Własność Własność jest kategorią zarówno ekonomiczną prawną socjologiczną filozoficzną Prawo własności Treść prawa własności określa art. 140 kc. zgodnie z którym w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Prawo własności Prawo własności posiada : • stronę pozytywną – pozytywna strona własności obejmuje uprawnienie do: korzystania z rzeczy, rozporządzania rzeczą, posiadania rzeczy. • stronę negatywną - możność wyłączenia przez właściciela ingerencji innych osób w sferę jego prawa Korzystanie z rzeczy Uprawnienie właściciela do korzystania z rzeczy wyraźnie jest wskazane w normie art. 140 k.c., zgodnie z którym właściciel może korzystać z rzeczy, w szczególności może pobierać pożytki oraz inne dochody z rzeczy. W zakres prawa do korzystania z rzeczy można zaliczyć uprawnienie do: 1. używania rzeczy 2. pobierania pożytków 3. pobierania innych dochodów z rzeczy 4. przyrostu 5. zużycia 6. przetworzenia rzeczy. Rozporządzanie rzeczą Uprawnienie do rozporządzania rzeczą jest drugim wśród wymienionych wyraźnie w art. 140 k.c. uprawnień właściciela. Uprawnienie do rozporządzania rzeczą oznacza możliwość dokonywania czynności prawnych dotyczących rzeczy i umożliwia właścicielowi realizację w sensie ekonomicznym wartości wymiennej rzeczy. Uprawnienie właściciela do rozporządzania rzeczą obejmuje zatem uprawnienie do przeniesienia prawa własności, jego obciążenia i zniesienia prawa. Negatywna strona własności Negatywna strona własności stanowi odzwierciedlenie bezwzględnego charakteru własności. „Negacja" odzwierciedla wykluczenie ingerencji osób trzecich. Właściciel może korzystać z rzeczy i rozporządzać rzeczą z „wyłączeniem" innych osób. Zatem każdy jest zobowiązany negatywnie do biernego zachowania się, a mianowicie do poszanowania cudzego prawa własności, do powstrzymywania się od działań naruszających cudze prawo własności. Granice prawa własności Granice prawa własności określają 3 wyznaczniki: przepisy ustaw, (całokształt obowiązującego ustawodawstwa) zasady współżycia społecznego społeczno – gospodarcze przeznaczenie danej własności Przestrzenne granice prawa własności: art. 143 k.c. stanowi, że w granicach określonych przez społeczno – gospodarcze przeznaczenie gruntu jego własność rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Nabycie prawa własności Od strony stosowanego mechanizmu można mówić o: umowie przeniesienia własności, nabyciu własności ex lege, z mocy orzeczenia sądowego lub z mocy innych zdarzeń prawnych Nabycie prawa własności wyróżnia się następujące sposoby nabycia własności: 1. nabycie pochodne (następca prawny nabywa własność od poprzednika prawnego). Z nabyciem pochodnym mamy do czynienia w razie a. przeniesienia własności i b. dziedziczenia. 2. nabycie pierwotne (nabywca nie wywodzi swojego prawa od innej osoby) c. - zasiedzenie; d. - wywłaszczenie; e. - nacjonalizacja; f. - objęcie w posiadanie samoistne rzeczy niczyjej. Przeniesienie własności Termin „przeniesienie własności" oznacza w terminologii prawa cywilnego przejście własności na podstawie umowy. Osobę przenoszącą własność nazywamy zbywcą, a osobę na którą przechodzi własność nazywamy nabywcą. Organizacji obrotu służą różnorodne umowy zobowiązujące do przeniesienia własności, np. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, dożywocia, dostawy, kontraktacji. Zasiedzenie, przemilczenie (od art.172kc) Zasiedzenie - to jedna z form nabycia własności pierwotnego, jest to nabycie na skutek upływu czasu. Przemilczenie jest to nabycie również na skutek upływu czasu. Polega na nabyciu prawa własności na skutek: a) niewykonywania przez właściciela swego prawa, b) przez czas w ustawie określony. Zrzeczenie się, porzucenie (art.179-181kc) Zrzeczenie się – właściciel może wyzbyć się nieruchomości przez to, że jej się zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. art.179kc. Właścicielem staje się Skarb Państwa. Zrzeczenie się własności rzeczy ruchomej następuje przez: porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności. Rzecz ruchoma, której właściciel się zrzekł staje się rzeczą niczyją. Połączenie, przetworzenie, pomieszanie (art.191-193kc) Sposoby nabycia rzeczy ruchomej: - połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością, - przetworzenie czyli wytworzenie nowej rzeczy z cudzych materiałów - połączenie, - pomieszanie rzeczy ruchomych Wywłaszczenie Dopuszczalność wywłaszczenia nieruchomości, jako wyjątek od konstytucyjnej zasady ochrony własności, przewiduje art. 21 ust. 2 Konstytucji RP, który stanowi, iż wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem odpowiadającym wartości wywłaszczonej nieruchomości lub wartości odebranego prawa. Zasady wywłaszczenia precyzuje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603). Współwłasność (art.195-221kc) Współwłasność – własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Rodzaje współwłasności: współwłasność łączna (bezudziałowa), kilku osobom przysługuje własność w częściach, żaden z współwłaścicieli nie może sprzedać swej części (wspólność majątkowa małżeńska, Spółka Cywilna), nie może też żądać zniesienia jej współwłasność w częściach ułamkowych – każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział, który może zbyć lub żądać zniesienia Zniesienie współwłasności (sposoby) Zniesienie współposiadania – to likwidacja stosunku prawnego, jaki łączy współwłaścicieli. Sposoby zniesienia współwłasności: (art. 210 i następne kc) przez podział rzeczy wspólnej (tzw. podział fizyczny) przez przyznanie tej rzeczy jednemu (lub niektórym) ze współwłaścicieli przez sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny)
