SKÓRA Skóra – największy narząd powłoki wspólnej kręgowców o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa. Skóra pokrywa i osłania ustrój powierzchnia 1,5-2 m², grubość wynosi 1,5-5 mm. Spełnia czynność: percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną; bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych przechodzi w błony śluzowe, najcieńsza jest na powiekach, natomiast najgrubsza jest na pięcie. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym. Budowa skóry: ➢ naskórek Warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw. Naskórek - warstwy -podstawna, -kolczysta, -ziarnista i -rogowa ➢ skóra właściwa warstwa środkowa, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości).W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. ➢ tkanka podskórna Pod skórą znajduje się tkanka podskórna – zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe(gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. GRUCZOŁY W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów. ● gruczoły potowe (ssaki), Pot zawiera w swym składzie: mocznik, chlorek sodu, kwas moczowy, kwas mlekowy, lipidy, amoniak, sole magnezu, wapnia i potasu; posiada odczyn kwaśny. Wraz z potem zostają wydalone szkodliwe produkty przemiany materii. ● gruczoły łojowe(ssaki), Skupione są najczęściej u podstawy mieszków włosowych. Produkują one łój, który na powierzchni skóry tworzy wraz z potem - tłuszczopot.Łój chroni skórę i włosy przed zbytnim wysychaniem, przed czynnikami bakteryjnymi i chemicznymi, nadaje im elastyczność i połysk.W okresie pokwitania często gruczoły łojowe wyrodnieją, co objawia się ciemnymi punktami w skórze; są to wągry . Testosteron, progesteron, wzmagają wydzielanie łoju. Mydła usuwają tłuszczopot i brud z powierzchni skóry. Płaszcz tłuszczowy odnawia się na powierzchni skóry w ciągu 60-80 minut. ● ● ● ● ● gruczoły sutkowe (ssaki), gruczoły śluzowe (ryby i płazy), gruczoły mlekowe gruczoły jadowe (gady i płazy), gruczoły kuprowe (ptaki). Gruczoł mlekowy człowieka 1 - Ściana klatki piersiowej 2 - Mięśnie piersiowe 3 - Płat ciała sutka 4 - Brodawka sutkowa 5 - Otoczka brodawki sutkowej 6 - Przewód mleczny 7 - Ciało tłuszczowe sutka 8 - Skóra PRZYDATKI SKÓRY (WYTWORY NASKÓRKA) ● łuski - gady, ryby ● pióra - ptaki, ● włosy (m.in. rzęsy i brwi) - ssaki, ● paznokcie - ssaki naczelne, ● pazury , ● rogi - niektóre ssaki, ● kopyta - ssaki kopytne. WŁOSY ● Są wytworami warstwy rozrodczej. ● Są to nitkowate twory rogowe, występujące na całej powierzchni skóry, z wyjątkiem podeszw stóp, czerwieni warg i dłoni (od strony linii papilarnych i bruzd). ● Wyróżnia się włosy długie (włosy głowy, pach, brody, wąsów i łonowe), szczotkowe (brwi i rzęs) i meszek włosowy. Włos składa się z trzech zasadniczych części: -korzenia, trzonu, końca. FUNKCJE - Osłaniają przed czynnikami świetlnymi, mechanicznymi i chemicznymi, - działają jako narząd dotyku. - Brwi zatrzymują pot spływający z czoła, aby nie dostał się do oczu. - Włosy głowy chronią skórę i mózg przed przegrzaniem oraz promieniowaniem ultrafioletowym. - Włosy dołów pachowych i narządów płciowych zabezpieczają przed bezpośrednim stykaniem i ocieraniem się dwóch powierzchni skóry. PAZNOKCIE ● To zrogowaciałe płytki chroniące grzbietowe części ostatnich paliczków. ● Pod płytką paznokciową znajduje się łożysko. ● Płytka otoczona jest wałami paznokciowymi - skórnymi. ● Tylna część paznokcia nazywa się korzeniem i jest pokryta skórą, jedynie obłączek (nie zawsze) jest widoczny (białawy półksiężyc). ● Macierz jest miejscem wzrostu płytki paznokciowej. Barwa skóry zależy głównie od zawartości melaniny. Tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako adaptacja do różnego natężenia promieniowania ultrafioletowego. - albinizm - schorzenie o podłożu genetycznym, spowodowane brakiem melaniny. Osobniki, które mają tę chorobę charakteryzuje bardzo jasna skóra, włosy i tęczówka oka - trądzik - schorzenie spowodowane nadmierną aktywnością gruczołów łojowych, szczególnie w okresie dojrzewania - nowotwór złośliwy skóry - atopowe zapalenie skóry - wyprysk RECEPTORY CZUCIA POWIERZCHNIOWEGO I GŁĘBOKIEGO 1. TERMORECEPTORY Receptory ciepła (ok. 30 tys.) wrażliwe są na wzrost temperatury. Receptory zimna (ok.. 250 tys.) odbierają spadek temperatury. Oba receptory są rozmieszczone nierównomiernie, najliczniej występują na powierzchniach skórnych nieosłoniętych odzieżą. 2. ZMYSŁ DOTYKU Zapewnia odebranie kształtu, wielkości, twardości i rodzaju powierzchni ciała stykającego się ze skórą. Ponadto zmysł ten zapewnia odczuwanie ucisku na skórę lub błonę śluzową. Najliczniej występują na powierzchni warg, języka, opuszków palców, czoła. Nielicznie na grzbiecie. 3. CZUCIE BÓLU Odbierane jest przez wolne zakończenia nerwowe. Zakończenia te są rozproszone po całej skórze, i w błonach łącznotkankowych. Ból sygnalizuje uszkodzenie lub zagrożenie uszkodzeniem tkanki. 4. PROPRIORECEPTORY - Grupa receptorów odczuwania głębokiego. -Rozciąganie ścięgna, mięśni lub torebki stawowej uświadamia organizm o aktualnej pozycji i ruchach poszczególnych części ciała.
