Leki stosowane w zaburzeniach krążenia obwodowego lek. Krzysztof Kiper Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej Uniwersytetu Rzeszowskiego. Choroby: Niewydolność naczyń żylnych Miażdżyca tętnic obwodowych Choroba Reynaud’a Choroba Burgera Zaburzenia krążenia mózgowego Przewlekła niewydolność żylna jest zespołem objawów będących wynikiem długotrwałego poszerzenia naczyń żylnych i związanego z tym wzrostem ciśnienia żylnego. Początkowo objawia się niewielkimi obrzękami w okolicy kostek, które nasilają się pod wieczór. Następnie pojawiają się bóle goleni, kurcze mięśni, a żylaki stają się widoczne. Niewydolność naczyń żylnych Postępowanie zachowawcze polega na: Zmiana stylu życia chorego (redukcja nadwagi, uprawianie sportu) Farmakoterapii: stosowane są głównie preparaty pochodzenia roślinnego : hesperydyna, pochodne rutyny, escyna, pochodne metyloksantyny Leczenie uciskowe – kompresoterapię Leczenie inwazyjne (zabiegowe) stosowane jest wówczas, gdy metody zachowawcze są nieskuteczne lub ze wskazań kosmetycznych. Leczenie farmakologiczne • • • Escyna mieszanina saponin z nasion kasztanowca zwyczajnego Aesculus hippocastanum • • • • • • Przeciwzapalnie, łagodzi ból, zmniejsza obrzęki. Poprawia przepływ krwi, zmniejsza kruchość, przywraca elastyczność oraz właściwe napięcie naczyń krwionośnych. Zwiększa dotlenienie tkanek, przyspiesza rozpuszczanie zakrzepów krwi w podskórnych warstwach tkanek. Zastosowanie np. w terapii wspomagającej w pourazowych i pozapalnych zaburzeniach krążenia mózgowego, W chorobach kręgosłupa przebiegających z dolegliwościami bólowymi, W żylakach i zaburzeniach krążenia żylnego kończyn dolnych, W zmianach troficznych skory, Żylakach odbytu Profilaktyce zakrzepowego zapalenia żył. Obj. niepożądane: rzadkie i występują jako czynnościowe zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i skórne reakcje nadwrażliwości. Escyna Przeciwwskazania: w I trymestrze ciąży nie zaleca się stosowania preparatów działających ogólnie, nie należy stosować na powierzchnię błony śluzowej, w przypadku wyprysku, otwartych ran i zmian popromiennych skóry. Działanie: • zmniejsza adhezję i agregację erytrocytów, Pentoksyfili na pochodna metyloksantyny, poprawia właściwości reologiczne krwi, • ogranicza obszar niedotlenienia tkanek. • zmniejsza zdolność tworzenia zakrzepów: zwiększa fibrynolizę przez stymulację aktywności plazminogenu i zmniejszenie aktywności antyplazminy. • otabilizuje błony granulocytów obojętnochłonnych i zmniejsza ich aktywność. • ogranicza odczyn zapalny. Pentoksyfilina – cd. Wskazania: • zaburzenia krążenia obwodowego spowodowane miażdżycą lub cukrzycą, • zaburzenia krążenia żylnego; • chromanie przestankowe lub bóle spoczynkowe, • angiopatia cukrzycowa, • zarostowa choroba naczyń tętniczych, • zmiany troficzne (zespół pozakrzepowy, owrzodzenie podudzi, zgorzel). Obj. niepożądane: • często - nudności, wymioty, wzdęcia, uczucie pełności, biegunka, uderzenia gorąca, silne zawroty głowy. Pentoksyfilina – cd. Przeciwwskazania: • nadwrażliwość na pentoksyfilinę lub inne pochodne metyloksantyny, • świeży zawał serca, • po niedawno przebytym epizodzie krwawienia wewnątrzczaszkowego lub do siatkowki oka, • krwawienie o znacznym nasileniu (np. z przewodu pokarmowego, drog rodnych, nosa, krwioplucie itp.) lub, • choroby z dużym ryzykiem krwawienia, • nie zaleca się stosowania u kobiet w ciąży, • nie stosować w okresie karmienia piersią. Działania niepożądane: Pentoksyfilina – cd. • rzadkie i występują jako czynnościowe • zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i skórne reakcje nadwrażliwości. Przeciwwskazania: • w I trymestrze ciąży nie zaleca się stosowania preparatow działających ogolnie, nie należy stosować na powierzchnię błony śluzowej, w przypadku wyprysku, otwartych ran i zmian popromiennych skory. Flawonoidy • Diosmina działa ochronnie na naczynia krwionośne oraz zwiększa tonus żylny 2-krotnie silniej niż trokserutyna. • Zwiększa przepływ limfatyczny. Diosmina • Przywraca naczyniom włosowatym • prawidłową przepuszczalność • Działa przeciwobrzękowo i przeciwkrwotocznie. • Poprawia powrót krwi z układu żylnego, • • Zmniejsza nadciśnienie i zastój żylny w kończynach, • Działa przeciwzapalnie, zwłaszcza w zapaleniach okołożylnych. Wskazania: • przewlekła niewydolność żylna kończyn • leczenie żylaków • obrzęk limfatyczny • odleżyny • infekcje wirusowe Diosmina Przeciwwskazania: • nadwrażliwość na lek i substancje pomocnicze Działania niepożądane: • bóle brzucha • nudności • wymioty • sporadycznie występująca wysypka skórna • obrzmienie twarzy • suchość błon śluzowych Miażdzyca tętnic obwodowych Rozwój blaszek miażdżycowych: • Jest przyczyną przewlekłego niedokrwienia kończyn (PNKD). Najczęstszą początkową formą jest chromanie przestankowe, związane z niedrożnością tętnic obwodowych. • W zależności od stopnia niedrożności i miejsca zwężenia tętnic, chory może odczuwać ból w całej nodze lub też tylko w łydce, udzie lub pośladku. • Przyczyną może być również zespół usidlenia tętnicy podkolanowej. • Przy zajęciu przez blaszkę miażdżycową tętnic trzewnych mamy do czynienia z chromaniem brzusznym, które objawia się poposiłkowym bólem brzucha. zaprzestanie palenia tytoniu, normalizacja masy ciała, Najważniejsza w profilaktyce choroby jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy: aktywny tryb życia, dieta uboga w tłuszcze zwierzęce, dobra kontrola farmakologiczna ewentualnie współistniejącej cukrzycy, hiperlipidemii i nadciśnienia tętniczego. Przeciwagregacyjne: • kwas acetylosalicylowy, • klopidrogrel, prasugrel, tikagrelor • tiklopidyna Leczenie: Przeciwlipemiczne: • statyny (atorwastatyna, rosuwastatyna, simwastatyna) • fibraty (fenofibrat, gemfibrozyl, bezafibrat, cyprofibrat i klofibrat) Dodatkowo: • często inhibitory ACE, Ca-blokery Choroba Bürgera Choroba Bürgera, zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (łac. thrombangiitis obliterans) – odcinkowe, wieloogniskowe zapalenie małych i średnich tętnic i żył. Występuje najczęściej u młodych mężczyzn palących papierosy, szczególnie w krajach śródziemnomorskich. Choroby Bürgera nie należy mylić z miażdżycą zarostową kończyn dolnych (PNKD), która jest osobną jednostką nozologiczną, o odmiennej etiologii, epidemiologii, patologii, symptomatyce oraz leczeniu. Leczenie: głównie chirurgiczne, pomocniczo kwas acetylosalicylowy (100 mg/dobę) oraz wlewy z prostaglandyny E1 - alprostadyl. Przyczyna: prawdopodobnie autoimmuno logiczna. Choroba Reynaud’a • Choroba zaczyna się w wieku młodzieńczym, wywoływana jest przez emocje lub oziębienie kończyn. Choroba Reynaud’a: • Etiopatogeneza jest nieznana, być może jest to nadmiar receptorów adrenergicznych w świetle naczyń i wynikająca z tego nadwrażliwość na noradrenalinę. • Nieprawidłowy, napadowy skurcz małych tętnic i tętniczek • Symptomy: zbladnięcie palców, zasinienie z bólem i drętwieniem, skrajnie - martwica i zgorzel palców • Leczenie: unikanie ekspozycji na zimno, Ca-blokery poch. dihydropirydyny np. nifedypina (rzadko), amlodypina, lerkanidypina. Choroba Reynaud’a: • Niektóre prostanoidy np. PGI2= prostacyklina - epoprostenol, hamuje agregacjępłytek krwi, działa rozkurczowo na naczynia krwionośne i obniża ciśnienie krwi. Stosowana generalne u pacjentów hospitalizowanych (trudna w stosowaniu). • Przeciwwskazania - beta-blokery Zaburzenia krążenia mózgowego Zaburzenia krążenia krwi w mózgu dają różne objawy. W zależności od lokalizacji chorych tętnic mogą wystąpić: •szumy uszne •zaburzenia czucia •niedowłady •zaburzenia równowagi •zaburzenia funkcji poznawczych – spadek sprawności pamięci oraz mniejsza koncentracja. W przypadku zatorów lub zakrzepów, czyli stanów bardzo ostrego niedokrwienia, typowe jest nagłe wystąpienie silnego bólu. Objawem niedokrwienia przewlekłego jest zaś ból występujący podczas wysiłku. Winpocetyna – organiczny związek chemiczny, pochodna eburnameniny, alkaloidu barwinka pospolitego, lek wpływający na krążenie krwi w mózgu. Działanie: • Winpocetyna rozszerza naczynia krwionośne w obrębie mózgu, nie wpływa na krążenie obwodowe. • Poprawia mikrokrążenie mózgowe i obniża opór naczyniowy. Wimpocetyna: • U osób starszych usprawnia metabolizm tkanki mózgowej, również w warunkach niedotlenienia. • Zwiększa wykorzystanie glukozy i tlenu, zwiększa wytwarzanie ATP. • Zwiększa elastyczność krwinek czerwonych, co przyczynia się do poprawy warunków mikrokrążenia. • Wykazuje działanie spazmolityczne na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Wskazania: Wimpocetyna: • Neurologiczne i psychiczne objawy zaburzeń krążenia mózgowego na skutek udaru, miażdżycy, skurczu naczyń krwionośnych mózgu, stanów niedokrwiennych mózgu, encefalopatii pourazowej i nadciśnieniowej; • Leczenie wspomagające w okulistyce (retinopatia w przebiegu miażdżycy, retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa), • W laryngologii (zaburzenia słuchu pochodzenia naczyniowego lub toksycznego, zawroty głowy pochodzenia błędnikowego). Działania niepożądane: • Może pojawić się nieznaczna, przejściowa hipotonia, rzadziej zaburzenia rytmu serca (tachykardia, ekstrasystolia). • Syntetyczna pochodna alkaloidów sporyszu antagonista rec. α1 - efekt rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych głównie w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, co skutekuje obniżeniem oporu naczyniowego i zwiększeniem przepływu tętniczego krwi. Nicergolina • Poprawia metabolizm (szybka normalizacja EEG w ogniskach niedokrwiennych) i hemodynamikę krążenia mózgowego. • Zwiększa wykorzystanie tlenu i glukozy przez komórki mózgowe. W dawkach terapeutycznych rozszerza naczynia, nie wpływając na przepływ krezkowy i wskaźniki sercowo-naczyniowe. • Hamuje agregację płytek krwi Nicergolina cd. • Obj. niepożądane : często dyskomfort w jamie brzusznej. Niezbyt często: pobudzenie, splątanie, bezsenność, senność, zawroty głowy, bóle głowy, niedociśnienie tętnicze, zaczerwienienie skóry twarzy, zaparcia, biegunka, nudności, świąd, zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi. • Przeciwwskazania: nadwrażliwość, świeży zawał serca, krwotok, ciężka bradykardia, niedociśnienie tętnicze lub niedociśnienie ortostatyczne w wywiadzie, równoległe stosowanie leków α- lub β-adrenolitycznych. • U osób z nadciśnieniem tętniczym nicergolina może powodować stopniowe zmniejszenie ciśnienia tętniczego. • Ze stosowaniem alkaloidów sporyszu wykazujących działanie agonistyczne wobec receptora serotoninowego 5HT2B związane były reakcje włóknienia. Cynaryzyna i analog - Flunaryzyna Antagonista Ca, antagonista H1 - zapobiegają skurczom mięśni gładkich drobnych naczyń oraz wykazuje silne i długotrwałe działanie ochronne na komórki śródbłonka, komórki mózgowe i komórki krwi. Zaburzenia naczyniowe w obrębie OUN (np. zaburzenia krążenia w układzie kręgowopodstawnym). Zaburzenia krążenia obwodowego (zespół Raynauda, chromanie przestankowe, kurcze mięśniowe). Zespoły niedokrwienne w okulistyce. Zapobiegawczo w chorobie lokomocyjnej (kinetozach). Pomocniczo w zaburzeniach błędnikowych (zawroty głowy, szum w uszach, nudności, wymioty), 1 np. w zespole Méniere'a. Cynaryzyna i Flunaryzyna • Obj. niepożądane: nadmierna senność, zwiększenie łaknienia i masy ciała. • Niezbyt często: zaburzenia żołądkowojelitowe, zwykle przemijające, nadmierne pocenie się. • Przeciwwskazania: Nadwrażliwość, nie zaleca się stosowania w ciąży i okresie karmienia piersią. Zaburzenia ze strony układu pozapiramidowego, choroba Parkinsona.
