Uploaded by User5103

uklad-pokarmowy (1)

advertisement
WYKŁAD 11. UKŁAD POKARMOWY
Jesteśmy w stanie odczuwać głód, pragnienie, sytość, ale sam akt jedzenia służy głównie
dostarczeniu energii organizmu – głód nie jest w stanie stwierdzić, czy pokarm dostarcza
wystarczająco dużo energii, czy nie.
Jeżeli czujemy głód, to pobudzają się u nas zachowania apetytywne – zaczynamy szukać
jedzenia. Podobnie jest u zwierząt.
Ośrodek głodu i sytości w podwzgórzu – część odpowiedzialna za odczuwanie głodu i część
odpowiedzialna za odczuwanie sytości. Jest to centralny (najważniejszy) ośrodek, który
kontroluje u nas pobieranie pokarmu.
Kora czuciowa wysyła sygnały informujące nas o tym, że coś jest smaczne i chcemy tego
więcej.
Pień mózgu wysyła do podwzgórza sygnały o stanie wypełnienia przewodu pokarmowego i
stężeniu metabolitów w krwi.
Przyjmuje się, że nadrzędną rolę ma ośrodek głodu – ma on toniczne napięcie. Wzmaganie
przez peptydy o działaniu oreksygennym – grelina i oreksyna → stumulują dodatkowo
ośrodek do produkcji: neuropeptyd Y oraz peptyd pochodzący od aguti (AgRP).
Ośrodek sytości jest pobudzany przez peptydy o działaniu anoreksygennym, np. CCK, PYY,
GLP-1.
POMC, MSH i układ CART → produkowane w podwzgórzu; hamują pobieranie pokarmu,
powodują, że tracimy apetyt.
Działają raczej krótkoterminowo (do tego np. sygnały z rozciągnięcia żołądka czy jelit).
W tej regulacji biorą udział czynniki działające na drodze długoterminowej – leptyna i
insulina.
Leptyna → hormon uwalniany z adipocytów tkanki tłuszczowej; ma za zadanie hamować
neuropeptyd Y (na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego). Często zaburzenia działania
leptyny skutkują otyłością. Generalnie sygnały biegnące z tkanki tłuszczowej docierające do
mózgu kierują pobieraniem pokarmu – TEORIA LIPOSTATYCZNA.
Przeciwstawne działanie leptyny (hormonu sytości) i greliny (hormonu głodu).
Jesteśmy najedzeni → więcej leptyny jest uwalniane → leptyna zwrotnie hamuje neuropeptyd
Y → zahamowanie pobierania pokarmu.
Jesteśmy najedzeni → ograniczone wydzielanie greliny z żołądka → brak pobudzania
przyjmowania pokarmu.
Modulatory pobierania pokarmu możemy podzielić na 2 grupy: stymulatory (działanie
oreksygenne) i inhibitory (anoreksygenne).
^TA TABELKA JEST WAŻNA DO EGZAMINU!!!
Trawienie → podstawowa funkcja układu pokarmowego.
To, co jest efektem trawienia (związki proste), są wchłaniane przez nabłonek jelitowy
najpierw do płynu zewnątrzkomórkowego, potem do krwi, z którą są transportowane dalej do
komórek, które ich potrzebują.
Motoryka układu pokarmowego → ruch cząstek pokarmowych wzdłuż przewodu
pokarmowego, co jest rezultatem przede wszystkim mięśniówki przewodu pokarmowego. Jest
to związane z trawieniem.
Węglowodany są trawione już w jamie ustnej (alfa-amylaza ślinowa). Potem w dwunastnicy
(alfa-amylaza trzustkowa). pH lekko zasadowe.
Trawienie białek odbywa się w żołądku → pepsyna aktywowana przez kwas solny. pH
kwaśne. Potem dwunastnica, jelito czcze.
Trawienie tłuszczów → największe w dwunastnicy.
Idąc od środka:
Przewód pokarmowy jest wyścielony przez błonę śluzową. Później błona podśluzowa. Dwie
warstwy błony mięśniowej: najpierw okrężna, potem podłużna → mięśniówka przewodu
pokarmowego. Najbardziej zewnętrznie → błona surowicza.
W błonie podśluzowej i mięśniowej obecne dwa sploty.
W podśluzowej → splot podśluzowy Meissnera.
W mięśniowej → splot śródmięśniowy Auerbacha.
Stanowią one jelitowy układ nerwowy.
Najbardziej zmienna warstwa przewodu pokarmowego to błona śluzowa, a właściwie jej
nabłonek. W żołądku gładki, w jelicie cienkim kosmki, w jelicie grubym jeszcze inaczej.
Związane jest to z funkcją poszczególnych elementów przewodu pokarmowego: żołądek –
głównie gruczołowe, jelito cienkie – kosmki, jelito grube – resorpcja wody, formowanie kału.
Nabłonek jelitowy.
Nabłonek w formie pofałdowań tworzących kosmki → znaczne powiększenie powierzchni
wchłaniania.
W obrębie nabłonka jelitowego jest kilka rodzajów komórek:
Enterocyty → komórki nabłonkowe z tzw. rąbkiem szczoteczkowym, których zadaniem jest
wchłanianie produktów trawienia i przekazywanie ich do krwi i limfy. Jest to podstawowy typ
komórek nabłonka jelitowego.
Komórki kubkowe → zawierają ziarnistości; wydzielają śluz tworzący warstwę ochronną na
powierzchni nabłonka.
Komórki dokrewne → produkują różne związki o charakterze hormonalnym: serotoninę,
sekretynę, somatostatynę, enterogastron, VIP → wpływają one na funkcjonowanie przewodu
pokarmowego i wydzielanie enzymów trawiennych.
Komórki niezróżnicowane → mają charakter komórek macierzystych; sa związane z
procesami regeneracyjnymi w nabłonku jelitowym; czas regeneracji nabłonka jelitowego to
ok. 21 dni. Dlatego np. po infekcjach przewodu pokarmowego przez jakiś czas możemy mieć
problemy.
W nabłonku jelitowym morfologicznie wyróżnia się nie tylko kosmki, ale też krypty →
zagłębienia pomiędzy poszczególnymi kosmkami.
Komórki Panetha → znajdują się na dnie krypt; produkują substancje o charakterze
antybakteryjnym, antypasożytniczym, np. defensyny, lizozym. → odpowiedź nieswoista
(wrodzona)
Układ limfatyczny związany z jelitem – układ GALT.
Nabłonek jelitowy jest ważną, mechaniczną barierą przed dostawaniem się drobnoustrojów.
Enterocyty są powiązane połączeniami ścisłymi → bariera mechaniczna przez
drobnoustrojami.
W błonie śluzowej jelita znajdują się również komórki odpornościowe i skupiska tkanki
limfatycznej → kępki Peyera. Są pokryte warstwą komórek wyspecjalizowanych – komórek
M.
GALT jest częścią układu odpornościowego (odporność pochodzi z jelit – hasło z reklamy,
ale nie jest to stwierdzenie na wyrost). Bardzo ważna obrona przed patogenami. Rola w
kształtowaniu odpowiedzi immunologicznej. Produkcja przeciwciał IgA – przeciwciała
stanowiące pierwszą linię obrony.
Odpowiedź układu pokarmowego na obce antygeny to biegunka i wymioty.
Na powierzchni kępek Peyera są komórki M. Komórki M mają silne właściwości do
pochłaniania różnych obcych antygenów (głównie na drodze pinocytozy) → następnie
przekazują je do komórek układu odpornościowego (głównie makrofagom). Antygeny
prezentowane limfocytom T, limfocytom B → pobudzenie. Limfocyty T i limfocyty B
przekształcone w plazmocyty znajdują się w błonie śluzowej jelita.
Jelitowy układ nerwowy = enteryczny układ nerwowy.
100 lat temu badania pokazały że wyizolowane fragmenty jelita są w stanie się kurczyć poza
organizmem, bez ośrodkowego układu nerwowego → mają odrębny układ nerwowy.
Tworzą go splot mięśniówkowy i podśluzowy.
Generalnie aktywność układu nerwowego sterowana przez autonomiczny układ nerwowy
(przywspółczulny – hamowanie, współczulny – pobudzanie).
Enteryczny układ nerwowy jest w stanie zarówno zacząć i zakończyć różne odruchy w
obrębie układu pokarmowego → „mały mózg”.
ENS jest kontrolowany przez neurony czuciowe (mechanoreceptory i chemoreceptory),
interneurony i neurony ruchowe.
Bodźce miejscowe w obrębie przewodu pokarmowego → obecność pokarmu, rozciąganie
przewodu pokarmowego, osmolarność, kwasowość.
Bodźce odbierane są przez neurony czuciowe.
Impulsy przekazywane dalej to interneuronów tworzących łuki odruchowe. Dalej
przekazywane do neuronów ruchowych, a te powodują działanie.
Splot mięśniówkowy Auerbacha kontroluje motorykę układu pokarmowego.
Splot podśluzowy Meissnera wpływa na błonę śluzową (sekrecja, wchłanianie, proliferacja).
Oba sploty wpływają na ukrwienie przewodu pokarmowego i na odporność jelitową (regulują
GALT).
^ WAŻNE DO EGZAMINU
Motoryka przewodu pokarmowego jest ważna żeby doprowadzić do przesuwania pokarmu,
ale też do rozdrabniania i mieszania pokarmu.
Mięśniówka przewodu pokarmowego składa się z warstwy mięśni okrężnych i warstwy
mięśni podłużnych. Są to mięśnie gładkie – ich aktywność musi być wzbudzana przez
rozruszniki – są to tzw. Komórki gwiaździste Cajala [kahala], które generują impuls
przekazywany dalej → powstaje rytm podstawowy elektryczny w mięśniówce (BER – basic
electric rhythm).
Dwa rodzaje skurczów.
Skurcze toniczne pojawiają się w niektórych miejscach przewodu pokarmowego.
Ślinianki produkują przede wszystkim ślinę.
Ślinianki dzielimy na: duże (odrębne, wydzielone gruczoły): przyuszne, podjęzykowe i
podżuchwowe.
Ale w błonie śluzowej obecne są też zgrupowania komórek, które nie tworzą gruczołów, ale
produkują ślinę – ślinianki: wargowe, policzkowe, językowe, podniebienne.
Odcinek wydzielniczy (pęcherzyk lub cewka) wraz z przewodem wyprowadzającym tworzą
SALIWON – jednostkę czynnościową gruczołów ślinowych.
Wydzielanie śliny jest regulowane nerwowo. Ślinianki są unerwione przez nerwy części
współczulnej i przywspółczulnej.
Wydzielanie śliny może być regulowane na drodze odruchu bezwarunkowego lub
warunkowego.
Bezwarunkowy: jedząc pobudzamy mechanoreceptory, impuls idzie do ślinianek →
wydzielanie śliny.
Warunkowy (nabyty): widzimy smaczne jedzenie/czujemy zapach → wzmożona produkcja
śliny.
Kwas solny zapewnia kwaśne pH żołądka, ale jest też potrzebny do aktywacji pepsynogenu
do pepsyny.
Dyfuzja CO2 do komórki okładzinowej → CO2 z wodą tworzy kwas węglowy przy udziale
anhydrazy węglanowej → powstaje nietrwały kwas węglowy → rozpad na jony wodorowe i
wodorowęglanowe
Jony wodorowe transportowane do światła gruczołów przez zwykłą pompę protonową.
Transport jonów chlorkowych → powstanie kwasu solnego
Regulacja pobudzania do produkcji HCl:
Nerwowo: Nerw błędny (układ przywspółczulny) → ACh pobudza do wytwarzania HCl
Endokrynnie: komórki G → gastryna bezpośrednio lub pośrednio (wpływ na inne komórki)
HCl zniszczyłby błonę gdyby nie śluz.
Wątroba jes
t unaczyniona przez tętnicę i żyłę zwrotną.
Triada wątrobowa: tętnica wątrobowa + żyła wrotna + przewód żółciowy.
BARWNIKI ŻÓŁCIOWE NA PEWNO BĘDĄ NA EGZAMINIE!!!
Hemoglobina rozkładana na hem i globinę.
Bilirubina w osoczu transportowana z albiminami.
W wątrobie sprzęgana z glukuronianem i przekształcana do diglukuronidu bilirubiny.
W takiej postaci dostaje się do pęcherzyka żółciowego, a potem do jelita grubego, gdzie
bakterie jelitowe przekształcają ją do mezobilirybiny. Dalej przekształcana w inne substancje.
Download