Decydowanie emocjonalne i irracjonalne

Decydowanie emocjonalne i
irracjonalne
Dr hab. Jacek Ziółkowski
Wymiary uwarunkowań
decydenckich
• Środowiskowe
• Biologiczne
• Kulturowe
• Ekonomiczne
• Społeczne
• Psychiczne
Decydowanie emocjonalne
•
•
•
•
•
•
•
Inteligencja emocjonalna – Goleman
Mózg emocjonalny a mózg racjonalny
Czynniki wzmagające myślenie emocjonalne
Emocje a teoria gier
Rola stereotypów i kategoryzacji
Frustracje i stres
Niepewność a emocje
Psychologiczne teorie decydowania
politycznego
• pierwszym z nich jest model analizy zachowań
pojedynczego decydenta, jego osobowości i emocji; tu
analiza np.: osoby Hitlera, Stalina, Putina itp.
• drugim modelem jest analiza typologiczna, dotycząca
pewnych grup decydentów politycznych; cel badań
stanowi wtedy dokonanie klasyfikacji zachowań decyzyjnych i
ich wyjaśnianie, a także poszukiwanie ich genezy oraz
tworzenie agregatów funkcjonalnych, na przykład polityków
autorytarnych, dogmatycznych, konserwatywnych,
machiawelistów, rewolucjonistów
• trzecim modelem jest analiza wielkich agregatów
psychologicznych, składających się z pojedynczych polityków
oraz ich typów; w ujęciu psychologicznym próbuje się wtedy
wyjaśnić charakter narodowy czy cechy osobowości
politycznej narodu.
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA
DECYDOWANIA POLITYCZNEGO
Na poziomie ogólnej analizy biopolitycznej
rozważane są trzy zagadnienia:
czynniki wewnętrzne, będące
charakterystycznymi cechami decydenta,
czynniki zewnętrzne o charakterze naturalnym
oraz pochodzącym od innych ludzi
problemy komunikacji niewerbalnej.
CZYNNIKI WEWNĘTRZNE
• zdrowie,
• płeć,
• wiek,
• zmęczenie
• rytmy biologiczne.
ZDROWIE decydenta politycznego
• stanowi ono biologiczną podstawę odporności na stresy,
• umożliwia w pełni skuteczne uczestnictwo polityczne
oraz prawidłową ocenę wydarzeń politycznych.
• Zdrowi politycy są bardziej energiczni i bardziej skłonni
do działań reformatorskich, a znacznie rzadziej ulegają
nastrojom konformistycznym.
• Brak zdrowia wpływa na realizację funkcji poznawczych
oraz na styl reakcji emocjonalnych.
• Czasami chory nawet nie jest świadomy tego, że jego
reakcje stanowią funkcję zakłóceń zdrowotnych.
• Skutki choroby grupy decyzyjnej:
PŁEĆ DECYDENTA POLITYCZNEGO
• Stwierdzono, że mężczyźni myślą bardziej logicznie i analitycznie,
natomiast kobiety bardziej emocjonalnie i holistycznie —
syntetyzują całość problemów, ale bardziej w oparciu o intuicję niż o
operacje logiczne.
• Mężczyźni są „budowniczymi drabin", stale dążą do ustalania
swojego miejsca w hierarchii, widzą świat jako układ struktur
pionowych, budują je więc, definiują w nich swoje miejsce i stale
wspinają się po kolejnych szczeblach.
• Natomiast kobiety dążą do kontaktu, bliskości, współpracy i więzi.
Świat postrzegają poprzez struktury poziome, są „wielkimi
tkaczkami" relacji powiązań
• mężczyźni są bardziej skłonni do postrzegania polityki jako pola
walki o władzę, status i wpływy, do czego prowadzą strategie
bardziej agresywne.
• dla kobiet polityka staje się sferą współpracy i koordynacji, do której
doprowadzić mogą jedynie strategie bardziej pokojowe vide: kobieta
w polityce – analiza typologiczna
Problem, a reakcje kobiet i mężczyzn
• Mężczyźni dążą do ustrukturalizowania problemu i
znalezienia optymalnego rozwiązania.
• Kobiety zaś czują potrzebę dzielenia się problemem
na zasadzie równości stron, cementowania grupy i
wzajemnego zrozumienia, natomiast sam problem
może pozostać nie rozwiązany.
• teorię racjonalnych decyzji politycznych można
uważać za „męską",
• teorię emocjonalną za bliską „żeńskiemu" widzeniu
świata polityki,
WIEK DECYDENTA
W miarę upływu lat, a szczególnie po ukończeniu czterdziestki,
nasilają się negatywne skutki starzenia,
spada odporność człowieka na stres,
słabnie też pamięć i zdolność koncentrowania uwagi
Wzrastają natomiast skłonności do irytacji, uporu, wybuchów
emocjonalnych, nadmiernej pewności siebie i arogancji, co w
dużej mierze stanowi funkcję arteriosklerozy.
Z drugiej strony, podkreślane są zalety wieku zaawansowanego.
decydenci są bowiem bardziej dojrzali, doświadczeni i
ostrożni, a posiadają także większe poczucie
odpowiedzialności za swoje działania.
ZMĘCZENIE
• Czynni politycy zwykle cierpią na brak czasu, przepracowanie, brak snu, a
czasem zmęczenie stanowi prostą funkcję nieumiejętności rekreacji i
odpoczynku
• Skutki przemęczenia to:
 osłabiona zdolność percepcji,
 zakłócenia w komunikowaniu się z otoczeniem,
 poczucie braku świeżości myśli
 ograniczenie wyobraźni,
 utrata zdolności myślenia o przyszłości i przewidywania,
 uwięzienie myślenia w prymitywnych stereotypach
 błędna ocena priorytetów działania,
 rozdrażnienie,
 silna skłonność do podejmowania wyłącznie działań obronnych,
 konserwatyzm,
 wydłużenie czasu reakcji na bodźce oraz czasu na podjęcie decyzji.
 Przemęczeni decydenci mają tendencję do podejmowania nieracjonalnych
decyzji nawet w sprawach zupełnie łatwych i rutynowych.
RYTMY BIOLOGICZNE
• Rytmy dobowe powodują zmiany składu krwi i
temperatury ciała, a, co za tym idzie, także
wydolności intelektualnej i emocjonalnej.
• występują także rytmy biologiczne, biegnące od daty
urodzenia, co umożliwia dokładne określenie:
• zdolności fizycznej polityka (rytm trwający 23 dni),
• psychiczno-emocjonalnej (co 28 dni)
• intelektualnej (rytm 33 dniowy).
• działania polityczne nie stanowią prostej funkcji
cykli biologicznych, wywierają jednak jakiś, choćby
kilkuprocentowy, wpływ na jakość decydowania
politycznego.
Rytmy biologiczne
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE
• Zewnętrzne czynniki biopolityczne można podzielić na dwie
grupy:
naturalne
pochodzące od ludzi.
• Zewnętrzne czynniki naturalne są związane ze stanami natury
i człowiek nie ma nad nimi bezpośredniej kontroli.:
Można do nich zaliczyć zmiany ciśnienia atmosferycznego,
temperatury powietrza, jego wilgotności (co bywa szczególnie
dokuczliwe), zanieczyszczenia powietrza, poziomu tlenu, pór
roku czy nawet jedenastoletnie cykle promieniowania
słonecznego.
Ludzie starsi są bardziej narażeni na negatywne wpływy
pogody, pojawiające się najczęściej w okresach przechodzenia
frontów atmosferycznych, zmiany pory roku, pogody itp.
Czynniki zewnętrzne pochodzenia
ludzkiego
• Czynniki zewnętrzne pochodzenia ludzkiego stanowią funkcję
zachowań innych ludzi i mogą być rozpatrywane zarówno w
stosunku do członków elit politycznych, jak i całego społeczeństwa.
• Tu zaliczyć można przede wszystkim powstawanie stanów
emocjonalnych, które stanowią bodźce, stymulujące człowieka do
podjęcia działania.
• Stany emocjonalne są wywoływane przez działania innych ludzi,
przede wszystkim wtedy, gdy stwarzają zagrożenie.
• Stany pobudzenia emocjonalnego wywołują głębokie zmiany
fizjologiczne: Zmiany wewnętrzne polegają na:
 wzroście ciśnienia krwi,
 przyspieszeniu tętna,
 wzroście zużycia tlenu,
 wzroście temperatury skóry
 wydzielaniu wielu hormonów, co powoduje przekształcanie
chemicznego składu krwi np.: adrenalina, testosteron, dopamina –
vide wpływ leków psychotropowych na życie polityczne
Zachowanie polityczne jednostki
stanowi bezpośrednią funkcję trzech
czynników
• sytuacji decyzyjnej
 Sytuacja decyzyjna wynika z przesłanek działania, mających
kilkanaście różnorodnych wymiarów: są to czynniki:
historyczne,
polityczne
 społeczne, które ukształtowały dane wydarzenia, wszelkie rodzaje
norm społecznych, typy osobowościowe,
• politycznej osobowości decydenta.
 osobowość polityczna obejmuje fundamenty, na których opierają się
postawy oraz same postawy polityczne, które stanowią funkcję
kilkunastu czynników społecznych, kształtujących powstanie i
rozwój osobowości.
• interesów struktur społecznych i organizacji politycznych,
a także stanu jego świadomości, dotyczącej tych interesów.
Wysoki wpływ osobowości
politycznej na podejmowane decyzje
• Zupełnie nowa sytuacja polityczna:
• Sytuacja bardzo złożona i skomplikowana:
• Sytuacja zawierająca wewnętrzne sprzeczności także
uniemożliwia podjęcie łatwej i racjonalnej decyzji:
• Sytuacja bezkarności decydenta za podjęcie decyzji oraz za
przyszły stan spraw, który wyłoni się po jej implementacji:
• Sytuacja kryzysowa, w której decyzje trzeba podejmować szybko,
spontanicznie i bez głębokich przemyśleń.
• Polityk ma poczucie misji w stosunku do sytuacji.
• Polityk jest osobiście emocjonalnie zaangażowany w
sytuację decyzyjną.
• Polityk nie ma doświadczenia, wykształcenia czy umiejętności
praktycznych, koniecznych w danej sytuacji decyzyjnej.
• Polityk nie wie jaka jest sytuacja, ponieważ nie może zdobyć
odpowiednio pełnych i godnych zaufania informacji.
Osobowość a decydowania
• „Osobowość jest centralnym systemem regulacji i integracji
czynności ludzkich".
• Dzięki osobowości człowiek posiada zdolność integrowania
napływających informacji i tworzenia jednolitego obrazu
sytuacji decyzyjnej, integrowania możliwych kierunków
działań w kilka tendencji kierunkowych oraz integrowania
różnych technik i sposobów zachowania się
• F. Greenstein, rozważając relacje pomiędzy stanem
środowiska, wewnętrznymi cechami polityka oraz jego
reakcjami, doszedł do wniosku, że czynnikiem krytycznym są
właśnie cechy osobowościowe.
• Bodźce środowiskowe bywają różne, ale ten sam bodziec
wywołuje odmienne reakcje ludzkie, a zależą one od
osobowości decydenta.
JEDNOWYMIAROWE KLASYFIKACJE
OSOBOWOŚCI POLITYCZNEJ
• Rozróżnienie: demokratyczne vs autorytarne
opiera się na następujących kryteriach:
Sposobach wyznaczenia celów (wspólne dla stron
relacji vs jako odbicie preferencji przywódcy)
Kontroli wykonania zadania (członkowie grupy vs
przywódca samodzielnie)
Proporcji kar i nagród (dominacja nagród vs
dominacja kar)
Oceny wykonania zadania (z udziałem vs bez
udziału grupy)
Osobowość autorytarna decydenta
• konserwatyzm prawicowy – niechęć do nowości, zmian
poglądów, umysł „zamknięty” wokół tradycji;
• dogmatyzm myślenia – silne przekonanie o racji, brak
dopuszczania innych poglądów;
• destruktywność i cynizm – poniżanie, instrumentalne
traktowanie innych, „inni” to przedmioty i narzędzia;
• brak tolerancji dla dewiantów (w sensie kulturowym i
statystycznym) - dewiant to obcy czyli wróg;
• własne negatywne odczucia i uczucia są przypisywane
innym: projekcja negatywnych uczuć - tu innym
przypisuje się wrogość;
Osobowość autorytarna
• autorytarna agresja - to skłonność do przemocy i
agresji w różnych wymiarach życia społecznego;
• antyintracepcja - niechęć to introspektywnego
wglądu w strukturę własnych poglądów;
• przesądność i stereotypowość - to skłonność do
ulegania uproszczeniom poznawczym, niechęć do
teoretyzowania, refleksji filozoficznej;
• potępianie słabości - słabość innych działa wręcz
prowokująco, pobudza do poniżania i agresji;
• konformizm wobec autorytetów (zwłaszcza osób
silniejszych)
Osobowość paranoidalna
• paranoja stanowi najważniejszą zmienną interweniującą w studiach
nad decydowaniem politycznym oraz zjawiskami percepcji i
mispercepcji politycznej.
• osobowość paranoiczną posiadało blisko 12% wyborców, ale aż
blisko 46% wybranych polityków. Nadreprezentacja wyniosła 400%.
• ludzie o osobowości maniakalno-depresyjnej, których
nadreprezentacja była aż siedmiokrotna (21% wśród wybranych, a
tylko 3% wśród wyborców)
• Znaczna jest też nadreprezentacja osobowości narcystycznej
• natężenie cech osobowości paranoidalnej wywiera głęboki
wpływ na decyzje, podejmowane przez danego polityka.
 Ludzie o takiej osobowości wchodzą do ośrodków decyzyjnych
wszystkich państw i wnoszą do nich swe zaburzone osobowości oraz
emocje,
 musi mieć to wpływ na kształt podejmowanych decyzji, ponieważ ich
emocje udzielają się innym
Cechy osobowości paranoidalnej
•
•
•
•
•
•
•
podejrzliwość;
ksobność;
mania wielkości;
agresja
wrogość;
myślenie urojeniowe;
projekcje
Źródło sterowania a osobowość
• Osoby sterowane od wewnątrz, przez głęboko
zinternalizowany system wartości,
są przekonane o tym, że ich osobiste osiągnięcia stanowią
przede wszystkim funkcję własnych kompetencji, motywacji
czy zdolności.
Podzielają więc pogląd, że „każdy jest kowalem własnego
losu".
Uważają, że osiągane sukcesy są wynikiem ich ciężkiej pracy, a
nie szczęścia.
Planują przyszłe działania i są pewne, że te plany wykonają.
Sądzą, iż to co się z nimi dzieje jest ich zasługą.
Decyzje polityczne podejmować więc będą w oparciu o
wewnętrzny system wartości.
Źródło sterowania a osobowość
• jednostki sterowane zewnętrznie są przekonane, że ich
sukcesy i niepowodzenia są przede wszystkim zależne od
funkcjonowania sił zewnętrznych, na które nie mają żadnego
wpływu:
głoszą więc, iż o wszystkim decydują struktury wielkich
organizacji, a one pełnią jedynie rolę małych kółeczek w
machinie państwowej,
podzielają więc pogląd, że „na układy nie ma rady".
Sądzą, że dostanie dobrej pracy wcale nie zależy od
kompetencji, ale od znalezienia się w odpowiednim miejscu o
odpowiedniej porze.
Nie są entuzjastami planowania, ponieważ zbyt wiele rzeczy
jest dziełem przypadku.
Czują, iż nie mogą kontrolować sił, które kierują ich życiem.
Aksjologia a typy decydentów
• Fundamentaliści,
 Fundamentaliści, a czasem wręcz fanatycy, podejmują „twarde" decyzje
aksjologiczne,
 są głęboko przekonani o tym, że ich widzenie świata jest jedynie słuszne, a ten bardzo
prosty sposób myślenia opiera się na absolutyzowaniu wartości oraz ignorowaniu
wszelkich innych elementów sytuacji decyzyjnej.
• Wyrachowani
 Cechą osobowości wyrachowanej także jest brak podatności na argumentację i
dowodzenie.
 Decyzje polityczne są również podejmowane przede wszystkim w oparciu o przyjęty
system wartości, ale już bez wewnętrznego poczucia misji i rewolucyjnego zapału,
natomiast po uwzględnieniu stanu rzeczywistości politycznej.
• Konsekwentni
 Cechę osobowości konsekwentnej stanowi otwartość na dowodzenie racji oraz
argumentację, ale równoczesny, nie do końca racjonalny, upór.
 Taki decydent potrafi jednak zmienić swój system wartości, jeżeli dostrzeże, iż stał się
on nieadekwatny w stosunku do ewoluującej rzeczywistości, ale to on podejmuje
decyzje.
funkcja pełniona w systemie
politycznym
• Teoretyk
wskazuje nowe ścieżki, jest prekursorem doniosłych
zmian, w sferze mentalności, świadomości odbiorców
 Wskazuje nowe drogi, jest zatem czynnikiem
uświadomienia odbiorców.
• Agitator to przywódca okresu dynamicznych zmian:
skłania on swych wyznawców – mową i czynem – do
aktywnego zachowania.
 To postać adekwatna do czasów rewolucji, głębokich i
faktycznych zmian w strukturze społecznej.
• Administrator jest podmiotem bieżącego zarządzania
przydatny w czasach stabilności, gdzie liczy się
sprawność organizacyjna.
DWUWYMIAROWE KLASYFIKACJE
OSOBOWOŚCI POLITYCZNEJ
• Osobowość aktywnie adaptacyjna:
 charakteryzuje polityków bardzo pozytywnie nastawionych do swojej
działalności publicznej i równocześnie bardzo aktywnych.
 Takich ludzi cechuje optymizm, wysoka samoocena, racjonalność,
elastyczność, skuteczność działania, osiąganie sukcesów, a także wysoka
energia w definiowaniu i atakowaniu problemów (a nie ludzi).
 Istotę ich decydowania stanowi zmienianie środowiska, ale dzięki
racjonalnemu adaptowaniu się do jego wymagań.
• Osobowość pasywnie adaptacyjna stanowi połączenie pozytywnego
stosunku do swojej działalności z pasywnym stylem decyzyjnym.
 Istotą działań takich osób jest wchłanianie wpływów środowiskowych i
czerpanie z tego faktu optymizmu oraz zadowolenia z siebie.
 Politycy są ugodowi, sympatyczni i skierowani na dobre stosunki z innymi
ludźmi, ale mało skuteczni
DWUWYMIAROWE KLASYFIKACJE
OSOBOWOŚCI POLITYCZNEJ
• Osobowość nieadaptacyjna, swą agresję kierująca na zewnątrz, stanowi
funkcję połączenia negatywnego stosunku do swej działalności publicznej ze
znaczną aktywnością.
 Polityk tego rodzaju jest zniechęcony, ale równocześnie bardzo energiczny.
 Przymusowa, wewnętrznie motywowana aktywność jest tu połączona z
niechęcią do siebie, co rodzi pesymizm, którego skutkiem zewnętrznym
staje się nieskuteczność, a to rodzi agresję.
• Osobowość nieadaptacyjna, kierująca agresję do wewnątrz,
 W wymiarze wewnętrznym występuje tu zniechęcenie, a w wymiarze
zewnętrznym zaniechanie działań, co w sumie prowadzi do braku zachowań
dostosowujących i kierowania agresji do wewnątrz, na samego siebie.
 Politycy tego rodzaju postrzegają działalność polityczną w kategoriach
ciężkiej i niewdzięcznej służby,
 nisko oceniają swoje kwalifikacje, a tym samym stają się pesymistami,
nieskłonnymi do podejmowania ryzyka, dryfującymi pod naciskiem
środowiska politycznego.
WPŁYW FRUSTRACJI NA PROCESY
DECYDOWANIA POLITYCZNEGO
• Pojęcie „frustracja" jest definiowane jako taki stan
ludzkiego organizmu, wywołany pojawieniem się
przeszkody na drodze do celu, który powoduje
zachowanie nieadekwatne w stosunku do sytuacji
decyzyjnej.
• Przeszkody zewnętrzne, pojawiające się na drodze do celu, są
częścią składową obiektywnie istniejącej sytuacji decyzyjnej, w
której działa człowiek i mogą być bierne lub czynne:
• Przeszkody zewnętrzne bierne blokują możliwość działania,
ale nie stwarzają dodatkowego zagrożenia dla jednostki.
• przeszkody zewnętrzne czynne nie tylko uniemożliwiają
realizację celu, ale także budzą dodatkowe poczucie
zagrożenia jednostki, ponieważ są zwykle skutkiem działania
innych ludzi.
Źródła frustracji
• konflikty motywacyjne,
• dysonans poznawczy:
Dysonans poznawczy powstaje wtedy, gdy
dociera do nas informacja sprzeczna z naszym
wyobrażeniem siebie jako osoby rozsądnej i
sensownej.
• konfliktowa struktura osobowości:
Występuje ona wtedy, gdy dany człowiek
równocześnie posiada potrzeby, które całkowicie
wzajemnie się wykluczają.
Skutki frustracji
•Zachowania agresywne,
•Fiksacja
•Regresja
Mechanizmy sterujące frustracją
• Represja polega na wypieraniu ze świadomości myśli o celach działania i o
napotkanej przeszkodzie, a więc myśli wywołujących lęk czy niepokój.
• Projekcja to przypisywanie innym ludziom czy ich grupom takich cech,
których jednostka nie akceptuje u siebie.
• Racjonalizacja stosowana jest wtedy, gdy podmiot działa niezgodnie z
własnymi przekonaniami.
• Substytucja polega na reinterpretacji wartości celu w kierunku jej
obniżenia, ponieważ pełna realizacja celu wydaje się niemożliwa do
osiągnięcia.
 Podejmowane są wtedy działania, mające doprowadzić do realizacji celów
łatwiejszych.
• Dysocjacja to mechanizm obronny, polegający na oddzielaniu myśli od
działań czy teorii od praktyki.
 Pozwala ona na podejmowanie czynności nawet całkowicie niezgodnych z
przekonaniami podmiotu, ale bez narażania go na frustrację i samopotępienie.
WPŁYW STRESU NA PROCESY
DECYDOWANIA POLITYCZNEGO
• W ujęciu biologicznym, stres oznacza zespół zmian
fizjologicznych, zachodzących w organizmie
ludzkim, pojawiających się w odpowiedzi na
działanie stresorów, czyli bodźców szkodliwych.
• W ujęciu psychologicznym, stres jest zespołem
zmian w psychicznych mechanizmach regulacyjnych
(osobowości) pod wpływem trudnych sytuacji.
• podejmowanie jakichkolwiek decyzji, a szczególnie
politycznych, jest związane z umiejętnością
reagowania w sytuacjach, które prawie zawsze
należą do kategorii „sytuacji trudnych", a więc
wywołujących stres.
ŹRÓDŁA STRESORÓW
• Zakłócenia,
• Zagrożenia
• Deprywacje
SKUTKI STRESU
• Polegają na wzroście aktywności organizmu i pojawieniu
się przejawów silnych emocji.
• Sytuacja stresowa uruchamia pradawne mechanizmy
reakcji na sytuację zagrożenia i wyzwala biologiczne
przemiany, przygotowujące człowieka do walki lub
ucieczki.
• We krwi pojawiają się duże dawki adrenaliny i następują
zmiany w pracy układu krążenia.
• utrzymywanie się takiego stanu, przez dłuższy okres
czasu powoduje chorobowe zmiany organizmu.
• skutki stresu zależą od dwu podstawowych zmiennych:
siły działania stresora
osobniczej odporności na stres.
Prawo Yerkesa-Dodsona,
Skutki stresu można obserwować w trzech
podstawowych fazach:
• mobilizacji,
• rozstrojenia
• destrukcji
WPŁYW KRYZYSU NA PROCESY
DECYDOWANIA POLITYCZNEGO
• Najważniejsze, obiektywnie istniejące, kryteria
wyodrębniania takiej sytuacji spośród innych to:
destabilizacja,
groźba wojny
 krótki czas na reakcję.
• w czasie kryzysów, wpływ emocji polityków na treść
podejmowanych decyzji jest największy.
• w sytuacjach kryzysowych mózg emocjonalny rozpala się
tak dalece, że żadne argumenty racjonalne do niego już
nie trafiają
• w sytuacjach kryzysowych często przeważają bardziej
prymitywne sposoby zachowań.
• decyzje kryzysowe są podejmowane przez mniej liczne
grupy decydentów
WPŁYW KRYZYSU NA PROCESY
DECYDOWANIA POLITYCZNEGO
• pojawienie się sytuacji kryzysowej wzmacnia spoistość grupy
decyzyjnej.
• powoduje spadek zachowań powodujących wewnętrzne tarcia wśród
decydentów.
• spoistość grupy decyzyjnej w czasie kryzysu spada, jeżeli przywódcy
nie potrafią znaleźć rozwiązania problemu.
• decyzje polityczne, które w sposób bezpośredni odnoszą się do sfery
wartości są, w czasie kryzysu, podejmowane wyłącznie na
najwyższym szczeblu hierarchii organizacyjnej.
• narastanie zjawisk kryzysowych powoduje nadmierną i zbyteczną
wymianę informacji w sieci łączności, a to pociąga za sobą:
 przeładowanie kanałów informacyjnych,
 liczne „szumy informacyjne"
 zmniejszenie możliwości decydentów pełnego zrozumienia oraz
oceny nadchodzących wiadomości
Kryzys a proces decyzyjny
• ośrodek decyzyjny w sposób mniej wszechstronny
poszukuje informacji o sytuacji decyzyjnej.
• ośrodki podejmowania decyzji politycznych mają
skłonność do przyjmowania nadchodzących
informacji przez pryzmat akceptowanych dotychczas
teorii, schematów i wyobrażeń.
• W trakcie narastania kryzysu politycznego na ogół
zmniejsza się liczba rozpatrywanych przez
decydentów alternatyw, a równocześnie spada także
zdolność precyzyjnej oceny prawdopodobnych
skutków poszczególnych wyborów, możliwych do
przyjęcia
Wzrost napięcia a decydowanie
• traktowanie pogłosek i plotek jako faktów,
• spłycanie poczucia przyszłości,
• decydowanie coraz bardziej w oparciu o emocje, a nie na
podstawie myślenia racjonalnego,
• rozpatrywanie rzeczywistości w kategoriach
manichejskich (czarno-białe analizy „z nami czy
przeciwko nam"),
• dokonywanie zmian w hierarchii wartości politycznych,
• bardzo silne opieranie myślenia na stereotypach,
• łatwe przyjmowanie podejrzeń i własnych obaw jako
stwierdzonych faktów,
• pojawianie się regresji, czyli odwrotu w kierunku
najbardziej podstawowych wzorów zachowań