Ćwiczenie 4
advertisement
SYLABUS NAZWA JEDNOSTKI PROWADZĄCEJ KIERUNEK: Międzywydziałowa Katedra Farmakologii Ogólnej i Klinicznej NAZWA KIERUNKU: Lekarsko-dentystyczny PROFIL KSZTAŁCENIA: ogólnoakademicki SPECJALNOŚĆ: nie dotyczy POZIOM KSZTAŁCENIA: studia jednolite magisterskie Nazwa przedmiotu: Farmakologia Kod przedmiotu: Typ przedmiotu: podstawowy Cele przedmiotu: Zapoznanie studentów z zasadami racjonalnej farmakoterapii oraz przedstawienie podstawowych korzyści, niebezpieczeństw i trudności związanych z leczeniem farmakologicznym. Studenci uczeni są także z jakich źródeł informacji korzystać w celu aktualizowania wiedzy z zakresu farmakologii oraz jak oceniać publikacje medyczne pod kątem przedstawionego w nich dowodu medycznego. Po odbyciu kursu nauczania farmakologii i toksykologii student powinien znać ogólne pojęcia i zagadnienia z zakresu farmakodynamiki, farmakokinetyki i farmakoekonomiki, zasady działania leków oraz posiadać wiadomości na temat grup leków stosowanych w lecznictwie. Wiadomości te obejmują mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania, jak również krytyczną ocenę przydatności leku. Obowiązuje ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe. Forma studiów: stacjonarne Rok studiów: III rok Forma zajęć i liczba godzin dla poszczególnych form zajęć: wykłady - 50 godzin; seminaria- 40 godzin w roku Liczba punktów ECTS i ich rozkład z uwzględnieniem poszczególnych form pracy studenta: Godziny realizowane w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem akademickim- 90h3pkt ECTS; Praca własna studenta: przygotowanie się do seminariów, kolokwiów i egzaminu; zapoznanie z literaturą podstawową i uzupełniającą; przegląd piśmiennictwa – 80h3pkt ECTS Imię i nazwisko osoby prowadzącej /osób prowadzących: Dr hab. n. med. prof. UM Edward Kowalczyk Dr n. farm. Anna Wiktorowska-Owczarek Dr n. med. Marta Jóźwiak-Bębenista Dr n. med. Małgorzata Berezińska Dr n. med. Julita Ciećwierz Dr n. med. Agnieszka Wolska Dr n. med. Michał Karbownik Lek. Med. Wojciech Łężak Wymagania wstępne: Zaliczenie programów chemii i biochemii oraz fizjologii, patofizjologii i mikrobiologii przewidzianych w czasie jednolitych studiów magisterskich dla kierunku lekarskodentystycznego. Metody dydaktyczne: Prezentacja multimedialna uzupełniona przekazem słownym, dyskusja na podstawie referatów, analiza przypadków klinicznych, praktyczne zapisywanie leków na receptach. Treści programowe przedmiotu: Treści wykładów: Farmakologia ogólna. Podstawowe pojęcia związane z lekiem. Drogi podania leków. Postacie leków. Elementy farmakokinetyki: wchłanianie leków z miejsca podania, dystrybucja, metabolizm i wydalanie leków. Bariera krew-mózg, bariera łożyskowa i inne. Krążenie wątrobowo-żołądkowe, krążenie wątrobowo-jelitowe. Prolek. Podstawowe definicje z zakresu farmakokinetyki. Klirens całkowity oraz wątrobowy i nerkowy; objętość dystrybucji, biologiczny okres półtrwania, biorównoważność. Mechanizmy działania leków. Klasyfikacja receptorów. Regulacja receptorowa. Pojęcia związane z wpływem leków na receptor: ligand, agonista, antagonista, częściowy agonista, odwrotny agonista. Elementy farmakogenetyki, chronofarmakologii. Terapia monitorowana. Interakcje, ich klasyfikacje. Fazy tworzenia nowego leku. Rola lekarza w monitorowaniu działań niepożądanych. Pojęcie i rodzaje działań niepożądanych. C.W18; C.W19, C.W22, C.U8., F.U12. Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy. Znaczenie endogennych neuroprzekaźników. Klasyfikacja receptorów adrenergicznych. Leki alfa, beta- adrenomimetyczne i adrenolityczne, ich klasyfikacje, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Agoniści i antagoniści receptora muskarynowego oraz cholinomimetyki pośrednie, ich klasyfikacje, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Objawy zatrucia związkami wpływającymi na układ autonomiczny, sposoby leczenia zatruć tego typu związkami. Środki działające na złącze nerwowo-mięśniowe oraz na zwoje układu autonomicznego. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy. Neuroprzekaźniki ośrodkowe. Środki ogólnie znieczulające: wziewne i dożylne, ich farmakokinetyka i właściwości farmakologiczne. Środki miejscowo znieczulające, ich klasyfikacje oraz działania niepożądane. Leczenie zatruć tymi środkami. Zastosowanie środków miejscowo znieczulających w zależności od rodzaju znieczulenia. Leki nasenne i uspokajające, podziały, zastosowania terapeutyczne poszczególnych grup, ich mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Leki przeciwdepresyjne, ich klasyfikacja, mechanizmy działania. Farmakoterapia psychoz i manii. Wszystkie grupy analizowane pod kątem mechanizmu działania, wskazań, przeciwwskazań, działań niepożądanych i interakcji. Objawy i leczenie zatruć powyższymi lekami. Skutki przewlekłego zażywania leków. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12, E.W6, F.W19. Leczenie bólu. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, ich klasyfikacje, mechanizmy działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje. Porównanie paracetamolu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i opioidowymi lekami przeciwbólowymi. Opioidowe leki przeciwbólowe – mechanizm działania, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Sposoby zapobiegania działań niepożądanych. Leczenie zatruć poszczególnymi lekami. Leczenie uzależnienia od opioidów. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12, C.W21, F.U19. Leki wpływające na układ sercowo-naczyniowy. Leki moczopędne. Leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym: diuretyki, leki α1-adrenolityczne, antagoniści kanałów wapniowych, inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę, antagoniści receptora dla angiotensyny II typu 1, leki β-adrenolityczne, leki rozszerzające naczynia i inne – wszystkie grupy scharakteryzowane pod katem mechanizmu działania, działań niepożądanych, przeciwwskazań i interakcji. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca. Leki stosowane w niewydolności serca. Leki antyarytmiczne. Leki stosowane w hipercholesterolemii oraz w dyslipidemii. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Leki wpływające na krew i układ krwiotwórczy. Czynniki hematopoetyczne: czynniki wzrostu, minerały, witaminy. Leki wpływające na krzepnięcie krwi. Leki przeciwzakrzepowe, trombolityczne i przeciwpłytkowe. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Chemioterapia chorób infekcyjnych. Ogólne zasady leczenia przeciwbakteryjnego. Klasyfikacje, działania niepożądane, przeciwwskazania dla leków przeciwbakteryjnych. Leki przeciwwirusowe: leki stosowane w infekcji typu A i B, leki stosowane w infekcji HSV, CMV, VZV, leki przeciwko retrowirusom, ich mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Leki przeciwgrzybicze. Leki przeciwgruźlicze. Chemioterapia zakażeń pasożytniczych. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12, C.W20, F.W15. Leki działające na układ pokarmowy. Farmakoterapia chorób zależnych od działania kwasu solnego, choroby wrzodowej i choroby refluksowej. Leki przeciwwymiotne. Leki przeciwbiegunkowe i przeczyszczające. Leki stosowane w chorobach dróg żółciowych i trzustki. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Glikokortykosteroidy. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Farmakoterapia alergii, astmy i POChP. Leki przeciwhistaminowe. Glikokortykosteroidy. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Farmakoterapia cukrzycy. Insulinoterapia z uwzględnieniem rodzajów insulin i działań niepożądanych. Leki przeciwcukrzycowe, ich podział, mechanizmy działania, działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Mikroskładniki odżywcze: witaminy i pierwiastki śladowe. C.W18; C.W19, D.W10, C.U8., F.U12. Chemioterapia nowotworów. C.W18; C.W19. Mechanizmy uzależnień od substancji psychoaktywnych oraz cele i sposoby leczenia. D.W10. Elementy toksykologii. Objawy zatrucia i leczenie zatruć lekami, ziołami, metalami, gazami. C.W18; C.W19. Tematy ćwiczeń: Ćwiczenie 1-3 1. Receptura i Farmakologia ogólna. Wykazy leków dopuszczonych do stosowania w Polsce. Farmakopea. Leki oficynalne, leki magistralne. Jednostki masy i objętości oraz miary przybliżone stosowane w recepturze. Dawkowanie leków u dorosłych, dzieci (wzory) i osób starszych. Leki z wykazu A i B oraz P i N. Recepta. Uprawnienia oraz obowiązki lekarzy i farmaceutów. 2. Leki stałe (medicamenta solida): proszki niedzielone proste i złożone do użytku zewnętrznego i wewnętrznego; proszki ważone (dzielone) proste i złożone; tabletki, kapsułki; czopki 3. Leki miękkie (medicamenta molia): maści i pasty 4. Leki płynne (medicamenta liquida vel fluida): roztwory do użytku zewnętrznego, wewnętrznego i wstrzyknięć; zawiesiny; zioła, leki galenowe: nalewki, wyciągi Ćwiczenie 4 Zaliczenie pisemne z receptury (zaliczenie I) z zakresu ćwiczeń 1-3 i wykładów z zakresu „Farmakologia ogólna”. 1. Farmakologia układu współczulnego i przywspółczulnego Ćwiczenie 5 1. Farmakologia układu współczulnego i przywspółczulnego c.d. 2. Środki ogólnie i miejscowo znieczulające. Ćwiczenie 6 1. Leki przeciwalergiczne i glikokortykosteroidy 2. Leczenie wstrząsu anafilaktycznego Zaliczenie II obejmuje zakres tematyczny ćwiczeń 4,5,6 oraz wykładów Do zajęć należy być przygotowanym z zakresu materiału przedstawionego na ćwiczeniach, wykładach i w podręcznikach dotyczących omawianych zagadnień. Ćwiczenie 7 1. Leczenie bólu: niesteroidowe leki przeciwzapalne i narkotyczne leki przeciwbólowe 2. Leki analeptyczne (cucące) 3. Leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne 4. Leki stosowane w przeziębieniu Ćwiczenie 8 1. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca 2. Leki stosowane w nadciśnieniu Ćwiczenie 9 1. Leki przeciwkrwotoczne 2. Leki przeciwkrzepliwe 3. Przygotowanie pacjenta, który stosuje leki przeciwzakrzepowe, do zabiegu stomatologicznego Ćwiczenie 10 1. Zaliczenie III ćwiczeń 7-9 2. Leki nasenne, uspokajające i anksjolityczne 3. Leki stosowane w premedykacji 4. Środki znieczulenia ogólnego Ćwiczenie 11 1. Leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych Ćwiczenie 12 1. Leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych 2. Leki przeciwwirusowe Ćwiczenie 13 1. Środki o działaniu odkażającym i antyseptycznym 2. Leki stosowane w stomatologii 3. Interakcje środków miejscowo znieczulających z innymi lekami Zaliczenie IV obejmuje ćwiczenia 10,11,12,13 Efekty kształcenia: Wiedza: Student po zakończeniu kursu farmakologii i toksykologii powinien: - wykonywać proste wyliczenia farmakokinetyczne; - dobierać leki w odpowiednich dawkach w celu korygowania zjawisk patologicznych w ustroju i w poszczególnych narządach; - projektować schemat racjonalnej chemioterapii zakażeń, empirycznej i celowanej; - poprawnie przygotowywać zapisy wszystkich form recepturowych substancji leczniczych; - posługiwać się informatorami farmaceutycznymi i bazami danych o produktach leczniczych; - potrafić oszacować niebezpieczeństwo toksykologiczne w określonych grupach wiekowych oraz w stanach niewydolności wątroby i nerek, a także zapobiegać zatruciom lekami; - interpretować wyniki badań toksykologicznych. Z bloku tematycznego obejmującego Farmakologię ogólną i Recepturę (3 seminaria + wykłady) Student rozróżnia pojęcia: substancja czynna, substancja lecznicza, środek leczniczy a trucizna; zna sposoby wyrażania dawek leku; wie, kiedy przepisać lek gotowy, a kiedy recepturowy; wymienia nazwy, jakie posiada zarejestrowany lek i umie je scharakteryzować; rozróżnia dawkę terapeutyczną od toksycznej czy letalnej, a także jednorazową od dobowej; umie wymienić drogi podawania leków oraz rozróżnić działanie miejscowe od ogólnoustrojowego; zna postacie, w jakich może występować lek oraz dopasować postać leku do drogi podania; rozróżnia podanie parenteralne, enteralne i powierzchniowe; opisuje procesy farmakokinetyczne, którym podlega lek w organizmie, a jednocześnie wymienia etapy, jakie lek omija w zależności od drogi podania; potrafi opisać mechanizmy działania leków; wymienia bariery w organizmie przez które może przechodzić lek (przez błonę komórkową oraz bariery krew-mózg, łożyskowa, do mleka matki) oraz opisać jakie czynniki wpływają na pokonywanie barier; potrafi opisać poszczególne etapy: wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu oraz wydalania, a także wymienić czynniki wpływające na poszczególne etapy; potrafi wyjaśnić, na czym polega krążenie wątrobowo - jelitowe, krążenie jelitowo – żołądkowe oraz opisać jaki to ma wpływ na działanie leków; potrafi opisać, w jaki sposób organizm broni się przed napływem ksenobiotyków i w jaki sposób można to modulować; zna pojęcie efektu pierwszego przejścia i ocenić wpływ tego efektu na biodostępność leku; rozróżniać lek od proleku i potrafi wytłumaczyć zastosowanie proleków; potrafi wytłumaczyć znaczenie monitorowania leczenia; opisać pojęcie interakcje lek – lek, lek – żywność oraz wyjaśnić wpływ interakcji na efekt działania leków; zna inhibitory i induktory cytochromu P450; rozróżnia działania niepożądane (5 rodzajów) oraz potrafi ocenić niebezpieczeństwo z nimi związane; potrafi zdefiniować podział leków na kategorie A, B, C, D i X wg FDA oraz zdefiniować pojęcie lekozależność, wymienić leki powodujące lekozależność i ocenić, co to oznacza dla pacjenta, a także dla otoczenia; zna zasady, które przyjęto przy zapisywaniu nazw łacińskich leku, postaci leku (zasady potrzebne do zapisania leków na receptach). Student rozwinął umiejętność: Zapisywania wszystkich postaci leków na recepcie zgodnie z obowiązującymi zasadami; Doboru postaci leków dla określonego pacjenta; Posługiwania się lekospisami; Przeliczania i stosowania dawek jednorazowych i dobowych. Student Stomatologii potrafi: Zapisywać każdy lek i każdą postać leku na recepcie z uwzględnieniem danych pacjenta ; Wypełnić druk recepty ; Zapisać każdy lek gotowy z uwzględnieniem najważniejszych elementów na recepcie: nazwy, dawki, postaci, ilości oraz sygnaturę. Zapisywać leki dla dzieci (uwzględnienie wieku dziecka i przeliczania dawki) Zapisywać leki należące do wykazu P i N; Zapisywać antybiotyki; Posługiwać się Pharmindeksem, Indeksem Leków i innymi spisami leków, a także na podstawie danych w lekospisach wypisać każdy lek na recepcie. Student potrafi zapisywać następujące postacie leków (oraz umieć zastosować je w odpowiedniej sytuacji): Proszki dzielone, proszki niedzielone do użytku zewnętrznego, stomatologicznego, tabletki, kapsułki i inne formy doustne, gotowe, maści recepturowe, maści, żele, kremy, pasty gotowe, czopki recepturowe, czopki, globulki, wlewki i inne gotowe formy do jam ciała, roztwory do użytku wewnętrznego (do dawkowania łyżkami, łyżeczkami, kroplami), roztwory do użytku zewnętrznego gotowe i magistralne (ze szczególnym uwzględnieniem do płukania jamy ustnej), roztwory glicerolowe gotowe i magistralne, roztwory spirytusowe do użytku zewnętrznego, zawiesiny, syropy gotowe do użytku wewnętrznego, postacie do oczu, uszu i nosa, formy wziewne gotowe, iniekcje – ampułki i fiolki, nalewki i mieszanki prawdziwe (mieszanki nalewek z uwzględnieniem nalewek i ich kombinacji wykorzystywanych w stomatologii), ziół (szczególnie stosowanych w stomatologii). Student Stomatologii po zakończeniu ćwiczeń z receptury umie przeliczać: Dawki wg masy ciała Dawki dla dzieci Dawkę jednorazową Dawkę na łyżkę, łyżeczkę i krople Ile gram substancji znajduje się w danej zawartości preparatu Stężenie leku w %, ‰ i ppm Dawkę jednorazową z dobowej i odwrotnie Student posiada umiejętność: dobierania postaci leku do drogi podania, stanu pacjenta. Oceny skutków zastosowania inhibitorów lub induktorów cytochromu P450; Oceny skutków lekozależności. Leki wpływające na układ autonomiczny. Leki układu przywspółczulnego. Leki układu współczulnego Student potrafi –w zakresie wiedzy: Dokonać klasyfikacji receptorów układu autonomicznego i neurotransmiterów Wyjaśnić pojęcia sympatykomimetyk, sympatykolityk, adrenomimetyk, adrenolityk itp. Dokonać podziału leków działających na układ współczulny (sympatykomimetycznych i sympatykolitycznych) oraz opisać ich mechanizm działania, farmakokinetykę, wymienić wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje; Dokonać podziału leków działających na układ przywspółczulny (parasympatykomimetyków i parasympatykolityków) oraz opisać ich mechanizm działania, farmakokinetykę, wymienić wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje. Student potrafi (w zakresie umiejętności): wymienić leki stosowane we wstrząsie anafilaktycznym, drogi podania tych leków i zapisać je na recepcie; Dobrać odpowiednie leki, drogę podania oraz dawkę leków stosowanych we wstrząsie anafilaktycznym; Rozpoznać lek na podstawie efektów jego działania i zaklasyfikować go do odpowiedniej grupy leków wpływających na układ autonomiczny; Dokonać oceny działania leku na podstawie informacji dotyczącej wpływu na receptor w układzie autonomicznym; Wybrać lek, dawkę i drogę podania w przypadku suchości w jamie ustnej; Określić wpływ poszczególnych grup leków wpływających na układ autonomiczny na wydzielanie śliny; Rozpoznać objawy przedawkowania leków wpływających na układ autonomiczny, a także podać sposób leczenia przedawkowania tymi lekami i innymi związkami o takim wpływie; Jest świadomy skutków przedawkowania leków należących do wykazu A, szczególnie atropiny, pilokarpiny, adrenaliny; Wybrać odpowiednie leki i drogi podania do stosowania przewlekłego i doraźnego w astmie oskrzelowej oraz jaskrze; Dokonać oceny leków alfa i beta-adrenolitycznych pod względem właściwości leków; Dokonać oceny działania niepożądanego i jest świadomy konieczności poinformowania pacjenta o najpoważniejszych działaniach niepożądanych. Leki stosowane w zakażeniach wywołanych przez pierwotniaki. bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych oraz Student potrafi (w zakresie wiedzy): Wymienić leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych i wywołanych przez pierwotniaki; Dokonać klasyfikacji leków przeciwdrobnoustrojowych wg efektu działania, punktu uchwytu, spektrum działania oraz struktury chemicznej; Wyjaśnić rodzaje antybiotykoterapii, w tym zasady terapii konwencjonalnej oraz profilaktyki antybiotykami; Wymienić czynniki decydujące o prawidłowym wyborze antybiotyku (czynniki związane ze specyfiką leku oraz pacjenta) czyli zna ogólne zasady antybiotykoterapii; Dokonać klasyfikacji antybiotyków hamujących syntezę ściany komórkowej (beta-laktamowych, glikopeptydów, daptomycyny), ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; Dokonać klasyfikacji antybiotyków hamujących syntezę białka (aminoglikozydów, makrolidów, linkozamidów, tetracyklin, streptogramin, oksazolidynonów, chloramfenikolu), ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; Dokonać klasyfikacji leków przeciwbakteryjnych wpływających na metabolizm kwasu foliowego (sulfonamidy i trimetoprim, ze szczególnym uwzględnieniem kotrimoksazolu), ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; Dokonać klasyfikacji leków przeciwbakteryjnych działających na kwasy nukleinowe (fluorochinolony, metronidazol) ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; Dokonać klasyfikacji leków przeciwgruźliczych ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; Dokonać klasyfikacji leków przeciwgrzybiczych (szczególnie pochodne azolowe i polienowe) ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych; Dokonać klasyfikacji leków przeciwwirusowych ich wskazań, przeciwwskazań i działań niepożądanych, szczególnie acyklowir, walacyklowir, gancyklowir, foskarnet, adefowir, rybawiryna, lamiwudyna, zidowudyna, newirapina, nelfinawir, ritonawir, amantadyna, oseltamiwir; Wymienić leki stosowane w toksoplazmozie, rzęsistkowicy i w leczeniu zakażeń wywołanych owsikami. Student potrafi: w zakresie umiejętności: Student posiada umiejętność dobierania odpowiedniego leku przeciwdrobnoustrojowego w określonych rodzajach infekcji, w zależności od rodzaju pacjenta, stosowanych przez niego leków, itp.; Wybrać odpowiedni lek przeciwbakteryjny, dawkę i drogę podania w profilaktyce przed zabiegami stomatologicznymi w stosownych sytuacjach; Dobrać lek przeciwdrobnoustrojowy w zależności od drogi podania, miejsca infekcji, rodzaju infekcji ( w tym przede wszystkim wywołanych przez beztlenowce, paciorkowce, gronkowce ( w tym MRSA, VRSA), Clostridium difficile, Haemophilus influenze, Pseudomonas aeruginosa, E. coli, Salmonella sp., Shigella sp. Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia sp., Borrelia sp., Neisseria sp., Treponema pallidum); Dobrać odpowiedni lek przeciwdrobnoustrojowy dla dziecka, dla kobiety w ciąży, osoby uczulonej na określone leki oraz w zależności od ciężkości infekcji; Zastosować lek w grzybicy jamy ustnej, przewodu pokarmowego, w przypadku opryszczki; Ocenić na czym polega terapia antyretrowirusowa i leczenie wirusowego zapalenia wątroby. Zapobiegać infekcjom oportunistycznym (kandydoza, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego). Student potrafi stosować profilaktykę antybiotykową u osób z grup ryzyka wystąpienia bakteryjnego zapalenia wsierdzia. W zakresie kompetencji społecznych: Student ma świadomość, jakie są konsekwencje nieprawidłowego stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych i dlatego są świadomi konieczności przestrzegania zasad właściwego stosowania tego typu leków. Leki stosowane w chorobach układu krążenia. Leki stosowane w nadciśnieniu .Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca. Leki stosowane w niewydolności serca. Ogólne zasady postępowania w zawale serca. Farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego. Student potrafi w zakresie wiedzy: Dokonać klasyfikacji leków stosowanych w nadciśnieniu tętniczym (leki moczopędne, antagoniści kanału wapniowego, inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści receptora angiotensyny, betaadrenolityki, alfa-adrenolityki, leki bezpośrednio wpływające na mięśnie gładkie), wymienić działania niepożądane, przeciwwskazania, interakcje; Dokonać klasyfikacji leków stosowanych w chorobie niedokrwiennej serca (azotany, molsidomina, leki beta-adrenolityczne, antagoniści kanału wapniowego, leki obniżające poziom cholesterolu), wymienić działania niepożądane, przeciwwskazania, interakcje; Wymienić leki stosowane w niewydolności serca oraz ich działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje; Wymienić leki stosowane w zawale mięśnia sercowego, także w bólu zamostkowym, w nagłych wzrostach ciśnienia; Wymienić i opisać leki stosowane w niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz niedokrwistości makrocytarnej; Scharakteryzować leki, które są wykorzystywane w celu zatrzymania krwawienia, zarówno wykazujące działanie miejscowe i ogólnoustrojowe; Scharakteryzować leki hamujące krzepnięcie krwi (inhibitory agregacji płytek krwi, leki przeciwzakrzepowe bezpośrednie i pośrednie, fibrynolityki). Student potrafi w zakresie umiejętności: Potrafi ocenić zagrożenie istniejące ze stosowania leków wpływających na układ krążenia i hamujących krzepnięcie krwi, szczególnie w aspekcie zmian wywołanych w obrębie jamy ustnej oraz przeciwdziałać pewnym zagrożeniom w obrębie jamy ustnej stosując odpowiednie leki i nie tylko. Dobrać leki, dawki oraz postać do zastosowania w nagłym wzroście ciśnienia tętniczego, bólu zamostkowym; Dokonać oceny działań leków stosowanych w chorobach układu krążenia, szczególnie w zakresie jamy ustnej i ich wpływu na krzepnięcie krwi; Przewidzieć interakcje, działania niepożądane po lekach stosowanych w chorobach układu krążenia; Rozpoznaje leki stosowane w chorobach układu krążenia, które mogą wchodzić w interakcje z środkami miejscowo znieczulającymi. Zna względne i bezwzględne przeciwwskazania do stosowania preparatów złożonych (środek miejscowo znieczulający z adrenaliną lub noradrenaliną). Zastosować leki, które hamują krwawienie, zarówno leki stosowane miejscowo jak i ogólnoustrojowo; Ocenić zagrożenie podczas zabiegów stomatologicznych wynikające ze stosowania leków hamujących krzepnięcie krwi i postępować u pacjentów stosujących takie leki oraz wie w jaki sposób przygotować pacjenta stosującego leki o działaniu przeciwkrzepliwym do zabiegów stomatologicznych. Zastosować leki, które hamują krwawienie, zarówno leki stosowane miejscowo jak i ogólnoustrojowo. W zakresie kompetencji społecznych: Student ma świadomość, że leki wpływające na układ krążenia są stosowane przewlekle, a wiele leków, które może zastosować jako stomatolog mogą wpływać na ich efekt. Jest świadomy, że leki wpływające na krzepnięcie krwi mogą prowadzić do powikłań podczas zabiegów stomatologicznych, a jednocześnie zdaje sobie sprawę z konsekwencji odstawienia tych leków. Leczenie i zapobieganie bólu. Student potrafi w zakresie wiedzy: Wymienić i sklasyfikować środki miejscowo znieczulające; Opisać mechanizm działania oraz właściwości środków miejscowo znieczulających; Wymienić czynniki wpływające na działanie środków miejscowo znieczulających; Opisać wskazania, przeciwwskazania i działania niepożądane, objawy przedawkowania i sposoby leczenia przedawkowania po środkach miejscowo znieczulających; Wymienić dawki maksymalne środków miejscowo znieczulających i opisać od czego one zależą; Opisać mechanizm działania, działania niepożądane, wskazania, przeciwwskazania i interakcje narkotycznych i nienarkotycznych leków przeciwbólowych; Opisać mechanizm działania, działania niepożądane, wskazania, przeciwwskazania i interakcje niesteroidowych leków przeciwzapalnych; Wymienić dawki jednorazowe i maksymalne najważniejszych leków przeciwbólowych; Określić kryteria stosowania leków przeciwbólowych na podstawie drabiny analgetycznej; Wymienić leki stosowane w bólu neuropatycznym, w tym bólu nerwu trójdzielnego. Student potrafi w zakresie umiejętności: Student umie zastosować środki zapobiegające bólowi podczas zabiegów stomatologicznych oraz stosować leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe u dorosłych i dzieci oraz pacjentów w szczególnych sytuacjach. Zastosować środek miejscowo znieczulający, w odpowiedniej dawce i do rodzaju znieczulenia; Przeliczyć maksymalną ilość ampułek środka miejscowo znieczulającego, którą może zastosować u dorosłego lub dziecka; Przewidzieć możliwe powikłania, które występują po stosowaniu środków miejscowo znieczulających i przygotować się na wypadek wystąpienia (wstrząs anafilaktyczny, przypadkowe wprowadzenie do naczynia krwionośnego oraz nieskuteczność środka u osób z rozwiniętym procesem zapalnym); Zastosować odpowiedni lek przeciwbólowy, przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, w odpowiedniej dawce, postaci u dorosłego i dziecka, u kobiety w ciąży oraz pacjentów z różnymi chorobami czy stosującymi inne leki; Wybrać leki stosowane w przypadku przedawkowania np. paracetamolu, kwasu acetylosalicylowego, morfiny i innych opioidów; Umie dobrać lek w bólach neuropatycznych; Student wie jakich leków miejscowo znieczulających, NLPZ, opioidów nie należy stosować w określonych chorobach (niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, choroba wrzodowa czy phaeochromocytoma). W zakresie kompetencji społecznych: Student jest świadomy konieczności zapobiegania i zwalczania bólu, a jednocześnie z zagrożeń wynikających z nadmiernego stosowania tego typu leków. Leki wpływające na OUN. Środki znieczulenia ogólnego. Leki nasenne, uspokajające i przeciwlękowe. Leki cucące. Leki przeciwdepresyjne. Neuroleptyki Student potrafi w zakresie wiedzy: Podzielić i opisać środki wziewne i dożylne stosowane w znieczuleniu ogólnym; Wymienić zioła wykazujące działanie uspokajające; Wymienić leki nasenne i przeciwlękowe, opisać ich mechanizm działania, farmakologiczny efekt, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane oraz interakcje; Dokonać podziału neuroleptyków oraz leków przeciwdepresyjnych i wymienić ich wskazania i działania niepożądane, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na stan jamy ustnej; Wymienić i wskazać zastosowanie leków cucących; Wymienić leki przeciwpadaczkowe, ze szczególnym uwzględnieniem leków stosowanych w napadach drgawek, w bólu neuropatycznym oraz leków mających wpływ na stan jamy ustnej, a także wpływających na farmakokinetykę innych leków; Podzielić środki zwiotczające mięśnie szkieletowe; Wymienić objawy przedawkowania poszczególnych grup leków oraz dobrać leki stosowane w ich przedawkowaniu. Student potrafi w zakresie umiejętności: Student posiada umiejętność dobierania leku uspokajającego szczególnie w premedykacji zabiegów stomatologicznych, uwzględniając różne potrzeby pacjentów; Student potrafi rozpoznać leki wpływające na oun i potrafi ocenić zagrożenie związane ze stosowaniem tych leków. Dobrać odpowiednie leki stosowane w premedykacji przed zabiegami stomatologicznymi z uwzględnienie różnych potrzeb pacjentów; Wybrać środki znieczulenia ogólnego do stosowania w zabiegach stomatologicznych; Zastosować leki nasenne, uspokajające i przeciwlękowe z uwzględnieniem różnych potrzeb pacjentów; Dokonać oceny neuroleptyków, leków przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych pod względem działań niepożądanych, a szczególnie efektów w obrębie jamy ustnej; Zastosować leki w zasłabnięciach i niedociśnieniu; Wybrać leki stosowane w napadach drgawek; Zapisać leki działające na oun z uwzględnieniem leków z wykazu P; Wybrać leki miorelaksacyjne. W zakresie kompetencji społecznych: Student ma świadomość do czego może prowadzić przedawkowanie lekami działającymi na oun oraz efektów stosowania ich z alkoholem i innymi związkami wpływającymi depresyjnie na oun; Jest świadomy stosowania leków tej grupy w celach poza medycznych, np. „tabletki gwałtu” oraz leków psychostymulujących. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego. Leki wykrztuśne i sekreto lityczne. Leki przeciwkaszlowe. Leki przeciwastmatyczne. Glikokortykosteroidy Student potrafi w zakresie wiedzy: Wymienić i opisać leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne; Leki przeciwalergiczne. Wymienić i scharakteryzować leki stosowane w astmie oskrzelowej; Dokonać podziału leków przeciwalergicznych, określić ich wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje; Dokonać podziału glikokortykosteroidów, określić ich wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane i interakcje. Student potrafi w zakresie umiejętności: Dobrać leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne do rodzaj kaszlu i dla określonego pacjenta; Wybrać leki stosowane w astmie oskrzelowej i POChP oraz wymienić ich drogi podania; Wybrać leki i postacie stosowane w napadzie astmy oskrzelowej; Zastosować leki przeciwalergiczne o działaniu miejscowym oraz ogólnoustrojowym dla określonych pacjentów; Ocenić zagrożenie stosowania glikokortykosteroidów miejscowo oraz ogólnoustrojowo, doraźnie i przewlekle; Zastosować i przepisać na recepcie glikokortykosteroidy do podania we wstrząsie anafilaktycznym W zakresie kompetencji społecznych: Jest świadomy z konsekwencji rozwoju i napadu astmy czy alergii i znaczenia leków, które leczą i/lub zapobiegają napadom. Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego.. Leki przeciwwymiotne. Leki przeciwbiegunkowe. Leki przeczyszczające. Leczenie choroby wrzodowej. Leki spazmolityczne. Leki przeciwcukrzycowe. Student potrafi w zakresie wiedzy: Wymienić grupy i leki działające przeciwwymiotnie, opisać ich wskazania, przeciwwskazania i działania niepożądane; Wymienić i scharakteryzować leki przeciwbiegunkowe, przeczyszczające; Wymienić i opisać leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz opisać sposoby eradykacji Helicobacter pylori; Wymienić grupy i leki spazmolityczne i opisać ich wskazania do ich stosowania; Wymienić grupy i leki stosowane w cukrzycy, z uwzględnieniem rodzajów insuliny i terapii insuliną. Student potrafi w zakresie umiejętności: Dobrać lek przeciwwymiotny w zależności od patogenezy wymiotów; Zastosować lek przeciwbiegunkowy w zależności od rodzaju biegunki oraz rodzaju pacjenta; Zastosować lek przeczyszczający oraz zna działania niepożądane związane z przewlekłym stosowaniem tej grupy leków; Potrafi wybrać leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy jak również rozpoznać leki, które sprzyjają rozwojowi tej choroby; Zastosować leki spazmolityczne; Rozpoznać leki przeciwcukrzycowe; Ocenić zagrożenie wynikające ze stosowania insuliny i leków przeciwcukrzycowych. W zakresie kompetencji społecznych: Student jest świadomy konieczności stosowania tych leków i zagrożeń wynikających z nieprawidłowego ich stosowania. Leki stosowane w stomatologii: Witaminy. Zioła o działaniu przeciwzapalnym i ściągającym. Substancje stosowane w obrębie jamy ustnej Student potrafi w zakresie wiedzy: Wymienić witaminy, ich źródła oraz objawy związane z niedoborem witamin; Wymienić zioła o działaniu przeciwzapalnym oraz ściągającym; Wymienić środki odkażające, w tym działające osłaniająco, ściągająco i przeciwzapalnie. Student potrafi w zakresie umiejętności: Zastosować witaminy w zależności od dolegliwości i objawów ich niedoboru; Stosować leki przeciwzapalne, ściągające, hamujące rozwój płytki nazębnej oraz przeciwpróchnicze, czyli te, które mają wpływ na stan jamy ustnej, śliny. Student posiada umiejętność stosowania, przepisywania na receptach leków, środków mających wpływ na stan jamy ustnej. Potrafi ocenić leki pod względem wpływu na stan jamy ustnej oraz śliny. W zakresie kompetencji społecznych: Student jest świadomy ważności leczenia i zapobiegania zmian w obrębie jamy ustnej. Efekty kształcenia wg Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 r. z poz 631: Po ukończeniu zajęć z Farmakologii student w zakresie Wiedza: C.W18. Zna i rozumie mechanizmy działania leków oraz farmakokinetykę i biotransformację poszczególnych grup leków C.W19. Zna wskazania oraz przeciwskazania do stosowania leków, ich dawkowanie, działania niepożądane i toksyczne oraz interakcje między lekami C.W20. Zna i rozumie zasady terapii zakażeń wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych i pasożytniczych Zna i rozumie zasady zapobiegania oraz zwalczania bólu i lęku oraz farmakologię C.W21. leków stosowanych w stanach zagrożenia życia C.W22. Zna zasady zapisywania wybranych postaci leków gotowych i recepturowych na recepcie Zna mechanizmy uzależnień od substancji psychoaktywnych oraz cele i sposoby D.W10. leczenia E.W6. Zna neurologiczne skutki przewlekłego zażywania leków F.W15. Zna i rozumie podstawy antybiotykoterapii i oporności przeciwantybiotykowej F.W19 Zna zasady znieczulenia w zabiegach stomatologicznych i podstawowe środki farmakologiczne Umiejętności: C.U8. Dawkuje i zapisuje leki według wskazań F.U12. Przepisuje leki, z uwzględnieniem ich interakcji i działań niepożądanych F.U19. Stosuje odpowiednie leki w czasie i po zabiegu stomatologicznym w celu zniesienia bólu i lęku Wykaz literatury podstawowej: 1. B.G. Katzung , S.B. Masters, A.J. Trevor. Farmakologia ogólna i kliniczna. red. wyd. pol. Włodzimierz Buczko, Wydawnictwo Czelej Lublin 2012, wyd.1 2. Farmakologia i toksykologia- Ernst Mutschler / Gerd Geisslinger / Heyo K. Kroemer / Peter Ruth / Monika Schaefer-Korting. Wydanie II polskie pod redakcją Włodzimierza Buczko, rok wydania 2010. 3. Receptura dla lekarzy, studentów medycyny i stomatologii. Pod red. P. Nowaka, Z.S. Hermana i R. Brusa. Wydawnictwo Katowice 2005r. Kwieciński. 4. Kompendium Farmakologii-Waldemar Janiec, data wydania 21.04.2011. Wydawnictwo: PZWL. - uzupełniającej: 1. Lippincott’s Illustrated Reviews: Pharmacology., R.A. Harley,Lippincott Williams & Wilkins, 5th edition, 2012 (4th edition, 2009) 2. Choroby wewnętrzne na podstawie Interny Szczeklika – kompendium, pod red. Piotra Gajewskiego; Medycyna Praktyczna, Kraków 2013 lub 2014. 3. Podręcznik Farmakologii i Terapii Goodmana i Gilmana, pod red. Włodzimierza Buczko, wydawnictwo: Czelej. Metody oraz sposoby weryfikacji efektów kształcenia, w tym forma i warunki zaliczenia przedmiotu: Efekty kształcenia w zakresie wiedzy będą sprawdzone za pomocą krótkich pisemnych sprawdzianów oceniających wiedzę z zajęć seminaryjnych; pisemnego kolokwium po każdym bloku tematycznym oraz egzaminu pisemnego w formie testu wielokrotnego wyboru z jedną odpowiedzią prawidłową. Efekty kształcenia w zakresie umiejętności i kompetencji społecznych będą sprawdzane poprzez bieżącą obserwację postaw i zachowań studenta czynioną przez nauczyciela akademickiego, kolegów i samoocenę oraz poprzez pisemny egzamin z receptury oceniający umiejętności: zapisywania leków magistralnych; zapisywania leków oficynalnych; doboru leku w określonej sytuacji klinicznej pod kątem działań niepożądanych jak i istotnych interakcji lekowych Informacje dodatkowe: Ćwiczenia z farmakologii odbywają się w Zakładzie Farmakologii i Toksykologii przy ul. Żeligowskiego 7/9, w terminach podanych w Grupowym Rozkładzie Zajęć. Zajęcia z farmakologii obejmują ćwiczenia, wykłady, pracę własną studenta oraz kolokwia odbywające się poza godzinami ćwiczeń i wykładów. Semestr jesienno-zimowy obejmuje: 6 ćwiczeń podzielonych na 2 bloki tematyczne Wykłady 40 h Praca własna 2 kolokwia obejmujące zagadnienia z ćwiczeń, wykładów i pracy własnej Semestr letni: 7 ćwiczeń podzielonych na 2 bloki tematyczne Wykłady 10 h Praca własna 2 kolokwia obejmujące zagadnienia z ćwiczeń, wykładów i pracy własnej 1 kolokwium z zakresu zapisywania recept officynalnych i magistralnych Ćwiczenia Ćwiczenia odbywają się w Zakładzie Farmakologii na ul. Żeligowskiego 7/9, III piętro. Na zajęcia nie wolno się spóźniać. Obecność na ćwiczeniach jest obowiązkowa. Dopuszczona jest jedna nieobecność usprawiedliwiona na rok z koniecznością zaliczenia kartkówki. Nieobecność nieusprawiedliwiona na zajęciach skutkuje 2 pkt ujemnymi + 1 pkt ujemny za kartkówkę (kartkówkę można napisać w innym terminie uzgodnionym z asystentem prowadzącym). Każde ćwiczenie rozpoczyna się sprawdzeniem wiedzy (pytania obejmują temat poprzedni i bieżący, w tym recepty). Nieobecność na sprawdzianie lub niezaliczenie sprawdzianu skutkuje jednym punktem ujemnym na kolokwium z danego bloku tematycznego. Zakres materiału, ilość pytań itp. Na kartówkach podczas ćwiczeń ustala asystent prowadzący. Wykłady Wykłady, zgodnie z regulaminem studiów, są obowiązkowe. Na wykładach będzie sprawdzana obecność. Wymagana jest 60% obecność na wykładach. Nie uzyskanie takiej obecności skutkuje 3 pkt ujemnymi do egzaminu. Kolokwia Kolokwiów w ciągu roku zaplanowano 4 i obejmują one zakres podany na zajęciach (Ćwiczeniach, wykładach i pracy własnej). Kolokwium zawiera 10 pytań teoretycznych różnego typu oraz 10 recept zapisanych przez studenta na receptach zgodnie z poleceniami. W sumie można uzyskać 20 pkt. Warunkiem zaliczenia kolokwium jest uzyskanie 13 pkt, w tym z każdej części minimum 6 pkt. Nie spełnienie jednocześnie obydwu warunków skutkuje koniecznością poprawy kolokwium (obu części). Dopuszczalne są dwa terminy poprawkowe. Nieobecność na kolokwium nawet usprawiedliwiona jest równoznaczna z utratą terminu. Kolokwia poprawkowe odbywają się zbiorowo dla wszystkich studentów z roku, którzy nie zaliczyli kolokwium. Jeśli student uzyskał ujemne punkty z kartkówek odbywających się na ćwiczeniach to są one odliczane od wyniku z I terminu kolokwium. Do każdego następnego kolokwium poprawkowego odpisywana jest połowa tych punktów. Niezaliczenie kolokwium w wyznaczonych 3 terminach skutkuje 3 pkt. ujemnymi z każdego kolokwium odejmowanymi od wyniku egzaminu. Jeżeli student będzie miał kolokwium zaliczone w czwartym terminie to od puli punktów uzyskanych na egzaminie będzie odjętych 3 pkt., jeżeli zaś w piątym terminie to będzie odjętych 5 pkt. Za każdy kolejny termin przybywają 2 pkt, odejmowane z wyniku na egzaminie. Korzystanie na sprawdzianach z jakichkolwiek pomocy niedopuszczonych do korzystania skutkuje oceną ndst i zakończeniem sprawdzianu przed czasem. Ocena semestralna Ocena semestralna jest średnią z ocen dwóch kolokwiów odbywających się w semestrze zimowym. Do oceny semestralnej brane są pod uwagę wszystkie oceny. Kolokwia muszą odbyć się przed zimową sesją egzaminacyjną do 23 stycznia 2016 r. Kolokwia zaliczane po tym terminie powodują uzyskanie oceny semestralnej ndst w I terminie. Warunkiem zaliczenia zajęć z farmakologii w semestrze letnim jest: obecność na ćwiczeniach (7 ćwiczeń). Ćwiczenia należy odrabiać w terminach wyznaczonych rozkładem grupowym. Student może mieć w ciągu roku akademickiego jedną usprawiedliwioną nieobecność (pozostałe nieobecności muszą być odrobione z inną grupą ćwiczeniową), zdanie każdego z kolokwiów na minimum 13 pkt. oraz uzyskanie z każdej części minimum 6 pkt zdanie V kolokwium z receptury Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest: Zaliczenie zajęć z farmakologii w obu semestrach (patrz powyżej) Zaliczenie piątego kolokwium z receptury (piąte kolokwium, odbywające się po zakończeniu ćwiczeń, w terminie uzgodnionym z prowadzącym zajęcia). Ćwiczenia z farmakologii muszą być zaliczone najpóźniej 7 dni przed I terminem egzaminu. Niedopuszczenie do egzaminu na 7 dni przed ustalonym terminem skutkuje oceną niedostateczną w I terminie. Zasada ta obowiązuje przed każdym kolejnym terminem egzaminu. Egzamin Egzamin z farmakologii jest testowy, przeprowadzany w Centrum Komputerowym. Regulamin zdawania egzaminu jest zamieszczony na stronie internetowej Portalu Egzaminacyjnego (http://coes.umed.lodz.pl/portal). Przed przystąpieniem do egzaminu student jest zobowiązany zapoznać się z Regulaminem i stosować się do jego postanowień. Osoby, które nie uzyskają zaliczenia ćwiczeń z Farmakologii, nie będą dopuszczone do żadnego z trzech terminów egzaminu i będą musiały powtarzać kurs z Farmakologii w kolejnym roku akademickim (ćwiczenia, kolokwia). Jeżeli student nie zda egzaminu z farmakologii w trzech terminach, a miał zaliczone ćwiczenia może ubiegać się w kolejnym roku akademickim u Kierownika Zakładu o zwolnienie z uczęszczania na zajęcia i zaliczenia kolokwiów. Punktacja i ocena z egzaminu jest następująca: 35 i poniżej 2 (niedostateczny) 36-40 3 (dostateczny) 41-45 3+ (dość dobry) 46-50 4 (dobry) 51-55 4+ (ponad dobry) 56-60 5 (bardzo dobry) Uwagi ogólne Na zajęciach (ćwiczeniach i wykładach) zabrania się nagrywania i robienia zdjęć itp. Recepty na kolokwium muszą być zapisane czytelnie – jeżeli asystent prowadzący zajęcia oceni receptę jako nieczytelną, student otrzymuje za nią 0 punktów. Studenci, którzy podczas cyklu szkoleniowego z farmakologii ze wszystkich kolokwiów (5 kolokwiów) uzyskają w pierwszym terminie ocenę minimum dobrą mogą liczyć na dodatkowe punkty, które będą dopisane do puli uzyskanych na egzaminie. Dopisanie nastąpi tylko wówczas, gdy student uzyska minimum zaliczeniowe egzaminu. Za zaliczenie kolokwiów na średnią >4, a niższą niż 4,5 będzie podwyższona pozytywna ocena z egzaminu o pół oceny. Za zaliczenie kolokwiów na średnią 4,5 pozytywna ocena z egzaminu zostanie podwyższona o całą ocenę (max ocena to 5 bdb). Oświadczenie prowadzącego i jego podpis: Oświadczam, że treści programowe zawarte w niniejszym sylabusie są rezultatem mojej indywidualnej pracy twórczej wykonywanej w ramach stosunku pracy/współpracy wynikającej z umowy cywilnoprawnej oraz że osobom trzecim nie przysługują z tego tytułu autorskie prawa majątkowe. Podpis Dziekana: Data:
