Banki Spółdzielcze i ich rola w finansowaniu działalności gospodarczej
advertisement
Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Praca dyplomowa Temat pracy: „Banki Spółdzielcze i ich rola w finansowaniu działalności gospodarczej” Autor (autorzy): Ocena pracy wraz z uzasadnieniem...................................................................... .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Promotor .................................. Przewodniczący Komisji Egzaminacyjnej Dyrektor ................................................. .............................. Katowice, kwiecień 2002 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Spis Treści Strona Wstęp 1. Banki Spółdzielcze w systemie bankowym kraju...............................................4 1.1. Pojęcie Banku Spółdzielczego...................................................................4 1.2. Rola i działalność banku............................................................................9 2. Rachunek bankowy..........................................................................................10 2.1. Otwarcie rachunku bankowego.....................................................................12 2.2. Obowiązki banku oraz posiadacza rachunku bankowego...........................14 2.3. Karta wzorów podpisów..........................................................................15 2.4. Karty płatnicze.........................................................................................17 2.5. Wyciągi....................................................................................................18 2.6. Oprocentowanie na rachunku bankowym....................................................19 3. Rachunki bankowe oraz formy rozliczeń za pomocą rachunków bankowych w Banku Spółdzielczym w Tychach...................................................................................20 3.1. Rachunki bankowe...................................................................................20 3.2. Rozliczenia gotówkowe...........................................................................26 3.3. Rozliczenia bezgotówkowe.....................................................................29 4. Rola banku w finansowaniu działalności gospodarczej na lokalnym rynku...34 4.1. Rodzaje kredytów....................................................................................34 4.2. Lokaty......................................................................................................41 4.3. Zabezpieczenia.........................................................................................46 Zakończenie..........................................................................................................52 Bibliografia...........................................................................................................53 Spis tabel i wykresów...........................................................................................54 Załączniki.............................................................................................................55 2 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Wstęp Tematem naszej pracy są „Banki Spółdzielcze i ich rola w finansowaniu działalności gospodarczej”. W pierwszym rozdziale poruszone zostały zagadnienia związane z działalnością Banku Spółdzielczego, z rolą jaką odgrywa ten bank w finansowaniu przedsiębiorstw oraz osób prywatnych. Kolejny rozdział naszej pracy przedstawia pojęcie rachunku bankowego, zasady jego otwierania i prowadzenia. W rozdziale trzecim omówione zostały rachunki bankowe oraz formy rozliczeń za pomocą rachunków na przykładzie Banku Spółdzielczego w Tychach. Ostatni rozdział poświęcony jest ogólnej charakterystyce kredytów, zasad ich udzielania a także formy zabezpieczeń w celu ograniczenia ryzyka banku. Ponadto w rozdziale tym opisane zostały rodzaje lokat, ich oprocentowanie oraz warunki jakie trzeba spełnić aby zostać posiadaczem lokaty. W naszej pracy wykorzystałyśmy różnorodną literaturę książkową oraz materiały źródłowe uzyskane w Banku Spółdzielczym w Tychach. Wszelkiego rodzaju informatory oraz broszury znacznie ułatwiły nam pisanie pracy a także pozwoliły dokładniej poznać i zrozumieć niektóre zagadnienia. 3 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości 1. Banki Spółdzielcze w systemie bankowym kraju 1.1 Pojęcie banku spółdzielczego Bank Spółdzielczy to instytucja finansowa kredytująca małe oraz średnie przedsiębiorstwa i udzielająca pożyczek osobom prywatnym. Banki spółdzielcze tworzą sieć samodzielnych jednostek z kapitałem różnej wysokości. Mają osobowość prawną, a ich działalność opiera się na zasadzie rozrachunku gospodarczego. Swym członkom i udziałowcom, którymi oprócz rolników są niewielkie przedsiębiorstwa produkcyjno – handlowe, udzielają kredytów pochodzących głównie ze środków depozytowych1. Banki spółdzielcze w Polsce mają tradycje sięgającą połowy XIX w. W czterdziestoleciu poprzedzającym I wojnę światową rozwinęły się banki ludowe skupione wokół Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu ( zał. 1886 r.) oraz wiejskie spółdzielnie kredytowe związane z Centralną Kasą Spółek Rolniczych ( zał. 1909 r.), które później nazwano Kasami Stefczyka. W okresie międzywojennym działało kilka typów spółdzielni kredytowych będących instytucjami krótkoterminowego kredytu lokalnego. Po II wojnie światowej banki spółdzielcze działały jako gminne i miejskie spółdzielnie kredytowe a w 1957 r. powstał Centralny Związek Spółdzielni Oszczędnościowo – Pożyczkowych, który z bankiem Rolnym przekształcono w 1957 r. w Bank Gospodarki Żywnościowej, równocześnie spółdzielniom oszczędnościowo – pożyczkowym nadano nazwę „Banki Spółdzielcze”2. Od 1982 r. bankom tym przywrócono zasady działania wynikające z prawa spółdzielczego, co dawało im ograniczoną wcześniej samodzielność. Obecnie podstawową jednostką operacyjną jest bank spółdzielczy, prowadzący samodzielną działalność zazwyczaj na obszarze gminy, w której znajduje się jego siedziba. 1 2 Bernard & Colli „Słownik ekonomiczny i finansowy” Wydawnictwo „Książnica” 1994 str. 21 Zbigniew Krzyżkiewicz „Leksykon bankowo – giełdowy” Wydawnictwo „Poltext” 1998 str. 57 4 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Na szczeblach regionalnym i krajowym osiągnięto koncentrację kapitałową i organizacyjną przez utworzenie zrzeszeń: regionalnych w drodze zawarcia umowy zrzeszenia przez banki spółdzielcze, mające siedzibę na obszarze danego regionu, oraz przez bank pełniący funkcje banku regionalnego, krajowego w drodze zawarcia umowy zrzeszenia przez banki regionalne i bank krajowy ( BGŻ). W wyniku porozumień powstał wzajemnie zależny układ organizacyjny, umożliwiający sporządzanie na szczeblu regionu skonsolidowanego bilansu oraz solidarną odpowiedzialność za zobowiązania. Banki Spółdzielcze zachowują osobowość prawną, ma ją także bank regionalny jako spółka akcyjna banków spółdzielczych. Bank Gospodarki Żywnościowej został przekształcony w spółkę akcyjną działającą pod firmą BGŻ S.A, której akcjonariuszami są banki spółdzielcze i skarb państwa3. Bank spółdzielczy może być utworzony w trybie określonym ustawą „Prawo Spółdzielcze”, za zezwoleniem Komisji Nadzoru Bankowego przy uwzględnieniu przepisów o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ.4 Historia Banku Spółdzielczego w Tychach W czerwcu 2000 roku Bank Spółdzielczy w Tychach wkroczył w drugie stulecie swoich dziejów. W zakładaniu spółdzielczych placówek Polacy zaboru pruskiego korzystali z wypróbowanych wzorów niemieckich, gdzie prekursorami spółdzielczości bankowej byli Herman Schulze i Fryderyk W. Raiffeisen. W okresie walki o podział Górnego Śląska, a więc w czasie powstań śląskich istniało na tym terenie 15 banków ludowych. Członkiem banku bądź kasy pożyczkowej mógł zostać każdy obywatel zdolny do działań prawnych po wypełnieniu i podpisaniu deklaracji oraz wniesieniu określonego udziału5. Zbigniew Krzyżkiewicz „Leksykon bankowo – giełdowy” Wydawnictwo „Poltext” 1998 str. 57 Zbigniew Krzyżkiewicz „Leksykon bankowo – giełdowy” Wydawnictwo „Poltext” 1998 str. 58 5 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 3 3 4 5 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Z reprodukowanego dokumentu – rejestru sądowego dokonanego w Sądzie Grodzkim w Mikołowie – wynika, że w dniu 26 czerwca 1900 roku została zarejestrowana Tyska Kasa Pożyczkowa, stanowiąca spółdzielnię z nieograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Tychach. Rejestr ten sporządzony w języku niemieckim, obecnie przechowywany jest w archiwum Sądu Rejonowego w Katowicach. Naczelnym organem wykonawczym Tyskiej Kasy Pożyczkowej był zarząd składający się z sześciu osób. Na jego czele stał przewodniczący, a funkcję zastępcy pełnił wiceprzewodniczący. Najwyższym organem uchwałodawczym było zgromadzenie ogólne, które zatwierdzało wyniki działalności gospodarczej. W dniu 26 lutego 1910 roku, dokonano zmiany nazwy spółdzielni na: Tyska Kasa Oszczędności i Pożyczek z nieograniczoną odpowiedzialnością z siedziba w Tychach. Na tym samym zebraniu zatwierdzano także nowy statut. W rok 1919 Tyska Kasa Oszczędności i Pożyczek wkroczyła w nowym klimacie politycznym, który wynikł z klęski Niemiec w I wojnie światowej i odrodzenia się państwa polskiego po 123 latach niewoli. W latach 1919-1921 członkowie Tyskiej Kasy Oszczędności i Pożyczek wszystkie siły poświęcili walce o przyłączenie Śląska do Polski. Ziemia tysko - pszczyńska była jednym z ważniejszych ośrodków ruchu powstańczego6. Wśród działaczy powstańczych dominowali ludzie związani z Tyską Kasą Oszczędności i Pożyczek, tacy jak na przykład ojciec i trzech braci Krzyżowskich, Paweł Latusek, Ryszard Wydra i inni. Lata I wojny światowej oraz powstań śląskich nie sprzyjały rozwojowi takich instytucji jak spółdzielnie i kasy oszczędnościowe. Niepewność jutra, brak stałej pracy, straty wynikające z działań zbrojnych – to główne czynniki utrwalające stan wyczekiwania. Polska gospodarka zniszczona w czasie wojny borykała się z rozlicznymi kłopotami, które rzutowały na funkcjonowanie prawie wszystkich instytucji. Szczególnie negatywny wpływ na stabilizację życia gospodarczego wywierała inflacja, która wkrótce przerodziła się w hiperinflację. Dopiero rok 1924 i reformy Władysława Grabskiego poprawiły sytuację i stworzyły nadzieję 6 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 15 6 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości na wyraźne postępy w stabilizacji gospodarki i życia politycznego 7. W odtworzonej Kronice Banku Spółdzielczego w Tychach znaleźć możemy następujący zapis: „Najgorszy okres dla Kas Oszczędności i Pożyczek spółdzielni z nieograniczoną odpowiedzialnością był okres od 1924 roku, w którym na skutek silnej inflacji ogromna ich wielkość straciła niemal całe swoje mienie i zaprzestała swojej działalności8. Powyższe wydarzenia poderwały zaufanie udziałowców i wkładów wskutek prawie całkowitego zdewaluowania zdeponowanych środków”. Okazuje się, że w 1925 roku Kasy nie było stać nawet na opłacenie bilansu, który należało złożyć w Sądzie w Mikołowie i opublikować w prasie. Dopiero w dniu 22 maja 1927 roku odbyło się Walne Zebranie, na którym zatwierdzono nowy Statut opracowany na podstawie polskiej Ustawy o spółdzielniach z 29 października 1920 roku. Spółdzielnia przyjęła wówczas nazwę: Kasa Oszczędności i Pożyczek z nieograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Tychach. W czasie tego zebrania ustalono również, że zarząd składać się będzie z 5 osób, a Rada nadzorcza z 7 osób. Terenem działania Kasy stały się Tychy wraz z przynależnymi do nich koloniami oraz Paprocany. Kolejne zebranie członków odbyło się w dniu 8 grudnia 1928 roku w lokalu Jana Drabika. W czasie tego zebrania wniesiono pewne poprawki do Statutu, polegające na poszerzeniu terenu działalności Kasy przez dodanie określenia, że swym zasięgiem obejmuje Tychy i okolice, oraz zmniejszono liczbę członków zarządu do 3, a Rady Nadzorczej do 6 osób9. Z informacji zamieszczonej w „Rolniku Śląskim” 12 maja 1929 roku dowiadujemy się, że jej działalność koncentrowała się na: przejmowaniu oszczędności z oprocentowaniem, udzielaniu pożyczek na cele gospodarcze tylko członkom spółdzielni, zbycie produktów rolnych i wyrobów wiejskiego przemysłu, hurtowym nabywaniu artykułów gospodarczych i ich sprzedaży, Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 21 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 22 9 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 22 7 8 7 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości zakupie maszyn i urządzeń rolniczych oraz ich udostępnieniu za odpłatnością, gromadzeniu niepodzielnego majątku związkowego10. W sierpniu 1957 r. Zjazd Delegatów Kas Spółdzielczych powołał do życia Związek Spółdzielni Oszczędnościowo – Pożyczkowej (SOP). Była to centrala organizacyjno-rewizyjna. Ustawa z 13 kwietnia 1960 r. o prawie bankowym określiła statut SOP i jej zakres działalności oraz uprawniła do używania nazwy ,, bank’’ z dodatkiem ,, spółdzielczy’’ rzadziej ,,ludowy’’. Trzeba przyznać, że dokonanie wówczas zmiany stworzyły szersze możliwości rozwoju SOP-ów. Znalazło to wyraz między innymi w pozyskiwaniu nowych członków11. Jednym z powodów zwiększenia SOP-ów była zgoda ministra finansów na wprowadzenie książeczek oszczędnościowych obiegowych na podobnych zasadach jak w PKO. W marcu 1963 r. Zgromadzenie Przedstawicieli postanowiło zmienić dotychczasową nazwę na Bank Spółdzielczy. Bank Spółdzielczy w Tychach liczył wówczas już 815 członków. Od roku 1968 banki spółdzielcze zaprzestały kredytowania ludności miejskiej kredytem ratalnym, gdyż zadanie to przyjęła Obsługa Ratalnej Sprzedaży (ORS). Od tego czasu Bank Spółdzielczy zaczął spełniać swoje statutowe zadania, co wpłynęło na jego rozwój. W końcu 1974 r. miał już ponad 1700 członków12. W 1975 roku na podstawie ustawy o prawie bankowym wszystkie spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe uzyskały wspólną nazwę - banki spółdzielcze. W związku z nowymi warunkami oraz prawnymi regulacjami Bank Spółdzielczy od 1990 roku rozpoczął samodzielną działalność. Gdyż przestały obowiązywać ustalone odgórne stopy procentowe dla gromadzonych oszczędności i udzielanych kredytów. Zgodnie z regulacjami prawnymi z początku lat dziewięćdziesiątych Bank Spółdzielczy w Tychach jest spółdzielnią o nieograniczonej liczbie członków, prowadzącą samodzielnie swoją działalność. Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni (GBPZ) pełni funkcję Banku Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 23 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 28 12 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 30 10 11 8 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Regionalnego. Po przeprowadzeniu centrali banku do budynku przy ulicy Damrota, dokonano w 1999 roku modernizacji w siedzibie Filii w Tychach przy ulicy Niepodległości 55. W czerwcu 2000 roku Bank Spółdzielczy w Tychach wkroczył w drugie stulecie dziejów osiągając najlepsze wyniki w swojej historii13. Wykres 1. Liczba klientów posiadających oszczędności w Banku Spółdzielczym 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Liczba klientów 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Źródło: Materiał udostępniony przez Bank Spółdzielczy w Tychach 1.2 Rola i działalność banku spółdzielczego Obecnie rolę banków spółdzielczych można scharakteryzować następująco: przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych (depozytów) w zamian za odsetki, świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego, udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych. Początkowo składano depozyty w bankach kierując się przede wszystkim względami bezpieczeństwa. Z czasem odsetki uzyskiwane za pozostawienie 13 Jan Kantyka ,,Bank Spółdzielczy w Tychach’’ 2000 str. 37 9 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości pieniędzy do dyspozycji banku stały się głównym motywem przechowywania depozytów. Duży wpływ na decyzje dotyczące deponowania oszczędności w bankach miało porównanie wysokości stopy procentowej ze stopą inflacji, czyli tempem wzrostu średniego poziomu cen w gospodarce14. Jeżeli stopa procentowa przewyższa stopę inflacji otrzymamy dodatnią realną stopę procentową. W sytuacji odwrotnej mamy ujemną realną stopę procentową zniechęcającą do przechowywania oszczędności w banku, gdyż siła nabywcza zdeponowanych oszczędności obniża się. Ważną rolą jest obsługa rozliczeń finansowych i obiegu pieniądza między różnymi podmiotami życia gospodarczego. Banki prowadzą rachunki bieżące dla przedsiębiorstw, instytucji i osób fizycznych, przeprowadzają rozliczenia między różnymi podmiotami krajowymi i zagranicznymi, regulują płatności oraz dokonują bezgotówkowych przelewów bankowych. W celu usprawnienia obsługi finansowej klientów wprowadza się książeczki czekowe i karty kredytowe. Banki przyjmując depozyty i udzielając pożyczki występują w charakterze wyspecjalizowanych pośredników finansowych między oszczędzającymi a inwestorami. Udzielając kredytu bank ponosi ryzyko z ewentualnym brakiem możliwości spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami przez kredytobiorców 15. 2. Rachunek bankowy Rachunek bankowy znany od dawna w praktyce bankowej jako specyficzny rodzaj umowy, wprowadzony został do polskiego systemu prawa cywilnego w 1964 r. W myśl postanowień kodeksu cywilnego Bank, który prowadzi rachunek bankowy, zobowiązuje się względem posiadacza rachunku (na czas oznaczony lub nie oznaczony) do pewnych obowiązków. Natomiast posiadacz rachunku bankowego zobowiązuje się do pewnych obowiązków względem banku. Prawa i obowiązki posiadacza rachunku bankowego i banku 14 15 Roman Milewski ,,Podstawy ekonomii’’ Wydawnictwo Naukowe PWN 1999 str. 467 Roman Milewski „Podstawy ekonomi” Wydawnictwo Naukowe PWN 1999 str. 467 10 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości wynikające z umowy rachunku bankowego można podzielić na prawa i obowiązki o charakterze cywilnoprawnym - których można dochodzić na drodze sporu, oraz prawa i obowiązki o charakterze administracyjno – prawnym, których nie można dochodzić na drodze sporu, tylko strona uprawniona (bank) może zmusić posiadacza rachunku do przestrzegania przepisów w drodze postępowania administracyjnego, przed właściwą władzą lub w drodze sankcji bankowych16. Rachunek bankowy (zwany również kontem bankowym) służy do przechowywania środków pieniężnych w banku oraz do przeprowadzenia rozliczeń pieniężnych za jego pośrednictwem, a także wykazuje na bieżąco stan środków pieniężnych posiadanych w banku. Istotną cechą rachunku bankowego jest to, że stanowi on ekonomiczną podstawę obrotu bezgotówkowego. Rachunek bankowy stał się dla jednostek gospodarki uspołecznionej: obowiązkową formą gromadzenia środków pieniężnych i dokonywania rozliczeń pieniężnych, obowiązkową formą uczestniczenia w obrocie bezgotówkowym, metodą sprawowania przez bank kontroli nad gospodarką pieniężną jednostek posiadających rachunki bankowe, przymusową formą zabezpieczenia środków pieniężnych przed kradzieżą, pożarem itp.17. Przez jednostki gospodarki uspołecznionej należy rozumieć: urzędy, zakłady, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe, spółki, w których państwo, instytucje lub przedsiębiorstwa państwowe posiadają udział wynoszący, co najmniej 50 % kapitału zakładowego, organizacje spółdzielcze, organizacje polityczne, zawodowe i społeczne. Ludwik Musioł„Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 66 17 Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 69 16 11 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości 2.1 Otwarcie rachunku bankowego Rachunek bankowy otwiera się i prowadzi odrębnie dla każdego klienta, który taki rachunek założył w banku. Wpłat na rachunki mogą dokonywać wszyscy (bez ograniczeń) z reguły robią to dłużnicy. Rachunek bankowy otwiera się na podstawie zawartej z klientem umowy. W umowie rachunku bankowego bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz do przeprowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Polecenia wypłat z rachunku wykonywane są przez bank do wysokości salda dodatniego na rachunku (ze strony banku, saldem dodatnim jest saldo kredytowe “Ma”, a ze strony podmiotu gospodarczego saldo debetowe “Wn”). W przypadku braku pokrycia rachunku poza rachunkami kredytowymi saldo rachunku jest dodatnie (w ewidencji bankowej saldo kredytowe; w ewidencji posiadacza rachunku saldo debetowe). Istnieje jednak możliwość, za zgodą banku, zadłużenia się na tych rachunkach (przejście do salda ujemnego) do określonej kwoty. Saldo z zasady ujemne mają tylko rachunki kredytowe (w banku saldo debetowe, u kredytobiorcy saldo kredytowe), z których realizuje się polecenia wypłat do wysokości przyznanego kredytu. Wniosek o otwarcie rachunku bankowego powinien zawierać szereg ustaleń o charakterze formalno-prawnym. Podmioty gospodarcze poza przechowywaniem środków pieniężnych dokonują za pośrednictwem rachunków bankowych rozmaitych operacji rozliczeniowych, korzystają z kredytów, deponują lokaty terminowe i celowe i dlatego otwierają kilka rachunków bankowych o różnym charakterze. Otwarcie rachunku w walucie obcej w celu dokonywania rozliczeń dewizowych wymaga od wnioskodawcy udokumentowania określonych uprawnień wynikających z prawa dewizowego18. Posiadacz rachunku (osoba fizyczna lub prawna) może swobodnie dysponować środkami zgromadzonymi na rachunku, ale na wniosek wierzycieli sąd może nakazać zablokowanie lub nawet zajęcie aktywów. Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 71 18 12 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości W trakcie wypłat bank zobowiązany jest sprawdzać podpisy ze złożonymi wcześniej wzorami - jest to jeden ze sposobów zabezpieczenia wkładów. W ściśle określonych przypadkach bank może dokonać wypłat bez decyzji osób upoważnionych np. z tytułu odsetek od kredytów i opłat bankowych, zobowiązań wynikających z decyzji sądowych i administracyjnych. Również na żądanie organów sądowych, prokuratorskich i finansowych mogą być na rachunkach zablokowane określone kwoty środków pieniężnych, których posiadacz rachunku nie może rozdysponować. Wniosek o otwarcie rachunku bankowego składany jest w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Powinien on być podpisany przez osoby fizyczne występujące we własnym imieniu, bądź przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych w imieniu jednostki występującej o otwarcie rachunku bankowego. Osoby występujące w imieniu jednostki powinny złożyć swoje podpisy pod pieczęcią firmującą tę jednostkę. Zakres uprawnień osób działających w imieniu jednostek występujących o otwarcie rachunku bieżącego w banku spółdzielczym ustala się na podstawie przedłożonych dokumentów: wpisu do rejestru, statutu, aktu o powołaniu jednostki, uchwały, nominacji, pełnomocnictwa. Wniosek o otwarcie rachunku bankowego powinien być podpisany w obecności pracownika banku spółdzielczego, który zobowiązany jest sprawdzić tożsamość osób podpisujących wniosek z ich dowodami osobistymi19. Nie jest to konieczne, jeżeli podpisy tych osób, cechy dowodów osobistych, oraz Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 72 19 13 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości uprawnienie do podpisania wniosku były już wcześniej sprawdzone i wiadomo, że są aktualne. W umowie rachunku określane są także inne warunki prowadzenia rachunku. W niektórych bankach te pozostałe warunki mogą być określane w specjalnym regulaminie, który jest integralnym załącznikiem do umowy20. 2.2 Obowiązki banku oraz posiadacza rachunku bankowego Do najważniejszych obowiązków banku wynikających z zawartej umowy rachunku bankowego należą: przechowywanie środków pieniężnych posiadacza rachunku, zwrot przechowywanych środków pieniężnych na każde żądanie posiadacza rachunku bankowego, dokonywanie rozliczeń pieniężnych na zlecenie posiadacza rachunku bankowego, dokonywanie zapisów operacji na rachunku bankowym, wysyłanie posiadaczowi rachunku bankowego wyciągu z rachunku z podaniem stanu (salda) środków pieniężnych na rachunku21. Do obowiązków posiadacza rachunku bankowego należy: przestrzeganie przepisów o rozliczeniach pieniężnych oraz innych postanowień umownych, zawiadomienie banku, w którym posiada rachunek, o każdej zmianie swego miejsca zamieszkania lub siedziby, zgłoszenie bankowi niezgodności salda rachunku bankowego w ciągu czternastu dni od daty otrzymania wyciągu z rachunku, gromadzenie swoich środków pieniężnych na rachunku bankowym22. Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 72 21 Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 80 22 Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 81 20 14 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości 2.3 Karta wzorów podpisów Karta wzorów podpisów jest dla banku spółdzielczego dokumentem ustalającym osoby uprawnione do dysponowania środkami na rachunku bankowym, oraz służy do ewidencji wzorów podpisów. Karta wzorów podpisów występuje w dwóch egzemplarzach (oryginał i kopia). Oryginał przeznaczony jest dla banku spółdzielczego prowadzącego rachunek bankowy, a kopia służy posiadaczowi rachunku do prowadzenia ewidencji osób upoważnionych do dysponowania środkami na rachunku oraz wzorów ich podpisów. Na karcie wzorów podpisów dwie kolumny oznaczone cyframi rzymskimi I i II przeznaczone są do wpisywania imion i nazwisk, stanowisk oraz wzorów podpisów osób upoważnionych do dysponowania środkami na rachunku bankowym. Osoba, której nie podano stanowiska, powinna być określona mianem “pełnomocnik”. Jeżeli na karcie wzorów podpisów zarówno w kolumnie I jak i w kolumnie II nie zostaną wypełnione wszystkie pozycje, należy je zakreślić tak, aby uniemożliwić późniejsze pisanie dodatkowych danych. Jeżeli posiadacz rachunku bankowego chce upoważnić do dysponowania środkami na jego rachunku tyle osób, że wzory ich podpisów nie mieszczą się na jednej stronie, może wypełnić dodatkową kartę z tym jednak, że pierwszą stronę tj. wniosek o otwarcie rachunku bankowego powinien opatrzyć odbitką pieczęci firmującej oraz podpisy osób uprawnionych do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków w imieniu instytucji23. Karta wzorów podpisów złożona przez posiadacza rachunku bankowego w banku spółdzielczym jest ważna do czasu pisemnego odwołania podanych na niej osób upoważnionych do dysponowania środkami na rachunku bankowym. W zależności od charakteru prawnego jednostki, do wniosku o otwarcie rachunku bankowego poszczególne jednostki dołączają odpowiednie dokumenty. Posiadacz rachunku powinien zawiadomić bank spółdzielczy, w którym posiada rachunek o wszystkich zmianach w dokumentacji złożonej przy otwieraniu rachunku bankowego. Powinien również zawiadomić bank o Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 93 23 15 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości ewentualnym wygaśnięciu pełnomocnictw udzielonych do dysponowania środkami na rachunku bankowym. Złożona w banku karta wzorów podpisów osób upoważnionych do dysponowania środkami na rachunku bankowym jest ważna do czasu pisemnego zawiadomienia banku o odwołaniu tych osób ze stanowisk, z którymi uprawnienia te były związane, lub o cofnięciu czy też wygaśnięciu udzielonych pełnomocnictw. Po otrzymaniu zawiadomienia o utracie przez osoby wymienione w karcie wzorów podpisów uprawnień do dysponowania środkami na rachunku bankowym, bank umieszcza o tym adnotację na karcie wzorów, przekreślając jednocześnie imiona i nazwiska osób, które utraciły prawo dysponowania środkami na rachunku bankowym. Jeśli karty wzorów podpisów posiadały również placówki banku spółdzielczego, to właściwy bank spółdzielczy zobowiązany jest natychmiast zawiadomić o tym te placówki. Utrata uprawnień jednej lub więcej osób nie powoduje zmiany całej karty wzorów podpisów, jeśli pozostałe osoby, biorąc pod uwagę wymaganą liczbę podpisów, mogą prawidłowo dysponować środkami na rachunku bankowym. W przypadku utraty uprawnień do dysponowania środkami na rachunku bankowym przez wszystkie osoby, lub, gdy liczba osób jest nie wystarczająca do prawidłowego dysponowania środkami na rachunku bankowym zachodzi konieczność złożenia nowej karty wzorów podpisów. Posiadacz rachunku bankowego może do już posiadanej w banku karty zgłosić uzupełnienie na czas określony lub nie określony24. Jeżeli uzupełnienie ma charakter trwały, to w okresie przejściowym można posługiwać się kilkoma kartami wzorów, jednakże ze względów porządkowych, należy zażądać od posiadacza rachunku złożenia w terminie możliwie najkrótszym nowej karty, zawierającej wszystkie osoby uprawnione do dysponowania środkami na rachunku bankowym. Pierwszą kartę wzorów podpisów nawet, jeśli została już unieważniona, bank przechowuje jako dokument otwarcia rachunku, łącznie z pozostałą dokumentacją do tego rachunku, gdyż zawiera ona na pierwszej stronie wniosek posiadacza rachunku o otwarcie rachunku bankowego. Wszystkie adnotacje dotyczące zmian w karcie Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str.94 24 16 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości wzorów mogą być dokonywane przez głównego księgowego banku, lub przez osobę przez niego do tego upoważnioną25. 2.4 Karty płatnicze Karta płatnicza wydawana przez bank stanowi niewielki prostokątny kawałek plastiku z wytłoczonymi i kodowanymi elektronicznie informacjami dotyczącymi posiadacza karty. Karta płatnicza służy do bezgotówkowego dokonywania płatności za towary, usługi i z tytułu innych zobowiązań oraz pobierania gotówki z banku, a często również z bankomatów. W celu dokonania płatności wystarczy okazać kartę i podpisać rachunek, zaś karty mogą być przy transakcji sprawdzane przez urządzenie dekodujące lub specjalne elektroniczne terminale26. Karty płatnicze mogą mieć charakter kart debetowych, kredytowych lub typu charge. Na podstawie kart debetowych można dokonywać płatności lub pobierać gotówkę tylko do wysokości stanu swego konta w banku, zaś karta kredytowa upoważnia do dokonywania transakcji do wysokości przyznanego przez bank kredytu, który musi być następnie spłacony. Tak, więc posiadacz karty kredytowej nie musi mieć rachunku bankowego. Karta typu charge zwana również kartą obciążeniową, podobnie jak karta kredytowa, może być stosowana do wysokości ustalonego przez bank limitu. Dług zaciągnięty przy jej użyciu musi być w całości spłacony bankowi na koniec okresu rozliczeniowego (np. raz w miesiącu lub kwartale) po otrzymaniu z banku określonego rozliczenia. Z takich kart najczęściej korzystają osoby prawne, czyli firmy i przedsiębiorstwa. Karty płatnicze mogą być ważne tylko na terenie kraju, lub mogą mieć zasięg międzynarodowy. Do popularnych w Polsce kart, którymi można płacić również za granicą, mając rachunek w polskim banku, należą przykładowo karta Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 94 26 Stanisław Dębski „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz. 2 Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne 1994 str. 61 25 17 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości VISA Classic przeznaczona dla osób fizycznych oraz VISA Business dla podmiotów gospodarczych27. 2.5 Wyciągi Banki spółdzielcze zobowiązane są do bieżącego wysyłania wyciągów z rachunków. Bank zobowiązany jest przy każdej zmianie stanu rachunku bankowego przesyłać jego posiadaczowi wyciąg z rachunku z ustaleniem salda, podaje się saldo początkowe, dokonane w danym dniu operacje i saldo końcowe. Posiadacz rachunku jest zobowiązany sprawdzić zapisy i obliczenie salda końcowego. Przy bardziej ożywionych obrotach na rachunku bankowym dokonuje się wiele zapisów w ciągu każdego dnia. W takich przypadkach nie sporządza się wyciągu dla każdej operacji z ustaleniem każdego salda, lecz wyciąg obejmujący wszystkie operacje z całego dnia i wyprowadza się saldo na koniec dnia. Do poszczególnych pozycji wyciągu powinny być dołączone dokumenty przeznaczone dla posiadacza rachunku. Przy realizacji czeków osób fizycznych Bank Spółdzielczy nie dołącza do wyciągu załączników, powinien natomiast podać na wyciągu numer zrealizowanych czeków. Wyciągi z rachunku wraz z dołączonymi dokumentami Bank Spółdzielczy wydaje posiadaczowi rachunku lub osobie przez niego na piśmie upoważnionej bądź wysyła je przez pocztę w terminach uzgodnionych z posiadaczem rachunku28. Doręczania wyciągów może odbywać się również za pośrednictwem skrytek zainstalowanych w banku. Korzystający ze skrytek zobowiązani są złożyć w banku pisemne oświadczenie, że dokumenty dotyczące rachunków bankowych i korespondencję złożoną przez bank do skrytki uważają za dostarczoną. Stanisław Dębski „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz. 2 Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne 1994 str. 62 28 Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 98 27 18 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości 2.6 Oprocentowanie na rachunku bankowym Środki pieniężne i kredyty na rachunkach bankowych są oprocentowane, czyli banki płacą odsetki od zdeponowanych środków pieniężnych i pobierają odsetki od udzielonych kredytów. Generalną zasadą banków jest płacenie niższych odsetek od zdeponowanych na rachunkach środków pieniężnych niż pobierane od udzielanych kredytów. Różnica między odsetkami pobieranymi przez banki a płaconym stanowi podstawowy dochód banków. W praktyce bankowej stosuje się różne metody obliczenia oraz zasady pobierania i wypłacania odsetek. Okres deponowania środków pieniężnych w banku i wykorzystania kredytu liczy się w dniach. Banki stosują dwie metody ich obliczania: pierwsza metoda zakłada 360 dni w roku i po 30 dni w każdym miesiącu, druga metoda zakłada 360 dni w roku, a w każdym miesiącu wg kalendarza. Oprocentowanie środków na rachunkach bankowych trwa włącznie od następnego dnia kalendarzowego po dniu wpłaty do dnia dokonania wypłaty. Oprocentowanie lokat trwa stosownie do okresu zawarcia umowy. Odsetki od środków na rachunkach bankowych dopisuje się kwartalnie lub rocznie, przy lokatach krótszych od jednego roku po upływie ustalonego okresu29. Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 126 29 19 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości 3. Rachunki bankowe oraz formy rozliczeń za pomocą rachunków bankowych w Banku Spółdzielczym w Tychach 3.1 Rachunki bankowe Rachunek bieżący koncentruje zazwyczaj całość operacji pieniężno – kredytowych wynikających z normalnej, codziennej działalności gospodarczej danej jednostki. Przeznaczony jest do ewidencji wpływów na ten rachunek, na przykład z tytułu wpłat własnych, przelewów należności, realizacji czeków rozrachunkowych, otrzymanych kredytów i pożyczek, oraz do ewidencji wypłat z rachunku, na przykład gotówki, spłaty zobowiązań, spłaty kredytów, przelewu podatków i składek ubezpieczeniowych oraz innych płatności bezgotówkowych. Za czynności spełniane w związku z prowadzeniem rachunku bieżącego bank pobiera prowizje lub opłaty30. Rachunki bieżące są rachunkami podstawowymi, prowadzonymi dla podmiotów gospodarczych. Rachunek bieżący może być umową zawartą między dwiema osobami prawnymi utrzymującymi stałe kontakty handlowe. Jednakże termin ten odnosi się głównie do metody rozliczeń księgowych stosowanej w relacji: klient – bank. Rachunek bieżący koncentruje zazwyczaj całość operacji pieniężno – kredytowych wynikających z normalnej, codziennej działalności gospodarczej31. Stanisław Dębski „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” cz. 2 Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne 1994 str. 58 31 Jan Głuchowski „Bankowość” Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej 1999 str. 19 30 20 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Wykres 2. Ilość kont bieżących 1990 1991 2000 1992 1993 1500 1994 Ilość kont bieżących 1000 1995 500 1997 1996 1998 0 1999 Lata Źródło: Materiał udostępniony przez Bank Spółdzielczy w Tychach Tabela 1. Konta bieżące w Banku Spółdzielczym w Tychach Lata Wielkość Ilość Wysokość Ilość Wysokość Ilość wkładów depozytariuszy wkładów innych depozytariuszy wkładów depozytariuszy przedsiębiorstw przedsiębiorstw podmiotów indywidualnych Indywidualnych niefinansowych w podmiotów i spółdzielni w i spółdzielni innych budżetów gmin budżetów gmin w tysiącach PLN niefinansowych PLN tysiącach tysiącach PLN 1990 646,35 965 412,54 220 - - 1991 924,30 1.062 381,54 222 713,75 5 1992 2.108,42 1.230 520,63 238 608,86 4 1993 2.069,54 1.317 581,95 249 586,37 4 1994 4.507,22 1.280 733,69 223 1.249,46 4 1995 4.354,50 1.290 910,75 218 2.383,31 3 1996 3.802,46 1.396 1.016,67 211 2.548,11 3 1997 9.609,01 1.330 1.248,46 210 2.508,66 3 1998 8.238,23 1.363 1.228,50 204 2.345,00 3 1999 10.812,19 1.611 1.501,87 207 2.040,62 3 Źródło: Materiał udostępniony przez Bank Spółdzielczy w Tychach 21 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Rachunki lokat terminowych przeznaczone są do lokowania środków pieniężnych na z góry określony czas od miesiąca do dwóch lat (z możliwością przedłużenia tego okresu) w zamian za wyższe oprocentowanie. Korzystają z tych rachunków podmioty gospodarcze i ludność, wszyscy, którzy mają nadwyżki środków pieniężnych w walucie krajowej lub obcej. Oprocentowanie wkładów terminowych jest z reguły wyższe niż na rachunkach bieżących i zależy od czasu pozostawienia środków pieniężnych w banku. Rachunki kredytowe przeznaczone są do wykorzystania przyznanych przez bank kredytów i ich spłaty. Na rachunku lokat terminowych jednostki gospodarcze, które obywają się bez pomocy kredytowej banku, gromadzą swoje wolne środki pieniężne. Otwarcie rachunku następuje zazwyczaj po dokonaniu pierwszej wpłaty na okres kilkumiesięczny czy kilkuroczny, określony zawartą z bankiem umową. Korzystają z nich przedsiębiorstwa zachęcone wyższym oprocentowaniem rachunków lokat terminowych od rachunków bieżących. Rachunki czekowe i oszczędnościowo-rozliczeniowe prowadzone są przez niektóre banki (PKO, banki spółdzielcze) dla osób fizycznych. Na rachunki te powinny być dokonywane systematyczne wpłaty (przelew) z tytułu wynagrodzenia, emerytury lub renty. Z rachunków tych pobiera się gotówkę lub płaci za pomocą czeku, można także poleceniami przekazu (zapłaty) regulować inne zobowiązania. Osoba ubiegająca się o otwarcie rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowego składa we właściwym dla jego miejsca zamieszkania (siedziby) wniosek o otwarcie rachunku, używając do tego celu odpowiedniego formularza, który otrzymuje w banku spółdzielczym. Wniosek o otwarcie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego powinien być wypełniony czytelnie (piórem, długopisem, a jeśli to jest możliwe - na maszynie). Należy podkreślić, że posiadacz rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego może upoważnić członka rodziny posiadającego pełną zdolność 22 do czynności prawnych - do Polecamy darmowe prace mgr z bankowości dysponowania tymi środkami na rachunku32. Wniosek o otwarcie oszczędnościowo-rozliczeniowego rachunku powinien być podpisany przez zainteresowaną osobę (np. rolnika lub rzemieślnika, pełnomocnika zespołu rolników indywidualnych). Przed złożeniem podpisów pracownik banku spółdzielczego powinien osoby podpisujące wylegitymować, a cechy ich dowodów osobistych wpisać w odpowiedniej rubryce na karcie wzorów podpisów. Fakt złożenia podpisów w obecności upoważnionego pracownika banku spółdzielczego i sprawdzeniu dokumentacji rachunku oszczędnościoworozliczeniowego powinien być stwierdzony jego podpisem w miejscu na to przeznaczonym. Jeżeli posiadacz rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego zamierza wydawać dyspozycje ze swego rachunku nie tylko w banku spółdzielczym, w którym otworzył rachunek, ale również i w jego placówkach, wówczas powinien złożyć kartę wzorów podpisów w tylu egzemplarzach, w ilu placówkach będzie składał dyspozycje. Decyzję o otwarciu rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego podejmuje w banku spółdzielczym dyrektor, a w oddziałach osoba upoważniona przez dyrektora. O podjętej decyzji bank powinien zawiadomić wnioskodawcę w ciągu siedmiu dni od daty złożenia wniosku33. Po podjęciu pozytywnej decyzji posiadacz rachunku oszczędnościoworozliczeniowego powinien otrzymać w banku książeczkę czekową i ewentualnie książeczkę przelewową. Przed wydaniem książeczki czekowej wszystkie blankiety czekowe powinny być ostemplowane przez bank pieczęcią zawierającą nazwę, adres i numer rachunku bankowego placówki prowadzącej rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Ponadto na blankietach czekowych powinien być wpisany numer rachunku oraz imię i nazwisko jego posiadacza. Fakt wydania książki czekowej za pokwitowaniem odbioru oraz numery zawartych w niej blankietów czekowych należy odnotować na karcie analitycznej posiadacza rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego . Zbigniew Krzyżkiewicz „Rozliczenia pieniężne” Vademecum Warszawa 1992 r. str. 77 Zbigniew Krzyżkiewicz „Rozliczenia pieniężne” Vademecum Warszawa 1992 r. str. 77 32 33 23 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Posiadacz takiego rachunku otrzymuje w banku przepisy dla posiadaczy tych rachunków. Przyjęcie do wiadomości i stosowania otrzymanych przepisów posiadacz rachunku potwierdza swoim podpisem na wniosku o otwarcie rachunku34. Rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe służą ich posiadaczom do gromadzenia na nich środków pieniężnych oraz do dysponowania tymi środkami pieniężnymi zarówno w formie gotówkowej, jak i bezgotówkowej. Gromadzenie środków odbywa się przede wszystkim w drodze przekazywania należności z tytułu dostaw produktów rolnych oraz należności za wykonane dostawy, roboty i usługi. Ponadto na rachunki te mogą być zapisywane wpływy bezgotówkowe od innych instytucji oraz osób fizycznych z różnych tytułów. Poza tym na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe mogą być również dokonywane wpłaty gotówkowe zarówno przez samych posiadaczy tych rachunków, jak i przez osoby trzecie. W ramach posiadanych środków na rachunku oszczędnościoworozliczeniowym posiadacz tego rachunku może wydawać dyspozycje za pomocą czeków gotówkowych, bezgotówkowych lub poleceń przelewu. Wszystkie dyspozycje wydane przez posiadacza rachunku muszą być podpisane zgodnie z wzorami podpisów złożonymi w banku. Czeki bezgotówkowe są stosowane przede wszystkim jako forma zapłaty za zakupione towary, świadczone usługi oraz służą do opłacenia zobowiązań podatkowych. Na czekach zrealizowanych w formie bezgotówkowej powinna być zamieszczona klauzula ’do rozrachunku’, ’do rozliczenia’, lub równoznaczna. Posiadacz rachunku oszczędnościoworozliczeniowego może wystawiać wyłącznie czeki imienne, to jest na osoby, które będą dokonywać zapłaty czekami lub podejmować na podstawie czeku gotówkę. Jeśli realizowane czeki nie znajdują częściowo lub całkowicie pokrycia w przyznanym kredycie czy w zgromadzonych środkach na rachunku, bank księguje kwotę nie mającą pokrycia bezpośrednio na koncie Kredyty przeterminowane. Bank, który przyjął czeki, a nie prowadzi rachunków oszczędnościowo rozliczeniowych wystawców czeków, rozliczeń z tego tytułu Zbigniew Krzyżkiewicz „Podręcznik do nauki bankowości” Wydawnictwo „Zarządzanie i finanse” 1997 str.165 34 24 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości dokonuje za pomocą polecenia pobrania w ciężar rachunków głównych banków prowadzących te rachunki wystawców czeków35. Zamknięcie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego może nastąpić w ciągu 30 dni od daty złożenia na piśmie przez jedną ze stron, tzn. przez posiadacza rachunku lub banku, wypowiedzenia umowy rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego Do powodów, na podstawie których bank może wypowiedzieć umowę, należy między innymi: wystawienie czeku bez pokrycia , nie branie udziału w rozliczeniach bezgotówkowych z tytułu sprzedanych produktów rolnych, zrealizowanych dostaw, robót lub zamówień przez rzemieślników oraz zakupionych towarów i usług, brak obrotów na rachunku przez okres 6 miesięcy, zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa lub zakładu, niepodawanie na odwrocie czeku rodzaju zakupionego towaru, lub świadczonej usługi w przypadku realizacji czeku w ciężar kredytów przyznanych w ramach kont kredytów celowych, nieprzestrzeganie innych przepisów dla posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych. 3.2 Rozliczenia gotówkowe Rozliczenia gotówkowe polegające na przyjęciu wpłaty lub dokonaniu wypłaty, mogą być dokonane przez bank spółdzielczy na podstawie odpowiednich dowodów wpłat lub wypłat zgodnie z obowiązującymi przepisami. Za prawidłowy dowód gotówkowy możemy uważać taki dowód, który zawiera, co najmniej następujące elementy: określenie rodzaju dokumentu lub jego nazwę, datę sporządzenia (wystawienia) dokumentu, jeśli to wynika z treści formularza, Zbigniew Krzyżkiewicz „Rozliczenia pieniężne” Vademecum Warszawa 1992 r. str. 79 35 25 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości określenie stron biorących udział w rozliczeniu, sumę wpłaty lub wypłaty, ewentualne inne elementy przewidziane treścią formularza, przy dowodach wypłaty - podpis osoby (osób) zlecającej wypłatę36. 4. Rola banku w finansowaniu działalności gospodarczej na lokalnym rynku 4.2 Rachunki lokat terminowych oszczędnościowych Bank Spółdzielczy w Tychach prowadzi rachunki lokat: terminowych o zmiennym oprocentowaniu, terminowych o stałym oprocentowaniu. Przez umowę rachunku lokat terminowych Bank zobowiązuje się wobec klienta do przechowywania jego wkładu pieniężnego co najmniej przez zadeklarowany okres i wypłacenia mu odsetek. Osoba zgłaszająca otwarcie rachunku lokaty terminowej zobowiązana jest okazać dokument tożsamości pracownikowi banku, który wypisuje kartę ewidencyjną do rachunku oszczędnościowego opatrzonej klauzulą: „Wkłady wnoszę na okres ... miesięcy ze zmiennym oprocentowaniem i kapitalizacją”, a dla wkładów terminowych o stałym oprocentowaniu: „ Wnoszę wkład na okres ... miesięcy ze stałym oprocentowaniem i przyjmuję warunki określone w regulaminie dotyczące lokat”37. Ludwik Musioł „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” Poznań 1996 str. 58 37 Informacje udostępnione przez Bank Spółdzielczy w Tychach 36 26 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Na dowód zawarcia umowy Bank wręcza klientowi dowód wpłaty zawierający: numer rachunku lokaty terminowej, określenie terminu wkładu, imię i nazwisko oraz adres klienta, datę oraz kwotę cyfrowo oraz słownie. Kasjer po przyjęciu gotówki potwierdza wpłatę stemplem kasowym. Za początek okresu umownego przyjmuje się dzień wniesienia wkładu. Dla każdej wpłaty otwierany jest odrębny rachunek. Rachunek lokaty terminowej charakteryzuje się tym, że podjęcie wkładu z tego rachunku może nastąpić po upływie okresu zadeklarowania. Właściciel rachunku może złożyć dyspozycję dotyczącą dokonania przelewu lokaty lub należnych odsetek na wskazany przez siebie rachunek38. Rachunek lokaty terminowej ze zmiennym oprocentowaniem Rachunek lokaty terminowej ze zmiennym oprocentowaniem zawierana jest na okres 1,3,6,9,12,24,36 miesięcy. Rachunki te oprocentowane są według zmiennej stopy procentowej, co oznacza, że oprocentowanie może być wyższe lub niższe aniżeli w dniu wniesienia wpłaty. Tabela 7. Zmienne oprocentowanie na rachunkach lokat terminowych Poniżej 20 tys. zł Od 20 tys. zł 1 miesiąc 8,60% 9,10% 3 miesiące 8,90% 9,50% 6 miesięcy 9,15% 9,70% 9 miesięcy 9,40% 10,10% 12 miesięcy 10,00% 10,50% 24 miesiące 11,00% 11,50% 36 miesięcy 11,20% 11,70% Zmienne oprocentowanie Źródło: Materiał udostępniony przez Bank Spółdzielczy. (dane z dnia 01.01.2002 r.) 38 Informacje udostępnione przez Bank Spółdzielczy w Tychach 27 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Odsetki naliczane za ostatni okres umowy mogą być pobrane w dowolnym czasie, jednak nie później niż przed upływem kolejnego terminu naliczania odsetek. Za niedotrzymanie terminu zawartego w umowie i wycofanie wkładu klient otrzymuje pomniejszone odsetki, których wysokość ustalana jest Uchwałami Zarządu i podawana do wiadomości klientów przez wywieszenie na tablicy ogłoszeń w lokalach banku39. Lokata progresywna jest to lokata, której oprocentowanie wzrasta z każdym miesiącem przetrzymywania pieniędzy w Banku. Przy likwidacji lokaty wypłacane jest oprocentowanie za pełne przetrzymane miesiące wg przyjętego oprocentowania, a za dni ostatniego miesiąca wg oprocentowania miesiąca poprzedniego. Na przykład, jeśli klient chce zlikwidować rachunek w pierwszym miesiącu, otrzymał odsetki za przetrzymany okres wg oprocentowania dla lokat do jednego miesiąca. Jeśli likwidacja lokaty nastąpi w trzecim miesiącu, klient otrzyma za cały okres odsetki wg stopy procentowej lokat dwumiesięcznych. Jeśli likwidacja nastąpi w szóstym miesiącu, klient otrzyma odsetki za cały okres wg oprocentowania dla lokat pięciomiesięcznych. Lokata może być zawierana maksymalnie na okres 12 miesięcy i nie jest odnawialna. Rachunki lokat progresywnych oprocentowane są wg zmiennej stopy procentowej. Odsetki są po okresie umownym. Lokata Progresywna stwarza możliwość wycofania wkładu w dowolnym momencie wraz z należnymi odsetkami z czas trwania lokaty. Minimalna wpłata dla Lokaty Progresywnej wynosi 5000 PLN40. Informacje zawarte w rgulaminie rachunków lokat terminowych oszczędnościowych dla osób fizycznych prowadzonych przez Bank Spółdzielczy w Tychach 40 Informacje udostępnione przez Bank Spółdzielczy w Tychach 39 28 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Tabela 9. Lokata Progresywna – oprocentowanie zmienne 1 miesiąc 1,50 7 miesięcy 8,70 2 miesiące 7,00 8 miesięcy 8,90 3 miesiące 7,10 9 miesięcy 9,10 4 miesiące 7,20 10 miesięcy 9,30 5 miesięcy 8,00 11 miesięcy 9,50 6 miesięcy 8,50 12 miesięcy 9,80 Źródło: Materiał udostępniony przez Bank Spółdzielczy (dane z dnia 01.01.2002 r.) Lokata Rentierska Jest to lokata od której można pobierać odsetki co miesiąc w trakcie trwania okresu lokat. Może to być np. lokata dwunastomiesięczna z wypłatą odsetek co jeden miesiąc od daty otwarcia rachunku. Lokaty Rentierski zawierane są na okresy 6-miesięczne oraz dwunastomiesięczne. Odsetki są płatne miesięcznie. Odsetki nie pobrane w terminie przez klienta są przekazywane na Konto Osobiste, lub odrębny rachunek a’vista. Za niedotrzymanie terminu zawartego w umowie i wycofanie wkładu przed terminem, klient otrzymuje odsetki od zdeponowanego kapitału w wysokości określonej w Uchwale Zarządu Banku. W przypadku zerwania umowy o Lokatę Rentierską z odsetkami płatnymi miesięcznie, Bank zwraca posiadaczowi rachunku kwotę depozytu pomniejszoną o wcześniej wypłacone odsetki. Jeżeli w pierwszym dniu roboczym, po upływie zadeklarowanego okresu przechowywania wkładu, wkład nie zostanie podjęty, uważa się go za pozostawiony na taki sam okres, lecz na warunkach obowiązujących w dniu przedłużenia lokaty. Minimalna wpłata dla Lokaty Rentierskiej wynosi 5000 PLN41. 41 Informacje udostępnione przez Bank Spółdzielczy w Tychach 29 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Tabela 10. Lokata Rentierska – oprocentowanie zmienne 6 miesięcy 9,90 12 miesięcy 10,00 Źródło: Materiał udostępniony przez Bank Spółdzielczy (dane z dnia 01.01.2002 r.) Przewłaszczenie na zabezpieczenie – polega na przeniesieniu na bank przez kredytobiorcę lub inną osobę – prawa własności rzeczy ruchomych (np. maszyny, urządzenia, surowce, towary, pojazdy mechaniczne, dzieła sztuki, i in.) . W razie spłaty kredytu osoba udzielająca zabezpieczenia staje się z powrotem właścicielem rzeczy, bez potrzeby zawierania odrębnej umowy z bankiem42. Blokada środków na rachunkach bankowych – jako zabezpieczenie kredytu udzielonego przez bank oznacza nieodwołalne zablokowanie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych kredytobiorcy lub innej osoby wyrażającej na to zgodę. Dla kredytobiorcy sens udzielenia zabezpieczenia w tej formie może wynikać z różnicy oprocentowania środków pieniężnych będących przedmiotem blokady oraz otrzymanego kredytu. Z punktu widzenia banku blokada charakteryzuje się niskim ryzykiem oraz szybkością dochodzenia z niej roszczeń. Weksel własny in blanco składany przez kredytobiorcę jest dokumentem bez wypisanej sumy wekslowej i terminu płatności. W momencie wystawienia weksla nie jest bowiem znana ostateczna suma zobowiązania kredytobiorcy wobec banku. Zależy ona od faktycznego terminu spłaty kredytu i odsetek. Na ogół banki przyjmują weksel własny in blanco razem z deklaracją wekslową, określającą, sposób wypełnienia weksla przez bank w razie niespłacenia kredytu przez kredytobiorcę. W praktyce weksel in blanco z podpisem kredytobiorcy banki przyjmują jako zabezpieczenie tylko od klientów dobrze im znanych, o 42 Wojciech Pomykało „Encyklopedia Biznesu” Tom 1 Warszawa 1995 str.455 30 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości dobrej kondycji finansowej. W innych przypadkach mogą żądać poręczenia weksla przez osoby trzecie43. 43 Wojciech Pomykało „Encyklopedia Biznesu” Tom 1 Warszawa 1995 str.455 31 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Zakończenie W naszej pracy wykorzystałyśmy materiały zaczerpnięte z różnych źródeł. Głównie korzystałyśmy z książek, słowników oraz informacji, które uzyskałyśmy z Banku Spółdzielczego w Tychach. Ogólnie pisanie tej pracy było bardzo miłą przygodą, zetknęłyśmy się z bardzo życzliwymi ludźmi. Poprzez pisanie tej pracy poszerzyłyśmy naszą wiedze na temat rachunków bankowych, lokat i kredytów. Mamy nadzieje, że w trakcie pisania pracy możliwie jak najlepiej scharakteryzowałyśmy bank jako instytucje finansowo-kredytującą przedsiębiorstwa, osoby fizyczne a także prawne. Mamy nadzieje, iż po ukończeniu nauki zostaniemy pracownikami banku i wykorzystamy naszą wiedze zdobytą podczas pisania tej pracy. 32 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Spis tabel i wykresów Nr tabeli Temat Str. 1. Konta bieżące w Banku Spółdzielczym w Tychach 21 2. Kredyty na działalność gospodarczą oraz kredyty dla rolników 38 3. Oprocentowanie kredytu 24h 40 4. Oprocentowanie kredytów 40 5. Oprocentowanie kredytu inwestorskiego 40 6. Oprocentowanie kredytu samochodowego 41 7. Zmienne oprocentowanie na rachunkach lokat terminowych 42 8. Stałe oprocentowanie na rachunkach lokat terminowych 43 9. Lokata Progresywna – oprocentowanie zmienne 44 10. Lokata Rentierska – oprocentowanie zmienne 45 Nr rys. Temat Str. 1. Liczba klientów posiadających oszczędności w Banku 9 Spółdzielczym 2. Ilość kont bieżących 21 33 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Bibliografia 1. Britz Michael „Produkty bankowe. Rynek usług finansowych” 2. Colli Bernard „Słownik ekonomiczny i finansowy” 3. Dębski Stanisław „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw” 4. Fedrowicz Zenon „Polityka pieniądza i rynek kapitału” 5. Głuchowski Jan „Bankowość” 6. Heropolitańska Izabela „Kredyty, pożyczki i gwarancje bankowe” 7. Jagodzińska Serafin Ewa „Kredyty, pożyczki i gwarancje bankowe” 8. Jaworski Władysław Leopold „Banki” 9. Kantyka Jan „Bank spółdzielczy w Tychach” 10. Krzyżkiewicz Zbigniew „Leksykon bankowo giełdowy” 11. Krzyżkiewicz Zbigniew „Podręcznik do nauki bankowości” 12. Krzyżkiewicz Zbigniew „Rozliczenia pieniężne” 13. Milewski Roman „Podstawy ekonomii” 14. Musioł Ludwik „Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne w bankach spółdzielczych” 15. Pomykało Wojciech „Encyklopedia Biznesu” tom 1. 16. Trąba Mariusz „Bankowość” 34 Polecamy darmowe prace mgr z bankowości Załączniki Załącznik nr 1 Wniosek o przyznanie kredytu krótko-, średnio-, długoterminowego na działalność inwestycyjną Załącznik nr 2 Umowa kredytu Załącznik nr 3 Wniosek o udzielenie kredytu na działalność rolniczą Załącznik nr 4 Wniosek o pożyczkę Załącznik nr 5 Deklaracja wniesienia lokaty terminowej Załącznik nr 6 Umowa o lokatę terminową Załącznik nr 7 Wniosek o wydanie karty VISA Electron Załącznik nr 8 Karta wzorów podpisów 35
