keynesowską politykę wzrostu przemysłowego, dla budowy
państwa dobrobytu)
2)z jednej strony ogromne zyski dla zamożnych i krajów rozwiniętych gospodarczo, z drugiej wzrost nędzy i niedostatku
3)zwodnicze ideologie, różne formy kontroli czy aparaty państwowe po zimnej wojnie nie zmieniły się
4)globalizacja jest ciągle narażona na wyzwania emancypacyjne
-Naomi Klein, nie bada stosunków międzynarodowych w sposób naukowy. Jej teksty i wystąpienia, wpisujące się w ruch
antyglobalistyczny, podyktowane są raczej pragnieniem sprzeciwu wobec konsumeryzmu i rozwoju bezdusznych korporacji.
„Globalizacja jest to oparty na wyzysku kapitalizm typu amerykańskiego” - czy zgadasz się z tym stwierdzeniem?
Koniec zimnej wojny otworzył drzwi hamowanemu wcześniej przez komunizm kapitalizmowi. Proces globalizacji został wyzwolony i
zasady rynkowe szybciej upowszechniają się na świecie (brak kontroli, ograniczeń). Katalog zasad ekonomicznych jest powszechnie
narzucany państwom, bez względu na wpływ tych zasad na dobrobyt. Rozwinięte kraje kapitalistyczne prowadzą znacznie bardziej niż
dotąd ekonomicznie zdeterminowaną politykę zagraniczną. Mimo wszystko, nie można znaleźć poważnej ekonomicznej alternatywy
dla rynku.
Czemu USA zawdzięczają swój renesans po 1989 roku?
Po 1989r Stany Zjednoczone przeżywały renesans swojej pozycji w świecie. Po okresie kryzysu gospodarczego i wygranych przez B.
Clintona wyborach prezydenckich USA zaczęły rosnąc w siłę, nie tylko ekonomiczną ale i militarną. Przyczyniły się do tego poniekąd
wydarzenia na arenie międzynarodowej tj. rozpad ZSRR a tym samym upadek komunizmu oraz wyzwalanie się Europy ŚrodkowoWschodniej spod wpływów radzieckich. Po wyeliminowaniu jedynego, równego konkurenta polityka amerykańska kształtowała się w
kierunku rozwoju potencjału ekonomicznego a następnie militarnego państwa. Ameryka rozwijała się w tak szybki sposób, że po kilku
latach od wyboru Clintona, jej krajowa produkcja wynosiła około 30% produkcji światowej. Ten wynik pozwolił USA zainwestować
w rozwój militarny. Udana interwencja sił amerykańskich w Iraku, Indiach i Pakistanie potwierdziła ich hegemonię. Zatem to siła
zapewniła dominującą pozycję USA w świecie. Nawet pesymistyczne teorie o nieuniknionym upadku wielkich imperiów okazały się
nieadekwatne do pozycji USA kształtującej się po 1989 roku.
Jeśli reformy w postkomunistycznej Rosji zakończą się niepowodzeniem, czy będzie to stanowić problem dla Zachodu?
Próby stworzenia w Rosji sprawnie działającej i powszechnej gospodarki rynkowej jak dotąd się nie powiodły. Stanowi to niemały
problem dla Zachodu. Co jest lepszym rozwiązaniem: odsunięcie czy aprobata nowej Rosji? Zachód ryzykowałby zbyt dużo,
odsuwając od siebie obecną Rosję – zgodził się więc z łamaniem praw człowieka w Czeczenii czy wyborem na prezydenta byłego
oficera KGB Władimira Putina. Nadzieją wydaje się fakt, że pomimo niepowodzenia odbudowy gospodarczej Rosja jest obecnie zbyt
słaba, by stanowić poważne zagrożenie dla systemu międzynarodowego.
Czy celem amerykańskiej polityki powinno być angażowanie się w działania Chin, czy ich powstrzymywanie?
Chiny nie były zapewne dobrym sojusznikiem USA, ale też nie trudno było widzieć w nich wroga. Rozwój Chin w latach 90 był
zasługą systemu gospodarczego, w dosyć oryginalny sposób łączącego elementy kapitalizmu i komunizmu. Zatem w kształcie polityki
USA wobec Chin zadecydują perspektywy związane z wymianą gospodarczą niż względy wolności politycznej. Fakt włączenia Chin
do światowego systemu gospodarczego oraz reformy rynkowe doprowadzą do nieodwracalnych zmian politycznych w tym kraju.
Należy jednak pamiętać, że w regionie Azji i Pacyfiku Chiny często uważa się za główne zagrożenie w tej części świata.
Co stało się z zapowiadanym „wiekiem Pacyfiku”?
Aż do drugiej połowy lat 90 przyjmowano za pewnik, ze region Azji i Pacyfiku, zwłaszcza Japonia, ma przed sobą dynamiczny rozwój
gospodarczy, oczekując przy tym nadejścia „wieku Pacyfiku”.
Jednak kryzys gospodarczy w Azji Wschodniej, jaki wybuchł w 1997 roku, wywołał potężny wstrząs i dalekosiężne skutki społeczne i
polityczne. Kryzys wywarł też silny wpływ na stabilność
światowego systemu finansowego. Dopiero po 2000 roku region zaczął powracać do równowagi gospodarczej, ale jego motorem
ekonomicznym stały się w dużej mierze Chiny, nie Japonia.
Opisz główne problemy stojące przed Europą po zakończeniu zimniej wojny.
Głównym problemem politycznym, przed jakim stanęła Europa po 1989 roku, było przeprowadzenie procesu zjednoczenia Niemiec.
Upadek Jugosławii ukazał ponadto, że UE powinna przyspieszyć, nienadążający za poszerzaniem i integracją europejską, rozwój
Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Poza granicami Europy, pomimo końca zimnej wojny, kraje Trzeciego Świata dalej
pogrążają się w swoim niedorozwoju, a kraje rozwinięte (do których zaliczamy również kraje europejskie) nie są w stanie odgrodzić
się od napięć politycznych wywoływanych przez niedorozwój.
Czy można się było spodziewać katastrofy 11 września?
Konflikt już od pewnego czasu wisiał w powietrzu. Autorzy spisku od dawna zapowiadali, że zaatakują USA. Dokonali nawet
wcześniejszego zamachu bombowego na WTC w 1993 roku i nie pozostawiali wątpliwości, że uderzą ponownie. Dlatego było
wysoce prawdopodobne, że mogli ponownie przyczynić się do katastrofy jaka miała miejsce 11 września.
Czy polityka zagraniczna USA po 11 września stała się imperialistyczna?
USA uznała katastrofę 11 września jako definitywny początek zaciętej wojny z terroryzmem. Po słynnym przemówieniu Busha na
temat osi zła rozszerzyło się waszyngtońskie pojęcie wroga, wzmocniła idea interesu narodowego i rozumienie strategii. Powstał plan
wojny, oparty na założeniu, że najlepszą obroną jest zbrojny atak. Dopuszczono do myśli stosowanie wobec bezwzględnego wroga
nieetycznych środków walki. Prowadzenie nowej polityki zagranicznej przez USA spotkało się z krytyką opinii międzynarodowej,
która nadała jej przydo
ROZDZIAŁ 19
Państwo (w stosunku do trzech róznych zjawisk):
W rozumieniu Prawa Mnr: państwo – jednostka , której istnienienie zostaje uznane gdy rząd sprawuje kontrolę nad wspólnota ludzi
zamieszkującą dane terytorium.
W sferze SM każde państwo to kraj czyli wspólnota ludzi zyjąca w jednym syst. politycznym , podzielająca wspólne wartości.
W ujęciu filozoficznym i socjologicznym: aparat rzadowy (w szerszym rozumieniu: wł. Wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza,
administracja, siły zbrojne i policja)
Suwerennośc: stan, w którym państwo nie jest pod rządami innej władzy.
Aktor niepaństwowy: aktor niebędący państwem (nierozwiązana kwestia np. ONZ – aktor transnarodowy, org. Międzynarodowa)
Naród: gr. Ludzi posiadająca tą samą tożsamość i związanych ojczyzną.
Państwo narodowe: podmiot taki nie istnieje, przedstawiciele jednego narodu zorganizowani w systemie jednego państwa.
Społeczeństwo obywatelskie:
Jednostki w obrębie jednego społeczeństwa, które nie należą do rządu bądź jego agendy
Ogól wszystkich jednostek, które nie uczestnicza beżpośrednio w rządzeniu, nie reprezentują interesów żadnej org. Handlowych.
Te dwa znaczenia wzajemnie się wykluczają. ( w książce stosowany termin pierwszy)
Aktor transnarodowy/ponadnarodowy: każdy aktor społeczeństwa obywatelskiego powiązany z innym aktorem bądź organizacją.
RÓŻNORODNOŚĆ KRAJÓW:
Jednorodność podmiotów: nadanie wszystkim państwom jednakowego statusu prawnego.
Państwa to jednostki równe w świetle prawa, ale politycznie zróżnicowane.
SYSTEMY PAŃSTW, A SYSTEMY MNR.:
Państwo – spójny podmiot działający dla wspólnego interesu i celu, stanowiący coś więcej niż sumę swoich części składowych.
System międzynarodowy- zbiorowośc, której elementy składowe (państwa) traca część swej niezależności (podejście państwo
centryczne).
Nadmierne uwypuklanie spójności państw przy pomniejszeniu spójności polityki globalnej prowadzi do redukcji znaczenia stosunków
transnarodowych i międzyrządowych.
RÓŻNICA MIEDZY PAŃSTWEM A NARoDEM:
Tożsamość grupowa do zbiorowości lokalnej, przez narodowe, do jeszcze bardziej ogólnych , a więc poczucie przynależności
(lojalności) pojawia się zarówno na poziomie grup lokalnych jak i ciał międzyrządowych (np. UE)
Lojalnośc narodowa – domena państw narodowych.
SM i transnarodowe: obejmuja interakcje zachodzące w poprzek granic – słowa te można odnieśc do relacji narodowych. W
rzeczywistości sprzeczny punkt widzenia, gdyż żaden kraj nie może twierdzić, że jego prawie wszyscy obywatele należą do tego
samego narodu – wyjątki: np. Polska, Islandia, Japonia.
Wiele krajów jest heterogenicznych pod względem narodowości, a znaczna ilość narodów zamieszkuje rózne kraje (obie tezy tycza się
np. USA)
Lojalność narodowa różni się więc od lojalności wobec kraju.
KORPORACJE NARODOWE JAKO AKTORZY POLITYCZNI:
Import i eksport ---> automatyczne włączenie w transnarodowe przedsięwzięcia gospodarcze.
Aktywność lobbingowa rządów ---> stanie się transnarodowym aktorem politycznym
Otwarcie oddziału lub fili za granicą państwa ---> czyni z przedsiębiorstwa korporację ponadnarodową
(pierwszy: filie rolnicze, górnicze, paliwowe na terenach kolonii europejskich)
Przemysł w skali światowej tworzy globalne struktury
Handel wewnątrz korporacyjny: handel mnr. Prowadzony miedzy filiami tej samej korporacji
Cena transferowa: cena ustalona przez korporację w ramach handlu towarowego lub usługowego wewnątrzkorporacyjnego
Triangulacja: zjawisko zachodzące, gdy dwa kraje dokonują obrotów handlowych przy udziale trzeciego. (np. zakaz wymiany
dwustronnej pomiędzy Argentyna a WB – firmy to omijały prowadząc handel za pośrednictwem Brazylii lub krajów Europy
Zachodniej)
Arbitraz regulacyjny: (w bankowości) proces dóbr lub czynności gospodarczej z jednego kraju do drugiego celem zwiększenia
zysków przez uniknięcie ograniczeń wprowadzonych decyzją rządową.
Eksterytorialność: występuje w momencie prób realizowania przez rząd swej władzy na terytorium innego państwa. (najczęściej
odnosi się do rządu federacji USA)
PRZEPŁYWY FINANSOWE A UTRATA SUWERENNOŚCI:
Gospodarki współczesnych państw nie są do końca autonomiczne, utraciły one dwie podstawy suwerenności:
Wyłączną kontrolę nad walutą
Oraz nad handlem zagranicznym
Tzn. nie SA w stanie w pełni nadzorowac przepływów finansowych
Wyższa stawka podatkowa – zmiana ceny transferowej (by obniżyć cene należnych podatków)
ARBITRAŻ REGULUJĄCY A UTRATA SUWERENNOŚCI:
Przedsiębiorstwo może wpływać na rząd poprzez np. groźbę zmniejszenia lub całkowitego zamknięcia jakiejś produkcji, przeniesienie
jej do innego kraju --> czynnik konkurencyjności oferty krajowej – państwo, które zaproponuje najmniej wygórowane standardy w
zakresie zdrowia, bezpieczeństwa, spraw socjalnych czy ekologii, przyciągnie do siebie inwestorów. De facto uniemożliwia to rządom
utrzymanie wysokich standardów przy jednoczesnym pobieraniu wysokich podatków.
EKSTERYTORIALNOŚĆ I SUWERENNOŚĆ:
Przykład:
Firma „matka” – USA
Każdy z rządów akceptuje jednocześnie pewien zakres kontroli firmy
nad jej polityką zakupów, produkcji, i sprzedaży
Firma „córka” (filia) – WB
Jeżeli np. rząd amerykański wyda decyzję obejmująca globalne funkcjonowanie korporacji, dojdzie w ów czas do zderzenia
suwerenności
kompetencji państw
Jest to problem eksterytorialności każdej korporacji ponadnarodowej
Czy dyrektorzy firmy-matki ponosza odpowiedzialność za akty (np. przekupstwa) w ich filaich? Odpowiedzi ma dostarczyć w
przyszłości globalna standaryzacja Pol. Wew.
Struktura kontroli nad korporacjami ponadnarodowymi przyczynia się do powstania złożonych konfliktów między rządami, w
momencie gdy prawo jednego państwa ma charakter eksterytorialny i wpływa na suwerennośc drugiego.
OD DEREGULACJI DO GLOBALNEJ PONOWNEJ REGULACJI:
Deregulacja zachodzi przy równoczesnej globalizacji dzialaności gospodarczej – problem znajdujący się w czołowce zagadnien
politycznych
Ponowna regulacja (Re-regulation) – próby odzyskania przez rząd kontroli nad rynkiem
Czynniki związane z korporacjami ponadnarodowymi prowadzace do globalizacji polityki:
Państwa mogą odzyskac kontrole, jedynie koordynując swoje działania, a więc działając zbiorowo
Naciski ze str. Konsumentów prowadza do akceptowania przez korporacje i wdrażania globalnych kodeksów postępowania, co
odbywa się przy współpracy org. Pozarządowych
Dażenia do poddania firm globalnych audytowi w wymiarze społecznym i ekologicznym
Działania pojedynczych rządów skierowanych przeciwko transnarodowym przestępcom wydają się nieefektywne z tych samych
powodów, które powodują trudności przy kontroli korporacji ponadnarodowych.
Transnarodowa działalnośc przestępcza i partyzancka sprawia, że problemy polityki wew. Kraju staja się problemami polityki
globalnej.
Akty terrorystyczne mogą ograniczac swój zasięg wyłącznie do jednego kraju, mogą tez mieć charakter transnarodowy lub być sprawą
grup działających w ramach transnarodowych sieci. Terroryzm nie stanowi jednak siły politycznej.
ORGANIZACJE:
Pozarządowa: działanie zbiorowe nie reprezentujące rządu (Greenpeace, Amnesty International, Czerwony Krzyż)
Społeczna: każda z zorganizowanych grup mieszkańców wsi, małej miejscowości, dzielnicy (lokalne org. Pozarządowe)
Sieć: każda struktura komunikacyjna zapewniająca jednostkom oraz/lub organizacjom wymianę informacji, doświadczeń lub
możliwość przedyskutowania politycznych celów i taktyk.
Ruch społeczny: grupa ludzi o luźnym poczuciu tożsamości zbiorowej, solidarności oraz wspólnego celu, które najczęściej prowadzą
do kolektywnego działania politycznego. Obejmuje ogól różnych organizacji pozarządowych, sieci i ich członków, jednostek
podzielających określone wartości.
Organizacja pozarządowa (definicja ONZ): status określony przez Radę Gospodarcza i Społeczną;
Statut ten nadaje im możliwość działania w dyplomacji miedzyrządowej.
6 zasad org. Mnr.:
Powinna wspierać cele oraz działalność ONZ
Powinna stanowić ciało przedstawicielskie, posiadać ustalonych urzędników i siedzibę oraz demokratyczny sposób podejmowania
decyzji (w praktyce często brak formalnego członkostwa)
Nie może być instytucją prowadzącą działalność dochodową.
nie ma prawa nawoływać ani uciekać się od przemocy.
Nie może ingerować w wew. Sprawy państwa
Międzynarodowa org pozarządowa nie powstała na mocy porozumienia międzyrządowego – cecha pozarządowości.
Org. Miedzynarodowa – inst. Posiadająca formalne procedury i członków z co najmniej 3 państw 9nie jest to kontakt dwustronny)
Org. Miedzyrządowa (IGO): członkostwo ograniczone dla państw, prawo podejmowania decyzji w rękach członków rządu.
Mnr. Org. Pozarządowa (INGO): przyjmuje w poczet swych członków aktorów transnarodowych; istnieją różne rodzaje; tworzą je
„narodowe” lub lokalne org. Pozarządowe, firmy, parie lub jednostki.
Hybrydowa INGO: rodzaj org. Pozarządowej, rządy oraz org. Pozarządowe tworzą wspólna organizację umożliwiająca członkostwo
każdemu z tych partnerów. W praktyce dyplomatycznej traktuje się jako mnr. Org. Pozarządowe.
Zagadnienie: obejmuje zestaw kwestii politycznych postrzeganych jako wzajemnie powiązanych z uwagi an ich udział w tym samym
konflikcie wartości.
Dziedzina polityczna: obejmuje zestaw zagadnień politycznych, które należy rozważać łącznie z uwagami na ich wzajemne
powiązanie w procesach politycznych w ramach organizacji międzynarodowych
Zdolność: zasoby znajdujące się pod bezpośrednią kontrolą aktorów
Procesy interakcji: przepływ ludzi, materiałów, energii , pieniędzy oraz informacji miedzy elementami systemu.
Wpływ: zdolność jednego z aktorów do wywołania zmiany w wartościach lub zachowaniu innego aktora.
Polityka „wysoka”
Organizacje międzyrządowe
Rząd
Org. Pozarządowe
rząd
korporacje ponadnarodowe
korporacje ponadnarodowe
org. pozarządowe
Międzynarodowe organizacje pozarządowe
Polityka „niska”
Organizacje międzyrządowe
Rząd
Org. Pozarządowe
rząd
korporacje ponadnarodowe
korporacje ponadnarodowe
org. pozarządowe
Typowe oraz hybrydowe mnr.org.pozarżadowe
Rozdział 22- rozprzestrzenianie broni jądrowej
rozprzestrzenianie/proliferacja broni jądrowej przykładem globalizacji polityki światowej
wg NTP(układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej) broń tą posiadają- Chiny, Francja, Rosja, USA i WB
aspekt problemu globalizacji broni jądrowej- różny stopień „nuklearyzacji”
różne wektory ewolucji broni jądrowej:
Ameryka Łacińska, Azja Południowo-Wschodnia, Afryka i Azja Środkowa-charakter stref bezatomowych (denuklearyzacja)
Azja Południowa i Azja Północno-Wschodnia-nuklearyzacja
obawy po zakończeniu zimnej wojny przed proliferacją zdolności jądrowych
Utrzymanie stabilności nuklearnej w ocenie końca zimnej wojny byłoby trudniejsze bez wspólnego programu redukcji zbrojeń,
wielostronnego układu NTP oraz dwustronnych porozumień START(układy o redukcji zbrojeń strategicznych między USA i ZSRR)
lata 80-kontrowersyjna teza o pozytywnym aspekcie pozyskiwania broni jądrowej i jej funckja odstraszająca
Reżim niepoliferacji broni jądrowej-środki o charakterze jednostronnym, dwustronnym, regionalnym lub globalnym podjęte w obliczu
proliferacji broni jądrowej , ograniczył od lat 60 uzyskiwanie broni jądrowej przez nowe kraje
Krytyka tego reżimu bo jest on wytworem minionego już „pierwszego wieku nuklearnego”
(1945-90)i nie uwzględnia złożoności problemów niebezpieczniejszego „drugiego wieku nuklearnego”(od 1990), dyskryminacja
państw niejądrowych
konferencja przeglądowa NPT w 1995r. - przedłużenie układu na czas nieokreślony ,debata nad tym co jest właściwym celem NPT
(czy zapobieganie pojawianiu się nowych państw nuklearnych czy rozbrojenie i ostateczna eliminacja broni jądrowej)
BROŃ JĄDROWA I JEJ SKUTKI
samodzielny rozwój niezbędnej infrastruktury technologicznej do zdobycia broni nuklearnej i wyszkolona kadra naukowa i techniczna
energię wybuchu broni jądrowej osiąga się dzięki technologii związanej z gwałtownym rozszczepieniem atomów, które wywołuje
reakcję łańcuchową(bomba atomowa)
moderator otaczający rdzeń z materiałem rozszczepialnym podtrzymuje i kontroluje reakcję łańcuchową
1948r. Wprowadzenie przez Komisję ONZ ds. Zbrojeń Konwencjonalnych pojęcia „broni masowej zagłady” która obejmowała
„wybuchową broń atomową, broń opartą na materiałach radioaktywnych , śmiercionośne bronie biologiczne i chemiczne oraz wszelkie
rozwijane w przyszłości bronie o cechach niszczycielskich porównywalnych z bombą atomową lub innymi wymienionymi powyżej
rodzajami broni”
pojęcie CBRN-broni biologicznej, chemicznej, radiologicznej lub jądrowej
Broń jądrowa wytwarza energię w 3postaciach: fali uderzeniowej, ciepła i promieniowania jądrowego wywołując ponadto zjawisko
pulsu elektromagnetycznego(EMP)
1961r. -ZSRR zdetonowało bombę ocenianą na 50megaton(najpotężniejsza)
26.04.1986-katastrofa w Czarnobylu
Próby z bronią termojądrową dowiodły większego potencjału wybuchowego tego typu broni, jednakże w ostatnich latach obserwujemy
tendencję do budowy broni o znacznie mniejszej mocy
GLOBALNE ROZPOWSZECHNIANIE SIĘ TECHNOLOGII NUKLEARNEJ ORAZ RAKIETOWEJ
próby eksplozji nuklearnych są kryterium przekroczenia progu zbrojeń jądrowych
państwo jądrowe- dokonało eksplozji bomby atomowej lub innego wybuchowego urządzenia jądrowego przed 1.01.1967)
zachwianie tej definicji przez Indie i Pakistan bo przeprowadziły takie próby (1998) a nie były stroną NTP
obawy przed przyszłością zaopatrzenia w materiały rozszczepialne i udział w nich ponadnarodowych sieci niepaństwowych,
zmienienie się struktury rynku materiałów nuklearnych na użytek cywilny
lata 50-potrzebny duży samolot bombowy do przenoszenia celu ataku broni jądrowej
1999- USA- uchwalenie ustawy o narodowej obronie przeciwrakietowej-system obrony rakietowej
13.12.2001 USA występują z ABM(Anti -Ballistic Missile Treaty) i zawierają z Rosją traktat o redukcji ofensywnych sił stratecznych
ważnym elementem procesu rozprzestrzeniania broni jądrowej jest opanowywanie podstawowych technologii produkcji materiałów
rozszczepialnych pozwalających na wytwarzanie bomb atomowych (fission) oraz termojądrowych (fusion)
użycie broni jądrowej przynosi poważne i rozległe skutki a energia przez nią wytwarzana przybiera formy fali uderzeniowej ,ciepła
oraz promieniowania jądrowego
Po 1945r. rozpowszechniła się także technologia rakiet batalistycznych i umieszczanie obiektów w przestrzeni kosmicznej
ZAGADNIENIA TEORETYCZNE ROZPRZESTRZENIANIA I NIEROZPRZESTRZENIANIA BRONI JĄDROWEJ
pojęcie odstraszania nuklearnego- obawa przed odwetem przeciwnika
tabu nuklearne-strateczniczny kulturowy zakaz użycia broni jądrowej, raczej założenie niewłaściwości jej użycia niż świadomy
rachunek strat i korzyści
motywy zbrojeń nuklearnych:
-strategicznych- funcja odstraszająca
-korzyści polityczne i prestiżowe
czynniki sprzyjąjące proliferacji broni jądrowej:
*dostępność technologii nuklearnej
*wykształcone kadry
*polityka wewnętrzna
*potrzeby negocjacji dyplomatycznych
*lęk przed interwencją innych państw,chęć odstraszenia
Broń jądrową chcą mieć teraz nie tylko państwa ale i aktorzy niepaństwowi
groźby terroryzmu nuklearnego-ryzyko zdobycia urządzeń jarowych przez niektóre organizacje terrorystyczne
przemyt materiałów nuklearnych, niebezpieczeństwo że grupy etniczne sięgną po broń jądrową
problem czy dane państwo lub org terrorystyczna rzeczywiście uzyskały zdolność nuklearną np. RPA w 1993
UNSCOM- org która miała nadzorować likwidację irackiego programu broni masowego rażenia
porozumienie w KRLD-przekazanie Korei Płn. technologii reaktora lekkowodnego oraz dodatkowych zapasów paliwa w zamian za
rezygnację produkcji tego państwa broni jądrowej(napotykała ona na problemy)
EWOLUCJA GLOBALNEGO SYSTEMU KONTROLI ZBROJEŃ JĄDROWYCH I ŚRODKÓW POWSTRZYMANIA
PROLIFERACJI
1946- powstanie Komisji Energii Atomowej ONZ-projekt elminacji broni jądrowej i wykorzystywanie energii jądrowej pod kontrolą
międzynarodową do celów pokojowych(brak porozumienia między ZSRR i USA)
08.12.1953- przemówienie Einsenhowera „Atoms for Peace”-chodziło o udostępnienie wspólnocie międzynarodowej korzyści
płynących z energii atomowej
29.07.1957- powstała Agencja Energii Atomowej(IAEA)
zakaz prób z bronią jądrową między ZSRR, WB i USA ale brak poparcia w kwestii weryfikacji więc w 1963 zawarły układ o
częściowym zakazie prób z bronią jądrową (PTBT), zakazujący prób w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą
układ z Tratelolco 1967-Trakt o Zakazie Broni Jądrowej w Ameryce Łacińskiej
ONZ-rezolucja irlandzka- apel o ograniczenie możliwości uzyskania broni jądrowej przez kolejne kraje, powstrzymanie się wszystkich
państw od przekazywania tej broni innym
1975-utworzono Grupę Dostawców Jądrowych
1978-jednostronne oświadczenie 5oficjalnych państw jądrowych o tzw. negatywnych gwarancjach bezpieczeństwa(wykluczała użycie
siły jądrowej przeciwko państwom niejądrowym)
1987-Reżim Kontroli Technologii Rakietowych (MTCR)
2002-haski kodeks postępowania -pożądane normy transferów rakiet i ich podzespołów
CTBT został otwarty do podpisu w 1996 lecz nie wszedł w życie
elminacja prób jądrowych powinna ograniczyć proliferację:
-pionową-powiększanie arsenałów państw już posiadających broń jądrową
-poziomą- wzrost liczby aktorów posiadających broń jądrową
Izrael, Indie, Pakistan- są niezwiązane NTP, 189 państw ją podpisało
Idea kontrproliferacji-nacisk kładzie się na system obrony przeciwrakietowej
idea antyproliferacji – łączy zasady tradycyjnej niepoliferacji z nowymi elementami
2003-Inicjatywa Bezpieczeństwa Proliferacji-elminowanie niekontrolowanego handlu bronią masowej zagłady,systemami jej
przenoszenia
PYTANIA
1 Jakie cechy odróżniają broń jądrową od broni konwencjonalnej?
Chodzi tutaj przede wszystkim o różnice w siłę rażenia. Siła rażenia w przypadku broni jądrowej jest daleko większa niż w przypadku
broni konwencjonalnej- największe bomby są zdolne zniszczyć całe miasta. Dzięki istnieniu broni jądrowej powstało przekonanie o
możliwości pokonania przeciwnika bez użycia ogromnych armii , do zadania dużych zniszczeń na obszarze przeciwnika wystarczy
samolot bombowy,pocisk artyleryjski lub rakieta przenosząca atomowe głowice bojowe. Broń konwencjonalna są to wszystkie
środki walki nie zaliczające się do bronii masowego rażenia(chemiczna, biologiczna, atomowa), stanowiące wyposażenie
współczesnych armii. Do broni konwencjonalnej można zaliczyć zarówno broń palną jak i granaty, ładunki wybuchowe itp.
2. Jakie są skutki globalnej proliferacji technologii broni jądrowej oraz technologii środków przenoszenia dalekiego zasięgu?
-rozpowszechnianie się technologii jądrowej- na skalę globalną do celów cywilnych lub wojskowych-udział w zaopatrzeniu w
materiały rozszczepialne sieci niepaństwowych
-doskonalenie metod przenoszenia broni jądrowej
3.Jaką rolę w proliferacji nuklearnej odgrywają normy, tabu i wspólnoty epistemiczne?
Normy międzynardowe odgrywają coraz większą rolę w ograniczaniu zachowań w kontekście problemów nuklearnych i
przyjmowaniu zasad przez ogół aktorów. Powstała pewna norma nieproliferacji dzięki której broń jądrową uzyskało znacznie mniej
państw niż przewidywano to w analizach z lat60.
tabu nuklearne to strateczniczny kulturowy zakaz użycia broni jądrowej, raczej założenie niewłaściwości jej użycia niż świadomy
rachunek strat i korzyści
Wspólnoty otworzyły drogę do rozważań nad rolą kanału przepływu idei i projektów jakim mogą stać się grupy jednostek,
uprawiających często rozmaite dyscypliny i pochodzących z różnych krajów jednak tworzący wspólnotę epistemiczną.
Jak od 1945r zmieniały się motywy zdobywania broni jądrowej?
Zmienił się motyw strategiczny na początku związany z rolą bezpośredniego instrumentu prowadzenia i wygrywania wojny , pozniej
jednak zwrócono uwagę na funkcję odstraszającą broni jądrowej.
Podkreślano także korzyści polityczne i prestiżowe.
5.W jakim sensie proliferacja nuklearna stała się zjawiskiem o zakresie trudniejszym do ustalenia?
Chodzi tutaj o problematykę oceny czy dane państwo lub organizacja terrorystyczna rzeczywiście uzyskały zdolności nuklearne bądź
posiadają broń radiologiczną, tj. czy w danym wypadku nastąpiła proliferacja. np. RPA wyprodukowała 6 urządzeń nuklearnych które
przed przyjęciem RPA do NTP zostały zniszczone. Pokazało to że państwo nie musi wcześniej dokonać próby jądrowej aby
dysponować takim arsenałem broni.
Czy aktorzy niepaństwowi stanowią nowe wyzwanie na polu poliferacji nukleranej?
Tak, wymykają się już oni ustalonym regułom systemu kontroli eksportu. Zmieniła się przez nich struktura materiałów nuklearnych
na użytek cywilny.
Jakie problemy związane z rozprzestrzenianiem broni jądrowej pociągnął za sobą rozpad ZSRR?
Problemy: w jaki sposób zapewnić zatrudnienie całemu personelowi zaangażowanemu dotychczas przy produkcji broni jądrowej? ,
Czy materialna ochronna obiektów jądrowych jest wystarczająca? , Co zrobić z nadwyżkami materiału nuklearnego? , Czy po upadku
jednolitego systemu państwowego nowe republiki postradzieckie zapewniają dostateczny system kontroli eksportu?
Jakie są główne argumenty za i przeciwko rozprzestrzenianiu się broni jądrowej?
Czy pierwotne próby kontroli broni jądrowej skazane były na porażkę?
Tak bo nie było porozumienia w kwestii weryfikacji- co do rozwiązań systemu inspekcji i kontroli w sprawie układu o całkowitym
zakazie prób z bronią jądrową. Do dziś też 3państwa-Izreal , Indie i Pakistan pozostają nie związane układem NTP.
Jakie działania są potrzebne aby w XXI w można było wprowadzić globalne zarządzanie w sferze nuklearnej?
Rozdział 28
28. Przyczyny i konsekwencje rewolucji komunikacyjnej i internetowej
Na lata 90 przypada eksplozja Internetu i WWW. Komunikacja zawsze stanowiła krytyczny czynnik w utrzymaniu relacji
międzynarodowych, jednakże początek globalnych sieci czyni dzisiejszą praktykę stosunków międzynarodowych jeszcze bardziej
skomplikowaną.
Mikroprocesor i tania pamięć elektroniczna zrewolucjonizowały przemysł komunikacyjny w latach 80. w latach 90 powstała sieć
WWW. Do roku 2000 ceny międzynarodowych połączeń telefonicznych stanowiły ułamek cen, jakie obowiązywały 15 lat wcześniej,
dane masowo przepływały przez globalne sieci cyfrowe, co zmieniło sposób, w jaki ludzie się komunikują. Technologie informacyjne
i komunikacje stanowią jądro nowej światowej gospodarki opartej na informacji. Istotnym motorem postępującej globalizacji jest
pojawienie się szybszej i tańszej komunikacji, która ma wpływ na pojawienie się nowych miejsc pracy. Równocześnie wzrost dostępu
do globalnej komunikacji miał dwie podstawowe konsekwencje, które w zasadniczy sposób wpłynęły na stosunki międzynawowe,
utrudniając decydentom politycznym utrzymanie kontroli nad przepływem informacji:
globalna komunikacja naruszyła równowagę sił między państwami, firmami oraz organizacjami pozarządowymi. Intensyfikacja
globalnej komunikacji wiązała się z utratą kontroli przez rządy nad kwestiami tradycyjnie należącymi do sfery polityki zagranicznej i
gospodarczej państw.
nagłe nasycenie przekazu radiowo-telewizyjnego oraz internetowych portali informacyjnych najświeższymi wiadomościami z każdego
zakątka świata popchnęło decydentów politycznych do szybszego podejmowania działania w odpowiedzi na sytuacje kryzysowe, tzn.
brak czasu na podejmowanie decyzji.
1 stycznia 1984r.- w Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy dopuszczono dodatkowe świadczenia i podniesiono jakość usług
dostępu do informacji. Wiele państw poszło w kierunku liberalizacji, prywatyzacji i otwarcia się na większą konkurencję w zakresie
usług telekomunikacyjnych.
Kluczowe tezy:
firmy komunikacyjne i internetowe stanowią podstawę rozwijającej się nowej światowej gospodarki opartej na informacji
konsekwencją upowszechniania dostępu do taniej komunikacji było pojawienie się nowych aktorów uczestniczących w procesie
podejmowania decyzji jak też zwiększenie tempa podejmowania decyzji
przez dekady w prawie wszystkich państwach usługi telekomunikacyjne świadczyły monopole krajowe. Korzystały one z usług
Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego w celu zapobieżenia wzrostowi konkurencji w usługach komunikacji
międzynarodowej
otwarcie rynków krajowych oraz rynku międzynarodowego na konkurencję zliberalizowało je, a także zainicjowało proces
wprowadzenia znacznych innowacji technologicznych
Globalizacja, Internet i rewolucja światowej sieci WWW
Globalny pejzaż telekomunikacyjnio-informacyjny nieustannie się zmienia. Wchodzi tutaj w rachubę telefonia stacjonarna,
komórkowa i Internet. W 2001 roku największą liczbę użytkowników telefonów komórkowych zanotowała Europa i Japonia, ale
dystans między pozostałym krajami stopniowo się zmienia. Ważną rolę w wymianie telekomunikacyjnej odgrywa położenie
geograficzne.
Najistotniejszy element globalnego przepływu informacji i rozmów
Ameryka-Stany Zjednoczone
Europa-Wielka Brytania, Niemcy, Francja
Azja-Hongkong, Japonia, Chiny, Singapur
Kluczowe tezy
Stany Zjednoczone stanowią główną oś, wokół której koncentruje się międzyregionalna telekomunikacja i wymiana danych, jednakże
to państwa europejskie generują trzy razy więcej międzynawowego przepływy informacji aniżeli Ameryka Północna
Tempo wzrostu na polu komunikacji w Europie, w Ameryce Łacińskiej, na obszarze Pacyfiku i w Ameryce jest wyższe niż w
Ameryce Północnej i Azji
Wskaźnik międzynarodowej wymiany danych rosną szybciej niż wskaźniki międzynarodowej komunikacji głosowej i obecnie te
pierwsze przewyższają te drugie. Jednocześnie rozróżnienie między głosem a danymi cyfrowymi traci swoje znaczenia.
Upowszechnienie Internetu, sieci WWW i handlu elektronicznej stanowi dopełnienie tej tendencji
Bezprzewodowa komunikacja telefoniczna i międzynarodowe połączenia wideo będą zdobywać coraz większą popularność.
W jaki sposób firmy starają się zdobyć uprzywilejowaną pozycję?
1) i inżynierowie określają standardy techniczne sprzętu i mechanizmy umożliwiające ich fizyczne łączenie-ktokolwiek kontroluje
standardy, które zdominują rynek uzyskuje zdecydowaną przewagę
2) programiści przygotowują oprogramowanie komputerowe, które zawiera instrukcje dotyczące sprzętu określające właściwe mu
zasady działania pozwalające na przepływ informacji przez sieci. Ci którzy tworzą oprogramowanie i mają prawa do niego,
determinują zasady funkcjonowania sieci.
3) firmy wynajmują lobbystów
4) ekonomiści zajmują się stroną finansową
5) prawnicy zajmujący się prawami własności intelektualnej dopuścili możliwość obejmowania przez firmy prawem własności treści
przekazywanych informacji
6)kadry zarządzające biznesem, w którym skład wchodzi wiele osób mających tytuł MBA, poszukują konkurencyjnych strategii
przywiązania klientów, utrzymania korporacyjnych sojuszy i wykorzystania prawa do osłabienia przeciwnika
Kluczowe tezy:
Firmy wykorzystują różnorodną wiedzę profesjonalną w celu zyskania przewagi na rynku. Programiści i inżynierowie mogą
opracować oprogramowanie i standardy, które będą służyć zdobyciu przewagi w ramach sieci
Zadaniem lobbystów jest wywarcie na prawodawstwo i politykę publiczną z korzyścią dla swoich klientów
Ekonomiści próbują wynaleźć system, który prowadziłby do większych dochodów i zysków dla ich klientów, firm lub rządów
Prawnicy wykorzystują prawa ochrony własności intelektualnej w celu maksymalizacji zakresu władzy firm nad przesyłanymi
treściami
Kadry zarządzające biznesem są opłacane za wynajdywanie sposobów uzyskiwania przewagi firm na rzecz których pracują, nad
konkurencją i pomnażanie ich zysków
Wpływ rewolucji informacyjnej na stosunki międzynarodowe i instytucje
Rewolucja informacyjna zwiększyła wpływ rynku firm względem rządów
Globalne sieci pozwoliły zwiększenie liczby organizacji pozarządowych i wzmocnienie ich wpływów. Mogą one w wielu wypadkach
wspomagać pozytywne zmiany, ale z drugiej potrafią też hamować i utrudniać inicjatywy, które podejmują rządy i firmy w ramach
instytucji międzynarodowych
Globalne sieci i nowe technologie komunikacyjne umocniły aktorów niepaństwowych i dały im nowe możliwości, a także
zdemokratyzowały dostęp do informacji. Przepaść informacyjna między państwami a innymi aktorami zmniejszyła się
Decydenci muszą działać szybciej, ponieważ każda sytuacja kryzysowa znajduje się błyskawicznie w serwisach BBC czy CNN. Zalew
informacji często, w formie przemawiających do odbiorcy obrazów, zmniejsza dystans w zakresie dostępu do najświeższych
wiadomości. Demokracja spowalnia tempo podejmowania decyzji, więc rządom państw coraz trudniej nadążyć za zmianami sytuacji
Wpływ na bezpieczeństwo, życie polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne
Rewolucja informacyjna zmieniła naturę operacji wywiadowczych, charakter opozycji politycznej, a także sposób prowadzenia wojny.
Wady powszechnego dostępu do informacji:
Gromadzenie danych wywiadowczych i wpływ, jakie wywiera to n politykę zagraniczną
Wzrost „aktywizmu hakerstwa i cyberterroryzmy”
Wykorzystanie informacji w celu zainicjowania działań terrorystycznych czy wykorzystania ich w konflikcie militarnym
Zalety powszechnego dostępu do informacji:
Globalne sieci komunikacyjne pomagają rządom zbierać i analizować dużą liczbę informacji, co wpływa na ich decyzje
Rządy starają się rutynowo wykorzystać „miękką siłę” w celu wpływania na opinię i przekonania innych, za pośrednictwem telewizji,
radia i prasy oraz przez wykorzystanie sieci WWW
Narzędzie, które pozwala jednostkom organizować się i czynić ich głos słyszalnym
Konsekwencje ekonomiczne: wzrost, cyfrowa przepaść i organizacje przestępcze
Internet jest równocześnie szansą i zagrożeniem dla rozwijających się państw świata. Internet daje okazję na przeskoczenie od razu na
wyższy poziom, z pominięciem etapu komunikacji telefonicznej, i dojścia do całkowicie nowych usług i nowych zastosowań. Stwarza
możliwość ulepszenia warunków społecznych i ekonomicznych przez wyższy poziom komunikacji, dlatego też wiąże się z nim
potencjał uzyskania większej konwergencji statusu socjalnego i ekonomicznego różnych narodów świata. Na drugim biegunie rodzi się
obawa, że rewolucja internetowa pogłębi przepaść w dostępie do infrastruktury komunikacyjnej co może utrudnić utrzymanie
spokojnego rozwoju tempa społecznego i ekonomicznego państw rozwiniętych, tworząc tym samym świat jeszcze głębszych
rozbieżności i podziałów.
cyfrowa przepaść- luka w dostępie i prawie własności technologii między tymi, którzy mają dostęp do zaawansowanych usług
komunikacyjnych i informacyjnych, a tymi, którzy bądź są za biedni, aby móc pozwolić sobie na korzystanie z takich usług, bądź żyją
w odległych lub wiejskich terenach. Coraz częściej przepaść zależy od posiadania, bądź nie, dostępu do Internetu
konsekwencje:
Przemyt narkotykami
Nielegalny handel bronią
Przemyt nielegalnych migratów
Handel kobietami
Handel dziećmi
Handel organami ludzkimi
Kluczowe tezy:
Rewolucja informacyjna zmieniła sposób pozyskiwania informacji i pracę wywiadu, co miało wpływ na sposób prowadzenia polityki
zagranicznej. Pozwoliło to aktywistom i cyberterrorystom zyskać większe wpływy. Dostępna w sieci informacja zmieniła sposób, w
jaki toczą się konflikty militarne
Nowe technologie komunikacyjne i informacyjne zaczynają wpływać na postęp e-rządzenia, e-demokracji, e-uczestnictwa w życiu
politycznym. Dodatkowo, umocniły one również pozycję NGOs, firm, rewolucjonistów, terrorystów, fundamentalistycznych
przywódców religijnych, różnorakich ekstremistów, oraganizaji przestępczych, wywrotowców politycznych, jak również kierujących
się jak najlepszymi intencjami ruchów społecznych, reformatorów i aktywistów. Siły te zagrażają stabilność i budzą niepokój, że
realnym zagrożeniem jest zdecentralizowana i sfragmentaryzowana anarchia
Globalne sieci promują wzrost gospodarczy, ale mogą także prowadzić do nierównego rozwoju. W obliczu zwiększającej się przepaści
cyfrowej, legalna i nielegalna działalność może podważać zaufanie do gospodarki światowej i zaburzyć jej funkcjonowanie
Wirtualne wspólnoty stworzone na podstawie nowych powiązań sieciowych zmieniają tożsamość ich uczestników.
Zarządzanie w czasie rewolucji informacyjnej
Cztery możliwości zapobiegające załamaniu się systemu i powstaniu kryzysu ekonomicznego:
Rządy mogą próbować przedrzeć się przez narastające problemy i reagować, jak tylko pojawią się nowe okoliczności i zagadnienia
Rządy mogą powstrzymać się od przyjmowania jakichkolwiek reguł prawnych, opowiadając się za deregulacją i pokładać wiarę w
magicznej sile rynków
Rządy mogą podjąć próbę wypracowania rozwiązań przy udziale międzynarodowych organizacji, takich jak Międzynarodowy
Związek Telekomunikacyjny
Obecnie istnieje kilka instancji, w których jednostki i szeregowi użytkownicy podejmują ciężar urządzania i utrzymania współpracy
międzynarodowej
Cztery główne wyzwania, przed jakimi stają decydenci polityczni w odniesieniu do cyberprzestrzeni która łączy wszystkie państwa i
znaczącą część światowej populacji:
Jednostka
Treść przepływających przez globalne sieci informacji
Globalna infrastruktura komunikacyjna
Różne formy globalnej regulacji
Stosunki międzynarodowe
Kluczowe tezy:
Charakter cyberprzestrzeni ma wpływ na jednostki, treści przekazywanych informacji, infrastrukturę komunikacyjną oraz globalne
otoczenie regulacyjne
Potrzebna jest równowaga między ochroną praw jednostek a koniecznością ochrony danych rządów i firm
Potrzebna jest równowaga między prawami użytkowników informacji a tymi, którzy ją wytworzyli. Dlatego też zasadnicze znaczenie
ma właściwa wycena własności intelektualnej w sieciach globalnych
Kto sprawuje kontrolę nad wprowadzanymi standardami, ten wygrywa. Stąd „bitwy o standardy” są niezwykle zażarte
Polityka ochrony konkurencji(antymonopolistyczna) staje się rysem polityki handlowej w dobie gospodarki światowej opartej na
informacji
Nastanie globalnych sieci doprowadzi do transformacji stosunków międzynarodowych w takim samym stopniu jak koniec zimnej
wojny. Czy ostateczny rezultat będzie pozytywny czy negatywny, pozostaje na razie niepewne
PODSUMOWANIE:
Globalne sieci komunikacyjne są siłą napędową procesu globalizacji i stanowią wyzwanie dla decydentów politycznych, którzy musza
się przystosować do nowych problemów międzynarodowych. Nie wystarczy jednak stwierdzić, że globalne sieci i Internet „wszystko
zmienia”. Konieczne jest określenie jakie zmiany są krótkoterminowymi i przelotnymi konsekwencjami szybszego dostarczania
informacji, a z którymi wiąże się fundamentalne, długofalowe przebudowanie sposobu, w jaki ludzie, organizacje i rządy postępują
względem siebie. W przyszłości w stosunki międzynarodowe będzie zaangażowana większa liczba uczestników oddziałujących na
siebie w większym zakresie spraw na arenie, która charakteryzuje się przejrzystością, ale tez wysokim poziomem skomplikowania. By
osiągnąć sukces, liderzy będą musieli wykorzystać ogromną liczbę informacji, którą będą dysponować, a która pomoże im określić
jakie kwestie są istotne i jak osiągnąć wyznaczone cele. ale demokratyzacja informacji wiąże się z tym, że inni będą ich mieli
dokładnie tyle samo. W tym sensie wszystkie istotne siły, które tradycyjnie kształtowały stosunki międzynarodowe, pozostały na
swoim miejscu. Globalne sieci przyśpieszyły jedynie i doprowadziły do znacznej intensyfikacji interakcji między nimi. Wyzwaniem
dla rządów, działających samodzielnie lub też wspólnie, jest pokierowanie procesem glob
Rozdział 32
Globalizacja i transformacja wspólnot politycznych.
I. Wprowadzenie – co to jest wspólnota polityczna?
Wspólnota jest to stowarzyszenie ludzi, których łączą wspólne symbole i pragnienie współpracy dla osiągania wspólnych celów.
Wspólnota staję się wspólnotą polityczną wtedy gdy rodzi się pragnienie samorządności, czyli niezależności od cudzej władzy.
Wszelkiego rodzaju wspólnoty wyróżnia specyficzna lojalność i więzi między członkami , którzy zgodnie przedkładają współpracę
między sobą nad współpracę z obcymi. Spoiwem wspólnoty bywa pamięć wspólnej przeszłości, często naznaczonej traumatycznymi
doświadczeniami takimi jak wojna.
Państwa totalitarne usiłowały zabsolutyzować wspólnotę polityczną np. ZSRR pod rządami Stalina – bez powodzenia jednak, gdyż ich
obywatele cenili sobie przynależność do wspólnot odrębnych od państwa. Wielu radzieckich obywateli czuło silniejszą więź ze swą
organizacją religijną lub grupą etniczną niż z państwem. Natomiast państwa liberalno – demokratyczne akceptują angażowanie się
obywateli w inne wspólnoty nie tylko wewnątrz ale i poza państwem narodowym np. Greenpeace. Wspólnoty te respektują prawo
międzynarodowe i troszczą się o poszanowanie praw człowieka w innych częściach świata.
Ogromny wpływ na ewolucję wspólnot politycznych miały wojny, a państwa chcą mieć pewność, że mogą liczyć na lojalność
obywateli w sytuacji gdy zagrożone jest trwanie wspólnoty. Państwa dokąłdały więc starań by lojalność wobec wspólnoty narodowej
była może nie jedyną, lecz jedną z ważniejszych więzi organizujących życie obywateli. Kontrola spójności słabła tylko w tych
wspólnotach politycznych, które przez kilka dziesięcioleci nie były wystawiane na próbę wojny.
Kluczowe Tezy
Członków wspólnoty politycznej łączy troska, aby zarządzać nią samodzielnie.
Państwa totalitarne usiłowały zabsolutyzować wspólnotę polityczną natomiast państwi liberalno – demokratyczne akceptują
angażowanie się obywateli w inne wspólnoty poza państwem narodowym
W obliczu perspektyw wielkich wojen tradycyjne państwa starały się zaszczepiać w obywatelach prymat zobowiązań czy też lojalności
wobec tych państw przed obowiązkiem wobec innych wspólnot lokalnych lub globalnych.
Globalizacja i zacieranie się znaczenia militarnej rywalizacji mocarstw rodzą prawdopodobieństwo kosmopolityzacji wspólnot
politycznych w przyszłości.
II. Nacjonalizm i wspólnoty polityczne:
-Państwa terytorialne – Jak dowodził Max Weber, celem każdego państwa jest zmonopolizowanie kontroli nad środkami przemocy.
Państwa nowoczesne w odróżnieniu od przednowoczesnych potrafią już regulować większość aspektów życia społecznego, w tym
gospodarkę i życie codzienne. Państwo nowoczesne miało jasno wyznaczone granice, zyskało możliwość objęcia swą wolą całości
terytorium. Dowodem zdolności nowoczesnego państwa do uzyskania globalnego zasięgu stały się ogromne imperia kolonialne, które
objęły zasięgiem Obie Ameryki, region Azji i Pacyfiku oraz Afrykę.
-Od Państw Terytorialnych do państw narodowych – Państwa terytorialne przekształciły się państwa narodowe. Nowoczesne
państwa terytorialne powstały w świecie przenikniętym wojnami i służyły w dużej mierze do ich prowadzenia. Wojna stanowiła ważny
motyw transformacji państw terytorialnych w państwa narodowe, bowiem rządzący pobudzali solidarność narodową w celu
zagwarantowania lojalności obywateli na wypadek wojny. Od czasu rewolucji francuskiej ideologią o największym wpływie na rozwój
wspólnot politycznych stał się nacjonalizm. Z czasem Europa rozszerzyła nacjonalizm, swój wynalazek, na resztę globu. Ruchy
nacjonalistyczne Trzeciego Świata wykorzystywały zrodzone w Europie idee do obalenia obcej władzy i zastąpienia jej własną.
-Jak dowodził Norbert Elias – wyłączna kontrola nowoczesnego państwa nad środkami przemocy prowadziła do opanowania
społeczeństw. Jednocześnie dzięki powstaniu kapitalizmu i wojny endemicznej , rozwinęły się ściślejsze więzi emocjonalne między
obywatelami. Zdaniem Benedcita Andersona ukształtowanie się świadomości narodowej umożliwił „kapitalizm drukowany” –
pojawienie się książek i broszurek, radia i telewizji, które rozpowszechniły symbole narodowe, podsuwały historyczne opowieści i
przekazywały ideę wspólnej sprawy.
Kluczowe Tezy
W historii przeważały takie formy wspólnot politycznych, które nie reprezentowały narodu czy też ludu.
Idea państwa jako reprezentacji mordu rozwinęła się w Europie i zapanowała w życiu politycznym dopiero przed z górą 200 laty.
Na umocnienie się państwa narodowego jako podstawowej formy wspólnoty politycznej w sposób decydujący wpłynęło prowadzenie
wojen i rozwój kapitalizmu.
Niezwykły wzrost potęgi nowoczesnych państw – zarówno w jej aspekcie „intensywnym”, jak i „ekstensywnym” – stworzył warunki
do ukształtowania się globalnych imperiów.
W ciągu ostatnich 400 lat to w głównej mierze państwa nadawały bieg i kierunek globalizacji.
Do znamiennych przejawów globalizacji należy globalne rozpowszechnienie się zasady suwerenności państwa oraz idei nacjonalizmu.
III. Wspólnota i obywatelstwo:
Idea obywatelstwa stanowi potężny motyw wspólnot politycznych na całym świecie i wraz z rozprzestrzenianiem się koncepcji
uniwersalnych praw człowieka dowodzi kształtowania się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat globalnej kultury politycznej.
Obywatelstwo i prawa jednostek:
W XVIII i XIX w. władzy monarszej przeciwstawiały się się rosnące w siłę klasy średnie – kupcy i przemysłowcy. Domagając się
praw politycznych odpowiednich do roli, jaką odgrywały w gospodarce, starały się obalić przywileje królewskie i wprowadzić rządy
konstytucyjne. Rościły sobie prawo do rządów prawa i reprezentacji w życiu politycznym.
Walka o rozciągnięcie praw wyborczych na ogół dorosłych mężczyzn i kobiet zdominowała życie nowoczesnych społeczeństw
przemysłowych w drugiej połowie XIX wieku i pierwszej połowie wieku XX. Organizacje pracownicze i lewicowe partie polityczne
dowodziły, że kapitalizm pogłębił nierówności w podziale władzy i bogactwa, a biedni nie mogą korzystać z pełnego udziały we
wspólnocie politycznej.
Marschall – uważał że wspólnoty polityczne zyskają na legitymizacji, jeśli otworzą się szerzej na swoich członków, przyznając
wszystkim obywatelom pełnię praw podmiotowych, politycznych i społecznych.
Teoria modernizacji - zapowiada rychłe unowocześnienie czy też rozwój, tych tradycyjnych społeczeństw spoza zachodniego świata:
głównie krajów Trzeciego Świata. Nowe państwa miały podjąć wypróbowany już na zachodzie proces narodowotwórczy ,
demokratyzując się i podążając kapitalistyczną drogą rozwoju.
Kluczowe Tezy
Żądania praw obywatelskich stanowiły reakcję na wzrost potęgi nowoczesnego państwa.
Idea obywatelstwa i walka o nie początkowo wiązały się z naciskiem na formalne prawa podmiotowe i prawa polityczne, lecz na
początku XX wieku objęły także sferę praw społecznych czyli dostępu do bogactwa.
Nowoczesne wspólnoty polityczne w wielkiej mierze czerpią swa stabilność z faktu, że obywatele ostatecznie zdobyli owe prawa
społeczne.
Teoria modernizacji głosiła, że zachodnia demokracja liberalna rozwiązała konflikty społeczne charakterystyczne dla wcześniejszych
społeczeństw przemysłowych.
Teoria modernizacji zakładała także, że społeczeństwa niezachodnie podążą drogą gospodarczego i politycznego rozwoju zachodu. Ta
kontrowersyjna teza odzyła na zachodzie wraz z końcem bipolarności.
IV. Przemiany charakteru wspólnot politycznych.
Globalizacja i Fragmentacja – stanowią dziś dwa główne kierunki ewolucji wspólnot politycznych.
Fragmentacja społeczeństw dała o sobie znać w wielu regionach Trzeciego Świata np. rozdział Indii i Pakistanu 1947r czy też wojna
domowa w Nigerii z końcem lat 60. Na początku lat 90 zaczęło zmieniać się podejście do państw Trzeciego Świata, będących źródłem
zagrożeń. Do obiegu weszły pojęcia „Niby Państwa” 0 formalnie niepodległego, lecz niezdolnego zaspokoić podstawowych potrzeb
swoich mieszkańców oraz pojęcie „państwa Upadłego” – które bez wydatnej pomocy międzynarodowej nie potrafi kontrolować swego
społeczeństwa.
Problem państw upadłych nie ogranicza się tylko do Trzeciego Świata lecz może też dotknąć państwa Europy Środkowo –
Wschodniej, uznawanego przy tym ogólnie za jedno z najbardziej liberalnych i zamożnych społeczeństw socjalistycznych w Europie
np. Rozpad Jugosławii.
Polityka różnorodności kulturowej:
W dobie tworzenia w nowoczesnej Europie kultur narodowych uczestniczące w tym procesie państwa starały się na ogół narzucać
pomniejszym grupom język i obyczaje kultury dominującej na danym obszarze. W wojnach zwyciężały te państwa, którym udawało
się wypracować szeroko zakrojoną ideę narodu ze wspólną historią i symboliką, manifestującą się we flagach narodowych,
obchodzonych rocznicach i temu podobnych przejawach. Troska o zachowanie lokalnej kultury i zabiegi o autonomię polityczną, a
później pełną niepodległość, leżały o podtsaw wszystkich państw narodowych. Pohamowało je dopiero stałe zagrożenie wspólnot
politycznych wyniszcajhącymi wojnami. Obecny „długi pokój” między mocarstwami dał ruchom narodowym nowy impuls do
działania. Obywatele coraz częściej uzależniają swą lojalność wobec państwa od przestrzegania przez nie prawa międzynarodowego i
zasad systemu ONZ. Taka lojalność jest jedną z najważneisjzych cech nowoczesnych wspólnot politycznych.
Demokracja kosmopolityczna i obywatelstwo ponadnarodowe:
Globalizacja upowszechniła na całym świecie tendencję do oporu grup politycznie upośledzonych wobec poglądu , który głosi, że tego
typu różnice uzasadniają nierówny podział praw i bogactw np. że pewna rasa czy anród może słusznie panować nad innymi.
Rewizja relacji między obywatelami i cudzoziemcami.
Wielkie znaczenie dla oceny wspólnot politycznych ma też ich podejście do podziału „obywatele – cudzoziemcy”. Dużą rolę tu
odgrywa globalizacja:
Z jednej strony , globalizacja prowokuje gwałtowny opór płynący ze źródeł nacjonalistycznych lub religijnych, a pobudzany przez
inwazję wartości odczuwanych jako obce. Z drugiej strony, w toku globalizacji ujawnia się też wątpliwość, czy wspólnoty polityczne
istotnie powinny wspierać interesy przede wsyztskim własnych obywateli.
Demokracja Kosmopolityczna:
W ostatnich latach zaznacza się porwót do kosmopolitycznego ujęcia wspólnoty politycznej. Zwolennicy demokracji kosmopolitycznej
dowodzą bezradności narodowych demokracji wobec działania rynków globalnych i decyzji korporacji ponadnarodowych, które
rzutują na relację między walutami i ich wartość, perspektywy zatrudnienia oraz inne ważne warunki ekonomiczne. Demokracja w tej
walce nie ma szans na zachowanie rzeczywistego znaczenia, jeśli pozostanie przywiązana do państwa narodowego.
Kosmopolityczna wspólnota polityczna jest więc taką odpowiedzią na wyzwania globalizacji, która proponuje połączenie się członków
różnych społeczeństw jako kosmopolitycznych obywateli, co przyniesie im wpływ na kształtowanie decyzji, mających znaczenie dla
całego świata. Koncepcja demokracji kosmopolitycznej jest jednak krytykowana jako wizja utopijna bowiem nie ma szansy
przetrwania wobec tak wielu rozbieżnych od siebie grup narodowych na świecie.
Idee nowego średniowiecza:
Idea nowego średnowoiecza odwołuje się do idei ładu politycznego, w którym jednostki podlegają władzy kilku nakąłdających się na
siebie autorytetów. Wizja nowego średniowiecza zakłada przeniesienie przez państwa części włądzy na instytucje międzynarodowe
rozwiązujące problemy globalne, w innych z kolei wymiarach – oddania jej regionom wewnętrznym, w których utrzymuje się silne
poczucie odrębnej tożsamości kulturowej. Wizja nowego średnwoiecza ma największe szanse spełnienia w niektórych częściach
Europy, tam gdzie dochodzi już do Erozji suwerenności państw narodowych – przede wszystkim w krajach Unie Europejskiej.
Wątpliwe jest jednak by rozwinęła się w pozostałych częściach świata.
Kluczowe Tezy:
Zjawiska globalizacji i fragmentacji stanowią wyzwanie dla tradycyjnych koncepcji wspólnoty politycznej i obywatelstwa
państwowego.
Państwa upadłe pojawiły się w Trzecim Świecie za sprawą rozdrobnienia etnicznego. Podobny proces można było obserwować także
w Europie w wypadku byłej Jugosławii, a żądania poszanowania wewnętrznych różnic kulturowych są wysuwane we wszystkich
wspólnot politycznych.
Na gruncie teorii globalizacji przedstawiono propozycję demokracji kosmopolitycznej, uzasadnianą słabością demokracji narodowych
wobec zagrażających im sił globalnych.
„Wojna z terroryzmem” uwypukliła przepaść między hobbesowską tradycją polityki bezpieczeństwa narodowego a kantowską tradycją
wiary w realność wiecznego pokoju.
V. Nowe Formy wspólnoty politycznej i związane z nim zagrożenia.
W ostatnich latach usiłowano rozmaicie wyjaśnić, w jakis sposób globalizacja i fragmentaryzacja przekształcają wspólnoty polityczne.
Neorealiści, skupiając się na analizie polityki światowej raczej na elementach ciągłości niż zmiany – a więc na wojnie, rónowadze sił,
rozwoju i upadku mocarstw itd. – pozostawili aspekt oczekiwanej czy też pożądanej ewolucji wspólnot politycznych badaczom innych
orientacji np. realistom.
Na uwagę zasługują trzy koncepcje skupione na perspektywie przekształcenia wspólnot politycznych w warunkach globalizacji i
fragmentacji:
Kosmopolityzm
Postmodernizm
Komunitarianizm
Kosmopolityzm – głosi, że działania podejmowane w obliczu problemów globalnych powinny uwzględniać dobro całego gatunku
ludzkiego. Wielu uważa że kosmopolityzm niesie ze sobą niebezpieczeństwo instrumentalnego wykorzystania kosmopolityzmu przez
mocarstwa, kiedy suwerenność innego państwa stanie na przeszkodzie ich interesom.
Postmoderniści twierdzą, że wszystkie formy wspólnot politycznych niosą ze sobą niebezpieczeństwo dominacji i wykluczenia
znaczących odłamów społeczeństwa.
Komunitarianizm – punktem wyjścia komunitarianizmu jest zarzut, że kosmopolityzm nie docenia znaczenia wielości odrębnych
wspólnot dla życia jednostek. Komunitarianie twierdzą, że najważniejsze dla jednostek prawa i obowiązki opierają się na ich udziale w
poszczególnych wspólnotach a nie przynależność do gatunku ludzkiego. Komunitariaści obstają przy tradycyjnej więzi wspólnotowej
jako mechanizmie kształtowania zachowań społecznych lepszym niż perswazja odwołująca się do dobra ludzkości.
Postmoderniści i myśl feministyczna zarzucają komunitarianom, że zakłądana przez nich , tradycyjnie pojmowana wspólnota nie
obejmuje całej ludnośći żyjącej na danym obszarze. Wyjęci są z niej członkowie mniejszości narodowych i grupy indygeniczne, a w
opinii feministycznej także kobiety, wyalienowane przez „własną” wspólnotę. Postmoderniści lubią demonstrować,w jaki sposób
marginalizacji czy uciskowi grup podporządkowanych służą mechanizmy dominującego w danej wspólnocie języka.
Kluczowe Tezy
Apogeum nacjonalizmu w stosunkach między mocarstwami przypadło na pierwszą połowę XX wieku.
Choć nacjonalizm pozostaje w nowoczesnym świecie potężną siłą, to w obliczu procesów globalizacji i fragmentacji otwarta stała się
kwestia rozwoju nowych form wspólnot politycznych.
W najnowszym stadium globalizacji spopularyzowały się koncepcje kosmopolityczne, przewidujące powstanie systemu
międzynarodowego, w którym wszystkie jednostki byłyby uznane za równe sobie.
Komunitarianizm dowodzi, że udział w cząstkowych wspólnotach politycznych jest dla większości ludzi cenny, toteż nie można
oczekiwać, że przyniosą oni swą lojalność z państwa narodowego na ludzkość jako całość.
Postmoderniści twierdzą, że wszystkie formy wspólnot politycznych niosą ze sobą niebezpieczeństwo dominacji i wykluczenia
znaczących odłamów społeczeństwa.
ROZDZIAŁ 33
Tak. Obecnie ład międzynarodowy ma być źródłem i gwarancją dostępu do wielu dóbr społecznych. Może usprawnić przepływ
informacji i zasobów gospodarczych, zapewnić przestrzeganie praw człowieka, daje nadzieję na interwencję zewnętrzną, otwiera
dostęp do globalnych ruchów społecznych i międzynarodowych org. Pozarządowych, uruchamia obieg dóbr kulturalnych. Podnosi to
jego znaczenie pozytywnych funkcji.
Obecne koncepcje ładu:
George’a Busha Kongres 11.09.1990 jego wizja „New Word Order”- cele układaja się w niespójną całość „silni szukają prawa
słabszych”.
Realizmu- skupia się na liczbie mocarstw i nna ty jak rozkładaja się ich zdolności. Czy potencjał. Ład- funkcjonalna struktura
bezpieczeństwa w ramach baranego systemu.
Wyprowadzona ze szkoły liberalnej- rozwinięte w czasie zimnej wojny wzorce integracji i współzależności zakorzeniły się dość
głęboko, tak ze dziś utrzymują się dzięki własnej dynamice, która wyklucz powrót wojen i a.
Ład jako stan w którym ludzi osiągają emancypację- stabilne stosunki między głównymi mocarstwami w bardzo niewielkim stopniu
przekładają się na warunki życia. Należy przyglądac się rzeczywistemu losowi ludzi a nie umowom.
Globalizacja- jako podstawa pewnej formy ładu- zalążek ładu politycznego.
Elementy współczesnego ładu:
System państwa socjalnego
Tożsamoć i państwo narodowe
Biegunowość i kolektywizacja bezpieczeństwa
Organizacja produkcji i wymiany
Multilateralizm w zażądzaniu ładem
Regionalizm
Ład praw liberalnych
Północ- południe – dwa łady światowe.
Obecnie mamy ład państw zglobalizowanych.
To zależy czy globalizację będziemy teaktować jao proces w toku, pozbawiony stadium końcowego, czytez można mówić o ładzie
zglobalizowanym jako formie politycznej. Drugie z tych stanowisk jest np. wyraźnie obecne w przekonaniu że współczesny
konglomerat państw zachodu tworzy zbiorowe „wylaniające się państwo globalne”. W takim ujęciu globalizacja stanowi zalążek ładu
politycznego.
Globalizacja nie wkracza w miejsce starego ładu a go wzbogaca.
Ład międzynarodowy- elementem są państwa. Nacisk na suwerenność i stabilność. Bierze pod uwagę funkcjonowanie ładu na
poziomie systemu międzypaństwowego. Odnosi się przede wszystkim do stabilnych i pokojowych relacji miedzy panstwami zwiazene
z rownowaga sil. Odwoluje się do bezpieczeństwa militarnego.
Ład światowy- nacisk naprawa podmiotowe, potrzeby ludzikie i sprawiedliwość. Elementem jest ludzkość. Bierze pod uwagę wpływ
ładu na zżycie i aspiracje jednostek. Opiera się na sprawiedliosci, rozwoju prawach podmiotowych i emancypacji.
charakter państw zmienia się pod względami:
Stają się „socjalne”- suwerenność i nieingerencja podlegają modyfikacjom, bo kontrola pozapaństwowa przestrzegania praw
człowieka.
Kształtują się nowe formy wspólnot politycznych zagrażających w pewnym wymiarze państwu narodowemu.
Stają się państwami liberalnymi
Ważne stają się elementy związane z tożsamością, nacjonalizm, priomordializm. Pojawia się problem z Tożsamością. Kogo można
uznać za obywatela?
Pojawiaja się państwa zglobalizowane
Przemiana funkcji państw zglobalizowanych
Biegunowość współczesnego systemu Mn:
wielobiegunowy- rozkad sil miedzy kilkoma co najmniej 3 glownymi potęgami. System wielobiegunowy, a lad jednobiegunowy z
centrum w USA. <- tak myślano do konca lat 90.
Teraz – hegemonia USA: sukcesy ekonomiczne, trudności w Rosji, słabość UE. USA jest decydującym czynnikiem obecnego ladu
bezpieczeństwa.
Globar govermance jest istotnym elementem obecnego ładu. Obecny ład tworzony jest przez sieć współczesnych form
międzynarodowego zarządzania, obejmująca:
Reżimy
INGOs
Org. Mn.
Kształtuja one prawie wszystkie aspekty zycia społecznego: rozwój reżimu prawnego, ekologicznego i gospodarczego, działania w
zakresie utrzymywania pokoju powierzane organizacjom powszechnym tj. ONZ.
Globalizacja pociąga za sobą rozwój tej siedzi do globar governance.
regionalizm nie stanowi przeciwieństwa globalizacji. Sam rakt dazenia pewnych regionow do tworzenia instytucji regionalnych jest
przejawem globalizacji. Procesy globalizacji zawęziły perspektywy regionalnej izolacji.
Regionalizm rozwija się w aspektach:
ekonomicznym
bezpieczeństwa
kultruralnym
Kariera demokracji i praw liberalnych dowodzi postepu demokracji. Prawa człowiek znalazly się na 1 miejscu polityki Mn. Walka o
prawa człowieka pomogla skruszyc rezimy polityczne w Europie srodkowo- wsch. Jednak występują partykularyzmu religijne
kulturowe.Trudnosci obecnie występują w demokratyzacji.
Globalizacja stanowi powazny problem dla demokracji bo tendencja do uniwersalizmu sklania przeciwko sobie partykularyzmy
religijne i kulturowe