Zadania i formy działania Policji w zakresie zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego

advertisement
Politechnika Śląska w Gliwicach
Wydział Organizacji i Zarządzania
Katedra: Katedra Podstaw Zarządzania i Marketingu
Kierunek studiów: Administracja Publiczna
Łukasz Górski
Zadania i formy działania Policji w zakresie
zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego
Praca dyplomowa licencjacka
napisana pod kierunkiem
Prof. dr hab. Ernesta Knosali
Gliwice, czerwiec 2007
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
SPIS TREŚCI:
WSTĘP .................................................................................................................. 3
Rozdział I. Zagadnienia ogólne ............................................................................. 5
1. Pojęcie policji .................................................................................................... 5
1.1. Policja jako funkcja ........................................................................................ 5
2. Rodzaje policji ................................................................................................. 16
1.2.1. Policja w ujęciu materialnym .................................................................... 16
1.2.2. Policja w ujęciu formalnym ...................................................................... 25
Rozdział II. Organizacja policji w Polsce w świetle ustawy o Policji ................ 33
2.1. Komendant Główny jako centralny urząd.................................................... 33
2.2. Komendant wojewódzki jako organ administracji zespolonej .................... 36
2.3. Komendant powiatowy jako organ powiatowej administracji zespolonej .. 38
2.4. Inne struktury organizacyjne policji ............................................................. 40
Rozdział III. Zasady działania Policji ................................................................. 44
Rozdział IV. Współdziałanie Policji z samorządem terytorialnym i
organizacjami samorządowymi ........................................................................... 53
1. Zasady ogólne współdziałania ........................................................................ 53
2. Prawne aspekty współdziałania Policji z organami administracji publicznej 55
4.2.1. Współpraca z organami administracji rządowej i z samorządem
terytorialnym ....................................................................................................... 55
4.2.2. Współpraca ze Strażami Gminnymi .......................................................... 61
ZAKOŃCZENIE ................................................................................................. 71
BIBLIOGRAFIA ................................................................................................. 73
CZASOPISMA .................................................................................................... 75
WYKAZ WAŻNIEJSZYCH ŹRÓDEŁ PRAWA .............................................. 76
WYKAZ STRON INTERNETOWYCH ............................................................ 78
2
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
WSTĘP
Potrzeba bezpieczeństwa zajmuje podstawowe miejsce w hierarchii potrzeb człowieka.
Zapewnienie tego bezpieczeństwa oraz stworzenie warunków gwarantujących rzeczywistą
ochronę człowieka przed przemocą, brutalnością oraz innymi zachowaniami naruszającymi
dobro chronione prawem jest podstawowym obowiązkiem naszego ustawodawstwa.
Obowiązek ten wynika bezpośrednio z ustawy zasadniczej, jaką jest Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Przy osiągnięciu tego celu największe
nadzieje pokłada się w Policji, z racji powierzenia jej najpoważniejszych zadań.
Czasy, w których żyjemy, to czasy dynamicznego rozwoju funkcji i zadań
administracji państwowej. Ciągle wzrastające tempo życia społeczeństwa, dynamika
procesów gospodarczych i urbanizacyjnych, postęp naukowo-techniczny, komplikowanie się
stosunków społecznych sprzyjają powstawaniu nowych zjawisk i sytuacji, które mogą
zagrażać zarówno państwu jak i bezpośrednio obywatelom. Ochrona bezpieczeństwa
i porządku publicznego, bezpieczeństwa życia i zdrowia obywateli staje się jedną
z najistotniejszych funkcji administracji państwowej.
Zapewnienie tych warunków, jakże istotnych do godnego życia obywateli należy do
wielu organów, określanych w doktrynie mianem policji administracyjnych. W całym tym
systemie znajdują się zarówno formacje uzbrojone i umundurowane na wzór wojskowy jak
i cywilne organy administracji publicznej wyspecjalizowane w sprawach zapewniania
bezpieczeństwa i porządku publicznego. Policja jednak spełnia rolę szczególną, ponosząc tym
samym największą odpowiedzialność za swoje wyniki.
Celem niniejszej pracy jest analiza, której przedmiotem będzie ukazanie zajmowanej
pozycji Policji w państwie oraz określenie wzajemnych zależności i relacji Policji z organami,
których zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego.
W pracy zastosowano różne metody badawcze, a w szczególności: analizę aktów
prawnych, analizę literaturową, jak również wywiad oraz obserwację działań Policji.
3
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Przyjęto także następujące założenia badawcze:
- Uregulowania prawne obdarzyły organy Policji kompetencjami, dzięki którym może
ona istotnie oddziaływać na ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego państwa oraz
społeczeństwa.
- Policja powinna koncentrować się na niezbędnych działaniach dla prawidłowego
funkcjonowania państwa, a właściwie jego bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Struktura pracy jest następująca. Składa się ona z czterech rozdziałów w układzie
problemowym.
Rozdział
pierwszy,
zatytułowany
„Zagadnienia
ogólne”
stanowi
wprowadzenie do całościowej analizy tematu. Przedstawiona tu została historia kształtowania
się Policji, a także jej rodzaje w ujęciu materialnym oraz formalnym.
Rozdział drugi nosi tytuł „Organizacja Policji w Polsce w świetle ustawy o Policji”.
Zawarto w nim główne zadania i kompetencje organów naczelnych Policji jak i tych innych
organów, stanowiących pozostałe formy organizacyjne Policji w Polsce.
W rozdziale trzecim; „Zasady działania Policji” ujęto zasady, wedle, których działa
Policja, zarówno te pochodzące z katalogu zasad ogólnych postępowania administracyjnego
jak i te mniej powszechne a jakże ważne w funkcjonowaniu organu, jakim jest Policja. Każdy
organ, któremu ustawa i inne akty prawne nadają szczególne kompetencje musi działać na
określonych, powszechnie akceptowanych zasadach, tak by jego działanie nie wzbudzało
wątpliwości i było zgodne z przepisami prawa.
W kolejnym, czwartym rozdziale zatytułowanym „Współdziałanie policji z organami
administracji rządowej i samorządem terytorialnym” przedstawiono podstawowe rozwiązania
dotyczące współdziałania Policji z innymi organami w kwestii bezpieczeństwa obywateli oraz
utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Przemiany społeczne, gospodarcze oraz
polityczne, jakie ostatnio szczególnie da się zaobserwować w państwie powodują konieczność
poszukiwania nowych form prawnych oraz metod działania organów funkcjonujących
w państwie. Takie zmiany następuję także w zakresie prawnych form działania Policji,
a celem ich staje się zapewnienie skuteczności realizacji podejmowanych działań w zakresie
zapewniania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Dla prawidłowego zapewnienia
4
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
bezpieczeństwa i porządku publicznego organy Policji współdziałają między innymi ze
Strażami Gminnymi, Strażą Graniczną, Państwową Strażą Pożarną itp.
Rozdział I. Zagadnienia ogólne
1. Pojęcie policji
1.1. Policja jako funkcja
Przedmiotem rozważań w tym rozdziale będą kwestie związane z pojęciem policji
oraz jego historią. Państwo jako instytucja prawna ulega od wieków różnym przeobrażeniom,
a powstałe wówczas instytucje przeszły długą ewolucję.
Historia pojęcia „policja” sięga czasów antycznej Grecji. Po raz pierwszy wspomniane
słowo zostało użyte przez Ksenofonta w dziele „Republika Ateńska”. Z zachowanych
fragmentów wynika, iż określeniem tym autor oznaczał całokształt organizacji życia
państwowego oraz taką formę ustrojową państwa, która jest w stanie zapewnić jednostkom
godziwe warunki życia obywatelskiego. Podobną definicję, reprezentującą ideę państwa
o silnej jednolitej władzy znajdujemy również u Arystotelesa. 1
W średniowieczu pojawiły się wyrazy „polita”, „policie” oraz „police”, którymi
nazywano działalność państwa zmierzającą do zapewnienia bezpieczeństwa, porządku
i dobrobytu. Obce było dla czasów średniowiecza pojęcie władzy państwowej, będącej
wyłącznie właściwością państwa, a nie prawem przelanym na określoną osobę. 2
Wiek XIV i XV był okresem, w którym nastąpiło wzmocnienie władzy państwowej.
Doszło przede wszystkim do zmiany poglądów na temat zadań i celów państwa. W wieku
XIV i XV słowo „policja” zawierało treści o wzmocnieniu władzy państwowej, a tworzone
wówczas prawo policyjne stało się generalną normą, na której opierała się działalność
panującego, zmierzająca do osiągnięcia dobrobytu i ogólnej „szczęśliwości” poddanych.
W ten sposób powstał nowy typ państwa policyjnego. Rozkwit policji w tym znaczeniu
przypadł na wiek XVII i XVIII. 3
O. Światkiewicz, Policja Administracyjna (studium z teorii myśli administracyjnej), OMT, nr 8-9/88, s. 26.
E. Ura, Prawne zagadnienia bezpieczeństwa państwa, KAW, Rzeszów 1988, s. 22.
3
M. Szczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, C.H. Beck, Warszawa 2002, s. 264.
1
2
5
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
W początkach XVII wieku wyodrębniły się z ogólnego pojęcia policji sprawy
zagraniczne, wojskowe i skarbowe, a w wieku XVIII sądownictwo.
Jednak nie miało to większego wpływu na istotę władzy państwowej. Panujący nadal
utrzymywał w ręku uprawnienia wykonawcze i ustawodawcze. Zgodnie z duchem
absolutyzmu
władza ta miała charakter wszechogarniający. Administracja bardzo
szczegółowo rejestrowała życie jednostki wbrew jej woli, w imię wspomnianego już hasła
„uszczęśliwiania” poddanych.4
Szczęśliwym obywatelem był obywatel na rozkaz, gdyż to o jego właśnie szczęściu
decydowała wola monarchy i jego zaopatrywanie na szczęście. Policja wieku XVIII
obejmowała z jednej strony reglamentowanie, przez co rozumiemy wydawanie aktów
prawnych, zawierających zakazy i nakazy pewnych zachowań wobec obywateli, ograniczając
przy tym ich swobodę działania, a z drugiej zaś strony – rozwój przemysłu, rolnictwa,
oświaty, rzemiosła, ochrony zdrowia itp. W tym czasie określenie „policja” było synonimem
administracji. 5
Na przedstawione procesy duży wpływ miało odwołanie się do kultury i myśli politycznej
świata starożytnego (Platon, Arystoteles). Na podstawie „ius politiae” władca mógł czynić
wszystko, co utrzymałoby szczęśliwość i dobrobyt obywateli, oczywiście według jego
pojmowania. Troska o zaprowadzenie idealnego bytu w państwie nie ograniczała się do spraw
świeckich, od początku XVI wieku obejmowała również dziedzinę religijną. Ius politiae staje
się źródłem narastającej władzy państwowej, blokując tym samym drogę do nowego typu
państwa. Pojawiają się naukowe uzasadnienia absolutnej formy sprawowania władzy: nauka
Bodinusa określająca pojęcie suwerenności państwowej, teoria prawa naturalnego Grocjusza
– doprowadzają do wykształcenia się koncepcji „umowy”. Zawierały je zbiorowości ludzkie,
aby zapewnić sobie byt i bezpieczeństwo. Istotnym ich elementem było bezwzględne
podporządkowanie określonemu zwierzchnikowi. Niezwykle silna władza panującego
i ogromne posłuszeństwo obywateli stały się podstawowymi cechami organizacji państwowej.
Cele oraz funkcje państwa zostały teoretycznie uzasadnione tak z filozoficznego jak
i prawnego punktu widzenia. Organy administracji państwa absolutnego funkcjonowały
4
5
O. Światkiewicz, Policja Administracyjna…, op. cit., s.26-27.
H. Izdebski, Historia administracji, Warszawa 1996, s. 30-31.
6
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
w układzie hierarchicznym, na podstawie dyrektyw formułowanych przez panującego. Akt
administracyjny wydawany przez niższy organ, w każdym czasie mógł być zmieniany przez
organ wyższy, bez zachowania trybu instancyjnego. Zgodnie z ideologią państwa policyjnego
szczęśliwym miał być każdy obywatel z osobna, a tak zwana szczęśliwość ogólna miała
stanowić sumę szczęścia wszystkich obywateli. Duże ograniczenia sfery wolności jednostki
blokowały jej możliwość ułożenia sobie życia w sposób indywidualny, zgodnie ze swoimi
zapatrywaniami. 6
Wiek XVIII i prądy filozoficzne z epoki Oświecenia przyniosły istotną zmianę
poglądów na cele i formy działania państwa absolutnego. Dochodzi do głosu liberalna nauka
prawa natury (Locke, Rousseau), którą do zasady naczelnej podnosi ideę człowieka,
przeciwstawiając się przedmiotowemu traktowaniu jednostki”. 7
Bardzo istotne staję się prawo człowieka do decydowania o własnym życiu. Dotychczasowe
wyobrażenie o policji jako działalności państwa zmierzającej do uszczęśliwiania człowieka
niezależnie od jego woli zostaje odrzucone. Zakwestionowane tym samym zostaje prawo
administracji do reglamentacji życia poddanych. Uznana przez liberalną doktrynę prawa
natury konieczność istnienia państwa idzie w parze z prawem jednostki do osobistego
układania swojego życia. Ochrona praw i wolności obywateli stać się, zatem powinna celem
władzy państwowej.
W końcu XVIII wieku Europą wstrząsnęły rewolucyjne wydarzenia, którym
przyświecały idee głoszące przyrodzoną wolność jednostki oraz te zwracające się przeciwko
samowoli organów państwowych. Położyło to kres monarchiom absolutnym i stworzyło
podwaliny rozwoju nowego modelu – państwa praworządnego, gdzie prawa i wolności oraz
granice władzy państwowej są ściśle zakreślone przepisami prawa.
Policja administracyjna w państwie praworządnym działa na podstawie norm prawnych.
Niemożliwe jest prawne wkroczenie organów państwowych w sferę prywatną jednostki bez
wymaganego upoważnienia ustawowego, a z niektórych dziedzin życia przymus
administracyjny wykluczony jest całkowicie. Naczelnym i można by rzec jedynym celem
6
7
T. Bigo, Prawo administracyjne. Część ogólna (stenogram wykładów uniwersyteckich), Lwów 1932, s. 169.
O. Światkiewicz, Policja Administracyjna… op. cit., s.27.
7
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
policji jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podczas realizacji tej ochrony,
metody i formy prawne stosowane są normatywnie. 8
Śledząc rozwój pojęcia „policja” można wywnioskować, iż ze słowa „politeja”,
stosowanego przez starożytnych uczonych do określenia optymalnej formy organizacji
państwowej wykształciło się szeroko rozumiane, obejmujące całokształt działalności państwa
pojęcie „policja”. Ewolucja ta miała miejsce w ciągu XV, XVI i XVII wieku. Od XVII wieku
zaczął się zawężać zakres znaczeniowy tego terminu. Początkowo wykluczono sprawy
wojskowe, potem zagraniczne, skarbowe, a następnie sądownictwa. Przy końcu XVIII wieku
wykształciła się jeszcze jedna funkcja administracji – funkcja organizatorska. Na treść pojęcia
„policja” zaczyna składać się pozostała część działalności administracji wewnętrznej,
ukierunkowana na utrzymanie bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Zmiany
poglądów filozoficznych na funkcje państwa a także skutki walki o podmiotowość jednostki
stały się głównymi czynnikami przemian, jakim uległo pojęcie „policji”. 9
Bardzo istotne wydaje się zwrócenie uwagi na zagadnienie prawidłowego ujmowania
przebudowy polskiej administracji i prawa administracyjnego w końcu XVIII wieku.
Uzasadnione jest to szczególnie tym, że dotychczasowe poglądy głoszone w podręcznikach
prawa administracyjnego i monograficznych opracowaniach z tej dziedziny nie uwzględniały
samodzielnego dorobku polskiej myśli w tej sferze, choć stanowić mogły dobry przykład
słusznie zwalczanej pokorności przed nauką zachodnio-europejską, pokorności która
oznaczała pomniejszenie roli własnego dorobku i stanowiła zaprzeczenie patriotyzmu
w nauce.
Ta czołobitność, mając na uwadze historię administracji, jest o tyle nieuzasadniona, że
historycznie polskie rozwiązania prawne niejednokrotnie wyprzedzają zachodnio –
europejskie rozwiązania.
Okres wielkiego przewrotu społecznego i politycznego, jaki dało się zaobserwować w Polsce
w drugiej połowie XVIII wieku stanowił początek powstania samodzielnego aparatu
administracji polskiej, odrębnego organizacyjnie od hierarchii feudalnej. Wykształciły się
W. Kawka, Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wydano z zasiłku Zakładu Administracji i Prawa
Administracyjnego USB, Wilno 1939r., s. 46.
9
O. Światkiewicz, Policja Administracyjna…, op. cit., s.27.
8
8
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
wtedy podstawowe sformułowania nowych koncepcji administracyjnych widocznych,
przynajmniej
po
części,
w
ówczesnej
praktyce
oraz
prawodawstwie.
Bodźcem w kierunku reorganizacji państwa i jego administracji stało się narastające
zagrożenie niepodległości, a co się z tym łączyło porównanie polskiego „nierządu”
z centralizacją władzy i ciągłym rozbudowywaniem terenowych agend administracji
w państwach ościennych. Dotychczasowe wyobrażenie państwa administracyjnego przyćmiły
poglądy, że wola ludzka może nadawać pożądane formy porządkowi społecznemu, a przecież
zły porządek można zmienić i naprawić. Te założenie kazały zerwać z biernością, szukać
nowych rozwiązań. W tej sytuacji dawne formy organizacji państwowej ustroju feudalnego
chyliły się ku upadkowi. Ten właśnie czas wydaje się być uzasadniony jako okres narodzin
nowoczesnej administracji polskiej.
Polskie prawo administracyjne narastało stopniowo. Początkowo powstaje jako wyraz
feudalnego aparatu państwowego, staje się jednak z czasem instrumentem walki o nowy
porządek społeczny. Jakkolwiek powstające prawo administracyjne za jednym zamachem nie
burzyło całego porządku feudalnego, to przecież regulując nowo powstające zagadnienia
społeczno-ekonomiczne
i
społeczno-polityczne,
wynikające
z
prowadzonej
walki
o utrzymanie niepodległości w duchu sprzyjającym nowym koncepcjom społecznym
i ekonomicznym, stawało się dowodem aktywnego oddziaływania prawa na kształtowanie
przyszłej bazy ekonomiczno-społecznej a także stało się czynnikiem podważania ustroju
feudalnego. 10
Rozwój feudalizmu na zachodzie Europy wzmacniał władzę monarchy. Wykorzystując walkę
mieszczaństwa z feudami oraz tendencję do centralizacji władzy wynikającą z rozwoju
społeczno-ekonomicznego, monarchom udaje się skupić pełną władzę nad poddanymi.
Absolutyzm niejednokrotnie znajdował wyraz w postaci państwa tzw. policyjnego.
Ograniczenie zasięgu budowanego porządku publicznego tylko do spraw rozstrzyganych
przez sądy, bez obejmowania stosunków między państwem i obywatelem było wynikiem
rosnącego poczucia pełnej władzy nad poddanym. Dlatego też nastąpiło wyraźne
rozgraniczenie „drogi prawa” i „drogi administracyjnej”.
10
E. Ura, Prawne zagadnienia…, op. cit., s. 28 – 29.
9
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Tendencje do zabezpieczenia się przed wzrostem samowoli władzy państwowej
państwa policyjnego oraz do ograniczenia wszechwładzy państwa policyjnego zaznaczyła się
w stworzeniu „teorii fiskusa”. Ta koncepcja to wyraz usiłowań poddania choćby części
państwa „drodze prawa”, czyli drodze rozpatrywania sporów między poddanym a państwem
przez sądy.
W takim ujęciu „władczego” działania państwa policyjnego, przepisy dotyczące spraw
administracji publicznej nie mają charakteru przepisów właściwego prawa, stanowią tylko
instrukcje działania dla władz państwowych. Nie stanowią przepisów regulujących stosunek
ludności kraju do organów władzy.
Prawo, stwarzające nowe ramy działalności administracji publicznej tworzyło je w taki
sposób, że aparatowi państwa pozostawiło jedynie troskę o ogólną ochronę porządku
prawnego i bezpieczeństwa, dopuszczając ograniczenia „wolności jednostki” tylko wtedy,
gdy wymagał tego wzgląd na prawa wolnościowe innych.
Rozwój historyczny polskiego państwa administracyjnego od początku bliższy był
koncepcjom następnego etapu rozwoju koncepcji administracyjnych, tj. etapowi „państwa
prawnego”. W Polsce nie miała zastosowania teoria, że panujący nie jest związany prawem,
bo sam go ustala. Prawo stało nad nim a dochowanie przez niego tego prawa było
kontrolowane. Interes państwa w Polsce nie był określany przez panującego, lecz przez sejm,
w którym monarcha stanowił jeden z 3 „stanów”. Organy wykonawcze państwa w XVIII w
wieku w Polsce działały tylko w oparciu o konstytucje sejmowe, które stanowiły normy
prawa administracyjnego. 11
Prawo
administracyjne
państw
zachodnio
–
europejskich
miało
charakter
„defensywny” jako wyraz ograniczenia działania państwa policyjnego. W Polsce zaś prawo to
miało charakter wręcz „ofensywny”, twórczy, organizatorski, szerzący działalność organów
państwa. Polskie prawo administracyjne powstawało jako wyraz przebudowy gospodarczej
i społecznej kraju, a także właśnie jako reakcja przeciw defensywnemu nastawieniu szlachty
wobec wszelkiej działalności władz państwowych w obawie o naruszenie „złotej wolności”.
11
J. Starościak .Państwo i Prawo., 1995r., str. 717-732
10
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Naukę polskiego prawa administracyjnego charakteryzuje się w tym okresie między innymi
tym, że pozycją obywatela rządzi prawo, a nie organ wykonawczy. 12
Samo pojęcie policji w tym okresie w Polsce rozumiano szeroko. W 1765 roku
powołane zostały komisje dobrego porządku. Były to organy złożone z miejscowej szlachty
a zajmowały się przede wszystkim finansami i wewnętrzną organizacją miast królewskich
oraz warunkami zdrowotności ludności. Działający w latach 1788-1792 Sejm Czteroletni
powołał do życia komisje porządkowe cywilno-wojskowe. Miało to miejsce w 1789 roku.
Niestety do komisji dobrego porządku nawiązywały one tylko nazwą. Zakres działania tych
komisji był bardzo rozległy, gdyż przyjęły one wszystkie funkcje administracyjne starostów,
których urzędy zostały zniesione.
Kolejnym okresem kształtowania się organów Policji był okres międzywojenny.
W okresie tym oraz po II wojnie światowej wydano szereg aktów mających istotny wpływ na
rozwój współczesnej Policji. Dekret o organizacji państwowej Milicji Ludowej z 5 grudnia
1918 roku był pierwszym aktem upaństwowienia milicji. Zgodnie z art. 1 Milicja Ludowa
podobnie zresztą jak wszystkie tego typu formacje, została powołana do ochrony
i zapewniania bezpieczeństwa ludności miast a także wsi oraz walki z jakimikolwiek
przejawami bezładu społecznego. Wydany 9 stycznia 1919 roku kolejny dekret o organizacji
policji komunalnej był próbą ujednolicenia milicji. Na jego mocy wszystkie dotychczasowe
milicje samorządowe, miejskie i komunalne zostały przemianowane na policję komunalną,
podporządkowaną Naczelnej Inspekcji Policji Komunalnej. 13
Kolejnym aktem prawnym określającym sprawy policji była ustawa z dnia 24 lipca
1919 roku o Policji Państwowej. Przeszła ona do historii jako „policja granatowa”. Ustawa ta,
podobnie jak wcześniejsze dekrety obejmowała swym zakresem tylko tereny byłej
Kongresówki, zaś pozostałe prowincje miały nadal odrębne organizacje policyjne. Policja
Państwowa, powszechnie znana jako „policja granatowa”, miała być organem wykonawczym
władz państwowych i samorządowych do ochrony bezpieczeństwa, porządku publicznego
i spokoju. Organem nadzorującym był Komendant Główny. Był on mianowany przez
Naczelnika Państwowego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych, któremu podlegał
12
13
J. Rutkowski, Historia Gospodarcza Polski, Poznań 1947r., str. 225.
O. Światkiewicz, Policja Administracyjna… op. cit., s.29.
11
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
służbowo. W terenie działały komendy okręgowe, komendy powiatowe, posterunki gminne
i komisariaty. Te dwa ostatnie tworzono na wniosek wojewody, a zatwierdzał je Minister
Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Komendantem Głównym Policji. W owym czasie
występowały dwa rodzaje posterunków: oficerskie i podoficerskie. Tworzono także
posterunki podległe komisariatom na terenach usytuowanych na peryferiach miasta,
a w wyjątkowych wypadkach także wartownie policyjne. Ponadto w dużych miastach
organizowano także posterunki czy też komisariaty specjalistyczne, takie jak rzeczne,
kolejowe i graniczne.
6 marca 1928 roku Prezydent RP wydał rozporządzenie o Policji Państwowej
określające organizację i zakres działania Policji Państwowej. Artykuł pierwszy tego
rozporządzenia stanowił, że Policję określa się jako jednolity, zorganizowany na wzór
wojskowy korpus, przeznaczony do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku
publicznego. W dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego Policja podlegała
władzom administracji ogólnej, zaś w zakresie spraw kadrowych, wyszkolenia, zaopatrzenia
technicznego, wykonywania służby – policyjnym przełożonym. Władze administracji ogólnej
miały prawo żądać od przełożonych policji wyjaśnień i sprawozdań, a w przypadku
stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie organizacji i administracji wewnętrznej – ich
usunięcia. Zarówno władze administracji ogólnej jak i władze sądowe i prokuratorskie
ponosiły wyłączą odpowiedzialność za treść poleceń wydawanych Policji. 14
Organy administracji ogólnej, czyli: wojewoda, starosta oraz prezydent miasta
stanowiącego powiat miejski posiadały szereg uprawnień. Uprawnienia te dotyczyły m.in.
prawa żądania wyjaśnień i sprawozdań w sprawach administracji wewnętrznej Policji.
Wojewoda decydował o tworzeniu i rozlokowaniu posterunków, a także o czasowym
wzmocnieniu policji jednego powiatu siłami innego w obrębie województwa.
W przypadkach gdy Rada Ministrów uznała za konieczną ze względu na interes
obrony państwa częściową lub też całkowitą mobilizację, Policja Państwowa, z chwilą
ogłoszenia mobilizacji względnie w terminie wskazanym w uchwale Rady Ministrów –
14
J. Starościak. Państwo i Prawo…, op. cit., str. 719-721.
12
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
stawała się z mocy samego prawa częścią składową sił zbrojnych państwa i wchodziła w ich
skład jako wojskowy korpus służby bezpieczeństwa.
Model policji, jaki ukształtował się w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości
był traktowany jako zbyt zdecentralizowany. Zmiany spowodowane przewrotem majowym w
1926
roku
spowodowały
ograniczenie
zakresu
oddziaływania
na
policje
władz
samorządowych i terenowych władz administracji ogólnej. Zauważyć się też dała większa
centralizacja policji i zwiększenie jej autonomii w strukturze organów administracyjnych.
15 sierpnia 1944 r. na mocy dekretu została ostatecznie rozwiązana Policja Państwowa a na
jej miejscu tworzona była Milicja Obywatelska. Bardzo wyrazista stała się treść pierwszego
artykułu dekretu rozwiązującego Policję Państwową: „Rozwiązuje się Policję Państwową,
która stała na usługach okupantów”. 15
Pierwszą regulacją prawną, która dotyczyła ochrony bezpieczeństwa i porządku
publicznego po II wojnie światowej był dekret PKWN z dnia 7 października 1944 r. o Milicji
Obywatelskiej. Zgodnie z tym dekretem, organizacja MO została przystosowana do podziału
administracyjnego państwa. Milicja podporządkowana została kierownikowi resortu
Bezpieczeństwa Publicznego.
W latach 1944 – 1945 zorganizowano i powołano także inne służby specjalne
z zakresu administracji spraw zewnętrznych. Powstał Główny Inspektorat Pożarnictwa,
podporządkowany ministrowi Administracji Publicznej. Główny Inspektorat był pierwszym w
historii
Polski
Ludowej
organem
administracji
państwowej
w
zakresie
ochrony
przeciwpożarowej. Postanowienie tego dekretu uchylone zostało dekretem z dnia 20 lipca
1954 r. o Milicji Obywatelskiej. Określał on policję jako zorganizowaną na wzór wojskowy
i uzbrojoną
formacją
służby
bezpieczeństwa
publicznego,
związaną
ściśle
z Ministerstwem Bezpieczeństwa Publicznego. Regulacje, jakie powstały po wojnie zrywały
z terminem „policja”, zastępując go określeniem „milicja”, nawiązując do ówczesnych
wzorów radzieckich. 16
15
16
E. Ura, Prawne zagadnienia…, op. cit., s. 31 – 35.
J. Rutkowski, Historia Gospodarcza Polski, Poznań 1947r., str. 229.
13
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Uchwalony w dniu 7 grudnia 1953 r. dekret o naczelnych organach administracji
państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego przyniósł
zasadniczy przełom w strukturze organizacji i podporządkowania milicji.
Na mocy tego dekretu zniesiono urząd Ministra Bezpieczeństwa Publicznego, powołując na
jego miejsce dwa organy: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do spraw
Bezpieczeństwa Publicznego. Oddzielono wówczas policję od organów bezpieczeństwa
publicznego przechodząc do zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych.
Kolejnym już aktem prawnym określającym pozycję Milicji Obywatelskiej był dekret
z dnia 21 grudnia 1955 r. o organizacji i zakresie działania Milicji Obywatelskiej. Milicja stać
się
miała
uzbrojoną
formacją,
powołaną
do
ochrony
spokoju,
ładu,
porządku
i bezpieczeństwa publicznego, podległą ministrowi spraw wewnętrznych. Wówczas organem
centralnym stała się komenda główna a organami terenowymi komendy wojewódzkie,
miejskie i dzielnicowe oraz komisariaty i posterunki. Dekret ten obowiązywał do dnia wejścia
w życie ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie
działania podległych mu organów. Naczelnym organem administracji państwowej
w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego ustawa ustanowiła
ministra. Do jego podstawowych zadań należało określenie kierunku działania organów
i jednostek organizacyjnych spraw wewnętrznych, kierunków realizacji żądań społeczno –
administracyjnych wykonywanych przez terenowe organy administracji państwowej.
Do pozostałych zadań należało organizowanie i doskonalenie form i metod działań
rozpoznawczych i zapobiegawczych w celu zwalczania przestępstw oraz wykroczeń a także
innych czynów i zjawisk zagrażających porządkowi publicznemu i bezpieczeństwu państwa.17
Komenda Główna Milicji Obywatelskiej stała się centralnym organem Milicji
Obywatelskiej. Na jej czele stał Komendant Główny MO. Była ona organem ustanowionym
aktem prawnym rangi ustawowej i z tego też względu tylko aktem tej samej rangi mogła być
zniesiona. Komenda Główna Milicji i stojący na jej czele Komendant Główny były
centralnymi organami Milicji Obywatelskiej przede wszystkim w dziedzinie działalności
fachowej związanej z utrzymaniem bezpieczeństwa i porządku publicznego.
17
Szczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, C.H. Beck, Warszawa 2002, s. 23-24.
14
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Struktura organizacyjna milicji zmieniona została w sposób zasadniczy przez ustawę.
W jednostkach podziału terytorialnego ustanowiła, jako organy terenowe Ministra Spraw
Wewnętrznych: szefów wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych, szefów rejonowych,
miejskich i dzielnicowych urzędów spraw wewnętrznych a także komendantów
komisariatów i posterunków milicji.
Zachodzące od końca lat 80-tych zmiany ustrojowo – gospodarcze i polityczne dały
się zauważyć w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podległe Ministrowi
Spraw Wewnętrznych służby zostały zlikwidowane, a później zastąpione przez nowe
formacje ochrony bezpieczeństwa i porządku. Zakres ich działania oraz strukturę
organizacyjną dostosowano do nowych warunków. I tak, ustawami z dnia 6 kwietnia 1990 r.
utworzona została Policja i Urząd Ochrony Państwa, ustawą z dnia 12 października 1990 r.
– Straż Graniczna, oraz ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r. – Państwowa Straż Pożarna.
Uchwalono też ustawę o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych. 18.
Utworzona Ustawa o Policji reguluje zagadnienia związane ze strukturą organów Policji.
Do chwili obecnej była ona kilkadziesiąt razy zmieniana i nowelizowana.
Do zasadniczych zmian zaliczyć należy ustawy: z dnia 21 lipca 1995 r. o zmianie
ustaw o Urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, o Policji, o Urzędzie Ochrony Państwa,
o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw; ustawę z dnia 25 kwietnia 1996 r.
o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej –
w związku z reformą ustroju państwa – oraz ustawę z dnia 13 listopada 2002 r. o zmianie
ustawy o Policji, ustawy o administracji rządowej w województwie i ustawy o samorządzie
powiatowym. Przyczyną zmian ustaw po części były kolejne reformy gospodarczo –
ustrojowe państwa, a z związku z tym konieczność dostosowania zakresu działania, form oraz
metod działania, a także struktur organizacyjnych Policji do nowych, zmieniających się
uwarunkowań.
Analizując zmiany ustawy nasuwa się wniosek, że tak jak w całym okresie
historycznym, każda zmiana, która związana jest z funkcją i ustrojem państwa ma swe odbicie
w funkcjonowaniu, sposobie a także zakresie działania Policji. Ukazuje to też istotę Policji
18
S. Pieprzny, Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Wyd. Zakamycze, 2003, s. 18.
15
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
i niezbędności jej funkcjonowania w państwie oraz określa potrzebę wyodrębniania z prawa
administracyjnego szeroko rozumianego prawa policyjnego.
Procesy zmiany ustawy o Policji ukazują dwa zasadnicze etapy w funkcjonowaniu
policji: lata 1990 – 1998 i okres od 1 stycznia 1999 roku. Zakres zadań i struktura
organizacyjna pozwalają dodatkowo na podział pierwszego etapu na lata 1990 – 1995
i 1996 – 1998. 19
2. Rodzaje policji
1.2.1. Policja w ujęciu materialnym
Dotychczas skupiałem się głównie na ujęciu przedmiotowym policji, jej historii od
czasów najdawniejszych do tych nam współczesnych. Rozdział poświęcony zostanie
problematyce związanej z ujęciem podmiotowym policji, jej organizacji, struktury.
W tymże ujęciu, można wyodrębnić organy spełniające funkcje przypisywane policji
i zorganizowane na wzór wojskowy jako umundurowane i uzbrojone formacje (Policja, Straż
Graniczna itp.) oraz organy „cywilne” administracji publicznej nie oparte na wzorcach
wojskowych (np. różnego rodzaje inspekcje, nadzory itp.). Te ostatnie mogą spełniać zadania
także inne niż typu policyjnego. Czasem niektórym organom, o różnych kompetencjach
powierza
się
funkcje
typu
policyjnego.
Np.
art.
13a
ustawy
z
dnia
22.08.1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, Dz. U. Nr 106, poz. 680 ze zm.
upoważnia radę powiatu do wprowadzania zakazu odbywania imprez masowych w przypadku
negatywnej oceny bezpieczeństwa i porządku w związku z przeprowadzoną imprezą
masową. 20
19
20
Ibidem, s. 19 – 20.
S. Kasznica, Polskie prawo administracyjne. Pojęcia i instytucje zasadnicze, Poznań 1946, s. 131-134.
16
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Kolejno w oparciu o kryterium podmiotowe można wyodrębnić organy policji
państwowej, samorządowej, czy też „prywatnej”. Do grupy pierwszej zaliczymy np. Policję,
do drugiej – straże gminne, zaś do trzeciej – wewnętrzne służby ochrony. Tym ostatnim bieg
nadała ustawa z 22.08.1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. Nr 114, poz. 740).
Art. 2 pkt 8 tej ustawy daje legalną definicję tych służb. Stwierdza także, że funkcja ta może
być pełniona przez przedsiębiorców, którzy uzyskali stosowaną koncesję. Wówczas,
w oparciu o wydaną koncesję państwo odstępuje prawo wyłączności działania w zakresie
pełnienia funkcji policji podmiotom prowadzący działalność gospodarczą w dziedzinie
„usług” na ochronę osób lub mienia. Fakt prywatyzacji funkcji państwa powoduje, że to
właśnie podmioty prywatne przejmują funkcje dotychczasowych państwowych straży
przemysłowych w różnych podmiotach gospodarczych.
Z pośród klasyfikacji organów typu policyjnego, sprawujących funkcje administracji
publicznej, może dokonać kolejnego podziału. Podziału tego można dokonać następująco:
organy o kompetencji ogólnej oraz wyspecjalizowane organy policji. Do organów
o kompetencji ogólnej należałyby zadania wykonywane w różnych sferach aktywności
i byłyby to
przede
wszystkim:
organy Policji
i
organy straży
gminnych.
Do
wyspecjalizowanych organów policji zaś należałyby organy sprawujące funkcje policyjne na
wybranych odcinkach. Biorąc pod uwagę powyższe kryteria można dokonać bardziej
szczegółowej charakterystyki niektórych rodzajów policji.
W przypadku Policji ustawa z 06.04.1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.)
na zasadzie klauzuli ogólnej określa jej zadania jako formację „przeznaczoną do ochrony
bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego” (art. 1 ust. 1).
Co prawda postanowienia art. 1 ust. 2 charakteryzują bardziej szczegółowo te postanowienia
(…dotyczy to ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w miejscach publicznych,
w publicznym transporcie, ruchu drogowym czy też na wodach przeznaczonych do
powszechnego korzystania) lecz zadania Policji obejmują różne dziedziny. Jedną z funkcji,
jaką pełni Policja to funkcja kryminalna.
21
Policja Kryminalna zwalcza poważne
przestępstwa, w tym przestępczość zorganizowaną i gospodarczą. Jej zadaniem jest ściganie
Z. Leoński, Istota i rodzaje policji administracyjnej, zagadnienia wybrane, materiały pokonferencyjne, Cisna
2-4 czerwca 2002, Rzeszów 2002, s. 346-347.
21
17
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
przestępstw. Każdy kraj związkowy ma własny Krajowy Urząd Kryminalny, który prowadzi
śledztwa w szczególnie poważnych wypadkach oraz koordynuje realizację zadań policji
kryminalnej w danym kraju związkowym.22 Nie są to jednak funkcje policji administracyjnej.
Jednak jako organy określone w ustawodawstwie z 1998 r. (o samorządzie powiatowym
i administracji rządowej w województwie) została ona na szczeblu województwa i powiatu
wdrożona w system organów administracji zespolonej mianem „zespolonych służb, inspekcji
i straży”. Podkreśla to administracyjny charakter tej formacji. Wprawdzie ustawa o Policji na
zasadzie klauzuli generalnej określa zadania Policji, ustawodawstwo administracyjne bliżej
ustala kompetencje tych organów. Organy Policji wydają różnego rodzaju decyzje
administracyjne. Niektóre z nich to np. w oparciu o przepisy ustawy z 21.5.1999 r. o broni
i amunicji decyzje - pozwolenia na broń, w oparciu o ustawę z 22.8.1997 r. o ochronie osób
i mienia, decyzje odmawiające zatwierdzenia planu ochrony obszarów i obiektów, decyzje
zawierające licencje pracownika ochrony fizycznej itd. Właściwość tych organów w
postępowaniu unormowanym w K.P.A. ustala art. 6a ustawy o Policji. Kolejną kompetencję
Policji nadaje ustawa z 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym, która upoważnia Policję do
przeprowadzania kontroli i podejmowania określonych czynności (np. zatrzymywania
dowodu rejestracyjnego pojazdu). Z postanowień ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji wynika, w jakich sytuacjach Policja może użyć tzw. przymusu
natychmiastowego (przymusu policyjnego). Policja w oparciu o tą ustawę, a także przepisy
wykonawcze pełni funkcję tzw. organów asystencyjnych w postępowaniu egzekucyjnym.
Formy przymusu bezpośredniego, jaki może stosować Policja, regulują zagadnienia
przepisów art. 16-18 ustawy o Policji.
W stanach zagrożenia oraz ich zapobiegania określoną rolę spełniają, tworzone na
podstawie znowelizowanej w 1995 r. ustawy z 1990 r. o Policji, straże gminne – miejskie.
Art. 23-24; por. też rozporządzenie Rady Ministrów z 30.12.1990 r. w sprawie szczegółowych
zasad współpracy Policji ze strażami miejskimi oraz zakresu nadzoru fachowego i pomocy
udzielanej tym strażom przez Komendanta Głównego Policji, Dz. U. Nr 84, poz. 492. Straże
gminne - miejskie są to umundurowane formacje, tworzone w miastach i gminach przez rady
22
Gazeta Policyjna, art. Modele organizacji sił policyjnych w wybranych państwach, wydanie 48/2003
18
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
gmin po porozumieniu się z komendantem wojewódzkim Policji. Istnieje możliwość
tworzenia wspólnych straży, na podstawie porozumienia gminy. Funkcjonariusze straży
gminnej „wykonują wyłącznie czynności administracyjno – porządkowe”. Ograniczeni są oni
do stosowania tylko określonych środków przymusu bezpośredniego (określone w
art. 16 pkt 3-5). Ustawa jednak nie określa jasno, jakie czynności „administracyjnoporządkowe” wykonywać będą straże gminne (miejskie). Przyjmuję się, że gdy te czynności
wkraczają w sferę praw jednostki, do ich podejmowania potrzebne jest upoważnienie
ustawowe. Do ustalenia swych struktur organizacyjnych nie wystarczają tylko kompetencje
samorządu terytorialnego.23
Art. 1 ustawy z 29.08.1997 r. o strażach gminnych ukazuje obszar ich działania, który
ogranicza się „do ochrony porządku publicznego na terenie gminy”. Art. 11 i 12 szczegółowo
ustala ich zadania (np. ochrona obiektów komunalnych i użyteczności publicznej, ochrona
porządku i spokoju w miejscach publicznych. Do form ich realizacji zaliczymy np.
legitymowanie osób, usuwanie pojazdów, wydawanie poleceń. 24
Kolejnymi organami o charakterze policyjnym jest Agencja Bezpieczeństwa
Wewnętrznego oraz Agencja Wywiadu, które to powstały z dniem wejścia w życie ustawy
o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu z dnia 24.05.2002 r. ABW
jest agencją zajmującą się wewnętrznym bezpieczeństwem państwa polskiego, m.in.
kontrwywiadem i zwalczaniem terroryzmu na terenie kraju, ogólnej ochrony RP i jej
porządku konstytucyjnego. Do zadań ABW należy m.in.:
1. Rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo
wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność
i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także
obronność państwa,
2. Rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw (oraz ściganie ich sprawców):
3. Realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz
wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji
niejawnych w stosunkach międzynarodowych,
23
24
Z. Leoński, Materialne prawo administracyjne, C.H. Beck, Warszawa 1997, s. 159-160
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych, Dz. U. z dnia 9 października 1997 r.
19
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
4. Uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom
informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego
państwa i jego porządku konstytucyjnego,
5. Podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach
międzynarodowych.
Z kolei Agencja Wywiadu to służba wywiadowcza, w której interesie leży
pozyskiwanie jawnych i niejawnych informacji poza granicami kraju, które mogą mieć
znaczenie dla bezpieczeństwa i żywotnych interesów kraju. W kompetencjach Agencji
Wywiadu leży m.in.: uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym
organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej
pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego,
rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo,
obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, itp.25
Gdy chodzi o organy, które pełnią funkcje wyspecjalizowanej policji administracyjnej,
w rachubę wchodzą albo umundurowane i uzbrojone formacje i zorganizowane na wzór
wojskowy, albo organy administracji cywilnej. Liczba tych pierwszych organów jest dość
znaczna. Istotne jest, zatem sygnalizowanie ich istnienia.
Przede wszystkim trzeba wziąć pod uwagę Straż Graniczną, której strukturę oraz
zadania i kompetencje normuje ustawa z 12.10.1990 r. (Dz. U. Nr 78, poz.462 ze zm.).
W Art. 1 tej ustawy określona jest ona jako formacja umundurowana i uzbrojona, powołana
„do ochrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz kontroli ruchu granicznego". Do
innego rodzaju kompetencji tych organów, tym razem typu administracyjnego jest przeprowadzanie kontroli ruchu granicznego, zapewnienie porządku publicznego na
obszarach przejść granicznych i w strefie nadgranicznej, ochrona urządzeń i znaków
służących ochronie granicy państwa, łącznie z wydawaniem decyzji administracyjnych, takich
jak zezwolenia na przekroczenie granicy i wiz czy stosownie form przymusu bezpośredniego,
określonych w art.23 i nast. cytowanej ustawy. Podobne funkcje wykonują funkcjonariusze
celni, którzy wykonują obowiązki służbowe w umundurowaniu z widocznym numerem
25
Internet: http://www.abw.gov.pl z dnia 10 listopada 2006 r.
20
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
identyfikacyjnym. Do zadań urzędów celnych należy m.in. sprawowanie funkcji
administracyjnych dozoru celnego i kontroli celnej, zatrzymywanie środków transportu oraz
w drodze decyzji administracyjnych zarządzanie konwojem celnym. Sprawy te normują
postanowienia ustawy z 09.01.1997 r. Kodeks celny (Dz. U. Nr 23, poz. l17 ze zm.).
Istotną rolę spełnia Państwowa Straż Pożarna, określona art. 1 ustawy z 24.8.1991 r.
o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 88, poz.400 ze zm.) jako „zawodowa
umundurowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt formacja, przeznaczona do walki
z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami". Organy te pełnią
typowe funkcje policji administracyjnej szczególnie w przypadkach organizowania
i prowadzenia akcji ratowniczej (por. art. 20 i nast. tej ustawy oraz ustawę z 24.08.1991 r.
o ochronie przeciwpożarowej, Dz. U. Nr 81, poz.351 i nast.). Podobnie jak Policja, również
Państwowa Straż Pożarna została włączona na zasadach szczególnych przez ustawy
z 05.06.1998 r. o samorządzie powiatowym i administracji rządowej w województwie do
organów administracji zespolonej na szczeblu województwa i powiatu. 26
Warto wspomnieć o innych uzbrojonych formacjach, pełniących funkcje policyjne,
tj. np. Straż Marszałkowska, która to zapewnia porządek i bezpieczeństwo na terenie
parlamentu, w szczególności w czasie posiedzeń Sejmu i Senatu..
Przepisy innych ustaw przewidują istnienie wyspecjalizowanych straży czy jednostek
o podobnym charakterze, powołanych dla utrzymania porządku publicznego, bezpieczeństwa
i zapobiegania zagrożeniom w tej dziedzinie. Np. Państwowa Straż Rybacka stworzona
ustawą z 18.04.1985 r. o rybactwie śródlądowym, która powołana została do kontroli
przestrzegania przepisów tej ustawy. Znaczącą rolę odgrywa też Społeczna Straż Rybacka,
która współdziała z Państwową Strażą Rybacką i posiada szereg zbliżonych do niej
uprawnień. Ustawa z 16.10.1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114, poz. 310 ze zm.)
w ramach Służby Parków Narodowych wyodrębnia Straż Parku (art. 17-18). 27
Na podstawie ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2003 r., Nr 86, poz. 789)
utworzono Straż Ochrony Kolei, stanowiącą umundurowaną i uzbrojoną formację, która
sprawuję kontrolę przestrzegania przepisów porządkowych na obszarze kolejowym,
26
27
Z. Leoński, Istota i rodzaje policji…, op. cit., s. 349-350.
Z. Leoński, Materialne prawo… op. cit., s. 160
21
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
w pociągach i innych pojazdach kolejowych; a także chroni życie i zdrowie ludzi oraz mienia
na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych.
Funkcje policji administracyjnej mogą pełnić również określone służby cywilne. Będą
to grupy organów, które noszą zazwyczaj nazwę inspekcji, choć niekiedy ustawodawca
używa na ich określenie innej nazwy. Przykładowo mogą to być organy Inspekcji Sanitarnej,
której strukturę i zadania określa ustawa z 14.03.1985 r. o Inspekcji Sanitarnej (tj. z 1998 r.
Dz. U. Nr 106, poz.668 ze zm.). Do jej zadań należy ochrona zdrowia ludzkiego przed
wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, ale przede wszystkim ma ona zapobiegać
powstawaniu chorób zakaźnych i zaraźliwych (art. l). Wyposażona jest w tym celu
kompetencje kontrolne, ale również wydaje decyzje i zarządzenia, kieruje akcjami
sanitarnymi i podejmuje działania mające na celu usunięcie zagrożenia sanitarnego itd. (por.
art.3-6). Kolejnym organem pełniącym funkcje policyjne jest Inspekcja Farmaceutyczna.
Spełnia ona funkcje kontroli i nadzoru nad warunkami wytwarzania, jakością i obrotem
środkami farmaceutycznymi i materiałami medycznymi. W przypadku naruszenia
odpowiednich przepisów prawnych, wydaje decyzje o usunięciu uchybień, może wstrzymać
obrót środka farmaceutycznego lub materiału medycznego, wydać zakaz wprowadzania ich
do obrotu, stosować postępowanie zabezpieczające w rozumieniu przepisów o egzekucji
administracyjnej itp. Sprawy te normowane są ustawą z 10.10.1991 r. o środkach
farmaceutycznych,
materiałach
medycznych,
aptekach,
hurtowniach
i
Inspekcji
Farmaceutycznej (Dz. U. Nr 105, poz.452 ze zm.). Ustawa z 24.4.1997 r. c zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (tj. z
1999 r. Dz. U. Nr 66, poz.752) przewiduje, że inspekcja ta ma zwalczać choroby zakaźne i w
tym celu służą jej m.in. uprawnienia kontrolne, usuwa zagrożenia, wykonując polecenia
starosty, wójta czy burmistrza itd. 28
Inspekcja Ochrony Środowiska prócz kompetencji kontrolnych posiada szczególne
uprawnienia - w przypadku wystąpienia zagrożeń (por. ustawę z 20.7.1991 r. o Inspekcji
Ochrony Środowiska, Dz. U. Nr 77, poz. 335 ze zm.). Inspekcja Celna prócz kompetencji
28
Z. Leoński, Istota i rodzaje policji…, op. cit., s. 348-350.
22
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
kontrolnych ma możliwość użycia środków przymusu bezpośredniego (por. ustawę
z 06.06.1997r. o Inspekcji Celnej, Dz. U. Nr 71, poz.449). 29
Zdarza się, że także funkcje policji spełniają podmioty powołane tylko na określony
czas. Przykładem jest ustawa z 22.8.1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, która
przewiduje powołanie przez organizatora służb porządkowych na okres imprezy.
Mając na uwadze zasadę racjonalnego działania istnieje konieczność zapewniania
współdziałania i współpracy organów powołanych do wykonywania funkcji policji
administracyjnej, szczególnie przy istnieniu tak dużej ilości tych organów.
W tym właśnie celu powstały przepisy ustawowe lub wykonawcze traktujące o obowiązku
koordynacji działań, współdziałania i udzielania pomocy. Przykładowo art. 2 ustawy
z 12.10.1990 r. o Straży Granicznej stanowi: „Organy administracji państwowej, samorządu
terytorialnego oraz państwowe i inne jednostki organizacyjne są obowiązane współdziałać
z organami ochrony granicy państwowej oraz zapewnić im niezbędne warunki do
wykonywania zadań określonych w ustawie". Zaś art. 10 tej ustawy upoważnia komendantów
granicznych placówek kontrolnych Straży Granicznej do koordynowania działań organów
i
instytucji
funkcjonujących
w
przejściach
granicznych.
Przykładem
przepisów
wykonawczych w tym zakresie może być rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z 18.12.1998 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad współpracy
specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych z Policją, jednostkami ochrony
przeciwpożarowej, obrony cywilnej i strażami gminnymi (miejskimi) (Dz. U. Nr 161, poz.
1108).
Różne inspekcje państwowe wymagają skoordynowania ze względu na ich rozbudowaną sieć.
Służyć temu mogą przepisy ustaw z 05.06.1998 r. o administracji rządowej w województwie
oraz o samorządzie powiatowym, przewidujące włączenie na zasadach szczególnych do
administracji zespolonej „służb, inspekcji i straży". Zajmują się one wykonywaniem
określonych zadań, również typu policyjnego, w imieniu wojewody i starosty, niektóry także
w imieniu własnym. Zasady „zespolenia" tych służb, inspekcji i straży unormowane są
dwiema z wymienionych wyżej ustaw z 05.06.1998 r., chyba że przepisy szczególne stanowią
29
Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, Dz. U. 91.77.335 z dnia 29 sierpnia 1991 r.,
23
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
inaczej. Ponadto wojewoda „zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych
administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich
działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz
zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego...
a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz
zwalczania i usuwania ich skutków", ale „na zasadach określonych w ustawach" (art. 13 pkt.4
ustawy o administracji rządowej w województwie). 30
Zdarza się, że organy policji wprost realizują nakazy i zakazy zawarte w prawie
materialnym bez potrzeby wydawania aktu administracyjnego. Będą to np. ustne polecenia
podmiotu kierującego akcją ratowniczą przez organy Państwowej Straży Pożarnej, stanowiące
szczególną formę realizacji prawa materialnego. Prawie każdy z organów policji (straży) ma
możliwość stosowania wskazanych w ustawie środków przymusu bezpośredniego.
Art. 117 ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji normuje te
zagadnienia w sposób generalny.
Istotne jest wskazanie na „zasady ogólne" stosowania przez policję administracyjną
przysługujących im środków, gdyż szczególne sytuacje dozwalają na korzystanie z form,
w których jednostka nie ma możliwości korzystania z „normalnych" środków ochrony
a stwarza to różne niebezpieczeństwa. 31 Z reguły wymienia się 8 takich zasad (S. Kasznica).
Będą to np. takie zasady jak ta, że policja (organy o podobnym charakterze) jest powołana do
ochrony porządku publicznego — nie powinna, zatem ingerować w sferę interesów i dóbr
prywatnych (w życie prywatne, mieszkanie prywatne itd.), chyba że działanie jednostki
wykracza poza krąg prywatny. Nie wolno policji nakazać działań czy ograniczać korzystania
z dóbr prywatnych, chyba, że ustawa na to wyraźnie pozwala. Stosując środki ingerencji, nie
może ona przekraczać pewnych granic; może ona stosować tylko środki niezbędne itp. 32
Zasady te mają na celu ochronę praw jednostki. Ustawa z 06.04.1990r. o Policji w art. 14 ust.
3 wprowadza ogólną regułę, iż „Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają
obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony prawa człowieka".
30
Pieprzny S., Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Wyd. Zakamycze 2003, s. 21.
Z. Leoński, Istota i rodzaje policji…, op. cit., s. 350-352
32
S. Kasznica, Polskie prawo administracyjne. Pojęcia i instytucje zasadnicze, Poznań 1946, s. 139-140
31
24
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Inna dyrektywa dotyczy stosowania środków przymusu bezpośredniego. Art. 16 ust. 2
stanowi: „Policjanci mogą stosować jedynie środki przymusu bezpośredniego odpowiadające
potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania
się wydanym poleceniom". Pewne zasady dotyczące stosowania przymusu bezpośredniego
wynikają także z ustawy z 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Będzie to
np. zasada stosowania niezbędnych środków egzekucyjnych, zasada stosowania tylko
środków przewidzianych ustawą, zasada stosowania najłagodniejszego środka itp. 33
1.2.2. Policja w ujęciu formalnym
Prawidłowy rozwój społeczeństwa uwarunkowany jest wieloma czynnikami, wśród
których bez wątpienia najważniejszym są warunki zdrowotne. Ich poziom zależy od higieny
otoczenia, w którym żyje, pracuje i wypoczywa człowiek. Zależy także od stopnia
zapobiegania chorobom, na które narażone jest życie społeczeństwa. Dlatego też ważne
znaczenie należy przypisać fachowemu nadzorowi w tym zakresie. Nadzór ten sprawuje
Państwowa Inspekcja Sanitarna, funkcjonująca na podstawie ustawy z 14 marca 1985 r.
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Została ona powołana w celu ochrony zdrowia ludzkiego
przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, ale w szczególności w celu
zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych. Cele te realizowane są poprzez
nadzór nad warunkami:
1) higieny środowiska
2) higieny praca w zakładach pracy
33
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz.U.02.7.58, art. 14, 16.
25
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
3) higieny w szkołach i innych placówkach usługowo – wychowawczych, w szkołach
wyższych oraz ośrodkach wypoczynku
4) zdrowotnymi w zakresie żywności i żywienia 34
Państwowa Inspekcja Pracy przede wszystkim sprawuje bieżący i zapobiegawczy
nadzór sanitarny a także prowadzi działalność zapobiegawczą i przeciwepidemiczną
w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób powodowanych warunkami środowiska, jeżeli
ich występowanie ma charakter epidemiczny. 35
Rzeczowy zakres zadań Państwowej Inspekcji Pracy dzieli się na cztery grupy
kompetencji:
1) w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego do jej zadań należy: opiniowanie
projektów regionalnych i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego a także
lokalizacji inwestycji pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych; opiniowanie
projektów norm pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych; opiniowanie
projektów wytycznych w sprawach techniczno – budowlanych.
2) w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej
należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne,
które dotyczą w szczególności: higieny środowiska, a zwłaszcza czystości powietrza
atmosferycznego, gleby, wody i innych elementów środowiska w zakresie ustalonym
w odrębnych przepisach; utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości,
zakładów pracy, instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, dróg, ulic oraz
środków komunikacji publicznej; warunków produkcji, transportu, przechowywania
i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia zbiorowego; warunków zdrowotnych
produkcji i obrotu przedmiotami użytku oraz innymi wyrobami mogącymi mieć wpływ na
zdrowie ludzi; warunków zdrowotnych środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania
chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z warunkami pracy; higieny
pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach
oświatowo – wychowawczych, szkołach wyższych oraz ośrodkach wypoczynku; higieny
procesów nauczania.
34
35
M. Jełowicki, Organy administracji specjalnej, Wyd. PWN, Warszawa 1990r., s. 126-128.
Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz.U.98.90.575.
26
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
3) w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób epidemicznych: dokonywanie analiz i ocen
epidemiologicznych, opracowywanie planów oraz programów działalności zapobiegawczej
i przeciwepidemicznej, przekazywanie ich do realizacji społecznym zakładom służby zdrowia
oraz kontrolowanie ich realizacji; ustalanie zakresów i terminów szczepień ochronnych
a także sprawowanie nadzoru w tym zakresie. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
ponadto planują i organizują sanitarne zabezpieczenie granic państwa, sprawują nadzór
sanitarny nad ruchem pasażerskim i towarowym w morskich i lotniczych portach
i przystaniach.
4) w dziedzinie działalności oświatowo – wychowawczej nadrzędnym celem jest
kształtowanie odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych. Służy temu inicjowanie
i wytyczanie kierunków przedsięwzięć zmierzających do zaznajomienia społeczeństwa
z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, popularyzacja zasad higieny i racjonalnego żywienia,
nauczanie metod zapobiegania chorobom czy też udzielania pierwszej pomocy. 36
Organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są:
1) Główny Inspektor Sanitarny,
2) państwowi wojewódzcy inspektorzy sanitarni,
3) państwowi terenowi inspektorzy sanitarni dla gmin,
4) państwowi portowi inspektorzy sanitarni dla morskich portów i przystani, wód
wewnętrznych i terytorialnych oraz jednostek pływających na tych obszarach. 37
Ochrona środowiska jest przedmiotem wszechstronnych działań podejmowanych
przez państwo i jego organy, środowiska naukowo-badawcze, organizacje oraz ruchy
społeczne. Bardzo wiele czynników ma niszczący wpływ na środowisko naturalne człowieka.
Do degradacji środowiska prowadzi np. rozwój techniki i technologii, transportu
i budownictwa, chemizacja różnych dziedzin gospodarki narodowej, itd. Te czynniki
stwarzają szczególny stan zagrożenia dla ludzi, zwierząt, roślin, gleby, wód oraz powietrza
atmosferycznego. Tak szybkie tempo degradacji środowiska stwarza konieczność
przeznaczenia środków na jego ochronę, utrzymywanie służb inspekcyjnych, rozwijanie
współpracy międzynarodowej.
36
37
M. Jełowicki, Organy administracji…, op. cit., s. 129.
art. 10 Ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz.U.98.90.575,.
27
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Zasady ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, zmierzające do zapewnienia
współczesnemu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa
reguluje ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska. 38
Poprzez „środowisko” w ustawie rozumie się „ogół elementów przyrodniczych,
w szczególności powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat
roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też
przekształconych w wyniku działalności człowieka”. Ochrona środowiska wyraża się przede
wszystkim w racjonalnym jego kształtowaniu i racjonalnym gospodarowaniu zasobami
przyrodniczymi, przeciwdziałaniu lub zapobieganiu szkodliwym wpływom na środowisko,
itp. 39
Szczególne zadania ustawa nakłada na terenowe i narodowe organy administracji
państwowej. Sprawują one kontrolę nad przestrzeganie i stosowaniem przepisów o ochronie
środowiska i stwarzają warunki niezbędne do ich realizacji.
Istotną funkcję przy ochronie środowiska pełni Państwowa Inspekcja Ochrony
Środowiska. Podlega ona ministrowi ochrony środowiska. 40
Szczegółowe zadania Inspekcji Ochrony Środowiska określa Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r.
o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska w szczególności należy:
1) kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu
zasobów przyrody,
2) kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska,
3) udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
4) udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji realizowanych jako
przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
5)
kontrola
eksploatacji
instalacji
i
urządzeń
chroniących
środowisko
przed
zanieczyszczeniem,
M. Jełowicki, Organy administracji…, op. cit., s. 134.
art. 1 Ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska, Dz. U. z 1994 r. Nr 49, poz.
196, ze zm.,.
40
M. Jełowicki, Organy administracji.., op. cit., s.136.
38
39
28
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
6) podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań
związanych z ochroną środowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze środowiska,
7) współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami
ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji państwowej i rządowej,
samorządu terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi i opiekunami
społecznymi,
8) organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, prowadzenie
badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian,
9) opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych,
10) inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz
usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego,
11) kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
12) kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
13) kontrola przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie zezwoleń,
z wyłączeniem kontroli laboratoryjnej, w zakresie postępowania z organizmami genetycznie
zmodyfikowanymi. 41
Inspekcja Weterynaryjna jest państwową instytucją kontrolno-nadzorczą. Na jej czele
stoi Główny Lekarz Weterynarii będący centralnym organem administracji rządowej. Jest
instytucją realizującą zadania z zakresu ochrony zdrowia zwierząt oraz bezpieczeństwa
produktów pochodzenia zwierzęcego w celu zapewnienia ochrony zdrowia publicznego.
Inspekcja wykonuje swoje zadania w szczególności przez:
1) zwalczanie:
- chorób zakaźnych zwierząt, w tym zapobieganie wystąpieniu, wykrywanie i likwidowanie
ognisk tych chorób,
- chorób zwierząt, które mogą być przenoszone na człowieka ze zwierzęcia lub przez
produkty pochodzenia zwierzęcego, zwanych dalej "zoonozami", lub biologicznych
czynników chorobotwórczych wywołujących te choroby;
Art. 2. Ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, Dz. U. nr 91, poz. 77 z późniejszymi
zmianami z dnia 29 sierpnia 1991r.
41
29
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
2) monitorowanie zakażeń zwierząt;
3) badanie zwierząt rzeźnych i produktów pochodzenia zwierzęcego;
4) przeprowadzanie:
- weterynaryjnej kontroli granicznej,
- kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu
przepisów o kontroli weterynaryjnej w handlu;
5) sprawowanie nadzoru nad:
- bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nad wymaganiami
weterynaryjnymi przy ich produkcji, umieszczaniu na rynku oraz sprzedaży bezpośredniej,
- wprowadzaniem na rynek zwierząt i ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego,
- wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem środków żywienia zwierząt,
- zdrowiem zwierząt przeznaczonych do rozrodu oraz jakością zdrowotną materiału
biologicznego,
- obrotem produktami leczniczymi weterynaryjnymi, wyrobami medycznymi przeznaczonymi
dla zwierząt oraz warunkami ich wytwarzania,
- wytwarzaniem i stosowaniem pasz leczniczych,
- przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt,
- przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przemieszczaniem zwierząt,
- przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta
gospodarskie;
6) prowadzenie monitorowania substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych,
biologicznych,
produktów
leczniczych
i
skażeń
promieniotwórczych
u
zwierząt,
w produktach pochodzenia zwierzęcego, w wodzie przeznaczonej do pojenia zwierząt
i środkach żywienia zwierząt;
7) prowadzenie wymiany informacji w ramach systemów wymiany informacji, o których
mowa w przepisach Unii Europejskiej.
Organami Inspekcji są:
1) Główny Lekarz Weterynarii;
30
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
2) wojewódzki lekarz weterynarii, jako kierownik wojewódzkiej inspekcji weterynaryjnej
wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie;
3) powiatowy lekarz weterynarii, jako kierownik powiatowej inspekcji weterynaryjnej
wchodzącej w skład niezespolonej administracji rządowej;
4) graniczny lekarz weterynarii.
Zadania organów Inspekcji wykonują:
1) lekarze weterynarii i inne osoby zatrudnione w Inspekcji oraz lekarze weterynarii
wyznaczeni do wykonywania określonych czynności;
2) osoby niebędące lekarzami weterynarii wyznaczone do wykonywania określonych
czynności o charakterze pomocniczym.42
Centralnym organem administracji rządowej w sprawach określonych w ustawach:
Prawo budowlane i o wyrobach budowlanych jest Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
(GINB). Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego wykonuje zadania przy pomocy Głównego
Urzędu Nadzoru Budowlanego. Jako centralny organ administracji rządowej wykonuje
zarówno zadania administracji architektoniczno-budowlanej, jak i nadzoru budowlanego we
wszystkich obszarach budownictwa, z wyłączeniem budownictwa górniczego. Jest także
organem właściwym w sprawach indywidualnych, rozstrzyganych w drodze postępowania
administracyjnego, w zakresie wynikającym z przepisów prawa budowlanego.
Do jego zadań, w szczególności, należy:
- sprawowanie funkcji organu wyższego stopnia w stosunku do wojewodów i wojewódzkich
inspektorów nadzoru budowlanego oraz sprawowanie nadzoru nad ich działalnością,
w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego,
- kontrola działania organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru
budowlanego,
- prowadzenie centralnych rejestrów: osób posiadających uprawnienia budowlane,
rzeczoznawców budowlanych, ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej.
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego posiada ustawowe kompetencje w sprawie
obsady personalnej na stanowisku wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego.
42
Art. 3,5, 6 Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 o Inspekcji Weterynaryjnej, Dz. U. z 2004 r., nr 33, poz. 287.
31
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw
budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Posiada również kompetencje
w zakresie odwoływania wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego. Wojewoda może
odwołać wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego jedynie na wniosek Głównego
Inspektora lub w uzgodnieniu z nim. GINB posiada również kompetencje w zakresie
odwoływania wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego.43
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jest organem właściwym w sprawach
wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, w zakresie uregulowanym w ustawie
o wyrobach budowlanych oraz organem wyspecjalizowanym w rozumieniu ustawy z dnia 30
sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.).
Do jego podstawowych obowiązków należy kontrola wprowadzonych do obrotu wyrobów
budowlanych oraz prowadzenie postępowań administracyjnych w tym zakresie; jak również:
prowadzenie Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych 44
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego może prowadzić we własnym zakresie kontrole
planowane i doraźne, zlecać badania pobranych, w toku kontroli, próbek wyrobów
budowlanych, sporządzać roczne plany kontroli.
Pełni również funkcję organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania
administracyjnego w stosunku do wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego
w sprawach wyrobów budowlanych. 45
Art. 88, 88a Ustawy z dnia 7 lipca 1994 – Prawo budowlane, Dz. U. nr 156, poz 1118 z póź. zm.
Art. 11,12 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o wyrobach budowlanych, Dz. U. nr 92, poz. 881.
45
Internet: http:// www.gunb.gov.pl z dnia 12 listopada 2006 r.
43
44
32
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Rozdział II. Organizacja policji w Polsce w świetle ustawy o Policji
2.1. Komendant Główny jako centralny urząd
W myśl art. 5 pkt 1 ustawy o policji z dnia 06.04.1990r. „centralnym organem
administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz
utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy
ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych”.
Komendant Główny Policji w rozumieniu ustawy jest wyższym przełożonym w stosunku do:
komendantów wojewódzkich (Stołecznego) Policji, Komendanta Wyższej Szkoły Policji,
komendantów szkół Policji oraz komendantów wojewódzkich (Stołecznego) Policji
w stosunku do komendantów rejonowych Policji. 46
Do jego głównych zadań należy m.in. sprawowanie nadzoru nad funkcjonowaniem
wszystkich jednostek Policji, w tym analiza informacji o wykonywaniu zadań policyjnych
oraz działalność legislacyjna, inspekcyjna i szkoleniowa. Do kompetencji zaś należy m.in.
46
W. Kotowski, Ustawa o Policji. Komentarz praktyczny, Wyd. Wolters Kluwer Polska - ABC, Warszawa 2004,
s. 150-151.
33
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
określanie metod i form wykonywania zadań Policji i czynności policyjnych, zasad etyki
zawodowej policjanta, norm oraz zasad użytkowania wyposażenia służbowego jednostek
Policji, policjantów i pracowników, systemów i metod oraz programów szkolenia
i doskonalenia zawodowego policjantów i pracowników.
Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na
wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. W przypadku zwolnienia stanowiska
Komendanta Głównego Policji, minister właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu
powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków Komendanta Głównego
Policji, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, jednemu z jego zastępców. Natomiast w razie
czasowej niemożności sprawowania funkcji przez Komendanta Głównego Policji, minister
właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji
przez dotychczasowego komendanta, jednak na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, powierza
pełnienie obowiązków Komendanta Głównego Policji jednemu z jego zastępców.
Na wniosek Komendanta Głównego Policji, składanego po zasięgnięciu opinii
wojewody minister właściwy do spraw wewnętrznych. Powołuje i odwołuje komendanta
wojewódzkiego Policji a także Komendanta Stołecznego Policji, z tym, że opinii w przypadku
tego drugiego należy także zasięgnąć u Prezydenta miasta Warszawy.
W razie zwolnienia stanowiska komendanta wojewódzkiego lub Komendanta Stołecznego
Policji Komendant Główny Policji, do czasu powołania nowego komendanta, powierza
pełnienie obowiązków komendanta wojewódzkiego albo Komendanta Stołecznego Policji, na
okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu oficerowi.
W przypadku wniosku komendanta wojewódzkiego lub odpowiednio Komendanta
Stołecznego Policji, powołuje i odwołuje on do trzech zastępców komendanta wojewódzkiego
lub Komendanta Stołecznego Policji, w tym I zastępcę.
Ponadto Komendant Główny Policji określa:
1) szczegółowe zasady organizacji i zakres działania komend, komisariatów i innych
jednostek organizacyjnych Policji,
2) metody i formy wykonywania zadań przez poszczególne służby policyjne, w zakresie nie
objętym innymi przepisami wydanymi na podstawie ustawy,
34
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
3) programy szkoleń zawodowych policjantów,
4) szczegółowe zasady szkolenia zwierząt wykorzystywanych do realizacji zadań Policji,
a także normy ich wyżywienia,
5) zasady etyki zawodowej policjantów, po zasięgnięciu opinii związku zawodowego
policjantów
6) szczegółowe warunki bezpieczeństwa i higieny służby, po konsultacji z Państwową
Inspekcją Pracy Komendant Główny Policji może tworzyć ośrodki szkolenia i szkoły
policyjne oraz określa ich programy nauczania.
Poprzez zarządzenia, regulaminy i rozkazy określa on sposób pełnienia służby policjantów. 47
Jak powszechnie wiadomo policjanta powinno cechować m.in. kultura, wiedza
prawna, sumienność ale przede wszystkim uczciwość i wewnętrzne przekonanie
o podstawowych celach Policji. Dlatego też w przypadku, gdy Komendant Główny Policji
wydaje polecenie, które budzi wątpliwości u podwładnych, a ich wykonanie może nawet
prowadzić do przestępstwa, taki podwładny – policjant powinien zameldować o tym
Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, oczywiście z pominięciem drogi
służbowej.
W określonych przypadkach Komendant Główny Policji może oddelegować
policjanta, za jego zgodą, do pełnienia zadań służbowych poza Policją w kraju i za granicą na
czas określony a także decyduje kiedy policjant nie ma obowiązku nosić munduru. 48
Wśród licznych zadań Komendanta Głównego jest także prowadzenie bazy danych
zawierającą informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), zwaną
dalej "bazą danych DNA". Jest on także jej administratorem w rozumieniu ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, tak więc dokonuje wszelkich weryfikacji
danych zgromadzonych w bazie danych DNA. 49
47
art. 4 i n. Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. (tekst jednolity), Dz.U.02.7.58.,.
W. Kotowski, Ustawa o Policji…., op. cit., s. 507.
49
art. 6 i n. Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. 1997 nr 133 poz. 883,
48
35
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
2.2. Komendant wojewódzki jako organ administracji zespolonej
Komendant wojewódzki Policji najprościej mówiąc jest przełożonym policjantów na
terenie swojego działania, czyli na terenie województwa.
Do
podstawowych
kompetencji
komendanta
wojewódzkiego
Policji
należy
podejmowanie decyzji w sprawach: tworzenia, likwidacji oraz przekształcania komórek w
komendzie wojewódzkiej Policji, tworzenia lub likwidacji komisariatu specjalistycznego
Policji w porozumieniu z Komendantem Głównym Policji oraz przekształcenia jego struktury
organizacyjnej i etatowej, a także ustalania struktury organizacyjnej i etatowej ośrodka
szkolenia Policji, z zachowaniem liczby etatów policyjnych przyznanych przez Komendanta
Głównego Policji. 50
Komendant Wojewódzki Policji jest powoływany i odwoływany przez ministra
właściwego do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji złożony po
zasięgnięciu opinii wojewody.
50
W. Kotowski, Ustawa o Policji…, op. cit., s. 166.
36
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
W przypadku, gdy dochodzi do zwolnienia stanowiska Komendanta Wojewódzkiego
Policji, Komendant Główny Policji, do czasu powołania nowego komendanta, powierza
pełnienie obowiązków Komendanta Wojewódzkiego, na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy,
jednemu z jego zastępców lub wyznaczonemu oficerowi.
Wśród jego kompetencji jest powoływanie i odwoływanie po zasięgnięciu opinii
starosty komendanta powiatowego (miejskiego) Policji, a także na wniosek komendanta
powiatowego (miejskiego) Policji, powoływanie i odwoływanie I zastępcy i pozostałych
zastępców komendanta powiatowego (miejskiego) Policji. Powołuje i odwołuje on także
komendanta komisariatu specjalistycznego Policji. W razie potrzeby tworzy komisariat
kolejowy, wodny, lotniczy lub
inny komisariat specjalistyczny w porozumieniu
z Komendantem Głównym Policji.
Wojewoda za pomocą komendanta wojewódzkiego Policji, który działa w jego
imieniu albo komendant wojewódzki Policji działający w imieniu własnym jest organem
właściwym w sprawach:
-
wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych
i czynności z zakresu ścigania wykroczeń,
-
wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią,
Spośród wszystkich zadań Komendanta wojewódzkiego Policji należy wymienić te
najbardziej istotne:
-
inspirowanie
i
koordynowanie
programów
prewencyjnych
jednostek
Policji
w województwie
-
koordynowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-śledczych,
podejmowanych przez podległe jednostki Policji w celu sprawnego ścigania sprawców
przestępstw, również w zakresie przestępczości narkotykowej
-
planowanie, organizowanie i koordynowanie zadań związanych z realizacją
prowadzonych na obszarze województwa operacji policyjnych
-
nadzorowanie działalności straży miejskiej i gminnej oraz przedsiębiorstw lub
instytucji zajmujących się ochroną osób i mienia
37
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
-
koordynowanie działań w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku w ruchu
drogowym, komunikacji kolejowej, lotniczej oraz na obszarach wodnych
-
kontrolowanie sprawności działania podległych jednostek Policji
-
planowanie,
organizowanie,
koordynowanie
działań
w
warunkach
katastrof
naturalnych i awarii technicznych, przygotowanie podległych jednostek Policji do
wykonywania zadań w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego,
konstytucyjnie określonych stanów nadzwyczajnych w państwie oraz bieżące
współdziałanie z innymi podmiotami systemu obronnego państwa. 51
2.3. Komendant powiatowy jako organ powiatowej administracji zespolonej
Komendant Powiatowy realizuje przy pomocy Komendy Powiatowej na obszarze
zadania Policji w zakresie ochrony oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego
określone w ustawach i przepisach wykonawczych wydanych na ich podstawie.
Jest on kierownikiem zespolonej służby podlegającej staroście i to właśnie starosta wydaje
opinie komendantowi wojewódzkiemu, który to powołuje i odwołuje komendanta
powiatowego policji. Natomiast powołanie jego zastępców następuje na jego wniosek złożony
komendantowi wojewódzkiemu. Komendant powiatowy (miejski) Policji po zasięgnięciu
opinii właściwego terytorialnie wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) lub wójtów
powołuje i odwołuje komendanta komisariatu Policji. Opiniowanie to nie dotyczy
komendanta komisariatu specjalistycznego.
51
Art. 6 i n. Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. (tekst jednolity), Dz.U.02.7.58,
38
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Komendant powiatowy Policji podejmuje decyzje w sprawach: tworzenia, likwidacji
lub przekształcenia komórek w komendzie powiatowej Policji, tworzenia lub likwidacji
komisariatu Policji, tworzenia, likwidacji lub przekształcania komórek w komisariacie Policji.
Współdziała i współpracuje ściśle z organami samorządu powiatowego oraz samorządami
gmin na obszarze działania Komendy Powiatowej Policji w zakresie określonym w ustawach.
Ponadto nadzoruje:
1) komórki organizacyjne:
a) Stanowisko Samodzielne do spraw Kadr i Szkolenia i Prezydialnych
b) Zespół Finansów i Zaopatrzenia
c) Zespół Łączności i Informatyki
d) Stanowisko Samodzielne do spraw Ochrony Informacji Niejawnych
e) Kancelaria Tajna
2) policjantów pełniących służbę na stanowiskach:
a) zastępców komendanta powiatowego
b) komendanta komisariatu Policji
c) kierownika posterunku Policji 52
Komendant Powiatowy Policji zobowiązany jest do składania rocznego sprawozdania
ze swojej działalności, a także do informowania o stanie porządku i bezpieczeństwa
publicznego Radzie Powiatu i Radom Gmin.
Może on tworzyć rewiry dzielnicowych oraz posterunki Policji na zasadach
określonych przez Komendanta Głównego Policji.
Jest także odpowiedzialny za realizacje podstawowych zadań Policji określonych w
ustawie, a realizując te zadania współpracuje z:
1) kierownikami powiatowego organu rządowej administracji ogólnej
samorządu terytorialnego,
2) Prokuratorem Rejonowym i Prezesem Sądu Rejonowego,
3) Komendantami Powiatowymi jednostek Policji w województwie,
4) Komendantem Powiatowym Państwowej Straży Pożarnej.53
52
W. Kotowski, Komentarz. Ustawa o Policji…, op. cit., s. 167, 183.
39
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
2.4. Inne struktury organizacyjne policji
Jedną z jednostek organizacyjnych polskiej policji mającą za zadanie zwalczanie
przestępczości zorganizowanej, transgranicznej i narkotykowej oraz rozpoznawanie
i rozpracowywanie groźnych grup przestępczych jest Centralne Biuro Śledcze. W jej
szeregach pracuje ok. 1800 osób.
CBŚ zostało powołane 15 stycznia 2000 przez Komendanta Głównego Policji.
Powstało ono z połączenia działającego od 1994 Biura do Walki z Przestępczością
Zorganizowaną oraz działającego od 1997 Biura do spraw narkotyków.
53
Art. 6c i n. Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 Dz. U. z 2002, nr 7, poz. 58.
40
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
W centrali Centralnego Biura Śledczego znajdują się wydziały: kryminalny,
narkotykowy, ekonomiczny, analityczny, techniki operacyjnej, ochrony świadka oraz zespół
operacji specjalnych.
Centrala biura zajmuje się m.in. takimi aspektami związanymi z grupami
przestępczymi jak: terror, broń, materiały wybuchowe, haracze, produkcja, handel i przemyt
narkotyków, korupcja, pranie brudnych pieniędzy, afery bankowe i giełdowe.
Struktura Centralnego Biura Śledczego to: Wydział Kryminalny, 2 Wydziały
Narkotykowe, Wydział Analityczny, Techniki Operacyjnej, Ochrony Świadka (wydział ten
skupia grupę około stu policjantów organizujących kryjówki, konwoje i dojazd do sądów
gangsterów, którzy w zamian za darowanie win zeznają przeciwko swoim kamratom z
gangów. Szkoleni są przez wybitnych specjalistów z zakresu ochrony świadków z USA,
Anglii, Włoch i Francji. Do ich zadań należy m.in. ochrona osobista świadka, jego
przeprowadzka do innego miasta lub kraju, zmiana nazwiska i tożsamości) oraz Zespół
Operacji Specjalnych. 54
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) jest agencją zajmującą się
wewnętrznym bezpieczeństwem państwa polskiego, m.in. kontrwywiadem i zwalczaniem
terroryzmu na terenie kraju, ogólnej ochrony RP i jej porządku konstytucyjnego.
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego utworzona została w 2002 roku. Powstała po
rozwiązaniu Urzędu Ochrony Państwa w maju 2002 roku, w miejsce, którego utworzono dwie
odrębne agencje: Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencję Wywiadu. 55
Do zadań Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego należy:
-
rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo
wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności
w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego
terytorium, a także obronność państwa,
-
rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw (oraz ściganie ich
sprawców):
54
Internet: http:// sztab.org. z dnia 12 listopada 2006 r.
Ustawa z dnia 25.11.2004 o zmianie ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu, Dz. U. nr 267, poz. 2647
55
41
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw
godzących w bezpieczeństwo państwa, godzących w podstawy ekonomiczne państwa,
korupcji osób pełniących funkcje publiczne, w zakresie produkcji i obrotu towarami,
technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa,
nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami
wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami
psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym,
-
realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz
wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji
niejawnych w stosunkach międzynarodowych,
-
uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom
informacji
mogących
mieć
istotne
znaczenie
dla
ochrony
bezpieczeństwa
wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego,
-
podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach
międzynarodowych. 56
Centralne Biuro Antykorupcyjne zostało powołane ustawą z dnia 9 czerwca 2006 r.
o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. z dnia 23 czerwca 2006 r.). Biuro pełni
funkcje służby specjalnej do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym,
w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także ma zwalczać
działalność godzącą w interesy ekonomiczne państwa.
Do głównych celów Centralnego Biura Śledczego należą:
-
kontrola przepisów antykorupcyjnych poprzez sprawdzanie oświadczeń majątkowych,
przestrzegania zakazu łączenia funkcji publicznych z prowadzeniem działalności
gospodarczej;
-
kontrola i sprawdzenie procedury prywatyzacyjnej i komercjalizacyjnej;
Ustawa z dnia 24.05.2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, Dz. U. nr 74,
poz. 676.
56
42
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
-
dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy o zwrocie
korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych
osób prawnych;
-
kontrola i sprawdzanie procedur związanych z finansowymi wsparciami firm
i przedsiębiorstw (o ile są one z udziałem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego,
udzielaniem
zamówień
publicznych,
przydzielaniem
koncesji,
zezwoleń i zwolnień podatkowych;
-
prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk korupcyjnych oraz
przedstawianie w tym zakresie informacji Prezesowi Rady Ministrów, Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi oraz Senatowi.
-
ściganie sprawców czynów określonych w ustawie
Funkcjonariusze CBA mają podobne uprawnienia jak inne służby specjalne i policja, mogą
prowadzić czynności operacyjno-rozpoznawcze, kontrolne i dochodzeniowo-śledcze.
Zestawienie tych uprawnień pozwala funkcjonariuszom CBA osiągać wysoką skuteczność
działań. 57
Wśród działań funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego należy
wymienić:
-
czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu zapobiegania popełnieniu przestępstw, ich
rozpoznania i wykrywania oraz - jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia
przestępstwa - czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ścigania sprawców
przestępstw;
-
czynności kontrolne w celu ujawniania przypadków korupcji w instytucjach
państwowych i samorządzie terytorialnym oraz nadużyć osób pełniących funkcje
publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa;
-
czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania
i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji w instytucjach
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków oraz trybu
przygotowania, prowadzenia i dokumentowania czynności kontrolnych przez funkcjonariuszy Centralnego Biura
Antykorupcyjnego (Dz. U. 2006 nr 165, poz. 1171),
57
43
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
państwowych i samorządzie terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy
ekonomiczne państwa.
Ustawa określa, że szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego powołuje Prezes Rady
Ministrów. CBA ma obowiązek corocznego składania sprawozdania ze swojej pracy do
sejmowej komisji do spraw Służb Specjalnych, do premiera, Sejmu i Senatu.58
Rozdział III. Zasady działania Policji
Policja jak każdy organ funkcjonuje i opiera swoje działania na określonych zasadach.
Są to zarówno te zasady, które znajdziemy w kodeksie postępowania administracyjnego jak
i te mniej powszechne a jakże ważne w funkcjonowaniu organu, jakim jest Policja.
Spośród zasad ogólnych pochodzących z kodeksu postępowania administracyjnego
warto pokrótce opisać te najbardziej istotne, te, które odnieść można bezpośrednio do zasad
58
Art. 1 i n. Ustawy z dnia 9 czerwca 2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Dz. U. z 2006.
44
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
działania policji. Na początku należy wskazać na niezwykle istotną zasadę praworządności
(art. 6 k.p.a.).
Praworządność jest stanem polegającym na tym, że państwo działa za pośrednictwem
swoich organów zgodnie z zobowiązującym prawem (przestrzega prawa). Oznacza to, że
proces sprawowania władzy publicznej w państwie opiera się przede wszystkim na prawie.
Takie rozumienie tej zasady najbardziej odpowiada konstytucyjnemu ujęciu zasady
praworządności wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP, zgodnie, z którym organy administracji
działają na podstawie i w granicach prawa. I tak w myśl tej zasady Policja powinna:
-
działać w granicach prawa,
-
realizować zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa,
-
gwarantować pewność prawa
-
gwarantować prawo obrony obywatela 59
Zasada praworządności uprawnia do nieakceptowania takich działań organów władzy
publicznej, które wykraczają poza formy przewidziane prawem. Założeniem tej zasady jest to,
iż organy władzy publicznej, a komendanci Policji wszystkich szczebli są nimi, mogą
podejmować tylko takie czynności prawne, które dopuszczane są prawem.
Dla realizacji zasady praworządności istotne znaczenie ma wprowadzenie w Konstytucji
zamkniętego systemu źródeł prawa. Zgodnie z art. 87 źródłem powszechnie obowiązującego
prawa
Rzeczypospolitej
Polskiej
są:
Konstytucja,
ustawy,
ratyfikowane
umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Powołana zasada wskazuje, że jeśli przepisy prawa nie przyznają uprawnienia komendantowi
Policji w określonej kwestii, to nie jest dozwolone podejmowanie jakichkolwiek czynności
prawnych w tym zakresie. Pogląd przeciwny, wyrażający się w tezie "co nie jest zakazane jest
dozwolone", nie dotyczy organów władzy publicznej. Stosuje się raczej zasadę „dozwolone
jest tylko to, co prawo wyraźnie przewiduje”. 60
Kolejną zasadą pochodzącą z katalogu zasad ogólnych kodeksu postępowania
administracyjnego, którą odnieść należy do Policji jest zasada szybkości postępowania.
Oznacza ona, że organ administracji powinien zmierzać do załatwienia sprawy, korzystając
59
60
P. Przybysz, Kodeks Postępowania Administracyjnego. Komentarz, wyd. Lexis Nexis, Warszawa 2006.
M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks Postępowania Administracyjnego. Komentarz, wyd. Zakamycze 2005.
45
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
z takich możliwości i sposobów postępowania, które pozwolą na jak najszybsze jej
załatwienie. I tak Policja powinna w myśl tej zasady najszybciej jak jest to możliwe
korzystając ze swoich uprawnień i działając zgodnie z przepisami prawa dokonać swoich
czynności, tak by umożliwić organowi prowadzącemu postępowania np. po popełnionym
przestępstwie, jak najszybsze rozstrzygnięcie sprawy.
Jak wiadomo rozpoczęły już swoje działanie tzw. sądy 24-godzinne 12 marca 2007 r. weszła
w życie ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych
innych ustaw, a także rozporządzenia wykonawcze. Wskutek nowelizacji w Kodeksie
postępowania karnego pojawił się nowy rozdział 54a "Postępowanie przyspieszone". Celem
nowelizacji jest wprowadzenie procedury pozwalającej szybko sądzić chuliganów i drobnych
przestępców.
61
Ale aby skutecznie realizować to „postępowanie przyspieszone” niezbędne
jest przecież równie skuteczne i szybkie działanie policji.
Kolejną wśród zasad funkcjonowania organów policji jest zasada kompetencyjności.
Kompetencje jest to prawnie określony zakres uprawnień i obowiązków przypisanych
danemu podmiotowi, przy czym zakres ten wyznaczają przepisy określające zadania,
właściwości oraz prawne formy jego działania. Pojęcie kompetencji można rozumieć również
jako obowiązki i uprawnienia do konkretnych działań. I tak właśnie należy odnosić tę zasadę
do działań Policji. Organy Policji na każdym szczeblu mają swoje określona zadania
i przydzielone kompetencje, które uzyskuje się na drodze prawnej. Uprawnienie do
stosowania środków władczych powinno każdorazowo i jednoznacznie wynikać z ustawy lub
wydanych na jej podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Jeżeli zakres
kompetencji zostanie przekroczony lub też w inny sposób naruszony, to takie działanie staję
się nielegalne. Zasada kompetencyjności wiąże się z problemem określenia kompetencji
a także problemem pojemności kompetencyjnej organu. Zasada rozdzielności mówi, że
przepisy prawa powinny w sposób jednoznaczny określać zakres kompetencji organów
administracji, tak, aby umożliwić precyzyjne rozgraniczenie działań, ograniczyć zjawiska
nierealizowania
obowiązków,
trudności
z
ustaleniem
odpowiedzialności,
sporów
kompetencyjnych itp. Zaś zasada optymalnej pojemności kompetencyjnej organu nakazuje
61
Gazeta Podatnika, Nr 91/2007 (119), art. „Sądy 24-godzinne i postępowanie przyspieszone”.
46
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
określenie rodzaju i ilości spraw przypisanych do danego organu oraz ukształtowanie
struktury organizacyjnej tak, aby organ mógł rzeczywiście i sprawnie realizować nałożone na
niego powinności. 62
Działania Policji oparte są także o zasadę centralizacji władzy. Zasada centralizacji
polega na tym, że system organów administracji jest tak zorganizowany, że podejmowanie
decyzji należy do organów wyższych, a organy niższe przygotowują tylko rozstrzygnięcia.
Inną odmianą systemu centralistycznego jest sytuacja gdzie organy niższe podejmują
rozstrzygnięcia, ale są w tym podporządkowane zaleceniom organów wyższych.
Taki układ zależności opiera się na więziach kierowniczych – stosunek kierownictwa
i podporządkowania. Zakres i charakter kierownictwa nie jest jednolity, zawsze zostaje
skonkretyzowany przez przepis prawa. Najdalej posunięta więź kierownicza przybiera formę
hierarchicznego
podporządkowania.
Stosowanie
a
raczej
przestrzeganie
zasady
hierarchicznego podporządkowania wśród organów Policji wydaje się być oczywiste
i bezdyskusyjne. Na hierarchiczne podporządkowanie składają się dwa elementy: zależność
służbowa oraz zależność osobowa. Zależność służbowa to brak prawnych ograniczeń przy
wydawaniu poleceń służbowych. Właściwie w każdej sprawie służbowej organ wyższy może
wydać niższemu polecenie służbowe. Nasuwać się może pytanie: jaka jest granica
podporządkowania się pracownika poleceniu służbowemu? Jeżeli pracownik otrzyma
polecenie, które w jego przekonaniu jest niezgodne z prawem, powinien przedstawić swojemu
przełożonemu zastrzeżenie na piśmie. Gdy przełożony pisemnie podtrzyma swoje polecenie
pracownik ma obowiązek je wykonać. Pracownik nigdy nie powinien wykonywać polecenia,
które jest przestępstwem lub, które grozi niepowetowanymi stratami. Zależność osobowa zaś
to prawo do obsadzania stanowisk w granicach niższych, prawo udzielania nagród czy
nakładania kar. 63
Przepisy prawa wyczerpująco przedstawiają różnorakie zasady prawidłowego
postępowania policjantów w różnych sytuacjach. Np. zasady obowiązujące przy użyciu broni
przez policjantów, które zostało uregulowane w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
M. Stahl, praca zbiorowa, Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie,
wyd. Difin, Warszawa 2000, s. 125-127.
63
M. Stahl, praca zbiorowa, Prawo administracyjne..., op. cit., s. 123-124.
62
47
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
19 lipca 2005 roku w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania przy użyciu
broni palnej przez policjantów oraz zasad użycia broni palnej przez oddziały i pododdziały
zwarte Policji (Dz.U. Nr 135 poz. 1132 z 2005 r.). Nowe przepisy wskazują na szczególny
charakter broni palnej traktując ją jako środek ostatecznego użycia, przy stosowaniu, którego
należy postępować ze szczególna rozwagą. 64
Przed użyciem broni palnej policjanci są zobowiązani do wydania okrzyku "Policja"
i wezwania osoby do zachowania się zgodnego z prawem, a w szczególności do
natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, zaniechania ucieczki,
odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy. W sytuacji niepodporządkowania
się wezwaniom należy zagrozić użyciem broni palnej ponownie wzywając "Stój - Bo
Strzelam". Jeśli wydane wezwania nie przynoszą oczekiwanego rezultatu oddajemy strzał
ostrzegawczy w bezpiecznym kierunku. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy z zachowania osoby
posiadającej broń lub niebezpieczne narzędzie wynika, że wszelka zwłoka groziłaby
bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia ludzkiego. Użycie broni palnej w tej
sytuacji musi być poprzedzone okrzykiem "Policja". Oprócz tego usystematyzowano
szczegółowe warunki i sam sposób postępowania policjantów przed, w trakcie oraz po użyciu
broni. Ponadto w rozporządzeniu zostały określone zasady użycia broni przez oddziały Policji
wraz ze sposobem ich dokumentowania. Należy zaznaczyć, że w każdym przypadku użycia
broni palnej lub podjęcia czynności przed jej użyciem każdy policjant jest obowiązany
powiadomić swojego przełożonego pisemnym raportem. Natomiast do obowiązków
przełożonego należy wszechstronne zbadanie, czy wykonane przez policjanta czynności
związane z użyciem broni nastąpiły zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. 65
Art. 27, ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji zawiera treść ślubowania
policjanta przed podjęciem służby. Oto one: "Ja, obywatel Rzeczypospolitej Polskiej,
świadom podejmowanych obowiązków policjanta, ślubuję: służyć wiernie Narodowi, chronić
ustanowiony Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej porządek prawny, strzec bezpieczeństwa
Państwa i jego obywateli, nawet z narażeniem życia. Wykonując powierzone mi zadania,
Miesięcznik Policyjny Głos Mazowsza, Nr 54/2005 (wrzesień).
Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2005 roku w sprawie szczegółowych warunków i sposobu
postępowania przy użyciu broni palnej przez policjantów oraz zasad użycia broni palnej przez oddziały
i pododdziały zwarte Policji (Dz.U. Nr 135 poz. 1132 z 2005 r.
64
65
48
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
ślubuję pilnie przestrzegać prawa, dochować wierności
konstytucyjnym
organom
Rzeczypospolitej Polskiej, przestrzegać dyscypliny służbowej oraz wykonywać rozkazy
i polecenia przełożonych. Ślubuję strzec tajemnicy państwowej i służbowej, a także honoru,
godności i dobrego imienia służby oraz przestrzegać zasad etyki zawodowej."
Jak widać już z samej przysięgi wynika kilka zasad, a policjant wypowiadając jej słowa
zobowiązuje się do ich przestrzegania. Zasady postępowania policjanta ujęte w treści
przysięgi są rozszerzone w katalogu zasad etyki zawodowej policjanta. 66
Zasady te wynikają z ogólnych wartości i norm moralnych uwzględniających specyfikę
zawodu policjanta, który zobowiązany jest do ich przestrzegania. Oto te zasady:
- w sytuacjach nieuregulowanych przepisami prawa lub nieujętych w niniejszych zasadach
etyki zawodowej policjant powinien kierować się zasadami współżycia społecznego
i postępować tak, aby jego działania mogły być przykładem praworządności i prowadziły do
pogłębiania społecznego zaufania do Policji.
- policjant powinien wykonywać czynności służbowe według najlepszej woli i wiedzy,
z
należytą
uczciwością,
rzetelnością,
wykazując
się
odpowiedzialnością,
odwagą
i ofiarnością.
- policjant we wszystkich swoich działaniach ma obowiązek poszanowania godności ludzkiej
oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka, w szczególności wyrażający się w:
- w respektowaniu prawa każdego człowieka do życia;
- zakazie inicjowania, stosowania i tolerowania tortur bądź nieludzkiego lub poniżającego
traktowania albo karania.
- policjant, podejmując decyzję o użyciu broni palnej lub zastosowaniu środków przymusu
bezpośredniego, powinien zachować szczególną rozwagę i stale mieć na uwadze charakter
tych środków.
- postępowanie policjanta w kontaktach z ludźmi powinna cechować życzliwość oraz
bezstronność wykluczająca uprzedzenia rasowe, narodowościowe, wyznaniowe, polityczne,
światopoglądowe lub wynikające z innych przyczyn.
66
T. Hanausek, Ustawa o Policji. Komentarz, Kraków 1999 r.
49
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
- policjant powinien przestrzegać zasad poprawnego zachowania, kultury osobistej i dbać
o schludny wygląd.
- wykonując zadania służbowe, policjant powinien dostosowywać swoje zachowanie do
sytuacji i cech osób uczestniczących w zdarzeniu, w szczególności wieku, płci, narodowości
i wyznania, a także uwzględniać uzasadnione potrzeby tych osób.
- w trakcie wykonywania czynności służbowych policjant powinien zachować szczególną
wrażliwość i takt w stosunku do ofiar przestępstwa lub innego zdarzenia, udzielać im
możliwie wszechstronnej pomocy, a także dbać o zachowanie dyskrecji.
- zawiadamiając osobę o zamachu na jej dobra lub przekazując najbliższej rodzinie
wiadomość dotyczącą osoby bliskiej, która stała się ofiarą przestępstwa lub innego zdarzenia,
policjant powinien zachować takt.
- policjant jako funkcjonariusz publiczny powinien wystrzegać się korupcji w każdej postaci
oraz zwalczać wszelkie jej przejawy.
-
policjant
nie
może
wykorzystywać
swojego
zawodu
do
celów
prywatnych,
a w szczególności nie może wykorzystywać informacji uzyskanych w związku
z wykonywaniem obowiązków służbowych ani uzyskiwać informacji do tych celów przy
użyciu służbowych metod.
- policjant powinien zachować dyskrecję w odniesieniu do informacji mogących zaszkodzić
społecznie pojętemu dobru służby lub dobremu imieniu osób uczestniczących w czynnościach
podejmowanych przez policjanta.
- stosunek policjanta do innych policjantów powinien być oparty na przestrzeganiu zasad
poprawnego
zachowania, poszanowania
godności,
a także tolerancji
w zakresie
nienaruszającym porządku prawnego.
- policjant powinien w miarę możliwości udzielać pomocy innym policjantom w realizacji
zadań służbowych oraz wspierać w rozwiązywaniu ich problemów osobistych.
-
przełożony
powinien
dawać
podwładnym
przykład
nienagannego
zachowania,
w szczególności nie powinien nadużywać stanowiska, funkcji, stopnia policyjnego w celu
poniżenia podległego policjanta.
50
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
- przełożony powinien zapewnić podległym policjantom właściwe warunki wykonywania
zadań i rozwoju zawodowego oraz dbać o atmosferę pracy i dobre stosunki międzyludzkie.
- kierując działaniami podległych policjantów, przełożony powinien wydawać jasne
i zrozumiałe polecenia oraz inspirować i motywować ich do działania.
- przełożony, oceniając podległych policjantów, jest zobowiązany kierować się jasno
określonymi i znanymi im kryteriami oraz sprawiedliwością i obiektywizmem.
- przełożony powinien wysłuchać podwładnego w sprawach zawodowych i osobistych oraz
udzielić mu wsparcia bądź pomocy, z zachowaniem dyskrecji.
- policjant powinien rzetelnie wykonywać polecenia przełożonego oraz odnosić się do niego
z szacunkiem.
- policjant powinien stale doskonalić i uzupełniać swoją wiedzę oraz umiejętności zawodowe,
a także dbać o sprawność fizyczną.
- policjant powinien dbać o społeczny wizerunek Policji jako formacji, w której służy
i podejmować działania służące budowaniu zaufania do niej.
- policjant nie powinien akceptować, tolerować ani lekceważyć zachowań policjantów
naruszających prawo lub zasady etyki zawodowej. 67
Jak widać katalog jest bardzo obszerny. Określa pozycję policjanta w całej organizacji
Policji i szczegółowo ustala zasady jego zachowania i postępowania.
Organy Policji wykonują swoje zadania mając na uwadze ustalone zasady przypisane
konkretnym działaniom z konkretnej dziedziny. I tak np. do naczelnych zasad taktyki
kryminalistycznej należą:
- zasada praworządności w taktyce kryminalistycznej
- zasada humanizmu w taktyce kryminalistycznej
- zasada prawdy materialnej w taktyce kryminalistycznej
- zasada obiektywizmu w taktyce kryminalistycznej
- zasada szybkości działań w taktyce kryminalistycznej
- zasada dokładności w działaniach taktyki kryminalistycznej
- zasada tajności w taktyce kryminalistycznej
Zarządzenie nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. w sprawie "Zasad etyki
zawodowej policjanta", Dz. Urz. KGP 04.1.3.
67
51
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
- zasada organizacji walki w taktyce kryminalistycznej- zasada dokumentacji czynności
taktyki kryminalistycznej 68
Kolejny katalog zasad będą stanowić ogólne zasady postępowania policjantów
z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego.
Aktem prawnym, którego unormowania mają na celu zapobieganie wielokrotnemu naruszaniu
przepisów ruchu drogowego oraz nadają uprawnienia Policji do wyciągania konsekwencji
wobec osób dopuszczających się tych naruszeń, jest rozporządzenie Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z 20 grudnia 2002 r. w sprawie postępowania z kierowcami
naruszającymi przepisy ruchu drogowego (Dz.U. nr 236, poz. 1998 z późn. zm.).
Ustawa z 6 września 2001 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. nr 129, poz.
1444), wprowadziła zmiany w zasadach prowadzenia policyjnej ewidencji kierowców
naruszających przepisy ruchu drogowego. Określając wykaz naruszeń i liczbę punktów im
odpowiadających, pozostawiono bez zmian we wspomnianym rozporządzeniu dotychczas
używany wykaz, rozszerzając go jedynie o nowe naruszenia. Przyjęto zasadę, że jeżeli jeden
czyn popełniony przez kierowcę narusza więcej niż jeden przepis ruchu drogowego,
to w ewidencji przypisuje się każdemu naruszeniu odpowiednią liczbę punktów.
Wyjątkiem od tej zasady jest naruszenie polegające na niezastosowaniu się do kilku znaków
drogowych jednocześnie. Takie rozwiązanie należy uznać za całkowicie uzasadnione z uwagi
na fakt, że w danym miejscu jeden zakaz może być wyrażony (sygnalizowany) wieloma
znakami, zarówno pionowymi jak i poziomymi jednocześnie, a dany czyn w istocie stanowi
jedno naruszenie. 69
S. Pikulski, Podstawowe zagadnienia taktyki kryminalnej, Wyd. Temida, Białystok 1997.
Gazeta Policyjna, art. Zasady postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego, wyd.
23/2004.
68
69
52
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Rozdział IV. Współdziałanie Policji z samorządem terytorialnym i
organizacjami samorządowymi
1. Zasady ogólne współdziałania
W czasach obecnych problem bezpieczeństwa publicznego jest zaliczany do rzędu
najważniejszych
wartości
społecznych.
Ochrona
bezpieczeństwa,
które
warunkuje
bezpieczeństwo życia obywateli, ich pewność codziennego działania oraz troska o życie,
zdrowie zarówno swoje jak i najbliższych, oraz utrzymanie bezpieczeństwa i porządku
publicznego jest podstawowym zadaniem Policji. Nie tylko Policja, ale i inne podmioty, które
53
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
nie mieszczą się w strukturze organizacyjnej Policji zajmują się ochroną tychże wartości. Do
podmiotów tych zaliczymy m.in.: sądy, prokuraturę i inne organy państwowe (w tym
ustawodawcze i administracji państwowej), a także organy niektórych organizacji
społecznych.
W sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego właściwość poszczególnych
organów została określona w sposób niejednolity. Podobnie jak w przypadku terenowych
organów administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, niektóre organy wykonują
rozległe zadania, a ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego jest tylko jednym z nich.
Inna grupa organów to organy wyspecjalizowane. Zakres tych organów wiąże się wyłącznie
z zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wśród nich można wyróżnić: Straż
Ochrony Kolei, Państwową Straż Rybacką oraz Straż Przemysłową. 70
Stosunki oraz relacje między Policją a innymi organami należy rozpatrywać na
różnych płaszczyznach. Bardzo często zdarza się, że dochodzi do sytuacji gdzie krzyżują się
ich działania. Ma to miejsce najczęściej wtedy, kiedy to dwa lub więcej organów wykonuje to
samo zadanie. Zachodzić mogą wtedy wątpliwości, czy w sytuacji, gdy do ochrony
bezpieczeństwa czy też porządku publicznego zostały powołane wyspecjalizowane organy,
Policja nie może powstrzymywać się od swojej działalności w tym zakresie? W przypadku
odpowiedzi twierdzącej spotkałoby się to z zarzutem bezczynności Policji.
Zaś w przypadku odpowiedzi przeczącej nasuwa się kolejne pytanie, czy sensowne
jest tworzenie takich wyspecjalizowanych jednostek?
Najlepszym rozwiązaniem tejże sytuacji wydaje się być kompromis. Wygląda to w ten
sposób, że Policja ogranicza się tylko do nadzoru organów wyspecjalizowanych, które
prowadzą działalność samodzielną. Podstawą prawną do takiego właśnie stwierdzenia jest
art. 1, ust. 2 pkt 5 ustawy o Policji. Według tej właśnie pozycji, do podstawowych zadań
Policji zalicza się „nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi
uzbrojonymi farmacjami ochronnymi z zakresie określonym w odrębnych przepisach”.
W. Bednarek, S. Pikulski, Prawne i administracyjne aspekty bezpieczeństwa osób i porządku publicznego w
okresie transformacji ustrojowo – gospodarczej, Wyd. Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego, Olsztyn 2000,
s. 262.
70
54
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Jednak na chwilę obecną często mamy do czynienia z sytuacją, gdzie Policja wykonuje
zadania należące do innych wyspecjalizowanych jednostek.
Policja w wielu przypadkach powinna spełniać funkcję wspomagającą. Ten
wspomagający charakter ma skupiać się na udzielaniu pomocy i informowaniu o faktach,
którymi zajmują się inne podmioty. Podstawą prawną tych działań jest art. 14 ustawy
o Policji, stanowiący w ust. 2, że „Policja wykonuje również czynności na polecenie sądu,
prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w zakresie,
w jakim ten obowiązek został określony w odrębnych ustawach”.
Rodzi się jeszcze jedno pytanie, w której sferze działalności Policji współdziałanie
takie powinno występować przede wszystkim? Chodzi mianowicie o to, czy ma to być
typowe współdziałanie o charakterze interwencyjnym, czyli takie gdzie podejmuje się
działania w wypadku naruszenia bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego, czy też o
charakterze prewencyjnym, który to obejmuje działania mające na celu zapobieganie
wszelakim naruszeniom bezpieczeństwa i porządku publicznego? Wzajemne przenikanie się
obu wspomnianych sfer, interwencyjnej i prewencyjnej sprawia, że odpowiedź na postawione
pytanie nie jest łatwa. Wydaję się być natomiast oczywiste, że sfera prewencyjna będzie
rodziła bardziej rozległe możliwości współdziałanie Policji z określonymi organami. 71
2. Prawne aspekty współdziałania Policji z organami administracji
publicznej
4.2.1. Współpraca z organami administracji rządowej i z samorządem
terytorialnym
Artykuł 3 ustawy o Policji wskazuje, że organy terenowej administracji państwowej
oraz samorządu terytorialnego bezpośrednio uczestniczą w ochronie bezpieczeństwa
71
S. Płowucha, Zagadnienia prawne organizacji i funkcjonowania Policji, Szczytno 1995, s. 63-65.
55
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
i porządku publicznego. Przepisy ustawy w jednoznaczny sposób określają układ stosunków
między Policją a terenowymi organami rządowej administracji ogólnej oraz samorządu
terytorialnego. A mianowicie układ ten opiera się na podległości Policji tymże organom. 72
Opisując uprawnienia organów rządowej administracji ogólnej i samorządu
terytorialnego należy wskazać, kto będzie należał do organów sprawujących władzę ogólną w
terytorialnych systemach bezpieczeństwa. I tak władzę ogólną w terytorialnych systemach
bezpieczeństwa są: wojewoda oraz monokratyczne organy administracji lokalnej. Czyli
starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) i wójt, burmistrz (prezydent miasta). 73
Zadania wojewody uregulowane są ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji
rządowej w województwie. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za
wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. Przede wszystkim kontroluje
wykonywanie przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw
i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń
Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów. Wojewoda kontroluje
również wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z
zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumień
z organami administracji rządowej. Ponadto dostosowuje do miejscowych warunków
szczegółowe
cele
polityki
rządu,
zapewnia
współdziałanie
wszystkich
jednostek
organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze
województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia
lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku
publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym
i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków.
Odpowiedzialny jest również za opracowanie planu ochrony przed powodzią oraz ogłasza
i odwołuje pogotowie i alarmy przeciwpowodziowe.
72
73
S. Płowucha, Zagadnienia prawne..., op. cit., s. 66
W. Bednarek, S. Pikulski, Prawne i administracyjne…, op. cit., s. 267
56
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Wojewoda ponadto reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych
i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw
obcych, współdziała także z właściwymi organami innych państw. 74
W zakresie zadań wojewody leżą także te o charakterze policyjnym. Wykonuje szereg tego
typu zadań przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji straży wojewódzkich. Ma
on możliwość wydawania wiążących poleceń służbowych, czyli wezwań do wykonania
określonych czynności skierowanych do organów i pracowników aparatów pomocniczych
tych organów.
Dodatkowo posiada uprawnienia kierownicze i kontrolne w stosunku do kierowników
wojewódzkich inspekcji, służb i straży zespolonych oraz nie podporządkowanych mu
organów administracji publicznej. Wojewoda zapewnia również współdziałanie wszystkich
segmentów aparatu bezpieczeństwa zbiorowego, co wynika z funkcji cywilnego
zwierzchnictwa nad policjantami.
Kompetencja do powoływania kierowników zespolonych inspekcji, służb i straży
wojewódzkich
(z
wyjątkiem
komendanta
wojewódzkiego
Policji,
komendanta
wojewódzkiego państwowej Straży Pożarnej) jest przejawem funkcji wykonawczych
i organizacyjnych wojewody. W stosunku do terenowych agend urzędów centralnych,
a dokładniej rzecz biorąc pracowników delegatur - wojewoda nie posiada żadnych środków
o charakterze osobowym. Z kolei, jeśli chodzi o kompetencje personalne wojewody
w stosunku do administracji niezespolonej to ograniczają się one do wnioskowania lub
wyrażania zgody na powołanie lub odwołanie organu.
Wojewoda żądać może od organów administracji specjalnej rocznych informacji oraz
bieżących wyjaśnień na temat ich działalności na terenie województwa. Największe środki
prawne wojewoda posiada w stosunku do Państwowej Straży Rybackiej, a wynika to z istoty
hierarchicznego podporządkowania formacji wojewodzie. W dziedzinie bezpieczeństwa ludzi
wojewodzie przysługuje kolejna grupa urządzeń w sferze legislacji administracyjnej. W tym
zakresie dopuszczalne są tylko dwie sytuacje stanowienia powszechnie obowiązujących norm
prawnych, a mianowicie:
74
W. Kotowski, Komentarz. Ustawa o Policji…, op. cit, s. 139.
57
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
1) jeżeli przepis ustawowy zawiera wyraźne upoważnienie szczegółowe do wydania aktu
wykonawczego, np. art. 12 ustawy z dnia 13 listopada 1963 roku o zwalczaniu chorób
zakaźnych, który stanowi, iż „w razie wystąpienia choroby zakaźnej wojewoda na wniosek
inspektora sanitarnego wydaje zarządzenie mające na celu zapobieżenie epidemii".
2) na podstawie generalnego upoważnienia ustawowego wynikającego z dyspozycji przepisu
art. 40 ust. 1 ustawy o administracji rządowej w województwie, w który możemy przeczytać:
„W zakresie nie uregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie
obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to
niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju
i bezpieczeństwa publicznego".
Wojewoda posiadając tę znajduje się na szczycie wojewódzkiego systemu
bezpieczeństwa i porządku publicznego. Warunkuje ona możliwość kształtowania sytuacji
prawnej mieszkańców województwa z uwagi na zagrożenia ich bezpieczeństwa, a treść
stanowiących generalnie i abstrakcyjnie zakazów i nakazów określonego działania rzutuje
bezpośrednio na normatywne podstawy organizacji i funkcjonowania administracji
odpowiedzialnej za stan porządku publicznego. 75
Kompetencje wójta (burmistrza, prezydenta miasta) określone zostały w ustawie
z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) wykonuje
uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa. Do jego zadań należy
w szczególności przygotowywanie projektów uchwał rady gminy, określanie sposobu
wykonywania uchwał, gospodarowanie mieniem komunalny, wykonywanie budżetu,
zwalnianie i zatrudnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Przy realizacji
zadań własnych gminy wójt (burmistrz, prezydent miasta) podlega wyłącznie radzie gminy,
ponadto kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Opracowuje on
także plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm
przeciwpowodziowy. Zarządzenie ewakuacji z obszarów bezpośrednio zagrożonych, jeśli
w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego zagrożenia dla życia ludzi lub dla mienia
leży w kompetencjach wójta. Z kolei w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej
75
W. Bednarek, S. Pikulski, Prawne i administracyjne..., op. cit., s. 271 -273.
58
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
wójt działa na zasadach określonych w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski
żywiołowej. 76
W ramach administracji powiatowej funkcja wykonywania działań w strukturach
ochrony bezpieczeństwa lokalnego spoczywa przede wszystkim na staroście (prezydencie na
prawach miasta). Starosta, w stosunku do inspekcji, służb i straży, których jest
zwierzchnikiem jest uprawniony do:
1) powoływania i odwoływania kierowników tych jednostek, po uzgodnieniu z wojewodą,
2) zatwierdzania programów działania,
3) uzgadniania wspólnych działań tych jednostek na obszarze powiatu,
4) oraz zlecania w uzasadnionych przypadkach przeprowadzania kontroli.
Starosta jest dystrybutorem środków finansowych na działalność najważniejszych
elementów lokalnego aparatu bezpieczeństwa, czyli Policji i Państwowej Straży Pożarnej. Jest
uprawniony również do żądania od kierowników powiatowych inspekcji, służb i straży
przywrócenia stanu zgodnego z porządkiem prawnym lub podjęcia działań zapobiegających
naruszenia prawa. Ponadto komendanci powiatowi (miejscy) Policji składają roczne
sprawozdania ze swojej działalności, a także informacje o stanie porządku i bezpieczeństwa
publicznego właściwym starostom. Takie sprawozdania i informacje, w razie zagrożenia
bezpieczeństwa i porządku publicznego, składa się niezwłocznie temu organowi na każde
jego żądanie. Powyższe sprawozdania i informacje nie mogą dotyczyć wykrywania
przestępstw i ścigania ich sprawców.
Reasumując należy stwierdzić, iż pozycja wojewody, z punktu widzenia wagi
gatunkowej kompetencji, jest silniejsza niż pozycja starosty. Wynika to przede wszystkim ze
statusu wojewódzkich i powiatowych inspekcji, służb i straży zespolonych, które
mimo że wchodzą w skład lokalnych aparatów administracyjnych niezależnych od
administracji państwowej, to nie utraciły swego rządowego charakteru.
Rekapitulując, należy stwierdzić, że samorząd terytorialny w naszym państwie nie ma
uprawnień gwarantujących mu czynny udział w zapewnieniu obywatelom bezpieczeństwa
i porządku publicznego. Mimo, że jest to sfera zarezerwowana przede wszystkim dla
76
M. Kotowski, Komentarz praktyczny. Ustawa o Policji…, op. cit., s. 140.
59
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
administracji rządowej to monokratyczne organy samorządu lokalnego próbują realizować
zadania z tego zakresu. W sytuacji, gdy możliwości prawne są dalece niewystarczające,
również przewodniczący zarządów powiatów, wójt (burmistrz, prezydent miasta) podejmują
czynności, do których podstawa prawna nie jest potrzebna. Starają się tworzyć różnego
rodzaju urządzenia społeczne, które przyczyniłyby się do zmniejszenia patologii społecznej
i pomogłyby w zwalczaniu przestępczości. Jednakże stan ustawodawstwa w dziedzinie
bezpieczeństwa ludzi i zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego jest wysoce
niewystarczający. Dlatego tak ważne jest stworzenie ustawy wiodącej w zakresie tych
stosunków społecznych, która przede wszystkim zapewniałaby jasność i przejrzystość
systemową i instytucjonalną oraz określałaby role wszystkich organów.
Pozycja prawna organów kształtowana jest przede wszystkim przez kompetencje.
O ile na szczeblu wojewódzkim stworzono stabilne środki oddziaływania wykonawczego
i zarządzania w dziedzinie bezpieczeństwa zbiorowego, to organy lokalne zostały pozbawione
czynnego udziału w ochronie tych podstawowych dóbr. Pozostały im nie do końca jasne
uregulowania organizacyjno -prawne. A przecież zadania z zakresu ochrony bezpieczeństwa
ludzi i z zakresu porządku publicznego to także sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym. 77
77
W. Bednarek, S. Pikulski, Prawne i administracyjne..., op. cit., s. 276-277.
60
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
4.2.2. Współpraca ze Strażami Gminnymi
Straże gminne (miejskie) działają na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 kwietnia
1997 roku o strażach gminnych.
W okresie przed nowelizacją, która dokonana została 21 lipca 1995 r., straż była
tworzona tylko w miastach, które posiadały status miasta i tylko w drodze odnośnego
rozstrzygnięcia burmistrza (prezydenta miasta). Zmiany dokonane ostatnią nowelą,
uwzględniły potrzebę tworzenia straży również na terenach wiejskich. Mówi o tym zapis
ustawowy: „W gminach mogą być tworzone umundurowane straże gminne (miejskie).
O utworzeniu straży stanowi rada gminy w drodze uchwały, po uprzednim porozumieniu
z właściwym komendantem wojewódzkim Policji". Posłużenie się w ustawie terminem
„może" oznacza, że istnieje fakultatywny obowiązek utworzenia straży gminnej (miejskiej).
Utworzenie straży gminnej (miejskiej), pod rygorem nieważności wymaga zachowania
określonego trybu postępowania. Przed podjęciem przez radę gminy uchwały o utworzeniu
straży gminnej (miejskiej) niezbędne jest „porozumienie" z właściwym komendantem
wojewódzkim Policji. Następnie „porozumienie" z Ministrem Spraw Wewnętrznych
odnoszące się do nadania statutu. 78
W gminie działać może tylko jedna straż gminna (miejska). Wydaje się nie być
przeciwwskazań, co do podziału wewnętrznego straży - na wydziały np. w sytuacji gdy
miasto podzielone jest na dzielnice. Straż działa na obszarze danej gminy miejskiej lub gminy
wiejskiej, bądź też na obszarze kilku sąsiadujących ze sobą gmin, jeżeli zawarły one stosowne
porozumienie. 79
Koszty funkcjonowania straży gminnych (miejskich) pokrywane są z budżetu gminy.
W mieście, które jest związkiem komunalnym utworzonym z mocy ustawy, działanie straży
miejskiej pokrywane jest natomiast z budżetu miasta.
Do zadań straży w zakresie porządku publicznego, należy w szczególności:
1) ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,
E. Gruza, D. Żebrowska, Straż gminna (miejska). Komentarz do przepisów, Wyd. Comer 1996,
s. 13- 15
79
Ibidem, s. 20.
78
61
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
2) czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego,
3) współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia
obywateli, pomocy w usuwanie awarii technicznych i skutków klęski żywiołowych oraz
innych miejscowych zagrożeń,
4) zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia,
albo miejsc zagrożonych takimi zdarzeniami, przed dostępem osób postronnych lub
zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie
- w miarę możliwości - świadków zdarzeń,
5) ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,
6) współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas
zgromadzeń i imprez publicznych,
7) doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub do ich miejsca
zamieszkania, jeśli osoby te swym zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu
publicznym, a także gdy znajdują się okoliczności zagrażające ich życiu lub zdrowiu, albo
zagrażają życiu i zdrowiu innym osobom,
8) informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także
inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu
przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie
z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
9) konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla
potrzeb gminy. 80
Podstawowym środkiem działania straży jest sygnalizowanie stwierdzonych uchybień
właściwym organom, tak więc zakres jej zadań z punktu widzenia formalno - prawnego jest
skromny.. Wobec osób naruszających porządek publiczny jedynym środkiem represyjnym
jest postępowanie mandatowe ograniczone do karania grzywną z kilkunastu artykułów
kodeksu wykroczeń. Należy przyznać, że rola prewencyjno - patrolowa funkcjonariuszy
straży gminnych (miejskich) ma duże znaczenie dla zapobiegania naruszeniom prawa,
odciążając przy tym Policję z jej obowiązków.
80
M. Żmigrodzki, B. Szmulik, Ustrój organów ochrony prawnej, Lublin 2003, s. 495.
62
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Przyczyn tworzenia straży gminnych (miejskich) trzeba przede wszystkim upatrywać
w słabym zorganizowaniu i funkcjonowaniu Policji. W przypadku odpowiednio
zorganizowanej, wyposażonej i posiadającej odpowiedni stan etatowy Policji - tworzenie
dodatkowej formacji o dużo uboższych kompetencjach wydawałoby się być zupełnie
zbyteczne a wręcz niepożądane. Zaś w obecnej sytuacji, – kiedy to Policja zajmuje się przede
wszystkim poważnymi naruszeniami prawa, niechętnie poświęcając się sprawom życia
codziennego blisko związanym z daną społecznością lokalną, istnienie strażnika gminnego
(miejskiego), pełniącego rolę mediatora oraz stróża ładu na terenie, który jest mu bardzo
dobrze znany, wydaje się być jak najbardziej odpowiednie. 81
Podstawowe zadania strażnika gminnego (miejskiego) należy uzupełnić o jeszcze
kilka:
Kontrola prawidłowości oznakowania ulic (w tym znaków drogowych), oświetlenia
1.
ulic
i
posesji,
prawidłowego
zabezpieczenia
funkcjonowania
punktów
oświetleniowych oraz estetyki napisów, miejsc plakatowania i ogłoszeń.
Sprawdzanie wykonywanych zadań i obowiązków przez administratorów i gospodarzy
2.
domów.
Kontrola zabezpieczeń prowadzonych na terenie miasta prac inwestycyjno-
3.
remontowych. Uprawnienia straży gminnej (miejskiej) są znacznie w tym zakresie
ograniczone, ponieważ upoważnionymi do rzeczywistej kontroli są pracownicy
organów nadzoru budowlanego. Rola straży gminnych sprowadzałaby się jedynie do
sygnalizowania
tym
organom
lub
kierownikowi
budowy
zauważonych
nieprawidłowości.
Asystowanie przy pobieraniu opłat ustalonych na podstawie przepisów o podatkach
4.
i opłatach lokalnych. Asysta funkcjonariusz straży gminnej (miejskiej) polega przede
wszystkim na poborze opłaty targowej uiszczanej przez podmioty prowadzące handel
z ręki,, koszów, stoisk, wozów konnych, przyczep, pojazdów samochodowych,
sprzedaż zwierząt, środków transportowych i części środków transportowych na
targowiskach miejskich.
81
E. Gruza, Żebrowska D., Straż gminna (miejska)…, op. cit., s. 17.
63
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Analizując powyższe przykłady stwierdzić należy, że czynności administracyjno porządkowe straży gminnej (miejskiej), powinny zmierzać przede wszystkim do zwiększenia
ładu i porządku publicznego, prowadzenia działalności prewencyjnej poprzez patrolowanie
ulic i osiedli, błyskawicznej i odpowiednio sprawnej reakcji w sytuacjach szczególnego
zagrożenia oraz ochrony estetyki w miejscach publicznych. 82
Kolejne zadania straży gminnych (miejskich) zostały określone w rozporządzeniu
Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 14 kwietnia 1998 roku. Jest to
rozporządzenie w sprawie zasad współpracy Policji ze strażami gminnymi oraz zakresu,
w jakim Komendant Główny Policji sprawuje fachowy nadzór nad strażami i udziela im
pomocy.
Współpraca Policji i straży polega w szczególności na:
1.
Utrzymaniu stałej łączności między jednostkami Policji i straży gminnej (miejskiej).
2.
Stałej wymianie informacji o zagrożeniach występujących na danym terenie
w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Koordynowaniu rozmieszczenia służb policyjnych i straży gminnej (miejskich)
3.
z uwzględnieniem zagrożeń. W tym przypadku chodzi o potrzebę organizowania
wspólnych służb patrolowo- prewencyjnych, bądź rozmieszczenia patroli policyjnych
i straży
gminnej
(miejskiej),
zgodnie
z
mapą
zagrożeń występujących na
danym terenie.
Wspólnym organizowaniu i prowadzeniu służb i działań porządkowych oraz
4.
zapewnieniu porządku w miejscach zgromadzeń publicznych. W wypadku
zgromadzeń publicznych regulowanych ustawą z dnia 5 lipca 1990r. prawo
o zgromadzeniach, organ gminy
o planowanym zgromadzeniu,
jako
ten,
który
przyjmuje
zawiadomienie
może delegować swoich przedstawicieli oraz – na
wniosek organizatora- zapewnić w miarę potrzeby i możliwości ochronę policyjną
służącą stosownemu
przebiegowi zgromadzenia.
Funkcjonariusz straży gminnej
(miejskiej) będzie mógł występować w roli przedstawiciela organu gminy lub jako
osoba przybrana do pomocy funkcjonariuszowi policji.
82
M. Żmigrodzki, B. Szmulik, Ustrój organów…, op. cit., s. 496.
64
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
5.
Współdziałaniu z Policją przy zabezpieczaniu miejsc popełnienia przestępstw
i wykroczeń. Do obowiązku funkcjonariusza straży gminnej (miejskiej) będzie
należało jedynie fizyczne odgradzanie miejsca przed osobami postronnymi, a nie
zbieranie dowodów, przesłuchiwanie świadków czy też zbieranie dowodów.
6.
Organizowaniu wspólnych ćwiczeń policjantów i funkcjonariuszy straży Gminnych
(miejskich). Chodzi przede wszystkim o sytuacje, kiedy funkcjonariusze straży
gminnych (miejskich) mogą być szkoleni w ośrodkach szkolenia policjantów na
warunkach określonych przez Komendanta Głównego Policji.
Szczegółowe formy i sposoby współpracy właściwych terytorialnie jednostek Policji i straży
określone są w porozumieniu zawartym pomiędzy jednostkami Policji a wójtem, burmistrzem
(prezydentem miasta).
Współpraca Komendantów jednostek organizacyjnych Policji i komendanci straży
realizowana jest poprzez:
1.
Okresowe
spotkania
komendantów
w
celu
dokonywania
ocen
zagrożenia
bezpieczeństwa ludzi oraz porządku i bezpieczeństwa publicznego, a także wytyczania
wspólnych zadań.
2.
Wzajemne, bieżące konsultacje w zakresie wykonywanych zadań.
3.
Organizowanie odpraw w razie konieczności podjęcia wspólnych zadań.
4.
Wyznaczanie policjantów i strażników do utrzymania bieżących kontaktów. 83
Byt prawny straży gminnych ustanowiony jest w ustawie o Policji. Należy podjąć
próbę odpowiedzi na pytanie:, jakie uprawnienia ma straż gminna (miejska) w stosunku do
praw, jakie posiada Policja? Otóż funkcjonariusze Policji wykonując swoje zadania, związane
z utrzymaniem bezpieczeństwa i porządku publicznego, w toku czynności operacyjno rozpoznawczych, dochodzeniowo - śledczych i administracyjno - porządkowych, dysponują
licznymi środkami pozwalającymi na działania interwencyjne i prewencyjne w sytuacjach
zakłócania bezpieczeństwa i porządku publicznego. W przypadku straży gminnych
(miejskich) ten katalog środków jest znacznie mniejszy, adekwatny do zakresu działania. Tak,
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 kwietnia 1998 r. w sprawie zasad
współpracy Policji ze strażami gminnymi oraz zakresu, w jakim Komendant Główny Policji sprawnie nadzór
nad strażami i udziela im pomocy.
83
65
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
więc do metod i sposobów wykonywania czynności służbowych, w tym również czynności
administracyjno - porządkowych zalicza się m.in. legitymowanie osób w celu ustalenia ich
tożsamości. Kompetencja legitymowania osób przysługuje funkcjonariuszowi straży gminnej
(miejskiej) tylko wtedy, gdy ustalenie tożsamości jest niezbędne do wykonywania czynności
służbowych. Strażnik zaś nie może dopuścić się niedozwolonych praktyk tj. np.
przepytywanie przechodniów, zwłaszcza w porze nocnej, o cel ich podróży - o ile nie jest to
uzasadnione okolicznościami sprawy tj. popełnionym przez nich wykroczeniem.
Funkcjonariusze straży uprawnieni są do legitymowania osób w określonych
przypadkach:
1.
Identyfikacja osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia.
2.
Ewentualne ustalenie świadków zdarzenia powodującego naruszenie porządku.
3.
Wykonanie polecenia wydanego przez organy samorządu terytorialnego.
4.
Identyfikacja osób wskazanych jako sprawcy wykroczenia.
Ustalanie tożsamości osoby legitymowanej odbywa się na podstawie dowodu
osobistego, tymczasowego dowodu osobistego, tymczasowego zaświadczenia tożsamości,
dowodu tożsamości cudzoziemca czy też paszportu. Właściwie, w każdym wypadku
dokonywania legitymowania funkcjonariusz ma obowiązek podać imię i nazwisko, stopień
służbowy, a także wyjaśnić podstawę prawną oraz przyczynę podjęcia tejże czynności. 84
Wśród sposobów wykonywania czynności służbowych jest także zatrzymanie. Ustawa
o Policji mowa jest o trzech rodzajach zatrzymania. I tak zatrzymanie może nastąpić na
podstawie kodeksu postępowania karnego, na podstawie innych ustaw oraz z mocy samej
ustawy o Policji. Ustawodawca nie określił jednoznacznie, poza Policją organów
uprawnionych do zatrzymania w tym trybie. Użył natomiast określenia: organy chroniące
porządek i bezpieczeństwo publiczne. Wynika z tego zapisu, że straż gminna (miejska) - nie
będąc organem, nie jest kompetentna do użycia tego środka.
Funkcjonariusze Policji w ramach wykonywanych przez nich zadań, mogą korzystać
z uprawnień dotyczących przeszukiwania osób i pomieszczeń. Działania te objęte są rygorom
określonym w kodeksie postępowania karnego i innych ustawach przewidujących używanie
84
E. Gruza, D. Żebrowska, Straż gminna (miejska)…, op. cit., s. 62 -63
66
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
tego właśnie środka. Czynność ta stanowi jedno z podstawowych źródeł dowodzenia
w procesie karnym. Funkcjonariusze dokonują przeszukania na podstawie postanowienia sądu
lub prokuratora, jednak w umotywowanych wypadkach nakaz może wydać kierownik
właściwej jednostki Policji.
Wyżej wymienione uprawnienia obok Policji posiadają także inne podmioty, np.
funkcjonariusze straży leśnej. Trudno jednak jest zastosować wprost uprawnienia policjantów
w odniesieniu do funkcjonariuszy straży gminnej (miejskiej). Każdorazowe stosowanie
przepisów policyjnych wymaga badania, czy dana czynność mieści się we właściwości straży
gminnych (miejskich), tj. w ramach wykonywanych czynności administracyjno porządkowych.
Należy rozumieć, iż przeszukanie jest metodą realizacji działań Policji w zakresie
zapobiegania i w zakresie wykrywania przestępstw w ramach czynności dochodzeniowo śledczych, a niekiedy operacyjno - rozpoznawczych, które są jednak poza sferą kompetencji
straży gminnych (miejskich).
Kolejnym środkiem przy wykonywaniu czynności służbowych jest kontrola osobista.
Prawo do jej dokonywania w myśl obowiązujących przepisów prawa, przysługuje
funkcjonariuszom Policji, Straży Granicznej, Urzędu Celnego i innym upoważnionym do tego
ustawowo funkcjonariuszom państwowym. W przypadku funkcjonariuszy straży gminnych
(miejskich) to nie są oni uprawnieni do samodzielnego przeprowadzania kontroli osobistej,
mogą być jedynie wezwani przez Policję do umożliwienia przeprowadzenia takiej kontroli
w siedzibie komendantury straży gminnej (miejskiej), co oznacza obowiązek wskazania
odpowiedniego pomieszczenia, usunięcia osób postronnych itd. Strażnik gminny (miejski),
będzie mógł występować w charakterze osoby przybranej przez prowadzącego czynności,
przy przeprowadzanej kontroli osobistej.
Straż gminna (miejska) nie jest także uprawniona do przeglądania bagaży lub
sprawdzania ładunków w portach, na dworcach oraz w środkach transportu lądowego,
wodnego i powietrznego. 85
85
Ibidem, s. 64-71.
67
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
Kolejną istotną kwestią są unormowania w zakresie asysty straży gminnej (miejskiej)
podczas czynności wykonywanych przez organy administracji państwowej. Regulowane są
one ustawą z dnia 3 kwietnia 1993 roku - prawo o miarach. Przepisy zawarte w tej ustawie
upoważniają organy administracji miar do prawa żądania asysty przy dokonywanych przez te
organy czynności nadzoru. Właściwy organ ma możliwość zwrócenia się ze wspomnianym
żądaniem zarówno do Policji jak i do straży gminnej (miejskiej). Straż gminna (miejska) ma
obowiązek przydzielenia funkcjonariusza do tych czynności. Zadanie strażnika gminnego
(miejskiego) przy asyście będzie polegała na udzieleniu pomocy w trakcie czynności
dokonywanych przez organy administracji miar w sytuacji, gdy organ ten natrafił na opór
utrudniający lub uniemożliwiający przeprowadzenie czynności nadzorczych.
Art. 22 tejże ustawy mówi, że straże gminne (miejskie), obok Policji, posiadają samodzielne
uprawnienia do nadzoru nad tym, aby w obrocie publicznym i czynnościach urzędowych
używano przyrządów pomiarowych mających ważne cechy świadectwa legalizacji. 86
Również ustawa z dnia 2 lipca 1994 roku o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych
przewiduje uprawnienia dla funkcjonariuszy straży gminnej (miejskiej) w zakresie asysty,
polegające na udzieleniu pomocy lub współdziałaniu z podmiotami przeprowadzającymi
czynności w ramach ustawowych upoważnień. W tym przypadku straż gminna (miejska)
udziela pomocy właścicielowi lokalu zmierzającej do usunięcia sprawcy samowolnie
zajmującego lokalu, czyli tzw. „dzikiego lokatora".87
Kontrola ruchu drogowego stanowi osobną kategorię regulowaną w drodze ustawy
z dnia 20 czerwca 1997 r. - prawo o ruchu drogowym. Czynność związane z czuwaniem nad
bezpieczeństwem i porządkiem na drogach publicznych, kierowanie ruchem i kontrolowanie
ruchu drogowego, zostały przede wszystkim zastrzeżone dla Policji. Dlatego też,
wykonywanie przez straże gminne (miejskie) tych czynności stanowi przekroczenie
uprawnień. Straż gminna (miejska) nie ma kompetencji do samodzielnego podejmowania
czynności zmierzających do zatrzymania pojazdów, a ponadto uprawnienia w zakresie
legitymowania uczestników ruchu drogowego przysługują funkcjonariuszom straży gminnej
86
Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (tekst jednolity), Dz.U.04.243.2441.
Ustawa z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach
mieszkaniowych, Dz. U. z dnia 31 grudnia 1999 r.
87
68
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
(miejskiej) na zasadach ogólnych. Uprawnienie to nie obejmuje, więc sprawdzania
dokumentów wymaganych do kierowania pojazdem i jego używania, świadectwa kwalifikacji
do kierowania określonym pojazdem oraz dokumentów potwierdzających płacenie składki
ubezpieczenia.
Funkcjonariusz straży gminnej (miejskiej) nie ma upoważnienia do zatrzymania prawa
jazdy, gdyż czynność tę wykonuje policjant w sytuacjach określonych prawem. Samo
postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy może wydać wyłącznie prokurator - w toku
postępowania przygotowawczego lub sąd - po przekazaniu sprawy do sądu.
Natomiast w przypadku usuwania pojazdów i użycia blokad to kompetencje straży
gminnych (miejskich) również zostały ograniczone, co oznacza, że organami uprawnionymi
w zakresie usuwania pojazdów są funkcjonariusze Policji.
Nowelizacja prawa o ruchu drogowym przewiduje, że strażnicy będą mogli
dokonywać kontroli na drogach po uprzednim upoważnieniu ich do tego przez miejscowego
komendanta policji. W przypadku, gdy straż miejska zatrzyma kierowcę, którego stan będzie
wskazywał na to, iż jest on pod wpływem alkoholu, to wówczas funkcjonariusze będą musieli
zatrzymać taką osobę do czasu przyjazdu policji. 88
Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w rozporządzeniu z dnia 28 kwietnia 1993
r. w sprawie określenia warunków i trybu oraz jednostek i zasad ich współdziałania z Policja
w zakresie usuwania i blokowania pojazdów, wskazał m.in. straże gminne (miejskie)., jako
podmioty współdziałające z organami Policji w tym zakresie. Straż gminna (miejska) nie
posiada samodzielnych uprawnień, lecz działa na zlecenie Policji. Jednakże przepisy
rozporządzenia nałożyły na straże gminne (miejskie) obowiązek przekazywania Policji
informacji o konieczności usunięcia pojazdu.
Inaczej przedstawia się z kolei sytuacja blokowania pojazdów, czyli założenia na koła
urządzenia technicznego do jego blokowania. Używany jest on wobec pojazdów
pozostawionych w miejscu, gdzie jest to zabronione, lecz nie utrudnia ruchu lub w inny
sposób nie zagraża bezpieczeństwu. Straż gminna (miejska) może zablokować pojazd bez
zlecenia Policji. Każda blokada powinna być trwale oznakowana przez umieszczenie na niej:
88
Gazeta Prawna Nr 067/2007 z dnia 4 kwietnia 2007r.
69
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
nazwy organu, który ją założył, numeru ewidencyjnego blokady i adresu, gdzie należy się
zgłosić w celu jej usunięcia. 89
Warto poświęcić także uwagę zastosowaniu przez funkcjonariuszy straży gminnej
(miejskiej)
środków
przymusu
bezpośredniego.
Ustawodawca
przewidział
dla
funkcjonariuszy straży gminnej (miejskiej) uprawnienia dotyczące korzystania ze środków
przymusu bezpośredniego. Mają one zarówno chronić jego bezpieczeństwo jak i stanowić
ostateczną metodą zmuszania osób do podporządkowania się jego poleceniom.
Funkcjonariusze straży gminnej (miejskiej) mogą korzystać tylko z niektórych
środków przymusu bezpośredniego, i to w ograniczonym zakresie. Użycie siły fizycznej oraz
pałek służbowych w określonych wypadkach nie powinno budzić wątpliwości. Przepisy
ustawy o Policji nie nadaje straży gminnej (miejskiej) uprawnień do korzystania z broni
palnej oraz wodnych środków obezwładniających. Każde działanie funkcjonariusza straży
gminnej (miejskiej), tak jak działania policjanta, związane z użyciem środków przymusu
muszą być podporządkowane normom - zakazom i nakazom - przewidzianym
w rozporządzeniu z dnia 17 września 1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz
warunków i sposobu użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego.
W owym rozporządzenie wymieniony jest następujący katalog środków przymusu
bezpośredniego:
Siłę fizyczną w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony
1.
i ataku,
Urządzenia techniczne w postaci kajdanek, prowadnic, kaftanów bezpieczeństwa,
2.
pasów, siatek obezwładniających, a także kolczatek drogowych i innych przeszkód
umożliwiających zatrzymanie pojazdu,
3.
Chemiczne środki obezwładniające,
4.
Pałki służbowe,
5.
Psy służbowe obronne. 90
89
90
E. Gruza, D. Żebrowska, Straż gminna (miejska)…, op. cit., s. 71 – 75.
Ibidem, s. 81-84.
70
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
ZAKOŃCZENIE
Bezpieczeństwo publiczne, nie zależnie jak definiowane i pojmowane, stanowi tą
wartość społeczną, która warunkuje prawidłowe funkcjonowanie urządzeń państwowych oraz
spokojne bytowanie obywateli, bez obaw o życie i zdrowie tak swoje jak i najbliższych.
Społeczeństwo
nie
może
należycie
się
rozwijać
bez
zagwarantowanego
bezpieczeństwa publicznego i bez odpowiedniego poziomu świadomości obywateli, co to
jakości sprawowania tej ochrony. Prawidłowy rozwój życia duchowego, kulturalnego oraz
materialnego społeczeństwa jest znacznie utrudniony przez rozwijającą się przestępczość,
właściwie w każdym jej wymiarze. Stąd też niezwykle istotne jest prawidłowe
funkcjonowanie organów Policji.
Cel pracy został zrealizowany, a przyjęte założenia badawcze potwierdziły się.
Istnienie Policji jest kwestią bezsporną, Policja musi istnieć. Może nam przeszkadzać
jej obecność, możemy jej nie lubić, ale musimy ją tolerować i mało tego, jesteśmy skazani na
jej istnienie. Dlatego też nie powinny nam być obojętne problemy funkcjonowania Policji, jej
zachowań a także wizerunku samych jej funkcjonariuszy. Policjant, który posiada
kompetencje nie tylko wykonuje czynności na podstawie określonych uprawnień, ale także
dysponuje odpowiednim poziomem wiedzy i umiejętnie korzysta z doświadczeń innych.
Wydaje się być rzeczą oczywistą, że działania Policji w demokratycznym państwie
prawa powinny uwzględniać przede wszystkim oczekiwania obywateli. Porządek publiczny
oraz szeroko pojęte bezpieczeństwo stanowią najbardziej pożądane wartości społeczne. Jeśli
71
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
chodzi o bezpieczeństwo publiczne, to można je zdefiniować jako stan, w którym
obywatelom jak i państwu i instytucjom publicznym, nie zagraża żadne niebezpieczeństwo
czy też zakłócenie normalnego toku życia społecznego oraz funkcjonowania instytucji
i urządzeń publicznych. Jeśli zaś chodzi o porządek i spokój publiczny to można by je
kojarzyć z pewnym ładem życia publicznego. Ład ten polega na przestrzeganiu przyjętych
zasad życia społecznego oraz respektowaniu powszechnie akceptowanych norm zachowania
się w kontaktach społecznych.
Zapewnienie bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego leży w rękach wielu
organów administracji publicznej, zarówno tych z systemu administracji rządowej jak
i samorządowej. Część nich odgrywa tutaj rolę podstawową, stanowią one, bowiem specjalnie
powołane organy do realizacji zadań z dziedziny bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Będą to przede wszystkim: minister właściwy do spraw wewnętrznych, Policja, Agencja
Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu.
Policja jest jedną z najważniejszych instytucji społecznych w państwie. Jej
fundamentalnym zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego. W tej
kwestii Policja współdziała z innym podmiotami. I tak wśród nich warto wyróżnić
następujące:
- Państwowa Straż Pożarna,
- Straże miejskie (gminne),
- Państwowa Staż Rybacka,
- Straż Przemysłowa,
- Straż Ochrony Kolei,
- organy różnych inspekcji.
Współpraca Policji z innymi organami w zakresie zapewniania bezpieczeństwa
i porządku publicznego polega przede wszystkim na:
- wspólnym prowadzeniu działań porządkowych w celu zapewniania bezpieczeństwa
ludzi i mienia oraz porządku publicznego,
- ciągłej wymianie informacji o zagrożeniach występujących na określonym terenie
w zakresie bezpieczeństwa ludzi i mienia,
72
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
- współpracy podczas zabezpieczania miejsc przestępstwa, tak aby nie dopuścić do
zatarcia śladów oraz dowodów do czasu przybycia odpowiednio uprawnionych organów,
- wzajemnym korzystaniu ze środków np. łączności, transportu, podczas prowadzenia
wspólnych działań,
- organizowaniu wspólnych szkoleń, ćwiczeń oraz patroli.
BIBLIOGRAFIA
-
Bednarek W., Pikulski S., Prawne i administracyjne aspekty bezpieczeństwa osób i
porządku publicznego w okresie transformacji ustrojowo – gospodarczej, Wyd.
Uniwersytetu Warmińsko – Mazurskiego, Olsztyn 2000,
-
Bigo T., Prawo administracyjne. Część ogólna (stenogram wykładów
uniwersyteckich), Lwów 1932,
-
Gruza E., Żebrowska D., Straż gminna (miejska). Komentarz do przepisów,
Wydawnictwo Comer 1996,
-
Hanusek T., Ustawa o Policji. Komentarz, Kraków 1999
-
Izdebski H., Historia administracji, Warszawa 1996,
-
Jełowicki M., Organy administracji specjalnej, Wyd. PWN, Warszawa 1990,
-
Jaśkowska M., Wróbel A., Kodeks Postępowania Administracyjnego. Komentarz,
wyd. Zakamycze 2005
-
Kotowski W., Ustawa o Policji. Komentarz praktyczny, Wyd. Wolters Kluwer Polska
ABC, Warszawa 2004,
-
Kasznica S., Polskie prawo administracyjne. Pojęcia i instytucje zasadnicze,
Poznań 1946,
-
Kawka W., Policja w ujęciu historycznym i współczesnym, Wydano z zasiłku Zakładu
Administracji i Prawa Administracyjnego USB, Wilno 1939r
-
Leoński Z., Istota i rodzaje policji administracyjnej, zagadnienia wybrane, materiały
pokonferencyjne, Cisna 2-4 czerwca 2002, Rzeszów 2002,
-
Leoński Z., Materialne prawo administracyjne, C.H. Beck, Warszawa 1997
73
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
-
Pieprzny S., Policja. Organizacja i funkcjonowanie, Wyd. Zakamycze 2003,
-
Pikulski S., Podstawowe zagadnienia taktyki kryminalistycznej, Wyd. TEMIDA 2,
Białystok 1997, ISBN: 83 - 86137 - 45 – 2,
-
Płowucha S., Zagadnienia prawne organizacji i funkcjonowania Policji,
Szczytno 1995,
-
Przybysz P., Kodeks Postępowania Administracyjnego. Komentarz, wyd. Lexis Nexis,
Warszawa 2006
-
Rutkowski J., Historia Gospodarcza Polski, Poznań 1947r
-
Szczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, C.H. Beck, Warszawa 2002,
-
Starościak J., „Państwo i Prawo”, 1995,
-
Stahl M., Praca zbiorowa, Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i
orzecznictwie, wyd. Difin, Warszawa 2000,
-
Światkiewicz O., Policja Administracyjna (studium z teorii myśli administracyjnej),
OMT, nr 8-9/88,
-
Ura E., Prawne zagadnienia bezpieczeństwa państwa, KAW, Rzeszów 1988,
-
Żmigrodzki M, Szmulik B., Ustrój organów ochrony prawnej, Lublin 2003,
74
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
CZASOPISMA
-
Biuletyn Prawny Komendy Głównej Policji, NUMER 3 (23) - 2004 r.,
-
Gazeta Policyjna, art. Modele organizacji sił policyjnych w wybranych państwach,
wyd. 48/2003, 23/2004,
-
Gazeta Prawna Nr 067/2007 z dnia 2007-04-04,
-
Głos Mazowsza, Miesięcznik Policyjny, nr 54/2005 (wrzesień),
-
Gazeta Podatnika, Nr 91/2007 (119).
75
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
WYKAZ WAŻNIEJSZYCH ŹRÓDEŁ PRAWA
-
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. ,Dz. U. z dnia 16
lipca 1997 r.
-
Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym,
Dz. U. z dnia 23 czerwca 2006 r.
-
Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zmianie ustawy o Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, Dz. U. z 2004 r. Nr 267, poz. 2647,
-
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych, Dz. U. nr 92, poz. 881,
-
Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej,
Dz. U. z 2004 r. Nr 33, poz. 287,
-
Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu, Dz. U. Nr 74, poz. 676,
-
Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach (tekst jednolity), Dz.U.04.243.2441,
-
Ustawa z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i
dodatkach mieszkaniowych, Dz. U. z dnia 31 grudnia 1999 r.
-
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. 1997 r.
nr 133 poz. 883,
76
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
-
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, Dz. U. z 2006 r. nr 156,
poz. 1118 z późn. zm.
-
Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, Dz. U. 91.77.335
z dnia 29 sierpnia 1991 r.,
-
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz.U.02.7.58,
-
Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz.U.98.90.575,
-
Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska, Dz. U.
z 1994 r. Nr 49, poz. 196, ze zm.
-
Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2005 roku w sprawie szczegółowych
warunków i sposobu postępowania przy użyciu broni palnej przez policjantów oraz
zasad użycia broni palnej przez oddziały i pododdziały zwarte Policji, Dz.U. Nr 135
poz. 1132 z 2005 r.
-
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20 grudnia 2002 r. w
sprawie postępowania z kierowcami naruszającymi przepisy ruchu drogowego, Dz.U.
nr 236, poz. 1998 z późn. zm.
-
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 kwietnia
1998 r. w sprawie zasad współpracy Policji ze strażami gminnymi oraz zakresu, w
jakim Komendant Główny Policji sprawuje nadzór nad strażami i udziela im pomocy.
-
Zarządzenie nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. w
sprawie "Zasad etyki zawodowej policjanta", Dz. Urz. KGP 04.1.3
77
Prace magisterskie z bezpieczeństwa
WYKAZ STRON INTERNETOWYCH
-
www.abw.gov.pl
-
www.gunb.gov.pl
-
www.sztab.org
78
Download