Propozycje budowania relacji z rodzicami

Konferencja
Uczniowie – nauczyciele rodzice w
szkole. Jak skutecznie budować model
komunikacji i porozumienia.
„Jak mówić, aby rozmawiać?”
Elżbieta Dorota Hermanowicz
Psycholog
Dyrektor
Powiatowej Poradni
Psychologiczno – Pedagogicznej
w Olsztynie
8 grudnia 2011
Im więcej bierzemy na siebie spraw tym
trudniej nam nad nimi zapanować.
Język to magia – zaklina i czaruje
rzeczywistość
Celem nauki nie jest otwieranie drzwi
nieskończonej mądrości, lecz położenie
kresu nieskończonym błędom
Bertold Brecht
Fakt, że ktoś coś powiedział, nie oznacza, że ktoś
inny to usłyszał.
Fakt, że ktoś to usłyszał, nie oznacza, że to
zrozumiał.
Fakt, że ktoś to zrozumiał nie oznacza, że się z
tym zgodził.
Fakt, że ktoś się z tym zgodził nie oznacza, że to
zastosuje.
Fakt, że ktoś to zastosuje jeszcze długo nie będzie
oznaczać, że sobie to przyswoił.
Potrzeby dziecka (od biologicznych do
intelektualnych) rodzice zaspokajają
poprzez:
1.
Pełen miłości kontakt wzrokowy (zawsze patrzymy
na dziecko przyjaźnie)
2.
Pełen miłości kontakt fizyczny (zawsze
dostosowany do okoliczności i wieku dziecka;
zaspokajający potrzeby emocjonalne dziecka 
nie dorosłego)
3.
Skupioną na dziecku uwadze. Jest to taki rodzaj
uwagi gdzie dziecko czuje się najważniejsze na
świecie dla rodzica właśnie w tym momencie.
Rodzice deklarują w badaniach ankietowych, że
najważniejsze w ich życiu jest dziecko.
Nie: współmałżonek, kariera zawodowa, praca
społeczna, życie zawodowe, życie religijne
Dla 97% rodziców najważniejsze jest dziecko
Dlatego na pytanie „ile czasu spędzasz ze swoim
dzieckiem” tylko niewielki procent badanej grupy
potrafił dać odpowiedź.
Tymczasem statystyki pokazują, że przeciętna
matka na rozmowie, zabawie spędza pół godziny
w ciągu dnia, a przeciętny ojciec 7 minut.
Przeciętne dziecko przed telewizorem spędza 4
godziny dziennie.
Największym darem dla dzieci jest
poświęcony im czas.
Słowo czas składa się z takich 4 liter:
C
Z
A
S
jak
jak
jak
jak
cierpliwość
zachwyt
akceptacja
szacunek
Ten „emocjonalny” CZAS przełoży się na zdrowie
emocjonalne, które to według definicji Daniela
Golemana jest dobrym samopoczuciem
psychicznym i moralnym, umiejętnością
racjonalnego myślenia, a także budowaniem
dobrych i trwałych związków z ludźmi.
Taki cel stawia sobie również oświata, a droga do
celu biegnie przez umiejętne budowanie relacji.
Dlatego zgodnie z hasłem PPP-P w Olsztynie
Najpierw relacje – potem zadania
W Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ z
1984r. jest mowa o tym, że rodzice są w
pierwszym rzędzie odpowiedzialni za
wykształcenie swoich dzieci (art.26.3)
Prawo pierwszeństwa rodziców w wychowaniu i
nauczaniu dzieci podnosi Ustawa o Systemie
Oświaty (1991 art.1.2)
W pracach wielu zachodnich badaczy ( Birkemo
2002, Coleman i Collinge 1993) podkreśla się, że
pozytywne nastawienie rodziców wobec szkoły
wywiera wpływ na zadowolenie ze szkoły i
motywację do nauki ich dzieci.
Szkoła ma obowiązek zachęcać matki i ojców do
zaangażowania i współpracy, ponieważ jest to
najważniejszy czynnik służący poprawianiu
rezultatów osiąganych przez uczniów.
Ważne aby dzieci czuły, że wszyscy
otaczający je dorośli mają ze sobą
pozytywny kontakt
Badania (T. Nordahl 2006 roku) podają, że
w Norwegii dwa główne czynniki, które
wywierają wpływ na wyniki w nauce to
poziom wykształcenia rodziców i jakość
współpracy między szkołą i domem.
Badania kanadyjskie wskazują na silny
związek pomiędzy wsparciem dziecka ze
strony rodziców, a zachowaniem w klasie,
wynikami w nauce i pewnością siebie
Jakość współpracy rodziców ze szkołą
+
wsparcie dziecka przez rodziców
=
sukces edukacyjny i życiowy
Poziom współpracy między szkołą a rodziną
wg Thomasa Nordahl’a

poziom 1: współpraca reprezentacyjna – uczestnictwo w
grupach rodziców

poziom 2: współpraca bezpośrednia – spotkania,
zrozumienie i porozumienie między dziećmi,
nauczycielami i rodzicami

poziom 3: współpraca niebezpośrednia – wszystko to, co
rodzice robią codziennie w domu, aby
pomagać dziecku w osiąganiu dobrych
wyników w nauce.
Poziomy zrozumienia między szkołą a
rodziną wg Thomasa Nordahl’a

poziom 1: wymiana informacji w obie strony

poziom 2: DIALOG : komunikowanie się i omawianie
ważnych spraw dziecka

poziom 3: WKŁAD I WPŁYW: ważne decyzje
podejmowane są za obopólną zgodą
Im więcej sukcesów i im lepsza adaptacja
szkolna, tym mocniej rodzice czują, że
prowadzą z nauczycielami dialog i tym
większy wydaje im się wpływ, jaki mają na
szkołę.
Droga do dialogu ze szkołą, droga do
pozytywnego nastawienia rodziców do
szkoły, a tym samym do poprawiania
rezultatów osiąganych przez uczniów
wiedzie przez sukces dziecka.
Szukaj złota , a nie błota
Joanna Sakowska
Rodzice nie angażują się w relacje ze szkołą
z różnych powodów m.in.:

mają małe dzieci, którymi się muszą zajmować

pracują wtedy kiedy „szkoła ma dla nich czas”

nie czują się dobrze w szkole z powodu własnych złych
szkolnych doświadczeń

nie uważają, że szkolne spotkania są ważne

maja rozliczne problemy , skupiają się na sobie

uważają, że sprawy szkolne to nie ich sprawa, wszak
szkoły są dla nauczycieli

uważają, że od nauczania i wychowania jest tylko
szkoła, a oni „dają jeść”
Są trzy grupy rodziców:
1.
zawsze przeciw
2.
obojętni
3.
zawsze za
Relacja rodzina – szkoła to w pierwszym
rzędzie kwestia nastawienia obydwu stron;
jednak w inicjowaniu i budowaniu dobrych
relacji kluczową rolę odgrywa nauczyciel
(Chrispeels 1996)
Nauczyciel jest profesjonalistą.
Podstawą do budowania relacji są takie
dyspozycje nauczyciela jak:
1.
Zainteresowanie specyficzną sytuacją poszczególnych
rodziców.
2.
Gotowość do zmierzenia się z własnymi stereotypami
w stosunku do pewnych rodzin.
3.
Umiejętność systematycznej pracy z konkretnym
uczniem, okazywania mu specjalnego
zainteresowania, motywowania go, spędzania z nim
czasu i dostrzegania jego cech.
W literaturze mamy również pojęcia wprowadzone
przez Ericsson’a (2000r.) „rand zone”. Termin
oznacza obszar, na którym powiązania nie są
jasne. Relacje rodzina – szkoła Ericsson nazywa
„rand zone”.
Bo czy nauczyciel może ingerować w to jak
rodzice wychowują swoje dzieci, w domowe
zwyczaje a rodzice czy mogą mieć wpływ na takie
kwestie jak dyscyplina, kary czy ogólnie
kształcenie?
Prowadzone badania (Thomson 2004)
dowodzą, że dobre relacje między
nauczycielami a rodzicami przynoszą
korzyści obu stronom  oczekiwania wobec
dziecka stają się bardziej realistyczne 
Propozycje budowania relacji z rodzicami
1.
Regularnie kontaktuj się telefonicznie z rodzicami,
przekazując im pozytywne informacje (zeszyt do
kontaktów pozytywnych)
2.
Okazuj zainteresowanie życiem rodzinnym i
towarzyskim dziecka, pytaj o nie
3.
Zorganizuj w klasie, szkole „bank rodziców” ,w którym
mogą oni deklarować jakiś obszar współpracy (pomoc
w nauce, pomoc w zajęciach szkolnych itp.)
4.
Spisz kontrakt pomiędzy uczniem - nauczycielem –
rodzicami skupiając się na odpowiedzialności i
poprawie wyników nauki
5.
Zaproponuj „domowy program zajęć” rodzicom
wszystkich, lub tylko wybranych „złotych” uczniów.
Domowy program dla rodziców:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Mów dobrze o szkole, nauczycielach i ogólnie o edukacji
Rozmawiaj o sprawach, które aktualnie zaprzątają uwagę
młodzieży
Bierz udział we wszystkich spotkaniach, wspólnych zajęciach
w szkole i dobrze o nich mów
Zgłoś się do „banku rodziców”
Postaraj się, aby rodzina stanowiła dla dzieci odpowiedni
wzorzec zachowań
Okazuj zainteresowanie wynikami w nauce swoich dzieci,
pomagaj im w odrabianiu pracy domowej, buduj atmosferę
służącą zdobywaniu wiedzy, zapewnij w domu odpowiednie
miejsce do nauki
Postaraj się, by dzieci dobrze się odżywiały i były wyspane
Opracuj zasady obowiązujące w kontaktach z rodzicami
Natura dała nam jeden język,
a dwoje uszu,
abyśmy słuchali dwa razy tyle co mówili
Jak przekazujemy informacje?
Słowa
ok. 7% środków przekazu
Głos i sposób mówienia
ok. 38% środków przekazu
mimika, ruchy ciała, gesty,
postawa, poza ciała,
ok. 55% środków przekazu
odległość od rozmówcy
Co przeszkadza w dobrej komunikacji?

wydawanie rozkazów

ostrzeganie

moralizowanie

sugerowanie odpowiedzi

pouczanie

krytykanctwo

zmiana tematu

niepokój słuchającego
Co sprzyja dobrej komunikacji?

poczucie bezpieczeństwa

przyjazna atmosfera

poczucie zaufania

cierpliwość, otwartość i uważność słuchającego

dogodne warunki zewnętrzne (miejsce,
otoczenie, wystrój, etc.)
Istotą kształtowania właściwych relacji jest
kontakt osobisty i umiejętność aktywnego
słuchania.
Aktywnie słuchać to znaczy:
słuchać, aby usłyszeć
usłyszeć, aby zrozumieć
zrozumieć, aby zaakceptować
Techniki aktywnego słuchania wspomagają proces
porozumienia pomiędzy rozmówcami.
Wysłuchać to przyjąć bez komentarzy,
interpretacji, oceny, pytań to, co jest mówione
Celem użycia tej techniki jest budowanie
atmosfery zaufania, bezpieczeństwa i otwartości,
Aby dobrze wysłuchać należy:

skoncentrować się wyłącznie na rozmówcy (jego
wypowiedzi i zachowaniu)

okazać zainteresowanie osobie mówiącej

utrzymać kontakt wzrokowy

traktować rozmówcę jak partnera nie jak konkurenta

zawiesić własne oceny, intuicje, interpretacje,
uwolnić się od przekonania, że wiemy co rozmówca
chce powiedzieć, co czuje , co myśli, wie...itd.
Komunikat JA - TY
Aby skutecznie komunikować uczucia trzeba przede
wszystkim umieć odróżnić to, co ktoś mówi lub robi, od
naszych własnych reakcji i sądów na ten temat.
Komunikaty „Ja” wyrażają emocje, przeżywane przez
nadawcę komunikatu.
Komunikat „Ja” potencjalnie nie wywołuje oporu ani agresji,
gdyż sam jej nie zawiera.
Komunikaty „Ty” wyrażają ocenę odbiorcy komunikatu i jej
podmiotem jest druga osoba. Zwykle odbierane są jako
prowokujące, krytykujące, grożące, poniżające.
U osób, do których są skierowane, wywołują zachowania
obronne lub agresywne.
Blokady komunikacyjne niewerbalne






odwrócenie ciała
unikanie kontaktu wzrokowego
pozycja zamknięta
wykonywanie innych czynności
gesty gwałtowne, kolokwialne
brak reakcji (mimiki, gestów)
Słowami możesz kłamać z powodzeniem –
mową ciała trudniej jest oszukać.
Blokady komunikacji interpersonalnej

porównywanie się z rozmówcą (kto mądrzejszy)

domyślanie się (czytanie w myślach drugiej osoby)

przygotowywanie odpowiedzi

filtrowanie (słuchanie wybiórcze)

osądzanie (negatywne etykietki np. głupi, nienormalny, itp.)

skojarzenie (uwaga rozmówcy uruchamia łańcuch skojarzeń)

utożsamianie się (odnoszenie do własnego doświadczenia i
opowiadanie o sobie)

udzielanie rad
 sprzeciwianie się
 przekonanie o swojej racji
W kontakcie z uczniem
Używaj języka pozytywnego tzn. obecności - a nie
braku obecności (potrafisz, umiesz …)
Unikaj sformułowań ze słowem nie!
nigdy, zawsze, ale, dlaczego (pytamy po co?)
kompletnie, całkowicie
Otwarta komunikacja tzn.
przekazywanie informacji, nazywanie
problemów, wyrażanie uczuć, potrzeb i
oczekiwań
Zaufanie, wsparcie, współpraca, podział
odpowiedzialności, kompetencje, procedury
działania, to cechy systemu funkcjonalnego
W systemie szkolnym funkcjonalnym
problemy są wcześnie wykrywane i
rozwiązywane
system przeciwny – dysfunkcjonalny jest
dobrym gruntem dla przemocy!
Szkoła wolna od przemocy to szkoła
pracująca nad relacjami, nad właściwą
komunikacją
oczekiwania
wsparcie
rodzic
dziecko
oczekiwania
wsparcie
szkoła
Maria Mendel „Edukacja społeczna, partnerstwo
rodziny, szkoły i gminy”
Irena Dzierzgowska „Rodzice w szkole”
Joanna Sakowska „Szkoła dla rodziców i
wychowawców”
Cindy J. Christopher „Nauczyciel – rodzic skuteczne
porozumiewanie się”
J. Mileska „Psychologia rozwiązywania problemów”