Klauzula sumienia

„Klauzula sumienia
w praktyce
ginekologa – położnika”
Prof. Bogdan Chazan
Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt.
„Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej
– aspekty etyczne i prawne”
Lublin, 28 listopada 2013r
http://www.mercatornet.com/articles/view/doctors_orders
Czym jest sumienie?
• Źródłem wszelkich decyzji moralnych i etycznych
człowieka.
• Przyczynia się do podejmowania przez nas moralnych
zachowań.
• Chroni przed działaniami zniewalającymi.
Błażej Kmieciak
• Sumienie jest pojęciem świeckim,
wzbogaconym przez moralne nakazy wiary.
• Jest nierozłącznym atrybutem
człowieczeństwa i cechą tylko ludzkiej natury,
skłaniającą człowieka do czynienia dobra
i wystrzegania się zła.
Tadeusz Tołłoczko
Prawo naturalne, prawo
stanowione, normy etyczne
i deontologia zawodów
medycznych
http://lifenews.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2011/08/nurse5.jpg
Klauzula sumienia
• Prawnie zagwarantowana możliwość
odmowy wykonania nałożonego
obowiązku z powołaniem się na
przekonania religijne lub moralne.
• Przekonania - religijne
- etyczne
- polityczne
- estetyczne
• Uprzedzenia
Czynności wykonywane
w opiece zdrowotnej:
• uzasadnione medycznie
• bez uzasadnienia medycznego
Jakub Pawlikowski
Niewłaściwe cele medycyny:
społeczne, ekonomiczne
i polityczne.
Lekarz do wynajęcia:
- do kontroli rozwoju demograficznego
- do „tworzenia” ludzi
- do kontroli jakości procesów prokreacji
- do wydawania i wykonywania wyroków
- do realizowania upodobań pacjenta
- jako narzędzie ideologii
Postmodernistyczna
dekonstrukcja i destabilizacja.
Lekarz w służbie śmierci.
Życie jako przeszkoda
w budowaniu szczęścia.
Czego może dotyczyć klauzula sumienia
w ginekologii i położnictwie ?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Wykonywanie procedur, zalecanie ich wykonania, produkcja, sprzedaż,
szkolenie, wydawanie środków publicznych (przez lekarzy, położne,
pielęgniarki, farmaceutów, diagnostów laboratoryjnych, kierowców,
dyrektorów, urzędników i innych) w związku z:
Aborcją.
Eutanazją chorych noworodków.
Sztucznym rozrodem.
Klonowaniem człowieka, wytwarzaniem zarodkowych komórek
macierzystych.
Diagnostyką preimplantacyjną
Antykoncepcją.
Antykoncepcją po stosunku.
Ubezpłodnieniem.
Niektórymi formami diagnostyki prenatalnej
Opieką nad matką i noworodkiem z nieprawidłowościami rozwojowymi.
Opieką okołoporodową podczas porodu dziecka z bardzo małą masą ciała.
Stosowaniem niektórych szczepionek.
Sposobem prowadzenia promocji zdrowia.
Surrogacy
Preferowany model lekarza:
• lekarz neutralny moralnie i religijnie
(moralność minimalistyczna)
• bez świata wartości i sumienia.
• coś w rodzaju agencji usługowej wykonującej
zlecenia: poczęcia dziecka, selekcji, aborcji,
usuwania bólu, niewygody, skracania życia,
odsunięcia śmierci…
Akademia Życia
Zdrowie reprodukcyjne
• Antykoncepcja
• Aborcja
• Sterylizacja
• Śmiertelność matek i dzieci
• HIV i AIDS
by zmniejszyć umieralność matek (?)
by zmniejszyć „boom” populacyjny
Aborcja a wiek zarodka / płodu
•
•
•
•
•
•
•
antykoncepcja (doustna, wewnątrzmaciczna)
antykoncepcja po stosunku
procedury „wspomaganej prokreacji”
aborcja farmakologiczna (RU486+ misoprostol)
„regulacja miesiączki”
MVA
chirurgiczne przerwanie ciąży w 7 - 12 tygodniu ciąży
–
–
•
•
D&E
Aspiracja
partial birth abortion
„wczesne” cięcie cesarskie
Mechanizm działania
antykoncepcji hormonalnej
• Hamowanie owulacji
• Zagęszczenie śluzu szyjkowego
• Hamowanie zagnieżdżenia blastocysty
(zarodka)
• Wpływ na perystaltykę jajowodów.
• Czy zapisywanie antykoncepcji jest procedurą medyczną służącą
zachowaniu zdrowia i życia, wyrazem realizacji praw kobiet do tych
świadczeń ?
• Czy raczej służy tylko realizacji osobistych potrzeb, dotyczących
stylu życia, niezwiązanych z opieką zdrowotną ?
• Czy odmowa mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia,
ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia ?
• Czy należy do „innych przypadków niecierpiących zwłoki” ?
(Art. 30 Ustawy o Zawodzie Lekarza”)
• Czy raczej uchroniłaby kobietę przed realnym zagrożeniem dla jej
zdrowia i życia ? (Diane)
• Środki antykoncepcyjne także jako produkt leczniczy.
• Czy lekarz musi wskazać kobiecie realną możliwość uzyskania
świadczenia u innego lekarza ? Jak ma dotrzeć do źródła takich
informacji ? W ten sposób bierze czynny udział w realizacji
procedury, której się sprzeciwia ? Odnotować w dokumentacji,
powiadomić przełożonych ?
• Narzucenie takiego obowiązku świadczy to o niepełnej ochronie
lekarskiego sumienia w Polsce. Jest sprzeczne z zasadą wolności
sumienia.
Czy zakład opieki zdrowotnej,
oddział szpitala może odmówić
wykonania procedury ?
• Nie, bo szpital nie ma sumienia.
• Tak, bo szpital posiada własną tożsamość,
misję i cele, które trwają pomimo zmian
kadrowych
(Sulmasy, 2008).
Lekarze chcący przestrzegać klauzuli sumienia,
w imię zasad etycznych nie przestrzegający
prawa nie otrzymują
w naszym kraju pomocy i wsparcia,
których mają prawo oczekiwać.
Czy kompromis jest wartością ?
Czy świadomość o jego istnieniu
nie przeszkadza lekarzom
w poradnictwie
przeciwdziałającym aborcji ?
Losy lekarzy,
którzy mają swoje zdanie:
• trudności z pracą
• trudności ze specjalizacją
• ostracyzm części środowiska zawodowego
• karani, ośmieszani, zepchnięci na margines
• zmuszani do porzucenia zawodu
lub
• kompromisu z sumieniem
Brak możliwości specjalizowania się
w ginekologii i położnictwie lekarzy
odwołujących się do sprzeciwu
sumienia spowoduje, że złamane
zostaną prawa kobiet, które chciałyby
być
leczone
przez
lekarza
podzielającego ich zasady moralne.
Open letter for the members of European
Council from FIAMC (21.09.2010)
Czy prawo może narzucać lekarzom
zachowania sprzeczne z etyką
i etosem zawodu,
z jego powinnościami ?
Czy może to narzucać pacjent ?
Czy od oceny jego działań
są moraliści, etycy, prawnicy ?
Czy najlepszy nawet ornitolog
może latać ?
„Lekarze ginekolodzy wiedzieli
jaki zawód wybierają”
Wanda Nowicka,
Federacja Kobiet na Rzecz Planowania
Rodziny”
„Absolwent farmacji
wiedział
na co się decyduje
wybierając ten zawód”
Konrad Sawicki, podpisujący się jako teolog, publicysta,
stały współpracownik miesięcznika „Więź”, oraz autor
miesięcznika „W drodze”. Artykuł „Moralny dyskomfort
aptekarza”, Gazeta Wyborcza, 27.04.2012.
10 X. 2013-11-23
Parlament Europejski odrzucił projekt dokumentu
przygotowany przez Komisję Kobiet i Równouprawnienia, poparty
przez Komisję Rozwoju.
Projekt:
Zalecał monitorowanie i ograniczanie możliwości korzystania
z klauzuli sumienia aby zagwarantować przestrzegania prawa do
opieki zdrowotnej w zakresie reprodukcji w systemach publicznej
służby zdrowia. Zakazać naużywania klauzuli sumienia i grupowego
wyrażania sprzeciwu sumienia.
Krytykował system obowiązkowych konsultacji dla kobiet chcących
dokonać aborcji, określanych jako „nieobiektywne i oceniające”.
Otwierał dostępność aborcji do dnia porodu i uznanie jej za
fundamentalne prawo człowieka. Proponował by przy rozdziale
środków na unijne programy pomocowe brać pod uwagę stosowanie
się do zaleceń dotyczących „zdrowia seksualnego
i reprodukcyjnego”.
„ Są przykłady ze Słowacji, Węgier, Rumunii, Polski, Irlandii
i Włoch, gdzie prawie 70 % ginekologów i 40 % anestezjologów chce
korzystać z klauzuli sumienia wobec procedury aborcji”.
Projekt ignorował prawa
człowieka dotyczące
co najmniej trzech grup osób:
1. Prawo do życia dziecka.
2. Realne potrzeby kobiet ukrywając je za
żelazną kurtyną retoryki aborcyjnej.
3. Sumienie pracowników medycznych
Nora Sullivan
Ponieważ wszystkie instytucje i organy UE
muszą być neutralne w kwestii aborcji.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości
potwierdził, że każda ludzka komórka jajowa
po zapłodnieniu jest zarodkiem człowieka,
który musi być chroniony.
Nie można pociągać do odpowiedzialności ani
dyskryminować żadnej osoby, szpitala za
odmowę realizacji praktyk, które mogłyby
spowodować śmierć zarodka.
Anna Zaborska, Słowacja,
członek Parlamentu Europejskiego
College of Physicians and Surgeons of Ontario
(CPSO) - draft policy.
The General Medical Council in Britain (GMC)
(marzec 2008)
Lekarze będą musieli odciąć się od swoich osobistych
wierzeń.Ich decyzje oparte na własnych zasadach
moralnych lub wierzeniach zostaną uznane za błąd
w sztuce medycznej. Lekarze nie mogą oceniać
wierzeń, stylu życia, praktyk seksualnych i innych
charakterystyk pacjentów (przedwczesnej aktywności
seksualnej, dużej liczby partnerów, szkodliwości
aborcji, operacji zmiany płci, sztucznego zapłodnienia
u lesbijek).
Zmienia to radykalnie pozycję
lekarza w społeczeństwie,
jego/jej rolę „nauczyciela”,
„promotora zdrowia”.
Kolejny atak na klauzulę sumienia:
W Australii prawo zezwala już na aborcję na
żądanie do 24 tygodnia ciąży. Aborcja po 24
tygodniu jest możliwa, jeżeli dwóch lekarzy ją
zaaprobuje. Lekarz który powołuje się na
klauzulę sumienia ma obowiązek skierowania
kobiety do innego lekarza, który nie ma
takich obiekcji. W przypadkach „nagłych”
(nie określonych przez ustawę) musi aborcje
wykonać.
Announcement of MaterCare International,
Stanowisko Nr 4/2013
Komitetu Bioetyki przy Prezydium
Polskiej Akademii Nauk
z dnia 12 listopada 2013 roku
w sprawie tzw. klauzuli sumienia
• Klauzula sumienia nie zwalnia lekarza z obowiązku
informowania pacjenta, wydania opinii, np. o
dopuszczalności aborcji, skierowania, np. na badania
prenatalne, wypisania recepty, np. na legalny środek
antykoncepcyjny, który pacjent chce i może
bezpiecznie stosować (w tym postkoitalny).
• Należy stworzyć system przepływu informacji na
temat lekarzy, pielęgniarek i położnych, którzy godzą
się na wykonywanie świadczeń wzbudzających
obiekcje moralne innych pracowników.
Address of (Blessed) Pope John Paul II
on the occasion of the International Congress
of Catholic Obstetricians and Gynaecologists
MaterCare International
Monday, 18 June 2001
Inevitably catholic obstetricians and gynaecologists
and nurses are caught up in these tensions and
changes. They are exposed to a social ideology
which asks them to be agents of a concept of
„reproductive health” based on new reproductive
technologies. Yet despite the pressure upon their
conscience, many still recognize their responsibility
as medical specialists to care for the tiniest and
weakest of human beings, and to defend those who
have no economic or social power, or public voice
of their own.
Address of (Blessed) Pope John Paul II
on the occasion of the International Congress of
Catholic Obstetricians and Gynaecologists
MaterCare International
Monday, 18 June 2001
They should also offer a qualified and
internationally recognized teaching network,
in order to help doctors who are subjectn
to discrimination or unacceptable pressure
on their moral convictionsw to specialize
in obstetrics and gynaecology
Audience for gynecologists
obstetricans from
MaterCare International
September 20, 2013
The second point: in this contradictory context, the
Church appeals to the conscience, the conscience of all
health care professionals and volunteers, and in a
particular way to you Gynecologists, who are called to
collaborate in the creation of new human lives. Yours
is a unique vocation and mission, which requires
study, conscience and humanity.
Audience for gynecologists
obstetricans from
MaterCare International
September 20, 2013
Every child not allowed to be born,
but unjustly condemned to be aborted, has the
face of Jesus Christ, the Lord's face.
filozofia
teologia
kultura
biologia
antropologia
prokreacja
zarodek
płód
prawo
etyka
Medycyna nie jest agencją
usługową.
Cel medycyny: dobro pacjenta.
Czy to postęp, jeżeli kanibal
zaczyna używać widelca i noża?
S.J.Lec
Potrzebna odwaga by przeciwstawić
się tym, którzy uważają, że mają
władzę nad ludzkim życiem.
Nie bać się dyskusji
Bronić racji
przeciwstawić się nieprawidłowości
i przemocy
Dziękuję za uwagę